Баланың  ұлттық  дәстүр  мен  өнегелі  мұраларды  бойына  сіңіріп  өсуіне жанұясы мен өскен ортасы міндетті түрде әсер ететіні түсінікті.

Ал жетімдер үйінде отбасы құндылықтары тиісті деңгейде дәріптелмеуі мүмкін. Сондықтан ата-анасының қамқорлығынан айырылған балаларға қолұшын беру ниетімен құрылған «Бөбек» қайырымдылық қоры еліміздің әр аймағында отбасы үлгісіндегі балалар ауылын ашты. Осылайша он бес жыл бұрын Орал қаласында да балалар ауылы құрылған болатын. Мұндағы қызметкерлер ашылған күннен бастап бүгінге дейін бірнеше буынды тәрбиелеп шығарды. Ұяларынан түлеп ұшқан 148 баланың әрқайсысы өз алдына отау құрып, еліміздің дамуына үлестерін қосып жүр. Балалар ауылының басты мақсаты – тәрбиеленушілердің бір-біріне деген бауырмалдық сезімдерін дамытып, үй шаруасына бейімдеп, оларға кәдімгі отбасылық жағдай  туғызу. Газетіміздің «Бір күн» айдары арқылы оқырмандарымызды  тыныс-тіршілігімен таныстырмақ оймен аталған ауылға  барған болатынбыз.

АУЫЛ  АЙНАСЫ

Он бір үйден және бір әкімшілік ғимараттан құралған ауылдың айналасына көз салдық. Аула мұнтаздай. Бір-біріне қарайлас үйлердің арасынан әкімшілік ғимаратты бірден аңғарып, алдымен сонда бет алдық. Балалар ауылы директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Гүлнұр Кенесаринаның мәлімдеуінше, ауылда 73 ұл-қыз тұрса, оларды педагогикалық білімі бар сегіз «ана» тәрбиелейді екен. Балалардың басым бөлігі Орал қаласындағы №20, 30, 13 және 22 мектептерде білім алады.

Сонымен қатар облыстық есту қабілеттері бұзылған және зерде бұзылыстары бар балаларға арналған мектептерде оқитындары да бар. Мектептен тыс уақытта түрлі үйірмелерге қатысып, облыстық, республикалық деңгейдегі сайыстардың жеңімпазы атанып жүрген жасөспірімдердің жарқын жетістіктері  де  мол.

«КӨП БАЛАЛЫ  ОТБАСЫ»

Әкімшілік ғимаратқа ең жақын орналасқан үйдің есігін қақтық. Есікті кішкентай сүйкімді қыз ашып, жымиып амандасты да, ішке қарай жүгіріп кетті. Алдымыздан шыққан Шынар Хамзина өзін осы шаңырақтың анасы ретінде таныстырып, үйдің ішін аралатты. Ғимараттың кәдімгі үйден еш айырмашылығы жоқ. Асүйде қайнап жатқан сорпаның дәмді иісі танауымызды қытықтай жөнелді. Үйдің іші кең. Қыздарға, ұлдарға және олардың аналарына арналған  бірнеше  бөлме  бар.

Шынар Хамзина осы үйде тоғыз бала тәрбиелеп отырған «көп балалы ана» екен. Төрт ұлы ала таңмен сабаққа кетіпті. Бес қыздың үшеуі де мектепте  болса керек. Тек Зарина мен Гүлназ есімді екі қыз қонақ бөлмеде теледидардан «Балапан» арнасындағы бағдарламаны тамашалап отыр. Үйдің үлкені Гүлжәнел №30 мектептің 11-сыныбында оқып жүр. Екінші қызы Кәмила да аталған мектептің 10-сыныбында. Валера мен Жандос 8-9-сынып оқушылары болса, Ростислав, Гүлназ, Дмитрий үшеуі 7-сыныпта оқиды екен. Ал кенжелері Зарина мен Альбина екінші және үшінші сыныпта оқып жүр.

«ҚҰДАҒАЙ»

Жәудір көздердің бәріне бала бақытын сыйлап, бар мейірімін төгіп жүрген Шынар Ғабдісаматқызы балалар ауылы ашылған алғашқы күннен-ақ өз  қызметін осында аптасына алты күн, тәулігіне 24 сағат бойы беріле атқарып келеді.

– Бұған дейін оннан астам баланы ұядан ұшырдым. Менің тәрбиемде болған балалардың барлығы да сабақтарын жақсы оқыды. Өйткені оқу үлгерімдерін қатты қадағалаймын. Сонымен қатар қыздарым да, ұлдарым да үй шаруасына осал емес. Балаларымның алды жоғары оқу орындарын аяқтап, үйлі-күйлі болып отыр.

Ата-енелері мені «құдағай» деп сыйлап жатады. Түрлі тағдырмен келген сәбилердің мінездері де сан алуан болады ғой. Барлығын тәрбиелеп, өсіру оңай емес. Туған аналарындай бола алмасам да, өздерімен сырласып, ақылымды айтып, жақын тартуға тырысамын. Барлығының болашағы жарқын болғанын қалаймын, – деген «көп балалы ананың» сөзі көңілімізге  қонды.

АРМАНЫН  АЯЛАҒАН  ҚЫЗ

Түскі асқа таяу оқушылар сабақтарынан орала бастады. Қарсы алдымыздан бойжетіп қалған Гүлжәнел шыға келгенде, оның табиғи сұлулығына таңғалдық. Бірақ бізді баурағаны ақкөңіл мінезі еді. Риясыз әңгімесін айтып, өзінің ең үлкен арманымен бөлісті. Гүлжәнелдің туған әпкесі мен ағасы бар екен. Аналары өмірден өткен соң, әкелері қайғыдан ішкілікке бой ұрған. Үйдің үлкендерін басқа отбасылар асырап алыпты. Ал кенже қызы Гүлжәнелді әкесі ешкімге бергісі келмеген. Алайда көп ұзамай әкелік құқығынан айырылып, Гүлжәнел екінші сыныпта оқып жүрген кезінде балалар ауылына орналастырылған.

