1 қыркүйек  –  Білім  күніне  орай  Зеленов  ауданының  Достық ауылдық  округіндегі  Достық  жалпы  орта  білім  беретін мектебінде  «Сыңғырла,  алғашқы  қоңырау!»  атты  салтанатты  жиын  өтті.  Оқушылардың  бұл  мерекелік  салтанатына  «Жайық  Пресс»  медиахолдингі  бас  директорының  кеңесшісі Нұрсұлтан  Мықтыбай  мен  ауылдық  округ  әкімі  Бейбіт Аманғалиев  қатысты.

Жүздері бал-бұл жанып, алтын ұяларына асыға жеткен оқушылар мектеп ауласына әрең сыйып тұрды. Салтанатты жиынды ашқан мектеп директоры Светлана Голубева

Достық мектебі үшін өткен оқу жылының өте сәтті болғанын атап өтті. Оның айтуынша, өткен оқу жылындағы түлектердің 80%-ы еліміздегі ЖОО-ға мемлекеттік білім гранттарын жеңіп алған. Атап айтқанда, түлектердің алды еліміздегі маңдайалды Л. Гумилев атындағы ЕҰУ, Қ. Сәтпаев атындағы Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті, сондай-ақ көршілес Ресей Федерациясының Самара ауыл шаруашылығы академиясы мен С. Королева атындағы Самара Ұлттық зерттеу университетінде тегін білім алуға мүмкіндік алған. Бұл – кішкентай ауыл мектебі үшін өте зор жетістік.

Сонымен қатар өткен оқу жылында мектептің жүздеген оқушысы облыстық, республикалық және халықаралық білім, өнер байқаулары мен спорт додаларының жеңімпазы атанып, тек мектеп, ауыл ғана емес, бүтін бір ауданның, облыстың мерейін асырған. Тағы бір ерекше атап өтерлігі – осыдан 5 жыл бұрын облысымызда тұңғыш болып Достық мектебінде «Отбасылық кабинет» ашылған. Жас отбасылармен жұмыс жасайтын бұл әлеуметтік кабинеттің де жетістігі ауыз толтырып  айтуға  тұрарлық.

Оқушылар мен ата-аналарды жаңа оқу жылымен құттықтаған ауылдық округ әкімі Бейбіт Аманғалиев олардың білім сапарына сәттілік тіледі.

Облыстан келген құрметті қонақ, белгілі журналист, «Жайық Пресс» медиахолдингі бас директорының кеңесшісі Нұрсұлтан Мықтыбай Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты халыққа Жолдауы мен «Президенттің бес әлеуметтік бастамасына» тоқталып, елімізде білім саласында атқарылып жатқан игі істерді атап өтті.

– Бүгінде Елбасы тапсырмасына сәйкес, еліміздің барлық мектептері орта білім берудің жаңартылған мазмұнына көшуді бастады. Бұл – мүлде жаңа бағдарламалар, оқулықтар, стандарттар және кадрлар. Еліміздің болашағы – бүгінгі мектеп қабырғасында жүрген оқушылардың қолында, ал сол оқушылардың болашағы – ұстаздардың қолында  екендігі ақиқат. Сондықтан да мектеп атты ұлы кемемен білім теңізіне шыққалы тұрған сапарларыңызға ақ жол тілеймін! Ауылдың кішкентай ғана мектебінің өткен оқу жылында қол жеткізген толағай табыстары осы оқу жылында көбейе түседі деп сенемін! – деді Нұрсұлтан Ертуғанұлы.

Қазіргі таңда 540 оқушыға арналған Достық орта мектебінде 821 шәкірт білім алуда. Бұдан бөлек, 102 оқушы білім әлеміне алғашқы қадамдарын аттады. Мектепте барлығы 87 ұстаз еңбек етеді. Олардың 15-і – жоғарғы, 31-і – І санатты мұғалімдер. Мектеп түлектері де жоғарғы оқу орнын аяқтап, маман атанғаннан кейін өздері қанаттанған алтын ұя мектептеріне қайта оралып, еңбек етуде. Өткен оқу жылында қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Ернарын Ғиылманов ұстаздық қызметке кіріссе, биылғы жаңа  оқу жылында информатика пәнінің мұғалімі Дария Құмарова алғашқы еңбек жолын бастап отыр.

Жасыратыны жоқ, бүгінде көп жылдардан бері күрделі жөндеу көрмей, ескіріп, материалдық-техникалық жағдайы мәз болмаса да, Достық мектебі білім көшінен еш қалған емес. Осылайша, жетістігі мол ауыл мектебі жаңа оқу жылын жаңашылдықпен қарсы алып отыр.

Ертай  БИМҰХАНОВ,

Зеленов  ауданы

Биыл  12  мыңнан  астам  бүлдіршін  мектеп  табалдырығын аттап отыр.  Қазіргі таңда облысымыздағы  380  мектепте  жүз  мыңнан  астам  оқушы  білім  алуда.

Бұл туралы жаңа  оқу  жылының  басталуына орай  шаһарымыздағы  №4  мектепте  соғылған  алғашқы  қоңырау  салтанатында  облыс  әкімінің  орынбасары  Ғабидолла  Оспанқұлов  мәлімдеді.

– Бүгін барлық мектепте алғашқы қоңырау соғылуда. Бұл дегеніміз – жаңа оқу жылының басталғанының көрінісі. Баршаңызды білім күнімен құттықтаймын! Балалардың болашағы жарқын болсын.Оқушыларға білім беруде ұстаздар қауымының еңбегі орасан. Сіздерге тек табыс тілеймін, – деді салтанатты шарада сөз алған Ғабидолла Абдоллаұлы.

Мұнан соң мектеп директоры Мәулен Ділмағамбетов «Мектепке жол» акциясына  демеушілік танытқан азаматқа алғысхат табыстады. Былтырғы желтоқсан айында жаңа ғимаратқа көшкен мектепте биыл 405 оқушы білім алмақ, соның 52-сі – мектеп табалдырығын  енді  аттап  отырған  жас  балдырғандар.

