Еліміздегі  ең  ірі  медиахолдинг –  «Qazaqstan»  ұлттық  телеарнасы  мен  Батыс  Қазақстан  облыстық  «Aqjaiyq»   филиалы жаңа  маусымын  бастады.  Тыңнан  түрен  салған   жаңа  жобалар  көрерменнің  көзайымына  айналмақ.

Ақпараттың пәрменді құралына айналған ұлттық арна мен облыстық филиал ұсынған жаңа маусымның тұсаукесері сейсенбі күні Қадыр Мырза Әли атындағы мәдениет және өнер орталығында өтті. Салтанатты жиында көк жәшікке көз тіккен көрерменнің көңілін көншітіп, арнаның тынысын кеңітетін, журналистің шеберлігін шыңдайтын жаңа бағдарламалар мен жобалар таныстырылды.

– «Qazaqstan» ұлттық арнасы – ақпарат тарату бойынша еліміздегі ең ірі корпорация. Соның бірден-бір үлкен бөлімшесі және үлкен ұжым – облыстық «Aqjaiyq» телеарнасы. Бірінші қыркүйектен бастап жаңа бағдарламалар көрсетіле бастады. Арнадағы барлық жаңашылдық халықтың ойын, мұң-мұқтажын тыңдай келе, ақылдаса келе жасалғандықтан, жаңа маусым халықтың көңілінен шығады деп сенеміз. Осы арна арқылы жергілікті билік  алдағы жоспарларымен,  атқарылып жатқан жұмыстарымен бөлісіп,  халықпен байланыс орнаттық. Арнаның елдің жақсы жаңалығын,  қоғамда орын алған мәселелерді, әр түрлі қауіп-қатерлерді халыққа дер кезінде жеткізіп, көрерменнің ықыласына бөлене береді деп сенемін.  Елу жылдан астам тарихы бар ұжымға шығармашылық табыс тілеймін, – деді облыс әкімінің орынбасары  Ғабидолла  Оспанқұлов.

Жаңа маусымның көрермен көзайымына айналуын тілеген ақжарма лебіздерді облыстық мәслихат хатшысы Мәлік Құлшар, ақын, қоғам қайраткері Шолпан Қыдырниязова, «Заман» БҚО тауар өндірушілері» ҚБ жетекшісі Айгүл Туркина мен «Грамада» этномәдени бірлестігінің мүшесі Ирина Разенкова, телерадио саласының ардагерлері Светлана Хан мен Падиша Сұңғатова жалғады. «Qazaqstan» ұлттық арнасының  Данияр Меңлібеков, Мейіржан Әлібекұлы, Нартай Аралбайұлы бастаған танымал журналистері де ыстық ықыласын жолдады.

Басты арнадағы биылғы маусым «Әр шаңырақтың төрінде – ұлттық арна» деген ұранмен бастау алды. Маңызды жаңалықтарды дер кезінде жеткізетін «Ақпарат», «Шаңырақ» жаңа әлеуметтік жобасы, көптеген жанның жүрегіне жылу сыйлаған «Жан жылуы», қоғамның өзекті мәселелеріне терең үңілетін «Қарекет» секілді бірнеше бағдарлама  қоғамның сұранысына сай жаңаша сипатта ұсынылуда. Сондай-ақ өткен  мен бүгіннің іздеріне үңілетін «Ұлы дала ұлағаты-2»,   «Аққан жұлдыз», «Көшпенділер», «Виртуалды соғыстың жазбалары» деректі фильмдері де көрерменге жол тартты. Күзгі маусымда медиахолдинг «Тамаша ТВ» арнасымен толығып отыр.

«Qazaqstan» ұлттық арнасының облыстық «Aqjaiyq» телеарнасының ұжымы да оң өзгеріс, тың серпінмен шығармашылығын шыңдауда.  Жаңа маусымда жаңа алты тележоба көрерменге ұсынылды. Олардың үшеуінің студиялық дизайны өзгертіліп берілуде. Ал үш жоба  жыл соңына дейін дайындалып, келер жылы эфирден көрсетілетін болады. Мәселен,  Ресейдің біздің өңірмен шектесіп жатқан бес облысымен байланыстырып, ағайындар арасын жақындатуда  «Ағайын: Еділ мен Жайық арасы» тарихи-танымдық тележобасының мәні зор. Тағы бір жаңалық –  «Қыз Жібек» қыз-келіншектерге арналған тікелей эфирдегі танымдық  тележоба. Бұл жоба  көпті көрген, алтын құрсақты аналардың өзгеге өнеге етер тәлімі мен жағымды қасиеттерін көрсету арқылы жас келіндер тәрбиесіне назар аударуды мақсат етеді. Экономикалық тақырыпты қозғайтын  «Бизнес бағдар» телебағдарламасы көрермен назарына  ұсынылмақшы.  Мәдени-ағарту  бағытында «Менің театрым» тележобасы, телесуреттемелік бағдарламааралық «Жайықтың жеті кереметі» мен «Жайықтың жәдігерлері» жобаларымен қатар «Кім жүйрік?», «Караоке жұлдызы», «Озық ойлар отауы» жобалары өз көрермендерін күтетін болады.

Жаңа маусымдағы тың жобаларды таныстырған шара барысында «Aqjaiyq» телеарнасы ұжымының қызметкерлерінің де өнері көрерменге ұсынылды. Жаңақалалық  ақын Закария Сисенғалидің сөзіне жазылған композитор Еркін Нұрымбетовтің «Оралым» әніне арнаның шығармашылық тобы түсірген бейнебаян ұсынылды. Арнаның «Бозторғай» жобасының жұлдызы  Арулана  Қанатқызы «Мерекем» әнімен мерекелік көңілді әрлей түсті. Жаңа маусымның тұсауын кескен шарада сондай-ақ  «Алаш музейі» туралы бейнебаян  мен «Ағайын: Еділ мен Жайық арасы» бағдарламасының  аңдатпасы көрсетілді. Жаңалық жаршысының жаңа бастамаларын ұсынған тұсаукесер кеші шығармашылық ұжым орындауындағы арнаның әнұранымен  қорытындыланды.

Ясипа  РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Дана  АХМЕТОВА, «Qazaqstan»  республикалық  телерадио корпорациясы» акционерлік  қоғамы қаржы  департаментінің  директоры:

– Биылғы жыл – қазақ телевизиясы үшін ерекше жыл. Себебі қазақ даласына телевизия хабары тарағалы бері 60 жыл өтті. Содан бері ұлттық арна сіздің үй төріндегі теледидар арқылы елдегі жаңалықтармен таныстырып, мәдениет пен руханияттың жаршысы болып келеді. Биыл да дәстүрден жаңылмай, түрлі бағыттағы жобалармен қуантпақпыз. Жаңа маусымда Ұлттық арнада сіздердің көңілдеріңізден шығар тың жобалар жетерлік. Оның ішінде деректі фильмдер мен телехикаялар бар. Бұл маусымда «Qazaqstan» арнасы отандық өнімді қолдап, 16 телехикая ұсынбақшы. «Balapan» арнасында оқу маусымының басталуымен ағартушылық бағыттағы негізгі жобалар жарық көрді. «Qazsport» арнасында да көрерменге қуаныш сыйлар жобалар  бір төбе. Футболдан ұлттық құрамалар арасындағы Ұлттар лигасы көрсетіледі. Арнада чемпионаттар мен  Еуропа лигасы ойындарын алдағы үш жыл көлемінде көрсету туралы келісімшартқа қол қойылды. Корпорациядағы бұл маусымдағы басты жаңалық  астарлы қалжың алаңы – «Тамаша ТВ» арнасының ашылуы болып отыр.