– Болашақта өз нанымды тауып, жей алатын мамандық иесі болуым керек.

Сондықтан ҰБТ-ға мықтап дайындалып жүрмін. Адал жолмен жүріп, ерінбей қызмет етсем, жолым өзінен-өзі ашылатынына бек сенімдімін. Кейін арнайы бағдарламалар арқылы Оралдан үй алып, әкемді жаныма көшіргім келеді. Егер мен оны бағып, жағдайын жасасам, ол теріс әдеттерінен арылуы мүмкін, – деген Гүлжәнел көзіне жас алып, аз ғана бөгелді. Осы тұста оқушы қыздың әр сөзін салмақтап айтатын, дұрыс шешім қабылдай білетін мінезін анық аңғарып, іштей көңіліміз  марқайды.

ТҮЙІН

Жеткіншектердің  ата-аналары мен  туыстары  ара-тұра  келіп, жағдайларын  біліп  кетеді  екен. Патронатты тәрбиеге  асырап  алушы  отбасылар  да ұшырасады.  Сонымен  қатар  жергілікті  кәсіпкерлер әр  үйге  сый-сияпаттарын жасап,  әрдайым  демеушілік  көрсетеді.  Яғни  балалардың  тиісті деңгейде  дамып,  тұлға  ретінде  қалыптасуларына барлық  жағдай  жасалған.  Біз  кетерде  балалар араның  ұясындай  гуілдеп  түскі  астарын  ішіп жатты.  Олар  әдеппен  қоштасып, жымиып  қала бергенде,  әлдене  жүрегімізді  ақырын-ақырын шымшығандай  еді. «Мына  жалған  өмірде өз балаңа  ата-ана  бола  білу  де  үлкен сын  екен» деген  ойды  түйіп  шықтық…

Айым   ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»

Облыстық  ақпараттандыру, мемлекеттік  көрсетілетін  қызметтер  және  архивтер басқармасының жаңа орталығы қыркүйек  айында ашылған  болатын. Бейсенбі күні облыс әкімі  Алтай  Көлгінов аталған  орталыққа  арнайы келіп, онда қызмет ететін  мамандармен тілдесті.

Басқарма басшысы Сәкен Нұртазаевтың мәлімдеуінше, мұндағы барлық қызмет ашық форматта жүргізіледі. Орталықта әзірге 15 ІТ-маман қызмет етуде.

Алдағы уақытта кадр санын көбейту мақсатында жергілікті жоғары оқу орындарымен байланыс орнатылыпты. Осылайша жастар арасында жаңа технологиялар насихатталуда.

– ІТ Hub кіші индустриялық аймағында түрлі стартаптар ұйымдастырамыз. Ол жерде ұсынылатын тың идеяларды жүзеге асыратын боламыз. Бүгінде орталық қызметкерлері елуге жуық ІТ-жобамен жұмыстануда. Астана қаласындағы Назарбаев университетімен байланыс орнаттық. Жалпы, мамандар «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын іске асыруға дайын. Мәселен, өңір экономикасының барлық саласын цифрландыру, халыққа мемлекеттік қызмет көрсету, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен «Smart city» жобаларын дамыту бойынша жүйелі жұмыстарды жалғастырудамыз, – дейді Сәкен Рүстемұлы.

Жаңа орталықтың қызметімен танысқан облыс басшысы ІТ-мамандар тарапынан ұсынылған тың жобалар ескерусіз қалмайтынын  айтты.

– Қаламызда цифрландыру бойынша бірнеше жоба іске асырылуда. Тұрғындарға мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасын арттыру ниетімен Оралда «Смарт Орал» орталығын аштық. Енді  2020 жылға дейін шалғайда орналасқан жүзге жуық елді мекенге талшықтық-оптикалық байланыс желісін, яғни ғаламторды жеткізуіміз керек. Мұның барлығына тек цифрландыру арқылы қол жеткізе аламыз. Сондықтан сіздердің кез келген тың идеяларыңызға қолдау көрсетуге дайынбыз. Бастысы, ұсынатын жобаларыңыз қолданушыларға ыңғайлы әрі түсінікті болуы керек. Жуырда ашылған ІТ-лицейде білім алып жүрген жас жеткіншектерге барып, дәріс оқып, оларды жаңа технологияға баулыңыздар. Ақпараттық технологиялар саласында бәсекеге қабілетті болу маңызды,  – деді Алтай Сейдірұлы.

Кездесу барысында жаңа «Смарт Орал» қосымшасы қолданысқа ұсынылды. Енді смартфон қолданушылары «ақылды қалаға» арналған қосымшаны «Play market» арқылы телефондарына жүктеп, пайдалы ақпараттарға қол жеткізе алады.

Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»

Биыл  Индонезияда  өткен  жазғы  Азия  ойындарында төрт адамдық  байдаркамен  500  метрге  жарысудан  қазақстандық ескекшілер алтыннан  алқа  таққаны  мәлім. Төрт жылда бір рет өтетін  айтулы  додада Батыс  Қазақстан  облысының қос бірдей  ескекшісі – Алексей  Дергунов  пен  Андрей  Ергучев аталған төрттіктің  құрамында  өнер  көрсетіп,  ел  намысын  асқақтатқан болатын.  Жеңіспен  оралған  жерлесіміз Алексей  Дергуновпен сұхбаттасудың сәті түсті.

– Алексей Владимирұлы, ескекші болуды бала күніңізден армандадыңыз  ба?

– Негізі, мектеп кезінен спортқа жақын болдым. Спорттың барлық түрімен айналысып көрген соң, ағама ілесіп, ескек есуді де үйренгім келді. Егер алғашқы бапкерім – марқұм Владимир Треушников болмағанда, байдаркамен кәсіби түрде айналысуым екіталай еді. Өйткені бапкерім бойымнан ескекшіге тән қабілетті байқаса керек, жаттығудан қалмай, тиісті дәрежеде айналысуымды қатаң қадағалады. Кейін бұл спортқа өзімнің де қызығушылығым  ояна  бастады.