– Ескі мектептің орнына жаңа білім ошағының салынуына зор септігін тигізген облыс әкімі Алтай Көлгіновке алғысым шексіз. Бұрын оқушылар саны 250-280 болатын. Енді, міне, бала саны  көбейіп отыр.  Мектепте «ақылды кабинет», ІТ-сыныбы жұмыс істейді, – дейді  мектеп  директоры  Мәулен  Ермекұлы.

Есенжол   ЕЛЕКЕНОВ,

«Орал   өңірі»

Темірболат   ТОҚМАМБЕТОВ

*  *  *

1  қыркүйекте  Орал  қаласындағы  Назарбаев  Зияткерлік мектебінде  алғашқы  қоңырау  соғылды.  Мектеп  ұжымын  жаңа  оқу жылымен  облыс  әкімінің  орынбасары  Ғабидолла  Оспанқұлов  құттықтады.

– Құрметті ұстаздар, ардагерлер, ата-аналар, оқушылар, бүгін еліміздегі 7 мыңнан астам білім беру ұйымында алғашқы қоңырау соғылуда. Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында ең басты ресурсымыз – адами капитал, соның ішінде білім екенін айтты. Ал Назарбаев Зияткерлік мектептерінен түлеп ұшқан шәкірттер әлемнің дамыған мемлекеттерінде білімдерін шыңдап, еліміздің дамуына өз үлестерін қосуда.

Баршаңызды жаңа оқу жылымен құттықтаймын! Әсіресе, сынақтан сүрінбей өтіп, мектеп табалдырығын жаңадан аттаған 7-сынып оқушыларына сәттілік тілеймін. Сіздер бақыттысыздар, өйткені білім беру деңгейі жоғары ортаға келдіңіздер. Мектептерде цифрландыру жүйесі жүзеге асып келеді. Облыс қаражатының жартысынан астамы, яғни 60 миллиардқа жуық теңге білімге арналуда.

Биыл 11 мектеп құрылысы жүріп, олардың екеуі жаңа оқу жылында есіктерін айқара ашты. Мұғалімдердің де жалақылары жоғарылады. Білімге жұмсалған инвестиция бірнеше жылдан соң елге артығымен қайтарылатынына бек сенімдіміз. Жаңа оқу жылы сәтті өтсін! – деді Ғабидолла Абдоллаұлы.

Салтанатты шарада Ту көтеру рәсімі роботтеxника жарыстарының жеңімпаздары, 12-сынып оқушысы Сабыр Арыстанға және 10-сынып оқушысы Серік Даниярға берілді. Ал 12-сынып оқушысы, роботтеxника жарыстарының жеңімпазы Динара Алманова және іріктеуде 891 ұпаймен ең жоғары нәтиже көрсеткен 7-сынып оқушысы Ерген Серікбаев алғашқы қоңырауды сыңғырлатты. Назарбаев Зияткерлік мектебінің 7-сыныбына қабылданған Ділназ өз қуанышымен бөлісті.

– Мен осыған дейін №42 «Ақниет» гимназиясында білім алдым. Назарбаев Зияткерлік мектебіне ауысуды бір жыл бұрын жоспарлап, алдын ала дайындалдым. Математика, ағылшын тілі, қазақ тілі және орыс тілі пәндерінен емтихан тапсырып, логикалық сұрақтарға жауап бердім. Мен үшін мұндай мектепте білім алу зор мәртебе, – дейді   Ділназ  Шыниязова.

Алғашқы қоңырау салтанаты аяқталған соң, облыс әкімінің орынбасары және 7-сынып оқушыларының қатысуымен дәстүрлі алма ағашын отырғызу рәсімі өтті.

Орал қаласындағы физика-математикалық бағыттағы Назарбаев Зияткерлік мектебі 2012 жылдың 1 қазанында ашылған болатын. Мектеп директоры Тимур Нұркешовтің мәлімдеуінше, биыл 7-12-сынып аралығындағы 29 сыныпжиынтығында 586 оқушы білім алмақ. Оның 112-сі 7-сыныпқа жаңадан қабылданған. 117 жергілікті және бес шетелдік педагог қызмет ететін Зияткерлік мектеп халықаралық мектептер кеңесінің аккредитациясынан  абыроймен  өткен.

Назарбаев Зияткерлік мектебі өткен оқу жылын сәтті аяқтаған. Мәселен, шәкірттердің бесеуі xалықаралық, 31-і республикалық, 38-і облыстық олимпиадаларда, ғылыми жобаларда және түрлі  сайыстарда жеңімпаз атанған. Ал мектептің 13 педагогы жаңартылған білім беру бағдарламасы оқулықтарының авторы  болып  табылады.

Айым   ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал   өңірі»

*  *  *

Бұлдырты  орта  мектебінде  өткен  «Армысың,  алтын   ұя  мектебім!»  атты  алғашқы  қоңырау  салтанатына   Сырым  ауданының  әкімі  Төлеген  Төреғалиев, «Жайық  Пресс»  жауапкершілігі  шектеулі серіктестігінің  директоры  Рауан  Сәбитов  қатысты.

Мектеп директоры Алмагүл Бисалиеваның сөзіне қарағанда, өткен оқу жылы өте сәтті болған. Түлектердің жетеуі «Алтын белгі» иегері атанып, біреуі «Үздік аттестатқа» лайық болған. 40 түлектің 17-сі жоғары, ал  12-сі арнаулы оқу орындарының білім гранттарын жеңіп алыпты. Мектеп жаңа оқу жылын 360 оқушымен бастап отыр.

– Бұлдырты орта мектебінде 33 шәкірт білім әлеміне алғашқы қадамын басты. Олар үшін бүгін алғашқы қоңырау соғылды. Әр оқушының өз арманы бар екені белгілі. Сол сияқты мемлекеттің де өз мақсат-мүддесі бар. Елбасы  Н. Ә. Назарбаев тәуелсіз Қазақстанның алдына дамыған 30 елдің қатарына қосылу деген ұлы міндетті қойды. Адамның арманына жетуі үшін де, мемлекеттің мақсатына жетуі үшін де білім керек. Мен жастарға озық білім тілеймін! – деді құттықтау сөзінде  аудан әкімі Төлеген Төреғалиев.

Оқушылар үшін сапалы білім игерудің маңызды екенін өз сөзінде «Жайық Пресс» ЖШС-ның бас директоры  Рауан  Сәбитов те  айтты.