Өткен жылы «Aqjaiyq» атауына ие болған Батыс Қазақстандағы  басты арнамыз  жаңа телевизиялық маусымға тыңғылықты дайындықпен келді. Алты жаңа бағдарлама эфирде жүруде. Бұл бағдарламалар саны жөнінде аймақтар ішінде ең жоғары көрсеткіш саналады. Корпорация атынан  ақжайықтық  әріптестердің  жұмысына  табыс  тілеймін.

Асыланбек  ҒҰБАШЕВ,  «Qazaqstan»  республикалық  телерадиокорпорациясы»  акционерлік  қоғамы  БҚО  филиалының  директоры:

– Биыл көрермендерімізге алты жоба ұсынып отырмыз. Соның ішінде шоқтығы биігі – «Ағайын: Еділ мен Жайық арасы» хабары. Бұл хабарды әріптестер бекерден-бекер таңдаған жоқ. Өйткені, Ресейдің біздің өңірмен шекаралас бес облысында 700 мыңға жуық қандасымыз тұрады. Бағдарламада қандастарымыздың қазіргі жағдайы, үміт-арманы, мұң-мұқтажы, бүгіні мен болашағы әңгімеленетін болады.

Елбасының алдымызға қойған бірнеше талабы бар. Соның бірі – жаппай кәсіпкерлікті дамыту. Осы бағытта  «Бизнес-бағдар» жобасы қолға алынды. Ол халықты  кәсіп меңгеріп, еңбек етуге үндейді. Ал «Озық ойлар отауы» жобасы қазан айында эфирге шығуы керек. Әрине, көрерменнің көңілінен шыққан бағдарламалар – біздің  ұжымның  ортақ  қуанышы!

Мұнайдар  БАЛМОЛДА,

«Aqjaiyq»  арнасының  редакторы,  журналист:

– «Ағайын: Еділ мен Жайық арасы» бағдарламасын жаңа маусымда бастадық. Бағдарламаның алғашқы хабарларын Ресейдің Сарытау мен Самара облыстарынан бастадық. Мен бағдарламаға Самарадағы қандастарымыздың тыныс-тіршілігін арқау еттім. Онда ресми түрде 15 мың, жалпы 35 мыңдай қазақ бар екен. Самаралық қандастарымыз  қазақ халқының салт-дәстүрін, дінін мықты ұстанады. Кей жағынан біздің де үйренетініміз бар екен. Бірақ ана тіліміз ұмытылып бара жатыр. Өйткені, балабақша, мектеп жоқ. Әке мен шешенің баласы қазақша  біледі де, баладан кейінгі немере-шөберелер қазақша сөйлей алмайды. Осы жағдай көп отбасынан сезіліп отыр. Осы тұрғыдан алғанда, олар біздің ел тарапынан көмек болғанын  қалайды. Олар атамекенде отырғаннан, кейін Қазақстанға көшіп келуді қаламайды. Өйткені, ол жер қазақтың бұрынғы жерлері ғой. Шаруа жағынан  өте мұқият, ауқатты тұрады.  Ауылдарында мешіттер, тіпті атаулары қазақша елді мекендер де баршылық.  Тек басты мұңы –  ана  тіліміздің  қолданыс  аясының  кеңімеуі.

Сенбі  күні  П. Атоян  атындағы  стадионда  Орал  қаласының  күніне  орай  алғаш  рет  жартылай  марафон  өтті.  Жарысқа  Гиннес    рекордтар  кітабын  жеті  дүркін  жаңартқан  халықаралық  дәрежедегі  спорт  шебері,  Азия, Африка, Австралия  және  Америка  құрлықтарының  шөлейт  жерлерін  жалғыз  өзі  жүгіріп  шыққан  атақты  марафоншы  Марат   Жыланбаев  қатысты.

Бұл сенбіде көк жүзінде күлімдеген күн де жер-жерден келген желаяқтарға дем беріп, көрерменнің де жанын жадыратты. Жер-жер демекші, жарыста жерлестерімізбен қатар еліміздің Астана, Алматы, Павлодар, Ақтөбе, Атырау, Шымкент қалаларының, Италия мен Ресей елдерінің азаматтары да сынға түсті.  Марафон 5,25, 10,5 және 21,1 шақырымдар бойынша өтті. Ал балалар үшін стадион ішінде 440 метрге жүгіру ұйымдастырылды. Стадионнан бастау алған жарыста  желаяқтар Даумов көшесінен Шаған жағалауы, Карев көшесі, Достық және  Еуразия даңғылдары арқылы жүгіріп өтті. Жалпы, мың жарымға жуық  жан жарысқа шықты. Бұл марафонға облыс әкімі Алтай Көлгінов бастаған бірнеше лауазымды тұлға да қатысты.

– Жартылай марафонды алғашқы рет өткіздік. Алайда бұл соңғысы емес. Алдағы уақытта 42 шақырымдық толық марафон өткізуді жоспарлап отырмыз. Дуатлон өтті, енді триатлонға дайындаламыз. Оған біздің күшіміз жетеді, қатысушыларымыз да бар. Бұл марафонға тек өз өңірімізден емес, еліміздің қалаларынан, Ресей мен Италия елдерінің де азаматтары қатысты. Халықаралық жартылай марафон болды. Марафонға қатысушылардың барлығына алғысымды білдіремін. Баршамыз спортпен айналысайық! Елбасының өзі бізді спортпен шұғылдануға шақырады. Спортпен шұғылданған жанның рухы да жоғары болады. Орал – тарихи, жасыл, экологиялық таза, әдемі, жылы шырайлы, спорты дамыған қала. Арамыздан чемпиондар шығып, әлемдегі әдемі Ту – тәуелсіз Қазақстанның туын үлкен мәртебемен желбірете берсін, – деген облыс әкімі Алтай Сейдірұлы  қала қонағы, марафонға қатысқан Марат Төлегенұлына алғысын  білдірді.

Мәре сызығына жетіп, өзгелерден оқ бойы озық келген желаяқ жеңімпаздар марапаттарға ие болды. Алды-мен  балалар арасында Ярослав Килазев пен Элина Ихсанова жеңіс тұғырынан көрінді. 5, 25 шақырымда жү-гірген желаяқтар арасында Ақылбек Қабдолмәжит, қыздар арасында Кристина Шалигина  жеңімпаз атанды.  Ал 10,5 қашықтықта ерлер мен әйелдер арасында атыраулық Базарбай Дауталиев пен алматылық Диана Айдосова мәре сызығын бірінші кесті. Ең ұзақ қашықтық – 21,1 шақырымды  алматылық Алексей Гусаров 1:11:54  уақытта, ал әйелдер арасында оралдық  Салтанат Сүндетова 1:42:57 уақытта жүгіріп өтіп, І орын алды. Барлық жеңімпаз бен жүлдегер орын тәртібіне қарай 50 мың теңгеден 500  мың  теңгеге  дейінгі  сертификаттарға ие болды.