– Ең алғашқы жетістіктеріңіз есіңізде  ме?

– 1997 жылы алғаш рет Мәскеуде өткен жарысқа барғанмын. Ол жарыстан қоржыным

бос қайтты. Сол жағдай маған қатты әсер етіп, жарты жыл бойы байдаркамен айналыспай қойдым. Алайда Владимир Александрұлы үзіліссіз хабарласып, қайтпасыма қоймады. Кейін облыстық жарыстарға қатысып, жеңімпаз атанып жүрдім. 1999 жылы алғаш рет Қазақстан чемпионатына қатысып, үшінші орын алдым. 2002 жылы Азия чемпионатына барып, үш алтын медаль әкелдім. Ал 2008 жылы Пекинде өткен Олимпиадаға қатысып, 11-орыннан көрінген болатынмын. Сонымен қатар бұдан төрт жыл бұрын Оңтүстік Кореяның Инчхон қаласында өткен Азия ойындарында чемпион атандым.

– Индонезиядағы  жарыс  қалай  өтті?

– Жарыс өте тартысты өтті. Қытайлықтар мен жапондықтарды басты қарсылас санап, мықты дайындықпен барғанбыз. Алайда олардың дайындығы осал болып шықты. Өйткені жарыс нәтижесінде екінші және үшінші орындарды кәрістер мен ирандықтар алды. Ал ел намысын қолдан бермегеніміз  мерейімізді  асқақтатқаны  анық.

– Ескек есу денсаулыққа қаншалықты  пайдалы?

– Ескекшінің қолдары ғана қимылдағанымен, дененің барлық бұлшық етіне салмақ түсіп, дене толықтай шынығады. Табиғаттың сыры белгісіз ғой. Қайықпен жүзіп келе жатқанда күтпеген жерден жел тұрып, толқын көтерілетін кездер болады. Ал қайыққа су толса, жүзу қиындайды. Осындай келеңсіз оқиғалардан қиналмай шығу үшін денені шынықтыру қажет. Жалпы, Батыс Қазақстан облысында су спортын дамытуға тамаша мүмкіндіктер бар. Бір ғана Орал қаласы арқылы Жайық, Шаған, Деркөл, Барбастау секілді бірнеше ірілі-ұсақты өзен ағып жатыр. Сондай-ақ «Динамо» спорт қоғамына барып, ескек есумен тегін айналысуға болады. Бұл салауатты өмір салтын ұстанып, спортпен айналысқысы келген жанға таптырмас мүмкіндік деп ойлаймын.

– Алексей Владимирұлы, спорт өміріңіздің ажырамас  бөлшегі болғанын жақсы білеміз. Бос уақытыңызды қалай  өткізесіз?

– Мен 2007 жылы шаңырақ көтердім. Өкініштісі, отбасымның жанында көп бола алмаймын. Өйткені әрдайым спорттық жиындарда жүремін. Жұбайым үйде, бала тәрбиесімен айналысады. Ұлым бүгінде үшінші сыныпта оқып жүр. Өзі спортты жақсы көреді. Болашақта спорттың қай түрімен айналысқысы келсе де, қолдаймын. Алда-жалда босап жатсам, бар уақытымды отбасыма арнауға тырысамын. Сонымен қатар аңшылыққа шығып, балық аулап, табиғат аясында демалғанды  жөн  көремін.

– Азия чемпионы атандыңыз, ендігі  мақсатыңыз  қандай?

– Бүгінде Олимпиада ойындарына жолдама алу үшін Қазақстан ұлттық құрамасы сапында дайындалудамын. Енді әлем чемпионаты мен Олимпиада ойындарының салмағын сезініп,  жеңіс тұғырынан  көрінгім  келеді.

Сұхбаттасқан Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ

«Жайық Пресс» медиахолдингінде ұйымдастырылатын дәстүрлі «Жұмадағы жүздесуге» еліміздегі ең жас «Білім беру саласының үздігі», «Тоғыз толғаныс» кітабының авторы, жаңашыл  ұстаз Дәурен Сағынғалиев келген болатын. Жас та болса, жаңашылдығымен көзге түскен Дәуреннің шәкірттері бірнеше жыл қатарынан  ҰБТ-дан  ең  жоғары  балл  жинап, үздік  нәтиже  көрсеткен. Жиырма  жасында  Қазақстан тарихы  пәні  бойынша  оқу-әдістемелік  құрал  дайындаған жас  ұстаз  бен  редакция  қызметкерлері  арасында  тартымды  әңгіме  өрбіді.

–  Дәурен мырза, сіздің замандастарыңыздың көбі қаржыгер, заңгер немесе мемлекеттік қызметкер болуды қалайды. Ал сіз заң саласында білім алғаныңызбен, педагогикаға бет бұрыпсыз.

– Расымен, көпшілік мені педагогикалық оқу орнын тәмамдады деп ойлайды. Ал мен облыстық дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-интернатты «Алтын белгімен» бітірген соң, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде заңгерлік мамандықты игердім. Қатарластарым секілді заң саласында қызмет етемін деп ойлаушы едім. Алайда үшінші курста оқып жүрген кезімде университеттегі ұстазым мені Алматыдағы М. Мақатаев атындағы №140 мектеп-гимназияға алып барды. Аталған мектеп басшылығы оқушыларды ҰБТ-ға дайындайтын маман керектігін айтып, қолқа салды. Бірақ құжат жүзінде заң факультетінде оқитын студентті мектепке қабылдау мүмкін емес жағдай  болса да, аталған мектепте еңбек етуіме Алматы қалалық білім басқармасы да қарсылық білдірмеді. Өйткені оларға нәтиже қажет болды. Осылайша сол ортада бүгінге дейін үздіксіз бес жыл қызмет еттім. Жетістік те өзін көп күттірмеді. Сонымен қатар мен мұғалімдер отбасында тәрбиелендім. Әсіресе, нағашы жұртымның көбі ұстаздық қызметте. Мүмкін, бала кезімнен мұғалім мәдениетін сіңіріп өскен соң, осы ортаға келу аса қиындық туғызбаған шығар.