– Алғашқы  қоңырау салтанатына қатысушы шәкірттер сапында Бұлдырты ауылының болашағы тұр деп ойлаймын. Сіздер мүмкіндікті мүлт, уақытты қалт жібермей, келешектің даңғыл жолына бүгіннен бастап дайындалуға тиіссіздер,  – деді Рауан  Сәбитұлы.

Бір айта кетерлік жаңалық, осынау салтанатқа мектептің 1986 жылғы түлегі Яков Даршт Германиядан арнайы келіп қатысты. Ол Германиядағы Даршттар жанұясының ыстық сәлемін жеткізіп, анасы Тамараның аманаты бойынша бірінші сынып оқушыларына тәттілер үлестірді. Сонымен қатар Яков мектептің қорғаншылық қорына өз атынан 50 мың теңге аударыпты.

Жаңа оқу жылының алғашқы қоңырауын соғу құрметі 1-сынып оқушысы Томирис Берліғожина мен үлгілі оқушы Артур Маратқа ұсынылды. Салтанатты шарадан кейін әрбір сыныпта тәрбие сағаттары өтті.

Бауыржан  ШИРМЕДИНҰЛЫ,

Сырым  ауданы

ҚР Парламенті Сенатының депутаты, Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің мүшесі Нариман Төреғалиев Парламентпен өткен сессияда мақұлданған маңызды құжаттардың бірі –  «Қазақстан Республикасының жер қатынастарын реттеу мәселелері бойынша кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы екенін айтады. Оған сәйкес, ауыл шаруашылығы жерлерін қазақстандықтарға жалға беру нормасын сақтау және жетілдіру; ауыл шаруашылығы жерлерінің жалға берілетін шекті (ең жоғары) мөлшерін белгілеу; шекара аумақтарындағы ауыл шаруашылығы жерлерін пайдалану талаптарын күшейту; тұрғындардың жайылым алқаптарына деген қажеттіліктерін қамтамасыз ету секілді маңызды мәселелер қамтылған.

Жаңа заңнамаға сәйкес жерлерді тиімді пайдалану үшін талаптар күшейтілмек. Осы мақсатта заң жобасында тұрақты мониторинг жүргізу көзделген. Жалдау уақытының алғашқы 5 жылында жыл сайын, одан кейінгі кезеңдерде суармалы егістікте 3 жыл сайын, тәлімді жерлерде 5 жыл сайын жүргізілетін болады. Жер учаскелері конкурсқа қойылатын жерлер тізбесіне сәйкес беріледі. Жалдау шартындағы міндеттердің бірі орындалмағаны анықталған жағдайда келісімшартты өкілетті орган біржақты бұзуға құқылы.  Мемлекеттік шекараның аумағында орналасқан ауыл шаруашылығы жерлері тек Қазақстан азаматтары мен заңды тұлғаларына ғана жалға беру құқығында берілетін болады. Ал мемлекеттік шекараның шекаралық белдеуінде орналасқан ауыл шаруашылығы жерлері қазақстандықтарға да берілмейді. Бұл аумақтарда ауыл шаруашылығы жерлерін жайылым, шабындық ретінде ғана пайдалануға рұқсат етіледі.

Елбасы Н. Ә. Назарбаев еліміздегі орта білім беруді жан басына қаржыландыруға сатылап көшіруді қамтамасыз ету қажеттігін баса айтып, мектептер арасындағы бәсекелестікті арттыруды тапсырған болатын. Сенатордың айтуынша, «ҚР Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы»  қабылданып,  жүзеге  асуда.

– Білім беру саласын жан басына қарай қаржыландыру жүйесі мектептер арасындағы бәсекелестікті күшейтіп, білім беру сапасын көтереді. Өйткені оқушылар мен олардың ата-аналарында жақсырақ мектепті таңдауға мүмкіндік пайда болады, ал ақша мектепке оқушымен бірге келеді. Ал, әр оқушыға бөлінетін қаржы есебінен мұғалімдердің еңбекақысы, жұмыс берушінің жарналары, қызметкерлердің жыл сайынғы төленетін еңбек демалысына бір лауазымдық жалақы мөлшеріндегі сауықтыруға арналған жәрдемақы шығындары және мектептің өзге де шығындары жатады.

Осы жерде айта кететін бір жайт – жан басына шаққандағы қаржыландыру тек қалалық және аудандық мектептерде жүзеге асады. Ал ауылдардағы аз толымды мектептерде қаржыландыру-дың бұл түрі тиімсіз деп танылып отыр. Қазір төрт облыста пилотты жоба негізінде қолға алынды. Болашақта кезең-кезеңімен бала саны аз мектептерді қоспағанда, барлық мектепте біртіндеп енгізіле бастайды, – дейді сенатор.

Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің мүшесі денсау-лық сақтау саласы жұртшылық  тарапынан ең сынға жиі ұшырай-тын сала екенін айтады.

– Өздеріңіз білетіндей, жыл басында еліміздің бірқатар өңірінде тегін берілетін дәрі-дәрмек тапшылығы орын алды. Соның ішінде Батыс Қазақстан облысында қатерлі ісікпен, қант диабетімен ауыратын науқастар дәрі таппай қиналды. Өңірге ҚР Денсаулық сақтау министрі Е. Біртановтың өзі келді, арнайы комиссия құрылып, мәселенің мән-жайы анықталды. Алайда халықпен кездесулерде осы дәрі тапшылығы, бағаның қымбаттауы сияқты сұрақ қайта-қайта көтері-ліп жатыр. Тіпті өзге облысты айтпағанның өзінде, бір қалада  дәрі-дәрмектің бағасы әр түрлі.

Осыған орай Сенаттың Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің ұйымдастыруымен парламенттік тыңдау өтіп, саладағы қордаланған мәселелер талқыланды. Шалғай ауылдарда дәрігерлер, әсіресе, көз дәрігері, тіс дәрігері сияқты белгілі бір салаға маманданған дәрігерлер жетіспейді. «Жедел жәрдем» көлігіне қатысты қиындықтар бар. Кешегі кездесулерде Тайпақ, Жалпақтал ауылының тұрғындары ауылдағы ауруханаларға бұрынғы аудандық аурухана дәрежесін кері қайтарып беруді сұрады. Бұл мәселені әріптесім Ерболат Рахметұлы екеуміз Сенат отырысында депутаттық сауал ретінде көтермекпіз, – дейді Нариман Төреғалиұлы.