Жарысқа Орал қаласындағы «Fiesta» және «Шоқан» киім дүкендері, «Loft Flowers» гүлдер дүкені серіктес болғанын атап өту керек. Сондай-ақ  жүлделі орындар тұғырына көтерілген қыздарға «Әдемі» салоны сертификаттар табыстады. Жарыстың жалпы жүлде қоры 2,5 млн. теңгені құраған болатын.  Ал марафонға қатысу үшін 21,1 шақырымға 2 мың теңге, 10,5 шақырымға 1 мың теңге жарна төленген еді.  Жарна мен қайырымдылықтан түскен  қаражат оралдық бүлдіршін Ару Азаматтың ем алуына жолданатын болады. Марафон  нәтижесінде  550  мың  теңге  жиналды.

Ясипа   РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Марат   ЖЫЛАНБАЕВ, Гиннес  рекордтар  кітабын жеті  дүркін  жаңартқан   марафоншы,  халықаралық  дәрежедегі  спорт  шебері:

– Жүгірудің Қазақстанда тренд болғанына қуаныштымын. Жүгіру Америка, Еуропа, Австралияда ұзақ жыл бойы кең танымал болған еді.  Мен 1990 жылдары сол елдерге барғанымда жүгіріп жүрген көп адамды көретін едім. Сол кезде Қазақстан мен Кеңес елдерінде жүгіретіндер  аз еді.

Америкада немесе Еуропада президенттер, әртістер, танымал  тұлғалар  таңмен  тұрып  жүгіреді.

Ақшаға бәрін сатып алғанмен, денсаулықты сатып алу мүмкін емес. Жүгіру тек сән үшін керек емес, жүгіру арқылы  әркім өз денсаулығын жақсартатыны белгілі.

Нағыз қолжетімді спорт түрі де осы жүгіру. Ең бастысы, жүгіру дегеніміз – мереке.

Бұған дейін Атырауда, Ақтауда жүгірген едім. Оралға 29 жыл бұрын келген екенмін. Қала көркейіп, еліміздегі экологиялық таза қалаға айналып, халқының саны да артқан екен. Жартылай марафонға еліміздің түкпір-түкпірінен әрі әр жастағы спортшылардың келгені де қызықты болды.  Баршаға денсаулық, бақыт тілеймін. Ең бастысы,  жүгіру сіздерге  ләззат  сыйлауы  керек.

Диана  АЙДОСОВА, Алматы қаласының  тұрғыны:

– Мен жеңіл атлетикамен 10 жылдан бері айналысып келемін. Олимпиада және Азия ойындарына, Әлем чемпионатына қатыстым. 2014-2016 жылдардағы юниорлар арасында

Азия чемпионы атандым. Қашықтықты  жеңіл жүгіріп өттім. Ауа райы  өте  тамаша  болды. Алған  әсерім  керемет.

Ақылбек  ҚАБДОЛМӘЖИТ,  БҚИТУ-дың  2-курс студенті:

– Марафон ұйымдастырушыларға алғысымды білдіремін. Осы секілді жақсы жарыстар өткізіліп тұрса деймін. Осыған дейін Оралда өткен көптеген марафонға қатыстым. Жеткен  жетістіктерім де мол.

Облыстағы  кейбір  мемлекеттік  мекемелер  мемлекеттік  рәміздерді  заңға  сәйкес  орналастырмай  отыр.  Ендігі   жерде мұндай  кемшіліктерге  жол  бергендерге  айыппұл  салынып, әкімшілік  жауапкершілікке  тартылмақ.

Бұл туралы облыс әкімдігі жанындағы ҚР мемлекеттік рәміздері жөніндегі комиссияның отырысында айтылды. Облыс әкімінің орынбасары Ғабидолла Оспанқұловтың төрағалығымен өткен бұл басқосуда Бөрлі және Шыңғырлау аудандарында мемлекеттік рәміздерді насихаттау мен қолдану саласындағы жұмыстардың жай-күйі онлайн байланыс арқылы талқыланған еді.

Бөрлі ауданы әкімінің орынбасары Алпамыс Көшкінбаевтың айтуынша, мемлекеттік рәміздерді насихаттау және олардың заңға сәйкес қолданылуын бақылауды қамтамасыз етуде нақты жұмыстар жүргізілуде. Бірақ кемшіліктер де жоқ емес. Жуырда  облыстық ішкі саясат басқармасы және техникалық реттеу және метрология комитетінің БҚО бойынша департаменті мамандарының тексеруі нәтижесінде Бөрлі аудандық соты мен прокуратурасында, Ақсай қаласының әкімдігінде рәміздердің орналасуына қатысты кемшіліктер анықталған.

Спорттық додаларда жеңіске жетіп, туымызды көкке желбірететін спортшылардың оқып-жаттығатын мекендерінде де «әттеген-ай» бар боп шықты. Өйткені қаладағы кейбір спорт сарайлары мен дене шынықтыру-сауықтыру кешендері де мемлекеттік рәміздерді  қолдануда кемшіліктен құр емес екен. Облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Әсия Аманбаева мәлім еткендей, «Ақжайық» футбол клубы, №1 олимпиадалық резервтегі мамандандырылған балалар-жасөспірімдер мектебі, облыстық жоғары спорт шеберлігі мектебі және облыстық балалар-жасөспірімдер теннис спорт мектебінде үкіметтің қаулысына сәйкес рәміздерді ауыстыру және жою туралы бұйрық жоқ. Спортқа дарынды балаларға арналған мамандандырылған облыстық мектеп-интернат ғимаратының сыртындағы маңдайшасын талапқа сай орнату жөнінде ескерту берілген. Бұл жұмыстарға Орал қаласы әкімдігі мен ішкі саясат бөлімінің «салақ» қарап, немқұрайлылық танытып отырғанын айтқан Ғабидолла Абдоллаұлы мәселені  тез  арада  шешуді  тапсырды.

– Комиссияның өткен жолғы отырысында да бұл мәселелер барлық аудан әкімдеріне, бұл жиынға қатысып отырған басқарма басшыларына да қарата айтылды. Сіздер тексеруді күтіп отырмаңыздар. Тексеруге келгенге дейін осы кемшіліктерді жоюға сіздерге не кедергі жасайды? Заң бар, талаптар бар, стандарттар бекітілді емес пе? Прокуратура мен сотта өткен жолы да кемшіліктер табылды. Орал қаласында да кемшіліктер кездеседі. Әзірше ауызша ескерту жасаймыз. Келесі жолы тәртіптік жазаға тартыласыздар, – деген Ғабидолла Абдоллаұлы  құзырлы мекеме басшыларына бұл жұмыстарды ширатуды тапсырды.

Өз сөзінде Ғабидолла Абдоллаұлы облыс аумағында руларын заттық белгі ретінде бекітіп, мемлекеттік Тумен қатар жалаулатып іліп қоятындарды сынға алды. Әсіресе, Ақсай қаласында «Москвичи» жанар-жағармай стансасында Тумен қатар тұрған белгі сынға ілікті.

– Өзінің руын тауар белгісімен көрсету дұрыс емес. Бұл басқаларға теріс үлгі болып есептеледі. Ал біз елді ауызбіршілікке шақыруымыз керек. Бара-бара мұндай тауар белгісін басқа рудың да өкілдері жасап алады. Заң бойынша да шектеу бар. Әділет министрлігінде тауар белгісі бекітілгенде ол белгі қоғам үшін қолданылмау керек. Мысалы, мен барып жалпыға ортақ қандай да бір тауардың белгісін алып, менікі деп айтуға құқым жоқ. Сол секілді кез келген рудың белгісі де жалпыға ортақ қолданылады. Сондықтан да ол өз руластарының құқығын шектейді. Меніңше, бұл жерде қандай да бір заңдық тұрғыда қателік кеткен секілді. Егер ол тап осылай ру белгісін жекешелендіріп алған болса, заңдық тұрғыда шешімін табуы тиіс, – деген облыс әкімінің орынбасары бұл мәселені облыстық ішкі саясат басқармасына  тапсырды.