– Білім министрлігі қолға алып жатқан жаңа реформалар өміршең бе? Бүгінде ұстаз  беделін арттыру үшін не істеу қажет?

– Реформаның түпкі мағынасы түсінікті болғанымен, ол ылғи қоғамның сынына ұшырайды. Өйткені асығыс жасалады. Жалпы, ұстазға деген құрметті министрліктен күтудің қажеті жоқ. Бұрын ұстазымыз «Әке-шешеңді шақырамын!» деп, бір-ақ ауыз сөзбен қорқытушы еді ғой. Ал бүгінде ата-ананың мұғалімнің ісіне араласуы тіптен жиілеп кетті. Одан білімнің сапасы ешуақытта өзгеріп кетпесі анық. Ал ұстазға құрметті қалыптастыратын – шәкірт. Шәкірттің сана-сезімі жоғары болмаса, ұстаздың беделі де ешуақытта қалыптаспайды. Өзіміз мектеп бітіргенде ұстазымызға бір гүл апарып бермеппіз. Өйткені барлық жетістікке өз қарым-қабілетімізбен жеткендей көріндік. Ал енді мектептің қазанында қайнап жүрген соң әр соңғы қоңырауда шәкірттеріңнен бір жылы сөз күтіп тұрады екенсің. Ұстаздарды өзіміз құрметтеп, олардың аман-саулығын біліп, дәріптеуді қазірден үйренсек, ұстаздықтың құны жоғарылайды.

– Жуырда Ұлттық бірыңғай тестілеу академиясын аштыңыз. Академияның қаламыздағы өзге орталықтардан қандай ерекшелігі бар?

– Өзім М. Өтемісов атындағы БҚМУ-да және облыстық дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-интернатта сабақ беремін. Сонымен қатар жуырда ҰБТ академиясын аштым. «Қойға қарағанда шопан көп» демекші, Оралда оқушыларды ҰБТ-ға дайындайтын бірнеше орталық

бар екен. Алайда оның басында жүрген азаматтардың білім саласына мүлдем қатысы жоқ екенін білдім. Ал біздің бұл салада азды-көпті жинақтаған тәжірибеміз бар. Өзімді мықтымын демеймін. Бірақ маған сабақ берген ұстаздарым мықты еді. Сонымен қатар өзім ҰБТ сарапшысымын. Облысымыздың үздік мұғалімдерін орталығымызға топтастырдық. Академияның негізгі қызметі – ауыл баласы мен қаладағы үздік мұғалімнің арасын жалғау. Сол себепті онлайн жобаны да іске қостық. Орталық әлі ашылмай жатып, оған сұраныс өте жоғары болды. Сөзіңнің арық, ісіңнің семіз болғаны жақсы ғой. Сондықтан нәтижемізді  уақыт  көрсетер.

– Мұғалімнің сабақтан бөлек қоғамдық жұмыстармен және толтыратын құжаттармен шектен тыс жүктелуі білімнің сапасына әсер етіп жатқан жоқ па? Оқулықтарда жіберілетін қателер  туралы  не  айтар  едіңіз?

– Қағазбастылық жоқ десем, бүкіл мұғалімнің проблемасын жасырып қалғандай боламын. Мұғалімдіктің бәсі жоғарылап, шектен тыс жүктемесі азаюы үшін әр ұстаз алдымен өзінің деңгейін көтеріп алуы керек. Дәл қазір педагогтер арасында анау айтқандай бәсекелестік жоқ дер едім. Мүмкін, бұл сөзіммен біреулер келіспейтін шығар. Олай дейтінім – қазір мектепті «Алтын белгімен» бітірген жастар бұл салаға келе қоймайды.

Бүгін ҰБТ кітапшаларының ішіндегі қателерді түзетуге шамам жетеді. Ал болашақта бір оқулыққа сараптама жасайтындай деңгейге шықсам, оны да түзер едім.

Кітаптардың негізгі кемшілігі сапасыз аудармасында. Оның үстіне мұғалімдердің арасында талқыға салынбастан, бірден қолданысқа  енгізіліп  кетеді.

– Елімізде жеті мыңға жуық жалпы білім беретін мектеп болса, ең жас мектеп директоры 26 жаста екен. Ол – Астанадағы №54 мектепті басқаратын Шәкәрім Сейсенбай. Ал сізге мектеп директоры болу туралы  ұсыныс  түсті  ме?

– Алматыда өте білікті басшының қарамағында бес жыл жұмыс істедім. Ол кісі «Оқу ісінің меңгерушісі де болдың. Тәжірибең бар. Енді бір мектептің директоры болатын уақытың жақындаған шығар» деп, ұсынысын білдірген болатын. Алайда мен Алматыда мектеп директоры бола алмайтынымды айттым. Ал туған өлкем Оралда директор болу туралы ұсыныс түсіп жатса, жауапкершіліктен қашпас едім. Бүгінде қоғамдық сананың шеңберінде қалып қоймау үшін өзің новатор болуың керек.

– ХХІ ғасырдың мінсіз педагогінің портретін сипаттаңызшы.

– Әлихан Бөкейхановша айтсам, ұстазға терең ілім-білім және көркем мінез керек. Бүгінгінің әр педагогі осы қасиетті бойына сіңірсе екен.

Сұхбатты  жазып  алған   Айым ТӨЛЕУҒАЛИ

Орал  қаласындағы  Темір  Масин  көшесі бойында  салынған  жаңа  тынымбақ  жуырда  қолданысқа  берілмек.  Аталған  жобаны «Рухани  жаңғыру»  бағдарламасы  аясында  жүзеге  асырған – «БККС» ЖШС  бас  директоры, облыстық  мәслихаттың  депутаты  Жасұлан  Жақыпов.