Елбасы Жолдауын іске асыру аясында 2018 жылғы 1 шілдеден бастап базалық зейнетақы тағайындау әдістемесі өзгергені мәлім. Бірақ халық арасында осы зейнетақы өсіміне қатысты «Менікі дұрыс есептелмеді» деген сияқты өкпе-реніштер бар. Сенатордың мәлімдеуінше, барлық зейнеткерлік жасқа толған азаматтарға мемлекеттік бюджеттен төленетін базалық зейнетақы мөлшері еңбек өтіліне және зейнетақы жүйесіне қатысу ұзақтығына байланысты болады. Бұл ретте зейнетақы жүйесіне қатысу өтілі, біріншіден, 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін жинақталған және нақты зейнетақыны тағайындаған кезде есепке алынған еңбек өтілі, екіншіден, 1998 жылдан кейінгі еңбек өтілі жинақтаушы зейнетақы жүйесіне міндетті зейнетақы жарналары аударылған кезеңдері негізінде есепке алынады. Мәселен, еңбек өтілі 33 жыл және одан көп болған азаматтар базалық зейнетақының ең төменгі күнкөріс деңгейінің жоғары мөлшері 100% алатын болады. Зейнетақыны есептеу барысында еңбек өтілі ғана емес, егер зейнеткер әйел адам болса, бала туып, баланы үш жасқа дейін тәрбиелеп отырған кезеңдері де ескеріледі. Және бала 16 жасқа дейін мүгедек болса, сол мүгедек баланы тәрбиелеп, асыраған ананың да еңбек өтіліне бұл жылдар қосылады. Сондай-ақ 1, 2-топтағы мүгедектерге күтім жасаған азаматтардың жылдары еңбек өтіліне енгізіледі.

– Жұртшылықпен жүздесулерде үнемі айтып жүреміз. Шаруа қожалықтары бар, кәсіпкерлер бар, көпшілігі осы зейнетақы аударымдарына мән бермей жатады. Кейбір жұмыс берушілер салықтан жалтару үшін немесе ақшаны үнемдеу үшін жалақыны жұмысшыларға конвертпен береді. Ал жұмысшы жастайынан үзіліссіз еңбек етсе де, ертең зейнет жасына жеткен кезде өкініштен санын соғып қалады, – дейді  Н. Төреғалиев.

Осы тұста елімізде зейнетақы жарналарының үш түрі бар екенін айта кеткен жөн. Міндетті зейнетақы жарналары азаматтардың,  міндетті кәсіби зейнетақы жарналары жұмыс берушілер тарапынан зиянды жағдайда жұмыс істейтін жұмысшылардың есебіне ауда-рылса, үшінші – ерікті зейнетақы түрлері өзінің зейнет жасын жоспарлап, қарттық шақтағы қажеттіліктеріне қаражат жинауға ниетті азаматтарға арналған.

– Жұртшылықпен кездесулерде, жеке қабылдау кезінде түрлі мәселе көтеріліп жатады. Батыс Қазақстан облысында халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту бағытында қыруар жұмыс атқарылуда. Мемлекеттік бағдарламалардың арқасында өңірде табиғи газбен, сапалы таза ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі біртіндеп күн тәртібінен түсіп келеді. Мәселен, жақында Жаңақала ауданында болғанымызда Жуалыой елді мекенінің тұсындағы Құлшық жерасты су қоймасы арқылы ауданның сегіз елді мекені, яғни аудан халқының 70 пайыздан астамы таза суға қол жеткізіп отырғанын көрдік.  Бұл – бір ғана мысал. Жалпы, ауыл-елдің қайсысы да «Өңірлерді дамыту – 2020» мемлекеттік бағдарламасының шарапатын көріп  отыр, – дейді депутат.

Нариман Төреғалевтің айтуынша, кездесулер барысында ауыл шаруашылығы мамандары мал азығын дайындау үшін мемлекет тарапынан берілетін субсидияның екі жылдан бері тоқтап қалғанын, соны қайтадан қолға алса, дұрыс болар еді деген ұсынысын жеткізген екен. Ауылдық жерлердегі маман тапшылығы, ауданаралық және ауылішілік  жолдарды жөндеу мәселелері де  көтерілген.

Динара   ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ,

«Орал   өңірі» 

Осыған  дейін  хабарлағанымыздай  «Жастар – Отанға!»  атты жастар  саяси  лагері  басталған  болатын.  Облыс  әкімінің орынбасары  Ғабидолла  Оспанқұлов  және  танымал  саясаткер  Досмұхамбет  Көшім  шараға  қатысып,  жастармен  әңгімелесті.  29  тамызда  басталған лагерь 1  қыркүйекте  өз  мәресіне  жетті.

Басқосу барысында жастар қонақтарға өздерін мазалайтын сауалдарды қойып,  тұшымды  жауаптар  алды.

 – Мен «Likemart.kz» ЖШС-ның негізін қалаушымын. Біз «Likemart.kz» және «Biliktilik.kz» сайттарын құрастырдық. Жуырда Мәскеуде өткен «Бизнес молодость» жобасына қатысып, өз идеямызды ұсынып, бірінші орынды жеңіп алғанбыз. Аталған жобаға ТМД елдерінен келген қатысушылар көп болды. «Likemart.kz»  жобасы бойынша біз азық-түлікті тұтынушының үйіне дейін жеткізіп беруді ұсындық. Яғни дүкенге өздері келе алмайтын жандар біздің көмегімізге жүгіне алады. Ал «Biliktilik.kz» жобасы бойынша оқушылар мен студенттерге курстық жұмыстарын, реферат, шығарма жазуға көмектесеміз. Бүгін өз қаламызда «Бизнес молодость» жастар жобасын ұйымдастыруды ұсындым. Бастау алған лагерь өзім сияқты жастарға өте пайдалы болды, – дейді Хан Әзілxанов.