Шара барысында сондай-ақ ҚР ИДМ Техникалық реттеу және метрология комитетінің БҚО бойынша департаментінің басшысы Салават Вахитов «Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы» заңының сақталуы туралы айтты. Оның сөзінше, «QAZAQSTAN» деген сөз еліміздің Елтаңбасында жаңартылған стандартта қолданылатын болады. Сондықтан да алдағы жылғы бюджетті бекіткен кезде барлық мемлекеттік мекеме Елтаңбаны осы стандартқа сай өзгерту үшін қаражат бөлінуін қарастыруы қажет.

Басқосуда комиссия мүшелері де өздерінің ой-пікірлерін білдірді. «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Серік Сүлеймен «Тәуелсіздік алғалы 27 жыл өтсе де, мемлекеттік рәміздерді тиісінше қолдана алмай жүрген мемқызметшілер тарапынан орын алатын кемшіліктерді әкімшілік айыппұл салу арқылы түзетейік» деген ұсынысын айтты. Ал  «AQJAIYQ» телеарнасының директоры Асыланбек Ғұбашев шекара бекеттері, автоөткелдерде мемлекеттік рәміздерге деген ықыластың өте нашарлығын  атап  өтті.

Ясипа   РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Жақында бір қыздың қазақ сыныбында оқитын інісін бос, болбыр, ал балабақшада орыс тобында тәрбиеленіп жүрген сіңлісін пысық деп айтып отырғанын естідім. Сондағы уәжі – қазақша оқитын балалар бәсекеге қабілетті болмайды-мыс.

Мұндай пікірлерді сәл ертеректе, дәлірек айтқанда, тоқсанын-шы жылдардың соңында естігенім бар. Әсіресе,  «орыс сыныбындағылардың білімі артық» дегенді де құлағымыз шалатын. Енді, міне, жиырма шақты жылдан кейін тағы сол салыстыру, тағы сол қазақша оқығанды кеміткендей сөз айту қайтадан алдымнан шығып отыр.

Ал бұл кеңестік кезеңде қалыптасып қалған стереотип емес пе? Осындай «қатқан қағидадан» арылатын уақыт болған жоқ па? Жалпы, шынымен де, осылай ойлауға қандай негіз бар? Әлде бұл  біржақты  пікір  ме?

Тілдің  мінезге  қатысы  бар  ма?

Негізінде, қазақ және орыс сыныбында оқитын балалардың білімін салыстыратын уақыт өтіп кеткен сыңайлы. Өйткені елімізде және шетелде өтетін білім додаларының жеңімпаздары арасында қазақша оқитындардың да бәсі жоғары екенін білеміз. Ал баланың момындық, ұяңдық, жуастығы оның адами қасиеті емес пе? Әйтпесе, баланың бойындағы туа біткен қалыптың, мінездің қазақша не орысша оқығанға қандай қатысы бар деген сұрақ туындайды. Жалпы, адам мінезі  мен өзге тілде білім алғанның арасында байланыс болуы мүмкін бе? Әлде қай тілде білім нәрімен сусындаса, сол тіл «иесінің» менталитетін қабылдап ала ма? Өзге ұлт өкілі осы тақырыпты сөз еткенімізде «Бұл – қазақтардың өзінің характері. Олар қарапайым халық. Ал орыстар пысық (шустрый)» деген пікірін айтқан еді. Халық арасында да «орыстілді», «орыс боп кеткен» деп қазақшаға қыры жоқ қазақтарды айтады. Әрине, қай ұлттың болсын, жақсы қасиетін үйреніп, жаманынан жиренудің еш айыбы жоқ. Осы ретте халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы» ҚБ облыстық филиалы-ның төрағасы, филология ғылымдарының кандидаты Болат Жексенғалиевті сөзге тартқанды  жөн  көрген  едік.

– Негізі, бұл – өте нәзік мәселе. Өткенге көз жіберсем, біз оқыған кезеңде орыс тілі үстемдік еткен еді. Қарапайым ғана мысал, ата-ана өзінің баласын орыс мектебінде оқытатынына мақтанатын. Сондай идеология үстемдік етті. Өйткені қазақ тілінің болашағына сол кезде қоғам сенген жоқ. Соның ішінде ата-аналар да сенбеді. Бүгінде біз бұдан әлі құлан-таза айығып кете алған жоқпыз. Себебі сана деген бар. Санаға сіңген менталитеттен, ділден құтылу оңай емес екен. Ал қазақ мектептеріндегі білімнің  сапалы екені қазір  дәлелденді.

Тіпті ондағы білім сапасының әлдеқайда артық екені белгілі  болды. Бүгінде аралас мектептердің  мәселесі күн тәртібінде тұр. Ал сол мектептерде оқитын оқушылардың мінезінде, психологиясында өзгерістер болып жатыр ма? Әрине, өзгерістер болып жатыр. Бірақ та аға ұрпақ, соның ішінде кешегі идеологияның тұтқынында болған  аға ұрпақтың санасындағы өзгерістер әлі де бүгінгі күннің өзгерістеріне жете алмай жатқаны жасырын емес. Сондықтан да қазіргі мемлекеттік идеологияның өзі ұлттық идеологияға айналмай, Қазақстанда ұлттық тіл, ұлттық мәдениет деген мәселені біржолата шешу қиын. Жаңағы сұрағыңа Жүсіпбек Аймауытов кезінде «Өзінің тілінде білім алмаған бала ұлт қайраткері деңгейіне көтеріле алмайды»  деп жауап берген жоқ па?! Ал мінез туралы айтсақ, ұяңдық пен ынжықтық – екеуі екі бөлек нәрсе. Қазақ қыздарына ұяңдық пен нәзіктік, ал жігіттеріне аз сөйлеп, көп тындыру жарасқан. «Момын» деген сөз бар, «жуас» деген де бар. «Жуас түйе жүндеуге жақсы» демей ме? Бізге жуас болудың қажеті жоқ. Яғни бізге өзіңнің сыбағаңды өзің алатындай мінез керек. Ұяңдық деген еш уақытта жасықтық емес. Ұлттық қасиет пен ұлттық мінез деген болады. Бауыржан Момышұлы «Ұлттық мінезден айырылған ұлдан без» дейді. Қазақта «Әке көрген, шеше көрген» деген сөздер бар. Осының өзі тәрбие емес пе? – дейді Болат Өтеғалиұлы.

Орал қаласындағы №20 жалпы білім беретін орта мектептің директоры Ұлпа Тілегенова  негізгі тәрбие ата-анадан берілетінін айтады. «Балалардың бойындағы бұрынғыдай ұяңдық, ұялшақтық секілді қасиеттер қазір жоқ, әлде көп байқалмайды. Ал бұл қасиеттер – баланың өзінің психологиялық ерекшелігі», – дейді

Ұлпа Бисенқызы. Осы мектептің орыс сыныптарының педагог-психологі Айсәуле Искужинаның айтуынша, «Бұрында балалар тұйықтау, өз-өзіне сенімсіздеу болған болса, қазір олардың бірі де  жоқ. Өйткені екі сыныптың да балалары өзара тең. Негізі, қай тілде білім алатынына қарамастан, баланың бойынан ұяңдықты да, жасықтықты да, тұйықтықты да кездестіруге болады. Ал бұл қасиеттердің сыртқы ортада қалайша көрініс табатыны ата-ананың берген тәрбиесіне байланысты. Жалпы бүгінгі балалар қазіргі заманауи жаңашылдыққа ілесіп, үрдіске сай өзгеріп келеді».