Аумағы 540 шаршы метрді құрайтын жаңа саябақта балалар алаңқайы, орындықтар, жарықшамдар орнатылып, жаяу жүргіншілер жолы төселген. Кәсіпкер Жасұлан Жақыповтың мәлімдеуінше, демалыс алаңының бой көтеруі үшін 34 млн. теңге жұмсалып, мұндағы құрылыс-монтаждау жұмыстарын  «Эркер»  ЖШС  жүргізген.

– Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Болашаққа  бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында «Патриотизм, ең алдымен, туған жерге, өз ауылына, қаласына, өңіріне және кіші Отанына деген сүйіспеншіліктен бастау алады» деген болатын. Осы сөзді алға тартып, қала тұрғындарының игілігіне саябақ салуды жөн көрдім. Демалыс алаңын келушілерге барынша ыңғайлы етуге тырыстық, – дейді Жасұлан Қабиболлаұлы.

Таза ауамен тыныстап, серуендеуге мүмкіндік туғызған оралдық кәсіпкердің жомарттығы қала тұрғындарын қуантты.

– Біз отбасымызбен Темір Масин көшесі арқылы жиі жүреміз. Өйткені үйіміз осы маңда орналасқан. Бұрын бұл жерде ескі саябақ болатын. Оның балалар ойнайтын ауласы болмады. Ал енді жаңа тынымбақ, әсіресе, жас аналар үшін өте қолайлы болды. Өйткені олар кішкентай бүлдіршіндерін су жаңа ойын алаңында ойнатып, өздері де тыныға алады. Ескірген орындықтар жаңаларымен алмастырылған екен. Жалпы, бақтағы абаттандыру жұмыстары көз тартады. Саябақ Орал газ, мұнай және салалық технологиялар колледжі маңында орналасқан. Демек, студенттер де бос уақыттарын осында келіп өткізе алады. Туған жеріне қайырымдылық жасаған азамат үшін іштей мақтанып қойдық. Осындай ел азаматтары көбейсін деп тілейміз, – дейді қала тұрғыны  Фарида Сағынғалиева.

Орал қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы және тұрғын үй инспекциясы бөлімінің бас маманы Орынбасар Бисенғалиевтің айтуынша, биыл демеушілер қаражатына үш тынымбақ салынған. Оның біреуі Еуразия даңғылы бойында, ал екіншісі Ет комбинаты ауданында  бой  көтерген  болатын.

Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»

Орал қаласындағы Достық үйінде Қариялар күніне орай мерекелік шара ұйымдастырылды. Аталған  шараға  облыс әкімінің орынбасары Ғабидолла Оспанқұлов қатысып, облыс ардагерлерін айтулы мерекемен құттықтады.

– Құрметті ардагерлер, сіздерді бүгінгі мерекемен шын жүректен құттықтаймын! Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген ереже бойынша зейнеткерлікке шыққан азаматтарымыз әрқашан мемлекет қамқорлығында болады. Біз де облысымыздағы барлық ардагерге ерекше көңіл бөліп, оларды түрлі шараларға шақырып, қонақ қыламыз. Бүгінде облысымызда 88 мыңға жуық зейнеткер, 90-нан астам Ұлы Отан соғысының ардагері бар. Еңбектеріңізді бағалап, алдарыңызда басымызды иіп, сіздерге қызмет ету – қасиетті борышымыз. Өйткені сіздер адал еңбектеріңізбен қиын замандардан мойымай өтіп, ұрпағыңызға бейбіт өмір сыйладыңыздар. Қариясы бар елдің қазынасы бар, сондықтан біз бақыттымыз, – деді Ғабидолла Абдоллаұлы.

Шара барысында ардагерлер назарына концерт ұйымдастырылды. «Әдемі» би тобы «Ерке самалы» биімен сахнаға көрік беріп, Тимур Мусин және Артем Мукатаев «Қырманға кел, қалқатай» әнін орындады. Ал апалы-сіңлілі Маркиналар «В избе» әнімен ардагерлердің көңілін көтере білді. «Қара жорға» биін орындаған «Step up» би тобы сахнаны жандандырып жіберді.

Биыл мерейлі 85 жасын тойлаған ардагер, қоғам қайраткері Софья Иманғалиева көрсетілген сый-құрмет үшін алғыс білдірді.

– Жыл сайын ардагерлер ерекше құрметке бөленеді. Батыс Қазақстан облысының дамуы үшін әр салада еңбек еткен ардагерлердің ұмытылмайтынын осыдан-ақ білуге болады. Ал енді біздің басты міндетіміз – Отанын сүйетін ұрпақ тәрбиелеу. Немерелерімізбен бірге үш тілді меңгеріп, қайта жасарып жатқандаймыз, – дейді Софья Шаймарданқызы.

Айым ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»

Дәрігерлер  қазан  айынан  бастап   тұмаудың  эпидемиологиялық  маусымы  басталып, мамырға  дейін  созылатынын  айтып  ескертуде. Жұқпалы  аурудың  алдын  алу мақсатында  бюджет  есебінен  51  млн. теңгеге  Ресейде  өндірілген  «Гриппол+»  вакцинасының  60  мың дозасы  облысымыздағы  емханаларға  әкелінген.

Бұл туралы №1 қалалық емханада өткен баспасөз брифингінде облыстық қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің басшысы Жайдар Құрманов мәлімдеді. Биыл өңірімізде тұмаудың қауіпті А(Н1N1), A(H3N2) және В түрлері тарауы мүмкін. Сондықтан дәрігерлер қазан айында жұқпалы вирусқа қарсы екпе салу науқанын бастамақ. Балалар, жүкті әйелдер, созылмалы ауруы бар адамдар және медицина қызметкерлері екпені тегін егіле алады. Ал бұл топқа жатпайтын тұрғындар Орал қаласының Е. Орақбаев көшесіндегі «Талап» ашық акционерлік қоғамына және аудандық ауруханаларға барып, 1500-2000 теңгеге вакцина жасата алады.