Кездесу аяқталған соң лагерьдің ашылу салтанаты өтіп, облыстық жастар саясаты басқармасының басшысы Аян Сакошев жастарға ізгі ниетін білдірді. Төрт күнге созылған жастар лагерінде «DD commands» қайырымдылық концерті ұйымдастырылды. Сонымен қатар «Aqjaiyq» облыстық телеарнасының директоры Асланбек Ғұбашев, «ҚазИИТУ» ғылыми-білім кешенінің құрылтайшысы Ақсерік Әйтімов, өлкетанушы Айболат Құрымбаев, облыстық тілдерді дамыту басқармасының бөлім басшысы Гүлнар Әлжанова сықылды облыстың танымал мамандарымен танымды кездесулер өтті. Ал «Фиеста» дүкенінің негізін қалаушы Асхат Рамазанов, «Fresh city» журналының директоры  Аида Боранқұлова сынды кәсіпкерлер жастармен инновациялық жобаларды бастаудың қыр-сырымен  бөлісті.

Айым   ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал   өңірі»

Қаратөбе ауданының Ақжайық ауданымен шектесер қиырында Төлен дейтін шағын ауыл бар. Сол ауылда қасқыр аулаумен аты шыққан Қайыржан есімді қарт тұрады.

Біздің өңір аңшыларының ішінде Қайыржан Аймағамбетұлын білмейтін адам кемде-кем. Оның аңшылық өнері осыған дейін де талай тәжірибелі журналистің қаламына арқау болған. Сондықтан кейіпкеріміздің есімі көзі қарақты оқырманға да жақсы таныс. Төлен ауылына сапарлап барғанымызда жасы жетпіс беске толып отырған қасқыршы қартпен жолығып, әңгімесін тыңдаудың сәті түсті.

Алдымен ол туралы ел ішінде айтылып жүрген аңызға бергісіз бір әңгіменің шетін шығарып едік.

– Бір ерекшелеу оқиға болса, оның әңгімесіне аңыз ілесе жүретін әдеті емес пе, – деп күліп алды кейіпкерім. – Мен қасқырды тұқымын құртайын деп өлтіргенім жоқ. Өзім жылқы бақтым. Жылқы санының есебін тапсырғанда «қасқыр жеп қойды» деген «графа» болмайды, құнын төлеуің керек. Сосын, амал жоқ, баққан малымды қайткенде де ит-құсқа бермеймін деп жүріп, «қасқыршы» атандым. Қалай мал бағуды доғардым, солай мылтық ұстауды да қойдым. Әйткенмен, қасқырлардың обалына қалдым-ау деп ойлаймын. Аң болсын, құс болсын, табиғатта адаммен қатар өмір сүруі үшін жаратылады ғой. Осы күнде Төлен аймағынан қасқыр кезіктіру қиын. Малға тиетін қасқыр қалмағаны үшін маған рақмет айтатындар да бар. Бірақ малшылар қасқыр болса, малдарын күнбе-күн қарап, етек-жеңін жияр еді, ұры-қарыға да бермес еді. Қасқырды тек мал үшін аттым дедім ғой, Құдай біледі, мен сөйтіп қасқырды бір атқаннан кейін олар өшіккен де болар. Жылқыға тие берді. Ол уақыттағы қасқырлар да ірі еді ғой.

Әкем 1948 жылдан бастап жылқы бағып еді. 1949 жылдың күзінде Қарақұдықтың құдығын аршимыз деп жүріп, белінен шойырылып, қыстай сарнап шықты. Содан бастап жылқы бағудан  да қалды. Әкем белін ауыртпағанда сол уақыттан бастап жылқышы болып кетуіміз мүмкін еді. 1968 жылдың жазғытұрына дейін кеңшардың жылқысын Құспан деген кісі бағып келіп еді, сол жылы жұт болып, жылқының бәрі құлын тастады. Содан жылқы бағымы оған дейін сиыр бағып келген Пана ағама тапсырылды. Мен ол кезде трактор айдап жүр едім. Қысқа таман «Өзімнің әлім келер емес, тракторды қойып, жылқы бағуға көмектес» деді ағам маған.

1980 жылдың, ұмытпасам, 16 сәуір күні қар аралас жаңбыр жауды. Сол кезде жылқы Ебей көлінің жел жағынан барып қалған екен, құлындар батпақтап қалыпты. Жылқыны сол күні таба алмай, ертеңіне таңертең барсақ, құлындар аяқтарын балшыққа тығып алып, қозғала алмай тұр екен. Содан 24 құлын шығын болды. Жылқыны дұрыс бақпағаны үшін Пананы жылқышылықтан алатын болды. Кеңшардың директоры келіп, «Жылқыны сендерден алғанда кімге береміз? Бағатын кісі жоқ, аға жылқышылықты сен ал», – деді маған. Мен мұндай жауапкершілікті алмаймын деп Панаға айтып едім, ол «Бәрібір енді басқа мал жоқ, қой бағу қолымыздан келмейді, жасай бер», – деді. Сөйтіп сексенінші жылдан бері бас жылқышы болдым. Жылқыны кешегі бартердің заманына дейін бағып келдім, – дей-ді  Қайыржан  қарт.

– Сіз туралы «Бір өзі жүздеген қасқырдың көзін құртқан» деген әңгіме естідік. Бұл қаншалықты рас?

– Өлтірген қасқырларымның саны 360-тың шамасына келгенше санап жүрдім, содан кейін санауды қойдым. Жалпы саны 400-ге жуықтаған шығар. Соның бәрі – осы Төленнің айналасында болғандары. Бір рет қана күшігін алдық. Басқа уақытта бөлтіріктеріне тиіскеніміз жоқ. Негізінен, малға шабатындарын, соның ішінде ұрғашыларының көзін жойып отырдық. Төленді мекендеген дала қасқыры ғой, олардың шапшаңдығы сондай, «Ойбай, қойға қасқыр шапты!» деп айтып үлгергенше, үш-төрт қой домалап жатады. Және тістеген жерін малдың сүйегіне дейін ойып түсіреді. Сиырлардың артынан жабысқанда жатырына дейін суырып алады. Сондай сиырлардың талайы үйге жетіп құлап жүрді. Негізінде, дүниедегі мақұлықтардың ішіндегі тектісі қасқыр ғой. Сен оны өлтірсең де, атып, ассаң да, бір жалынышты кейіп танытпайды. Саған тіпті назарын да салмайды. Қасқырдың мінез-құлқын дұрыстап зерттеу арқылы одан тәлім алуға болады. Оған өзім қол қоямын.