Бір ұлы орыс, екіншісі қазақ сыныбында оқитын Бекнұр Мақсотов есімді азамат «Байқағаным, қазақша оқитын  бала отбасында қайырымды, өзінен жасы үлкен мен кішілерге көмектесуге бейім тұрады. Ал орыс тілінде білім алатын бала кез келген ортада жылдам тіл табысып кетуге бейім болады. Өзінің азаматтық құқығын жақсы біледі. Тік мінездеу, қаттылау болады. Алайда бала орысша не қазақша оқыса да, үйдегі тәрбиенің маңызы зор. Қанша жерден орысша оқыса да, үйден қазақы тәрбие алған бала ешқайда «ноқтасын үзіп» кетпейді. Тағы бір ерекшелігі – орыс сыныптары ұйымшыл келеді. Бірақ өз басым баланы қазақша оқытқанды қол-даймын»  деген  пікірде.

14 мың  қаракөз орысша  оқиды

Орал қалалық білім бөлімінің бас маманы Майнұр Төлешованың берген мәліметіне қарағанда, Орал қаласындағы мектепке дейінгі ұйымдардағы 465 топта 9 264 бала бар болса, оның 370-і бүлдіршіндерге қазақ тілінде тәрбие беруде. Ал 95 орыс тобында  3 132 бала бар екен.

Облыстық білім басқармасының берген мәліметінше, өңірде  380 мектеп бар. Оның ішінде 258 қазақ мектебінде  52 036 оқушы білім алып жүрсе, 88 аралас мектепте 30 487 оқушы, ал  17 976 оқушы 34 орыс мектебінде оқып жүр. Ал Орал шаһарындағы 50 мектептің  23-і қазақ мектебі екен. Аралас мектептер саны 13 болса, 14 орыс мектебі бар. Көбінесе «орыстілді» аудан саналатын Бөрлі ауданындағы 25 мектептің жетеуі  қазақ тілінде білім беруде. Оқушылардың басым көпшілігі, яғни 7 210 оқушы 15 аралас мектепте білім алып жүр. Ал үш орыс мектебінде  349 оқушы бар. Зеленов ауданындағы 46 мектептің  жетеуі қазақ және тоғызы орыс мектебі болып отыр. Ресми мәліметке қарағанда, облыста 14 165 қазақ баласы орыс тілінде білім алып жүрсе, 549  өзге  ұлттың баласы қазақша білім алуда.

Өз сөзінде қазақ тілінің жанашыры Болат Жексенғалиев қазақ тілінде білім беретін мектептер санын арттырып қана қоймай, олардың сапасына да мән беру қажеттігін айтқан еді. Ол «Әзірге қазақ баласы Қазақстанда тұрып өзге тілде білім алып жатса, онда бізде ұлттық идеология мен ұлттық мәселе шешілді деп айту қиын»  деген  пікірін айтты.

«Ел боламын десең, бесігіңді түзе» дейді қазақ даналығы. Бесікте жатып жыр тыңдап, ер жеткенде «Анасына қарап қызын ал» деген  сөздің мәнін түсініп өссе, қазақы қалып мықтап  қалыптасады.   Осыны  бәріміз де ескеріп  жүргеніміз абзал.

Ясипа  РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Жексенбі  күні  Орал  қаласындағы  «Park Hotel»  кешенінде  «Жастардың  медиа  және  ақпараттық  сауаттылығы»  тақырыбында  республикалық  медиа  форум  өтті.  Ақпараттандыру  дәуіріндегі  жаңа ғасырдың  ең  өзекті  тақы-рыптарын  қозғаған  ашық  диалог  алаңына  облыс  әкімі  Алтай  Көлгінов  те  қатысты.

Жастар білім алып, өмірдегі өз орындарын тапса, бұл да бір үлкен жетістік. Өйткені мемлекеттің басты байлығы – халық. Жалпы, еліміздегі білім саласы әрдайым Елбасының назарында. Сонау 1993 жылы Елбасы «Болашақ» бағдарламасын қабылдады. Бүгінде елімізде 15 мыңға жуық жас осы бағдарлама бойынша білім алып, еңбек етуде. Ал мемлекеттік қызметте ақпараттың жедел әрі сапалы болғаны керек. Себебі халық әрбір ақпаратқа сенеді. Ал халықты алдауға біздің құқығымыз жоқ. Бүгінгідей тез өзгеріп жатқан заманға әр адам бейімделе білгені абзал. Елбасы айтып өткендей, рухани тұрғыдан жаңғыру үшін  сананың ашықтығы, білімнің сапалы болуы өте маңызды. Әркім өзі қолға алған  істі зор жауапкершілікпен атқарса, бұл ел үшін үлкен мәртебе, – деген Алтай Сейдірұлы өңірімізде атқарылып жатқан игі істерге, әсіресе, білім саласының даму барысына тоқталды. Облыста педагогика, медицина және индустрия салаларына қажетті маман иелерін даярлауда оқу орындары мамандарының біліктілігін арттыру қолға алынып жатқанын айтты. Мәселен, Орал газ, мұнай және салалық технологиялар колледжінің оқытушылары биыл Финляндияға барып, цифрландыру саласындағы жаңашылдықтар бойынша оқып, тәжірибе алмасып келмекші. Алтай Сейдірұлы атқарылып жатқан істерге халықтың көңілі толса, бұл мемқызметтегілерге мәртебе екенін жеткізді. Өңір басшысының сөзін бұл шараға арнайы қатысқан даңқты жерлесіміз, альпинизм бойынша  спорт шебері Мақсот Жұмаев жалғады. «Біздің заманымыз селф мейд, яғни адамның өзін-өзі жасайтын кезең. Бүгінде кім-кімге де белгілі бір іс атқару маңызды. Ал медиялық-ақпараттық сауаттылық біздің әр салада жасауға тиісті істерімізбен қатар жүреді деп ойлаймын. Қай жұмысты істесе де адамда «үлкен» жүрек болу керек», – деді альпинист.

Бұдан әрі «MediaTalks» форматында жалғасқан шарада саясаттанушы Саясат Нұрбектің Facebook, Instagram, Twitter секілді әлеуметтік желілерді пайдалану жөнінде қозғаған тақырыбы тыңдаушы жастар мен медиа саласы мамандарының қызығушылығын тудырды. Ол әлеуметтік желіні өзінің екінші үйіндей көріп, «ішіне кіріп» кететін жандардың қылығын сын сүзгісіне салды. «Олар әлеуметтік желіде отырғанда өздерін ешкім білмейді деп ойлайды. Бұл қате түсінік. Керісінше, қандай да бір желіге, сайтқа кірген сайын ол адам туралы ақпарат жинала береді. Ал керісінше, осы әлеуметтік желінің барлық мүмкіндігін пайдалана отырып, кішкентай ел өзін баршаға таныта алады. Тек соның жолын білу керек», – деген спикер уақыт өткен сайын білімнің маңызы артып отырғанын айтты. Бұл форматта «Yuframe» вайнерлер командасының маркетинг жөніндегі директоры Расул Абдуллаев, «Хабар» телеарнасының жүргізушісі Салтанат Түгелбаева, «WhiteMedia» жарнама агенттігінің директоры Ринат Балғабаев, радио-тележүргізуші, «Atameken business channel» арнасының журналисі Әйгерім Дюзикенева және блогер Ақсұлтан Қалиев журналистика саласы, әлеуметтік желілер бағытында ой өрбітті.