– Біздің қоғамда екпенің қай-қайсысын да пайдасыз көретін адамдар бар. Әрине, вакцина тұмаудан толықтай қорғайды деу қиын. Алайда екпе жасатқан азамат жұқпалы вирусқа шалдықса да, оның жеңіл түрімен ғана ауырады. Сондықтан аурудың алдын алып, тұмауға қарсы күресті күшейтуге шақырамын, – деген Жайдар Бисенбайұлы екпені алғашқы болып өзі жасатты.

Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал   өңірі»

Көкөніс  қымбатшылығы  – жыл  сайын  күн суытқанда  қайталанатын  құбылыс.  Соның  ішінде  «екінші  нан»  атанып  кеткен  картоп  бүгінде  80-110  теңгеге  сатылғанымен,  алдағы  уақытта оның  бағасы  да  күрт  жоғарылайтыны  бесенеден  белгілі.

Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының берген мәліметіне сүйенсек, биыл осы уақытқа дейін  1822 гектар жерден 21 577 тонна картоп жиналып үлгерген. Бұл барлық егілген картоптың 42 пайызын ғана құрайтынын ескерсек, облыс халқының жылдық сұранысын өтеуге жетерлік картоп өнімі бар деуге болады. Әйтсе де, қыс ортасы ауғанда көкөніс «жыры» міндетті түрде басталады. Сонда күзде жинаған мол өніміміз алты ай өтер-өтпестен таусылып қалатыны қалай?

Мамандар жыл сайын күзде сұранысты артығымен өтейтіндей өнім жиналатынын айтты. Тіпті облысымызда сол өнімді сақтайтын ауыл шаруашылығы кәсіпкерлерінің қоймалары  да баршылық. Дегенмен жеке кәсіпкерлер өз қоймаларындағы өнімнің басым бөлігін шетелге сатып жіберуге мәжбүр. Өйткені өнімді бір жыл бойы бұзып алмай сақтау үшін біраз шығындануға тура келеді. Ал еркін сауда заманында әркімнің бас пайдасын ойлайтыны хақ. Дегенмен кәсіпкерлер белгілі өнім қорын қоймаларында сақтаудай-ақ сақтайды. Кейін өңірде картоп азайғанда қоймаларын ашып, оның бағасын шарықтатып сатады. Осылайша шаруалар шығынын ақтап алуға тырысады. Орал қаласында тұрақтандыру қоры бар. Осы қор кәсіпкерлерден бірнеше тонна өнім сатып алады. Өнім азайғанда қордағы өнім шығарылып, төмен бағамен сатылады. Міне, кейде картоптың бағасы әр жерде әр түрлі болатыны сондықтан болса керек. Негізі, өзге елге сатылғаннан қалған картоп келесі жылдың ақпан-наурыз айларына дейін жетеді екен. Ал көктем мезгілінде Ресейден, соның ішінде Татарстан, Башқұртстаннан тасымалданады. Жазда Мысыр және Пәкістанның картобы келеді. Осы бірізділік жыл сайын қайталанады. Осының бәрі тұтынушыларды баға қымбатшылығына әкеп ұрындыратыны  өкінішті.

– Апта сайын «Мирлан», «Алтын алма», «Керуен» базарларына және 90 азық-түлік дүкеніне мониторинг жүргіземіз. Әзірге еш жерде негізсіз қымбатшылықты байқамадық. Егер ондай жағдай болса, Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетіне тиісті хат жолдаймыз. Сонымен қатар бағаны тұрақтандыру мақсатында қала әкімдігі ауыл шаруашылығы өндірушілерінің жәрмеңкесін ұйымдастырып келеді. Жәрмеңкеде 10-15 пайызға дейін арзандатылған өнімді сатып алуға мүмкіндік бар. Әзірге бағаларды қымбат  деуге еш негіз жоқ. Маусымға байланысты бағалар да ауытқып тұрады, – дейді Орал қалалық кәсіпкерлік бөлімінің  меңгерушісі  Мейрам  Хаиров.

Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»

Жуырда  «Google trends»  сайты  арқылы батысқазақстандықтардың  ғаламтордан  нені көп  іздейтіндерін  қызықтап  көрген  болатынбыз.  Ең  көп  сұранысқа  ие  «Футболдан  әлем чемпионаты»,  «ауа райы»,  «аудармашы»  деген сөздердің  арасынан  «Момо»  деген  түсініксіз сөзді  көрдік.  Әсіресе, 5-11  тамыз аралығында  жерлестеріміз  «Момоны»  ерекше  «жоқтапты».

Момоның не екенін біздің де білгіміз келіп, ол туралы ақпарат іздей бастадық. Іздеуіміз мұң екен, шашы жалбыраған, көздері бадырайған, аузы құстың тұмсығындай  құбыжық қыздың суреті алдымыздан шыға келгенде отырған орнымыздан ауып түсе жаздадық. Сөйтсек, бұл «қыз» адамдарды авадағы суретімен ғана қорқытып қоймай, телефонға қорқынышты хаттар жазып, қоңырау шалып, түрлі дыбыстар шығарады екен. Есі дұрыс адамдар оны қалжың ретінде қабылдайды. Ал егер Момо  жасөспірімге немесе жүйкесі жұқарған адамға жазатын болса, соңы қайғылы жағдайға дейін жетуі әбден мүмкін.

Жалпы, Момо туралы ғаламторда түрлі алыпқашпа әңгіме тарап жатыр. Ол ең алғаш рет жапондық +81345102539 нөмірі арқылы Жапония, АҚШ, Мексика тұрғындарының «Whatsapp»  нөмірлеріне жаза бастаған. Санаулы сағатта Ресей арқылы Қазақстанға да келіп үлгерді. Бүгінде Момоның бір емес, бірнеше нөмірі бар. Ол кез келген «Whatsapp» қолданушысына жазып, ол адам туралы барлық ақпаратты білетінін ескертеді екен. Тіпті мекенжайына дейін біліп тұратын Момо жазған адамына түрлі тапсырмалар береді. Егер тапсырмалары орындалмаса, ол адамды өлтіретінін айтып қорқытады.