…Аңшылықты он жеті жасымда бастадым. Дараауыз мылтығымыз болды. Төлен көлінің Кіші айдын, Үлкен айдын деген екі айдыны бар. Үлкен айдын жарқырап көрініп жатады, ал Кіші айдын нар қамыстың ортасында еді. Осы жерде алашаның Елшібегінен тарайтын Дәрмен деген ағайынымыз болды. Бірде Дәрмен екеуміз құсқа шыққанда «Қамыс ішінде кіші айдын бар деп айтады, соны көрсек қайтеді?» – дедім. Сөйтіп Бексейіт қамысының тұсынан кірдік. Бексейіт – Төлен көлін жайлаған Байторының бір атасы. Қамыс арасымен су кешіп ұзақ жүрдік. Қабандар қорсылдап жатыр. Нар қамыс жуан, сынбайды, жүре-жүре шаршадық. Дәрмен сиыр бағатын Пана деген ағаммен құрдас еді. «Осы қамысты жығып, үстіне шығып қарасақ қайтеді?» деді. Сөйтіп едік, нар қамыс екеумізді де көтеріп кетті. Қарасақ, Кіші айдын аяғымыздың астында жатыр. Содан айдынның жиегіне шықтық. Үйректің көптігі соншалық, айдынның бетін түгел дерлік жауып отыр екен. Бұл алпысыншы жылдардың бас кезі болатын. Осы күнде ондай мол құс та, су да жоқ. Су азайған соң майы шыққан нар қамыс бірте-бірте ши қамысқа айналды. Мұның бәрі экологияға  байланысты  шығар.

Мен 1956 жылдан, он үш жасымнан бастап өгіз кәсел (косилка) айдадым. Сонда өгіздің көлеңкесіне жатып демалғанда жаңа шапқан шөптің исі бұрқырап мұрын жаратын еді. Қазіргі шөптен сондай иіс, дәм жоғалғанға ұқсайды. Техниканың дамуы, ракета ұшырумен ауаға неше түрлі улы зат тарады ғой, – дейді кейіпкеріміз.

Қайыржан ағайдың атасы Қуанышбай деген кісі батыр адам болыпты. Қуанышбай он жеті жасар бозбала шағында  өзіне қарсы қылышпен ұмтылған адамнан ықпай, шыбыртқысымен орап ұрып, қарсыласының жалаңдатып келе жатқан қаруын қолынан жұлып алады. Екеуі де ат үстінде кездескен. Қарсыласы қару ұстаған әлді кісі болғанымен, бозбаланы ат үстінен жұлып алуға қайраты жетпесе керек, біраз арпалысып көргесін қапталдаса беріп, Қуанышбайдың астына мінген айғырының жүгенін сыпырып, атты өкшесімен шабынан теуіп жібереді. Сөйтіп, екеуі екі жаққа кете барады.

Атпен қуып келгенде қарсы атылатын азулы аңды сойылмен соғып ала беретін әрекетіне қарап, атасының ептілігі мен қайраты, қарсыластан қаймықпайтын жүректілігі Қайыржан ағамызға да дарыған болар-ау деп ойладық…

Нұртас  САФУЛЛИН,

«Орал   өңірі» 

Соңғы жылдары күллі елімізде, одан қала берді өңірімізде жастар қолымен жасалатын ауыр және өте ауыр қылмыстардың небір жантүршігерлік көріністері жиілегені  жасырын емес. Тек өткен жылдың өзінде қоғамда резонанс тудырған бірнеше қылмыстық оқиға болды. Мысалға айтсақ, Зашағандағы екі әйелді және бір сәбиді  өлтіріп, өртеп жіберген жас жігіттің қылмысы жаға ұстатты. Одан кейін биыл Оралдағы үйлердің ауласының бірінде Ақсайдағы валюта айырбастау пунктінің қожайыны және Оралдағы бір жас келіншек жас жігіттердің қолынан қаза тапты. Оралдағы Еуразия көшесінде 20 жасар жігіт сансыз пышақ жарақатынан қайтыс болды. Шілде айының аяғына таман бұталар арасынан балауса қыздың мүрдесі табылды. Тіпті қандықол қылмыскерлерді былай қойғанда, туған ата-енесін, келінін, әкесін өлтіру сықылды сұмдық әрекеттер орын алуда. Мұндай кісі өлтіру қылмысы тек қалада емес, ауыл-ауданда да орын алып отыр.

Ел аман, жұрт тынышта жыңғылдай жастар неге сондай қылмыстарға барады? Бұған көпшіліктен «тұрмыс ауыр», «жастар жұмыссыз», «жұрттың көбі нервный» деген жауап сөздерді жиі естисіз. Сонда қайтіп жастардың қылмысын азайтамыз?