Пленарлық отырыстан соң, спикерлер бейіндік медиа-кейс бойынша секциялық  жұмыстар   жүргізді.

Ясипа   РАБАЕВА,

«Орал   өңірі»

Қала күніне орай шаһарда «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында «Әмбебап дүкен» ауданы аумағында тынымбақ ашылды.

Ересектер мен балаларға арналған бұл орынды Валерий Голоухов басшылық ететін «Автокомбинат» ЖШС сыйға тартты. Тынымбақтың салтанатты ашылуына Қала күні мерекесіне орай арнайы келген Ресей Федерациясының, еліміздің бірнеше қалаларының басшылары, аудан әкімдері қатысты. Орал қаласының әкімі Мұрат Мұқаев пен құрылысты жүргізген серіктестік басшысы, Орал қаласының құрметті азаматы Яхия Чудров қалалықтарға мерекелік лебіздерін білдірді. Шаһар басшысы өз сөзінде тұрғындар тынымбақты өз игіліктеріне пайдаланып қана қоймай, күтіп ұстаулары қажеттігін де атап өтті. Сондай-ақ Валерий Голоухов басшылық ететін серіктестік ұжымына  алғысын білдірді.

– Бұл тынымбақты қала әкімдігі ұсынған үш жоба ішінен таңдап алдық. Өйткені бұл жерде бұрын ешқандай күтім көрмеген аула болған еді. Сондай-ақ осы аумақта он екі қабаттық жатақхана (бұрынғы «Гауһар» жатақханасы) бар. Бала өте көп, ал ойнайтын алаңдары жоқ. Олардың әдемі жерде ойнап, уақыттарын көңілді өткізгендерін қалаймыз. Елбасы бағдарламасында айтылғандай, мемлекет кәсіпкерлердің аяқтан тұрып кетуі үшін барлық жағдайды жасады. Енді кәсібі өрлеген бизнесмен өзінің кіші отанына  жақсы іс тындырып, қолтаңбасын қалдыруы керек, – деді Валерий Голоухов.

Тынымбаққа зауыттың қалдық шиналарынан өндірілген  резеңке жабын мен алаңға төсеуге арналған арнайы көгал (газон) төселген.  Сондай-ақ 26 орындық пен осынша қоқыс салғыш қойылып, балалар мен ересектерге ғана емес, спортшыларға да қолайлы воркаут орнатылған. Алаңды тонаудан, бүлдіруден қорғау мақсатында заманауи жарық шамдар орнатылған. Аталмыш тынымбақтың жобасын жоспарлаған кәсіпкердің ұлы, «КАМА-Қазақстан» сауда үйінің директоры Владислав Голоуховтың айтуынша, тынымбақ салуға жалпы сомасы 58 млн. теңге жұмсалған екен. Тынымбаққа арықтар тартылып, су құбыры жүргізілгендіктен, жасыл желек пен екпе шөп насос арқылы суғарылады. Кәсіпкер айтып өткендей, қалалық әкімдік бұл жерге бейнебақылау орнатуды уәде еткен. Сондай-ақ  тәулік бойы жұмыс істейтін полиция бекеті қойылмақ. Тынымбақ Орал қалалық тұрғын үй және коммуналдық шаруашылығы бөлімінің қарамағына берілмекші.

Салтанат АМАНҒАЛИЕВА, «Шаңырақ» ЖПИК төрайымы:

– Бұл осы аудандағы жатақхана тұрғындары үшін үлкен сый болып отыр. Ертеректе үйдің сыртында шағын ойын алаңы болып еді. Бірақ көп уақыт өтпей-ақ бұзылып қалды. Енді су жаңа тынымбақты ересектермен қоса балалардың да күтіп ұстауын тілеймін. Қала күнінде осындай тарту жасаған жергілікті билік өкілдеріне, демеушілерге өз атымнан, тұрғындар атынан ризашылығымды білдіремін.

Ясипа   РАБАЕВА,

«Орал өңірі»

Бейсенбі  күні  облыс  әкімі  Алтай  Көлгінов  Эстония  Республикасының  Қазақстандағы  төтенше  және  өкілетті  елшісі  Хейти  Мяемеэс  мырзамен  кездесті.

Кездесу барысында алдымен облыстың тыныс-тіршілігімен таныстырған Алтай Сейдірұлы Қазақстан мен Эстонияның арасындағы ежелден келе жатқан тарихи, достық байланыс аймақтық деңгейде де жалғаса беретінін атап өтті. Сондай-ақ ол Эстониядағы мемлекеттік қызмет көрсету саласындағы цифрландыру саясатына ерекше тоқталды.

– Бізді сіздің елдегі электронды мемлекеттік қызмет көрсету  ерекше қызықтырады. Сіздің елде бұл көрсетілетін қызметтер 99 пайызға автоматтандырылған. Сондай-ақ денсаулық сақтау саласындағы сандық қызмет көрсетудегі тәжірибелеріңіз де ерекше. Әріптестеріммен бірге медицина саласының мамандары да Эстонияға барып, тәжірибе алмасатын болады. Біздің облыс сізбен көршілес жатқан Финляндия елімен де тығыз іскерлік байланыс орнатты, бүгінде үш жоба жүзеге асуда. Эстониямен де серіктес болуға дайынбыз. Еліміздің Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев та цифрландыру бағдарламасын қабылдағанын білесіздер. Ал Батыс Қазақстан облысы денсаулық сақтау және білім беру салаларын цифрландыру бойынша пилоттық аймақ болып табылады. Алдағы уақытта басқа салаларда да жалғасын табатын болады, – деген Алтай Сейдірұлы бұл бағытта атқарылып жатқан жұмыстармен таныстырды. Орал тарихқа бай  көне шаһар және еліміздегі «жасыл» қала екенін ерекше атап өтті. Ал облыстың даму қарқынына куә болып, бірқатар өндіріс орындарын аралаған  Хейти Мяемеэс мырза өз кезегінде өңірге әлеуеті  зор  аймақ  деген  баға  берді.

– Жақын күндері қазақстандық делегация Эстонияға бармақшы. Бұл тәжірибе алмасуға үлкен мүмкіндік болмақ. Бүгінгідей кездесу алдағы уақытта  да  жалғасын табады деген үміттемін. Әрине, өзара әріптестік бойынша алғышарттар басталып кетті десе де болады. Біз Оралдағы кейбір өндіріс орындарында болып, ерекше әсер алдық. Енді инвестиция құюға тиімді сапаны нақтылаймыз. Жалпы, бізге серіктес болуға мүмкіндіктер бар, – деді елші.