Момо тірі жан болмағандықтан, ол физикалық тұрғыда ешкімге зақым келтіре алмайды. Оның әдісі – сөйлесу арқылы адамның психикасына әсер ету. Ол үшін зорлық-зомбылықты насихаттайтын суреттер жіберіп, суицидке итермелейтін түрлі ауыр сөздер айтады. Ал егер қоңырау арқылы хабарласса, шыңғырған, қырылдаған дауыстар шығарады. Ең қызығы, Момоға қай тілде жазсаңыз, сізбен сол тілде сөйлесе береді.

2016 жылы пайда болып, елді шулатқан «Синий кит» ойынына ұқсайтын Момо да хакерлердің кезекті ойыны болса керек. Қулықтарына құрық бойламайтын хакерлердің қақпанына жастар оңай түсуде. Өйткені бірнеше жасөспіріммен жүргізген әңгімемізден түйгеніміз – олар Момоның нөмірін іздеп жүріп, қызықтап, оған өздері жазатын көрінеді.

– Бұл Момо ұлымның телефонына бірнеше рет өзінен-өзі қосылды. Мен кетірген сайын қайта қосылады. Тіпті түннің бір уағында екі рет қоңырау шалды. Тұтқаны көтергенімде, арғы жақтан қырылдаған жиіркенішті дауыстар шығып жатты. Нөмірі – Теле2 абоненті. Енді нөмірдің иесін анықтау үшін прокуратураға барғалы отырмын, – дейді Орал қаласының тұрғыны Айнұр Сағындықова.

Төтенше қырсықтың сыры қайда екенін бағамдадық. Сөйтсек, Момоны арнайы эффектілер жасаумен айналысатын Link Factory жапон компаниясы шығарған екен.

Момоның мүсін бейнесі тұңғыш рет 2016 жылы өткен Vanilla Gallery көрмесінде көрсетілген.

Бұл мүсіннің атауы – «Құс әйел».

Қытай мен жапон аңыздары бойынша жүкті кезінде қайтыс болған әйел енді жартылай құсқа айналып, жаңа бейнеде балаларды қорғап жүреді-міс.

Желідегі жеткіншектер жайы жақаурата салатын жәйт емес. Әлі де уыз езу балалар не көрсе, соның шалғайына жармасып кетуге дайын тұрады. Сондықтан ұл-қызыңыздың желіде кіммен, қандай тақырыпта әңгімелесіп, не көріп жүргенін қадағалағаныңыз жөн. Сақтықты сұңқардан үйрен деген. Әйтпесе, Момо ғаламтордағы қауіпті жағдайлардың біреуі ғана…

Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»

Биыл  12  мыңнан  астам  бүлдіршін  мектеп  табалдырығын аттап отыр.  Қазіргі таңда облысымыздағы  380  мектепте  жүз  мыңнан  астам  оқушы  білім  алуда.

Бұл туралы жаңа  оқу  жылының  басталуына орай  шаһарымыздағы  №4  мектепте  соғылған  алғашқы  қоңырау  салтанатында  облыс  әкімінің  орынбасары  Ғабидолла  Оспанқұлов  мәлімдеді.

– Бүгін барлық мектепте алғашқы қоңырау соғылуда. Бұл дегеніміз – жаңа оқу жылының басталғанының көрінісі. Баршаңызды білім күнімен құттықтаймын! Балалардың болашағы жарқын болсын.Оқушыларға білім беруде ұстаздар қауымының еңбегі орасан. Сіздерге тек табыс тілеймін, – деді салтанатты шарада сөз алған Ғабидолла Абдоллаұлы.

Мұнан соң мектеп директоры Мәулен Ділмағамбетов «Мектепке жол» акциясына  демеушілік танытқан азаматқа алғысхат табыстады. Былтырғы желтоқсан айында жаңа ғимаратқа көшкен мектепте биыл 405 оқушы білім алмақ, соның 52-сі – мектеп табалдырығын  енді  аттап  отырған  жас  балдырғандар.

– Ескі мектептің орнына жаңа білім ошағының салынуына зор септігін тигізген облыс әкімі Алтай Көлгіновке алғысым шексіз. Бұрын оқушылар саны 250-280 болатын. Енді, міне, бала саны  көбейіп отыр.  Мектепте «ақылды кабинет», ІТ-сыныбы жұмыс істейді, – дейді  мектеп  директоры  Мәулен  Ермекұлы.

Есенжол   ЕЛЕКЕНОВ,

«Орал   өңірі»

Темірболат   ТОҚМАМБЕТОВ

*  *  *

1  қыркүйекте  Орал  қаласындағы  Назарбаев  Зияткерлік мектебінде  алғашқы  қоңырау  соғылды.  Мектеп  ұжымын  жаңа  оқу жылымен  облыс  әкімінің  орынбасары  Ғабидолла  Оспанқұлов  құттықтады.

– Құрметті ұстаздар, ардагерлер, ата-аналар, оқушылар, бүгін еліміздегі 7 мыңнан астам білім беру ұйымында алғашқы қоңырау соғылуда. Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында ең басты ресурсымыз – адами капитал, соның ішінде білім екенін айтты. Ал Назарбаев Зияткерлік мектептерінен түлеп ұшқан шәкірттер әлемнің дамыған мемлекеттерінде білімдерін шыңдап, еліміздің дамуына өз үлестерін қосуда.

Баршаңызды жаңа оқу жылымен құттықтаймын! Әсіресе, сынақтан сүрінбей өтіп, мектеп табалдырығын жаңадан аттаған 7-сынып оқушыларына сәттілік тілеймін. Сіздер бақыттысыздар, өйткені білім беру деңгейі жоғары ортаға келдіңіздер. Мектептерде цифрландыру жүйесі жүзеге асып келеді. Облыс қаражатының жартысынан астамы, яғни 60 миллиардқа жуық теңге білімге арналуда.