БҚО ІІД криминалды полиция басқармасының бастығы, полиция полковнигі  Ерлан Арыстановтың  айтуынша, қылмыс жасаған жастардың барлығы бірдей жұмыссыздықтан, ақшасы жоқтықтан, яки араққа салынғандықтан кісі өлтіруге барды деуге болмайды.  Әрине, қалаға жұмыс іздеп келген және жұмыссыз, сондай-ақ темір тордың ар жағынан шыққандардың ауыр қылмысқа баратындарын жоққа шығаруға болмайды. Сан түрлі тағдыр, сан түрлі оқиға… Жоғарыда айтып өткен Оралдағы Д. есімді әйелдің өліміне айыпты 28 жастағы жігіт, сондай-ақ Ақсайдағы валюташының өліміне қатысты деп ұсталған күдікті де көше кезіп, сандалбайлап жүрген «жаман» аттары шыққандар қатарынан емес. Бірінші оқиғадағы жас адам қалаға жұмыс істеймін деп келсе, екінші оқиғадағы жігіттің шаруашылығы бар, екеуі де бақуатты, тәрбиелі отбасылардан. Енді не себеп? Құқық қорғау саласында  20 жылдан астам еңбек өтілі бар Ерлан Арыстановтың айтуынша, ауылдан қалаға келіп, көңіл көтеретін орындарға баратын қыз-жігіттердің көпшілігі ішімдік ішкеннен кейін түрлі ситуациялық жағдайларда өздерін бақылаудан шығарып алады. Оның үстіне кейбір жәбірленуші түрлі жағымсыз сөздер айтып, оның арты неге соқтырарына бойлай бермейді екен. Әдетте қаланың жастары бос уақыттарында түрлі үйірме-секцияларға барады, ал ауылдардың көбінде мұндай мүмкіншілік жоқтың қасы. Сондықтан ауылдан тәрбие алып келген жас қалаға келгеннен кейін  өзге ортаға үйрене алмай, қателіктерге бой алдырады.  Сондықтан да ауылдық жерлерде қыз-жігіттердің бос уақыттарын тиімді өткізуге, оларды жұмыспен қамту мәселесі жіті  назарда болғаны ләзім. Ал бұрын істі болған, тепсе темір үзетін жас адамдардың қылмысқа қайта баруы күнделікті өмірде жиі кездеседі. Көбіне олар жұмыссыздықтан, әке-шешенің, туғандарының қамқорлығынан, бақылауынан тыс қалғандықтан немесе ішімдік ішуден, мәжбүрліктен қайта баратын көрінеді. Сондай-ақ қасындағы «жаман» жора-жолдастарының «итермелеуінен» де қайта қылмысты болады. Психологтардың айтуынша, ерік-жігері жоқ көңілшек кейбір жас қасындағы ниеті бұзық адамдардың айтақтауына еріп, қылмыс жасауға барады.  Осылайша ұсақ қылмыс жасап, одан кейін түрлі себептермен бірте-бірте  басқа да қылмыстарға барады. Сөйтіп, бір-екі ұсақ қылмыстан кейін жауапкершілікке тартылмаса еркінсіп, нақ қылмыскердің өзіне айналып шыға келуі кәдік.

– Бұрын 4-5 рет сотталып келген кейбір азаматты көшеден көріп: «Сен, неше рет отырып келдің, шаршаған жоқсың ба?» — деп сұраймыз. «Шаршадым», – дейді, бірақ көзқарасынан шаршаған адамның кейпін көрмейсіз. Көп ұзамай күнделікті түсіп жататын ақпараттардан сол кісінің қайта қылмыс жасағанын білеміз. Қыл-мыскерлердің санасында қалыптасқан қылмыс жасамай өмір сүре алмаймын деген стереотипті бұзып, қылмыс жасамай өмір сүруге болатынына көздерін жеткізуіміз керек, – деді Ерлан Арыстанов. Оның айтуынша, көбіне түрмеге түскендердің соңында қалған әйелдері өзгенің етегінен ұстайды, яки есін біліп қалған ұл-қыздары қабылдамай өзекке тебеді. Содан психологиялық тұрғыдан өзін ешкімге керексіз сезінген кейбір адамдар қайтадан қылмыс әлеміне бет бұрады. Оның үстіне кәсіпорындар, шаруашылықтардың қожайындары істі болған бейбақтарды жұмысқа алып, бастарын қатырғысы да келмейді. Ал қоғамның тыныштығы әрқайсысымыздың азаматтық ұстанымымызға қатысты екені сөзсіз. Осы жерде ұлы Абайдың «Түзелмейтін адам бар деушілердің тілін кесу керек» дегені еске түседі. Әсілі, жас адамның қоғамның өзге мүшелерін сыйлайтындай, ең қымбат – адам өмірі екенін ұқтырып тәрбиелегенде ғана жастардың қылмысқа баруы азаяр еді.

Елімізде қылмыстық заңнамаларды ізгілендіру үрдісі жүруде. Кейбір заңгерлер сонау өтпелі кезеңдегі еліміздің заңдылықтарының барынша қатаңдау болғанын, әлі де сол бағыттың дұрыстығын айтады. Ал Оңтүстік Корея, Германия сықылды елдердің тәжірибесі негізінде заңдарды «жұмсарту», сол арқылы кейбір қылмыс түрлеріне «жұмсақтау» жаза беру ертелеу сықылды. Оның бір айғағы – әйгілі спортшы Д. Теннің өлімі. Біздің қоғам ондай өзгерістерге дайын емес, түрмеден шыққандарды жұмыспен қамту, жалпы тұрмыстың әлі де төмендігі әлеуметтік мәселелері шешілген, дамыған мемлекеттердің жағдайымен салыстыруға келмейді. Қорыта айтқанда, қылмысты, әсіресе, жас адамдардың қолымен жасалатын қылмысты азайтуға құқық қорғау құрылымдарымен бірге ел-жұрт болып бірлесе күрескенде  ғана  нәтиже  болмақ.

Гүлбаршын   ӘЖІГЕРЕЕВА,

«Орал   өңірі»

Ерлан  АРЫСТАНОВ,

БҚО ІІД  криминалды  полициясы басқармасының   бастығы,  полиция  полковнигі:

– Кейде ауылдарда жұмыс бола тұра, жас тұрғындардың жұмыс істеуге құлқы болмайды. Неге? Өйткені олардың кейбірі еңбекке тәрбиеленбеген. Балаларды жас кезінен, мектеп қабырғасынан еңбекке тәрбиелеудің маңызы ешуақытта жоғалмақ емес. Бұл – менің ашып отырған жаңалығым емес, бұрыннан келе жатқан қағида. Қазір ауыл шаруашылығы саласын дамытуға жеңілдетілген несиелер берілуде. Құрығанда біреуге барып жалданып, жұмыс істеп адал нан табуға болмай ма? Ауылдағы да, қаладағы жастардың еңбек етемін, адал нанымды табамын  деген көзқарасы, ұстанымы  болуы тиіс. Сондай ұстаным, сондай тәрбие үстем болғанда ғана қылмыс азаяды.