Ясипа   РАБАЕВА,

«Орал   өңірі»

Бала кезімізде көктем мен күзде ауылдағы көрші апайлар әр үйдің иелігіндегі бір қора қойды кезектесіп қырқушы еді. Бір-бір қойды алдарына жығып алып, әңгіме тиегін ағыта отырып, түске дейін бір үйдің қойын «құнттай» қылатын. Ал, біз, балалар, шаруа аналарымыздың салқын айран-көжелерін тасып жүріп, денесі бір тонна жүннен арылып, құлағы қалқиып қалған қойларды қызықтайтынбыз. Сол шақта ауылға келген жүн қабылдаушыларға жүндерді қапшықтап тасыған да кездер болды. Кейін ғана ақырындап бұл тірлік көзден бұл-бұл ұшты. Қазір сөздің шыны керек, ауылдарда еңбегін төлеп болса да, қой қырқатын адам табу  қиындады.

Жақында «Орал өңірі» газетінде жарияланған «Жүн неге жиналмайды?» атты мақаланың ав-торы, журналист Өмірзақ Ақбасов та осы мәселені көтерген еді. Түйткілді мәселені қозғаған журналист ағамыздың ойын біз де жалғамақ ниетпен, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасына бас сұққан едік. Қой өсіріп, қозы баққан халқымыздың «Мал өсірсең, қой өсір, пайдасы оның көл-көсір» деп мақалдауы тегін болмаса керек-ті.

Әйтсе де, бүгінде ауылдағы ағайынның Шопан ата түлігінің етін жеп, жүн-терісін қайда жіберерін білмей, дал болып отырғаны жасырын емес. Көл-көсір  пайдаға кенелуге қол қысқа немесе шикізатты өңдейтін кәсіпорындар тапшы. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының берген мәліметінше, бүгінде өңірде 1 маусымдағы көрсеткішке сәйкес 1 млн. 387 мыңнан астам қой және 285 мыңдай  ешкі бар.

Облыс бойынша жыл сайын  2 мың тонна жүн алынады екен.

Басқарма басшысының орынбасары Сатқан Өмірзақов айтып өткеніндей, жүннің өндірілуі жыл сайын бұл көрсеткіштен асып та кетпей, кеміп те қалмай келеді. Есесіне, жүнге деген сұраныс бар. Алайда тапсырылатын жүннің көлемі қомақты болу керек. Өйткені ауылауылды аралап, жүн қабылдайтындардың қалауы сондай. Өңірімізде қылшық жүнді еділбай тұқымдас қара қойлар көптеп өсірілетіні рас. Негізінде қара жүн арзанға бағаланады екен. Ал ақ қойдың жүндерін Алматы мен Атыраудың кәсіпкерлері  жинап  алуда.

Бүгінде облыс бойынша «Аяз» ЖШС және «Надежда» ЖШС сықылды жергілікті кәсіпорындар тарапынан қой жүніне сұраныс бар.

– Біздің кәсіпорынға маусымына 100 тоннадай қой жүні қажет болады. Жүнді негізінен байпақ және техникалық мақсаттағы киіз басу үшін пайдаланамыз. Облыс тұрғындарынан негізінен қара жүндердің келісін 45-50 теңгеден қабылдаудамыз, – дейді «Аяз» ЖШС директорының орынбасары Наригей  Жанғазиев.

Жуырда облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы бастаған делегация Атырау облысындағы «Caspiy Lana Atyrau» ЖШС-ға барып келген. Сапар барысында  қара жүнді өткізу мәселесі талқыланған көрінеді.

Атыраулық бұл кәсіпорын қойдың тұқымына қарай жүннің сапасын ескеріп, саралап, бағасын 100 келіге толтырып есептейді.

Мәселен, еділбай, қаракөл қойларының қылшық жүнінің 100 келісін  30-50 теңгеден қабылдайды. Ал цигай, кроссбред қойларының жүні 250-300 теңгеден болса, меринос тұқымды қойдың жүні 400-500 теңгеге бағаланып отыр. Айта кету керек, жүн тапсыратын адамның қолында тиелген жүннің әрбір партиясына ветеринариялық куәлік, физикалық салмағы көрсетілген тауар көлігінің жөнелтпе құжаты болу керек. Жүннің жаңадан қырқылғанына мән беретін олар жабағы жүнді қабылдамайды. Мұнда сапалы түйе жүніне  де  сұраныс  бар.

– Бүгінде жүн қабылдайтын атыраулық кәсіпкер жөнінде облыстағы барлық ауданға ақпарат берілді. Жалпы, облыста қой жүніне сұраныс мамыр айында басталған болатын. Бірақ жүн бағасы әлі де төмен.  Сондай-ақ жүн қабылдаушылар жұмысының жаңадан жанданып келе жатқаны  да бұл мәселенің түйінді екенін көрсетеді. Қой қырқу науқанын ұйымдастыру үшін адам күші қажет екені сөзсіз. Сондықтан да қой қырқу мен жүн тапсыру жұмыстары нәтижелі болу үшін ауылдарда кооперативтер құрып, ұйымшылдық танытқан тиімді деп ойлаймын, – дейді ауыл шаруашылығы басқармасының мал шаруашылығы бөлімінің басшысы  Алмат  Есполов.

Жүн алушылардың қай-қайсына да сапалы шикізат қажет. Осы ретте «Жүн қайткенде сапалы болады?» деген сауал еріксіз туындайды. Тағы да өткенге көз жүгіртсек, бұрын  ауылдарда қойларды купкіге тоғытатын. Бұл қой жүнінің көңілге қонымды болып өсуіне бірден-бір себеп болатын-ды. Алмат Есполұлының айтуынша, қазір де қорадағы қойды баптап өсіру үшін барлық жағдай бар.

– Ветеринариялық дәріханаларда қой күтіміне арналған түрлі екпелер, дәрі-дәрмектер баршылық. Сондықтан да қой жүнінің сапасын, қамын ойлаған әр шаруа қандай шара қолданатынын өзі шешеді, – дейді  маман.

Басқарма мамандарының айтуынша, қой қырқу науқанын өткізу басқа аудандарға қарағанда Қазталовта  бір ізге түсіп келеді. Сондай-ақ бұл жұмыстар Тасқала, Ақжайық және Жаңақала аудандарында   да  көш  ілгері  екен.

Ясипа  РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Бәлкім, біз бәзбіреуге «Шөп шығымы шамалы» деп күн ілгері сары уайымды сапырып, байбалам салғандай көрінерміз. Бірақ тура осы мәселеге қатысты облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы мен біраз ауданнан түскен мәлімет-мағлұматтар біздің үшбу қаупімізді растай түсті. Тіпті, шөп шығымының нашарлығын, сол себепті алдағы алты ай қыста мал азығының тапшылығы қатты сезілуі кәдік екендігін күні кешегі брифингте Бөкей ордасы ауданының әкімі Нұрлан Рахымжанов та тілге тиек етті. Демек, ауылдағы шаруа баққан ағайын қамсыз қалмаса екен…

Бүгінде ауылдағы кейбір ағайынның күнделікті әл-ауқаты мен тұрмыс-тіршілігі қорасындағы азын-аулақ малға қарап тұрғаны жасырын емес. Барынша бәйек боп баптаған малын өзі ойлаған бағасына сатуы немесе өзіне азық қылуы малдың күйіне тікелей қатысты екендігі де шындық.

Өңірімізде құнарлы екпешөп мал азығы жоқтың қасы.

Ал жем ретінде пайдаланылатын дәнді дақылдарды алып, малға беруді екінің бірінің қалтасы көтермейді. Сондықтан ауыл-аймақтағы ағайын негізінен табиғи шөпке ғана үміт артады. Табиғаты құбылмалы келетін біздің өңірде бір жылдары табиғи шөп мол шықса, кейде көктемде жауын жаумай немесе күн жылынбауы салдарынан өнім аз болады. Мал азығын дайындаудың биылғы жай-күйі туралы облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының мамандары не дейді?