Биыл 11 мектеп құрылысы жүріп, олардың екеуі жаңа оқу жылында есіктерін айқара ашты. Мұғалімдердің де жалақылары жоғарылады. Білімге жұмсалған инвестиция бірнеше жылдан соң елге артығымен қайтарылатынына бек сенімдіміз. Жаңа оқу жылы сәтті өтсін! – деді Ғабидолла Абдоллаұлы.

Салтанатты шарада Ту көтеру рәсімі роботтеxника жарыстарының жеңімпаздары, 12-сынып оқушысы Сабыр Арыстанға және 10-сынып оқушысы Серік Даниярға берілді. Ал 12-сынып оқушысы, роботтеxника жарыстарының жеңімпазы Динара Алманова және іріктеуде 891 ұпаймен ең жоғары нәтиже көрсеткен 7-сынып оқушысы Ерген Серікбаев алғашқы қоңырауды сыңғырлатты. Назарбаев Зияткерлік мектебінің 7-сыныбына қабылданған Ділназ өз қуанышымен бөлісті.

– Мен осыған дейін №42 «Ақниет» гимназиясында білім алдым. Назарбаев Зияткерлік мектебіне ауысуды бір жыл бұрын жоспарлап, алдын ала дайындалдым. Математика, ағылшын тілі, қазақ тілі және орыс тілі пәндерінен емтихан тапсырып, логикалық сұрақтарға жауап бердім. Мен үшін мұндай мектепте білім алу зор мәртебе, – дейді   Ділназ  Шыниязова.

Алғашқы қоңырау салтанаты аяқталған соң, облыс әкімінің орынбасары және 7-сынып оқушыларының қатысуымен дәстүрлі алма ағашын отырғызу рәсімі өтті.

Орал қаласындағы физика-математикалық бағыттағы Назарбаев Зияткерлік мектебі 2012 жылдың 1 қазанында ашылған болатын. Мектеп директоры Тимур Нұркешовтің мәлімдеуінше, биыл 7-12-сынып аралығындағы 29 сыныпжиынтығында 586 оқушы білім алмақ. Оның 112-сі 7-сыныпқа жаңадан қабылданған. 117 жергілікті және бес шетелдік педагог қызмет ететін Зияткерлік мектеп халықаралық мектептер кеңесінің аккредитациясынан  абыроймен  өткен.

Назарбаев Зияткерлік мектебі өткен оқу жылын сәтті аяқтаған. Мәселен, шәкірттердің бесеуі xалықаралық, 31-і республикалық, 38-і облыстық олимпиадаларда, ғылыми жобаларда және түрлі  сайыстарда жеңімпаз атанған. Ал мектептің 13 педагогы жаңартылған білім беру бағдарламасы оқулықтарының авторы  болып  табылады.

Айым   ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал   өңірі»

*  *  *

Бұлдырты  орта  мектебінде  өткен  «Армысың,  алтын   ұя  мектебім!»  атты  алғашқы  қоңырау  салтанатына   Сырым  ауданының  әкімі  Төлеген  Төреғалиев, «Жайық  Пресс»  жауапкершілігі  шектеулі серіктестігінің  директоры  Рауан  Сәбитов  қатысты.

Мектеп директоры Алмагүл Бисалиеваның сөзіне қарағанда, өткен оқу жылы өте сәтті болған. Түлектердің жетеуі «Алтын белгі» иегері атанып, біреуі «Үздік аттестатқа» лайық болған. 40 түлектің 17-сі жоғары, ал  12-сі арнаулы оқу орындарының білім гранттарын жеңіп алыпты. Мектеп жаңа оқу жылын 360 оқушымен бастап отыр.

– Бұлдырты орта мектебінде 33 шәкірт білім әлеміне алғашқы қадамын басты. Олар үшін бүгін алғашқы қоңырау соғылды. Әр оқушының өз арманы бар екені белгілі. Сол сияқты мемлекеттің де өз мақсат-мүддесі бар. Елбасы  Н. Ә. Назарбаев тәуелсіз Қазақстанның алдына дамыған 30 елдің қатарына қосылу деген ұлы міндетті қойды. Адамның арманына жетуі үшін де, мемлекеттің мақсатына жетуі үшін де білім керек. Мен жастарға озық білім тілеймін! – деді құттықтау сөзінде  аудан әкімі Төлеген Төреғалиев.

Оқушылар үшін сапалы білім игерудің маңызды екенін өз сөзінде «Жайық Пресс» ЖШС-ның бас директоры  Рауан  Сәбитов те  айтты.

– Алғашқы  қоңырау салтанатына қатысушы шәкірттер сапында Бұлдырты ауылының болашағы тұр деп ойлаймын. Сіздер мүмкіндікті мүлт, уақытты қалт жібермей, келешектің даңғыл жолына бүгіннен бастап дайындалуға тиіссіздер,  – деді Рауан  Сәбитұлы.

Бір айта кетерлік жаңалық, осынау салтанатқа мектептің 1986 жылғы түлегі Яков Даршт Германиядан арнайы келіп қатысты. Ол Германиядағы Даршттар жанұясының ыстық сәлемін жеткізіп, анасы Тамараның аманаты бойынша бірінші сынып оқушыларына тәттілер үлестірді. Сонымен қатар Яков мектептің қорғаншылық қорына өз атынан 50 мың теңге аударыпты.

Жаңа оқу жылының алғашқы қоңырауын соғу құрметі 1-сынып оқушысы Томирис Берліғожина мен үлгілі оқушы Артур Маратқа ұсынылды. Салтанатты шарадан кейін әрбір сыныпта тәрбие сағаттары өтті.

Бауыржан  ШИРМЕДИНҰЛЫ,

Сырым  ауданы