— Биыл облыс бойынша 1429 мың тонна мал азығын жинап алуымыз керек. Қазіргі уақытта жоспар 31 пайызға орындалды. Былтырғыдан 53 мың тонна шөп қалды. Өткен жылы өнімділік орташа есеппен гектарына 5,1 центнерден болған болса, биыл шығымдылығы аздау, яғни орташа есеппен 3,4 ц/га құрап отыр. Табиғи шөптің бітік шықпауына көктемгі ауа райының қолайсыздығы әсер етті. Облыс аумағында екі ай құрғақшылық болып, жаңбыр жаумады. Бірақ шаруашылықтар керек шөбін дайындап аламыз деген бағыт ұстанып отыр. Әр аудандағы шөп бағасы шығымына қарай әр түрлі. Табиғи мал азығына деген сұраныс көбейсе, оның бағасы да қымбаттайтындығы белгілі, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бөлім басшысы Қуанышқали Есімов.

Осы азаматтың айтуынша, соңғы жылдары кейбір шаруашылықтар өздеріне қажетті шөпті жинаған соң, далада қалған артық азықты игере алмағандықтан, тұрғындардың тасып алуларына мүмкіндік  беріпті. Мал азығын сатумен арнайы айналысатын да шаруалар бар. Биыл 20 мың гектарға көп жылдық, сонымен қатар 26 мың гектарға бір жылдық шөп егілген. Облыс бойынша мал азығына қажетті шөпті басқа өңірлерден сатып алатындай қажеттілік жоқ. Мысалы, біздің оңтүстік аудандар Ресейдің көршілес өңірлерінен жем әкеледі. Шөп шығымы жақсы аудандармен келісімшарт бойынша сабан, шөп тасып алады. Өзара тығыз байланыстағы шаруашылықтар арасындағы мұндай жұмыстар бұрыннан бар. Шөп шабу науқанына жанармайдың литрі жеңілдетілген бағамен, яғни 155 теңгеден берілуде.

– Жалпы, облыс бойынша мал азығын дайындау жұмыстары қарқынды жүріп жатыр. Көктемгі ауа райының қолайсыздығы, жауын-шашын мөлшерінің аз түсуіне байланысты табиғи жайылымдар мен шабындықтарда шөп сирек әрі аласа шықты. Сол себепті шөптің орташа шығымдылығы 3,4 ц/га құрауда. Бүгінде өңірде 400 мың тонна мал азығы дайындалды. Бір арба бос шөптің нарықтағы бағасы 30 000-35 000 мың теңге аралығында. Бір бума шөптің құны (руллон) 4000-4500 теңге, ал шағын престің бағасы 300-350 теңге. Мал азығын ең көп қажет ететін Қазталов және Ақжайық аудандары болып отыр. Шөп дайындау науқанына облыс аумағында 3083 орақ қатысуда, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бас маманы Алмагүл Оразғалиева.

Жоғарыда айтқанымыздай, табиғи шөптің шығымы табиғи жағдайға тікелей тәуелді. Мамандар берген мәліметке сүйенсек, Қазталов ауданында шөптің өнімділігі гектарына 5,2 центнер болса, Зеленовта 5,0 ц/га, Теректіде 4,6 ц/га болып отыр. Ал бұл көрсеткіш Жәнібек ауданында 2,6 ц/га, Тасқалада 2,7 ц/га, ал Ақжайықта гектарына 2,8 центнерді құрауда. Қарапайым тұрғындарға сатылатын әр арба шөптің құны осы өнімділік  көрсеткішіне  байланысты  болмақ.

Ясипа  РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Ел-жұрт жиі  тұтынатын  Ресейдің  сүт  өнімдері  мен  құс  еті  Қазақстанның  мемлекеттік  стандартына  және  Кеден  одағы  талаптарына  сәйкессіздіктер  анықталып отыр.  Бұл  туралы  өңірлік  коммуникациялар  қызметінің  ақпарат  алаңында  өткен  баспасөз  мәслихатында  Батыс  Қазақстан  облыстық қоғамдық  денсаулық  сақтау  депараментінің  басшысы  Жайдар Құрманов  мәлімдеді.

Осы  жылдың бірінші жартыжылдығында облыстағы эпидемиологиялық жағдай тұрақты деп есептеліп отыр. Былтырғы жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда тамақтан улану 18,3 ретке, скарлатина – 33,3, алғаш рет анықталған созылмалы  вирусты гепатит – 11,6, энтеробиоз – 24,6, описторхоз – 31,6, педикулез – 27,7, ал бруцеллезге шалдығу 23,3 пайызға төменде-ген. Керісінше, Зеленов ауданы мен Орал қаласында бүйрек синдромы геморрагиялық қызбасының үш жағдайы тіркелген. Биыл бүйрек синдромы геморрагиялық қызбасына тосқауыл қою шараларын жүргізу үшін облысымызға республикалық бюджеттен 18 617 000 теңге бөлінген. Ал алты әкімшілік аумақтан 23 адамның бруцеллез ауруына шалдыққаны белгілі болып отыр. Науқастардың барлығы бұл дертті ауру малды күтіп, баптау кезінде жұқтырған.  Спикердің айтуынша, облыстағы өзекті мәселенің бірі – атааналардың балаларының екпе алуына қарсылық білдіруі. Бүгінде ата-аналарының әр түрлі себептер айтуымен  1072 бала екпе алмаған.

Тағам өнімдерін шығаратын нысандарды тексеру кезінде микробиологиялық зерттеуге 254 сынама алынып, 18 сынамадан сәйкессіздік анықталған екен. Осы деректер негізінде 48 әкімшілік қаулы шығарылып, 1 млн. 394 мың теңге шамасында айыппұл салынған. Сонымен қатар жұқпалы аурулардың таралу қаупін тудыратын 33 адам жұмыстан шығарылып, 40 ұйғарым берілген.  Жайдар Бисембайұлы  айтып өткендей, тұрғындар көп тұтынатын 1795 азық-түлік пен азықтық емес тауарларға санитарлық-эпидемиологиялық сараптама жүргізілген. Сараптама нәтижесінде тауардың 14 пайызында сәйкессіздік анықталған. Атап айтқанда, отандық  өндірушілердің өнімдерінен 13,3  пайыз, ал импортталған өнімдерден 87 пайыз сәйкессіздік бар. Бұл сәйкессіздіктер негізінен Ресейдің сүт өнімдері мен құс етінен жасалған тағамдарынан  анықталып отыр. Спикер өз сөзінде күннің ыстығында тамақ дайындау мен оларды сақтауда тұрғындардың  сақ  болу  керектігін  ескертті.

Жыл басынан бері облыс бойынша шамамен 21 мың кенеге, 4 мың кеміргішке, қоршаған ортадан 9 сынамаға  зертханалық тексеру жүргізілген. Жалпы, облыс аумағында оба, туляремия, күйдіргі және бүйректің  синдромды геморрагиялық қызбасы сияқты аса қауіпті инфекциялардың табиғи ошақтары бар. Олар шамамен облыстың жарты аумағын алып жатыр. Сондықтан да бұл жерлер құзырлы құрылымдар тарапынан тұрақты мониторинг жасап,  ұдайы  назарда  ұстауды  талап  етеді.

Ясипа  РАБАЕВА,

 «Орал   өңірі»