Самал  ОМАРҒАЛИЕВА,

БҚО  ішкі  істер  департаментінің кадр  жұмысы  басқармасының инспектор-психологы, полиция  капитаны:

– Жастар  арасында  қылмыстың  көбеюі отбасындағы  берілген тәрбиеге,  ата-ананың  балаға  қаншалықты көңіл  бөлетініне байланысты. Атаанасының қамқорлығы мен сүйіспеншілігін сезінбей өскен баланың бойында қоршаған орта мен ұжымға деген кері негативті көзқарас қалыптасады. Ал бетінен қақпай жөнсіз еркелетіп, сұрағанын алып беру де ұл-қыздың бойындағы жалқаулықтың, өмірлік құндылықтарды бағалай білмейтін өзімшілдіктің қалып-тасуына әкеліп соғады.  Жалпы, жастардың қылмысқа баруына тәрбиедегі кемістік, мәдениет деңгейінің төмендігі, қызығушылықтар мен өмірлік құндылықтар жайлы түсініктердің шектелгендігімен, өмірлік тұрақты бағыттарының жоқтығы себеп болады. Осы аталған әлеуметтік-демографиялық белгілер адамның психикасы мен психикалық сапаларымен тығыз байланысты. Мысалы, білім деңгейінің төмендігі адам интеллектісінің таяздығымен байланысты болса, ал әлеуметтік бейімделудегі қиындықтар еріктік, эмоционалдық тұрақсыздылығымен, агрессивтілігі мен импульсивті жоғарылығымен сипатталады.

Дидар АТАНТАЕВ,

БҚО  бойынша  қылмыстық-атқару  жүйесі  департаменті бастығының  орынбасары:

– Соңғы үш-төрт жылдың статистикасы бойынша 2015 жылы – 132, 2016 жылы – 140, 2017 жылы  – 141, 2018 жылдың өткен мерзімінде 134 жас (кәмелетке толған) істі болып, тар қапасқа қамалды.  Іс жүзінде көріп жүргеніміздей, ауыр және аса ауыр қылмысқа көбінесе жұмыссыз жастар барады. Жазасын өтеп шыққандардың жұмыссыздығы – түйткілді мәселелердің бірі. Біздің департаменттің жабық мекемелерінде орта білімі жоқ сотталғандарға білім алу үшін орта мектеп, сонымен қатар мекемеде газ-электрмен дәнекерлеуші, ағаш ұстасы бойынша кәсіптік мамандарды даярлайтын колледж жұмыс  істейді.   Бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған азаматтарды жұмысқа орналастыруды және тұрмыстық жағынан қолдау көрсететін «Қақпа алдында кездесу» әлеуметтік жобасы қолдауға ие. Бүгінде РУ-170/2 мекемесінде «оңалту түрмесі» пилоттық жоба іске асырылуда. Бұл жоба бойынша мамандар сотталғандарды бостандықтағы өмірге дайындайды, жұмысқа орналастыру мәселесін шешеді және бостандыққа шыққан соң тұрғылықты орнымен қамтамасыз ету, өзге де тиісті көмек көрсету көзделеді. Қоғамдағы қылмысты азайту үшін жазасын өтеп шыққан адамдарды жұмысқа орналастыру мәселелерін шешу және осындай санаттағы жұмысшыларды қабылдаған жұмыс берушілерге мемлекет тарапынан жеңілдіктерді қарастырылғаны жөн деп есептейміз.

Орал қалалық №2 соты діни экстремизм материалдарын таратқан шетелдік www.cnl.tv сайтының ел аумағында таралуына тыйым салды. Сот материалында «Жайық» деструктивті ұйымдардан жапа шеккендерге көмек орталығы» қоғамдық бірлестігінің мамандары сайтта Артур Симонянның бейнежазбалары орналасқанын анықта-ғаны жазылған. Интернет деректеріне сүйенсек, Артур Симонян  –  Армениядағы «Өмір сөзі»  евангелдік христиан  шіркеуінің аға пасторы. Евангелдік сенім протестантизмнің тармағы – баптистерге тән. Шешендігімен танымал Артур «CNL», «ТБН Россия» және АҚШ-тағы «ITN», эстондық «LIVE» атты христиандық спутниктік телеарналарда діни уағыз айтады және бағдарламаларын жүргізеді. Симонян бұрын Мәскеуде бизнеспен айналысқан. Бір сұхбатында түсінде «тозақты көріп», Құдайға бет бұрғанын айтады. Содан туған жері – Арменияға оралып, миссионерлікпен шұғылданған. Артур Симонян 2015 жылы Қазақстанға келіп, Алматы қаласындағы «Жаңа өмір» шіркеуіне келіп, уағыз айтқан.

Орал қалалық №2 сот www.cnl.tv сайтында діни экстремизмге үгіттейтін материалдың белгілері бар деп таныды. CNL христиандық телеарнасының негізін пастор Максим Максимов 2000 жылы қалаған. Сол жылы Алматы қаласындағы ірі кабельдік желілер арқылы хабар  таратқан. 2002 жылы спутник арқылы хабар тарата бастаған телеарна қазіргі уақытта евангелдік  сенімді үгіттейтін бағдарламаларын Сібір мен Орталық Азиядан бастап Израильге, Солтүстік Африка, Еуропа, Америка елдеріне көрсетеді.

Сот материалдарына сәйкес, С. Асфендияров  атындағы  қазақ  ұлттық медициналық университетінің мамандары зерттеуі қорытындысында  А. Симонян адам санасын өзгертуге бағытталған нейролингвистикалық бағдарламалау (НЛП) және психотүзету әдістерін қолданатыны анықталған. Бұл әдістер медицина саласында кеңінен қолданылады және оған арнайы лизенция қажет. А. Симонянның психологиялық психотерапевтік әдісі адамның тұлға ретінде дамуына кедергі келтіріп, әлеуметтік күйзеліске ұрындыратын жағдайға душар етіп, тіпті ес-түсінен айырылатындай деңгейде ықпал ете алады. Уағызшы өз іліміне сенушілердің санасын жаулай отырып,  тыңдаушылардың психологиялық жай-күйіне ұдайы кері әсерін тигізеді. Симонянның үгіт тәсілдері тыңдаушылардың санасына жағымсыз ықпал етіп, денсаулығына зиянын тигізетіні анықталған.

ҚР «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» заңының 1-бабының 5-тармақшасында экстремистiк әрекеттерге «экстремистiк ұйымдардың нышандарын насихаттау, үгіттеу» кіретіні жазылған, ал 7-тармақшасында «экстремистiк материалдар – экстремистік әрекет-тердiң белгілерін және (немесе) оны жүзеге асыруға шақыруды қамтитын не оларды жасау қажеттігін негiздейтiн немесе ақтайтын кез келген ақпараттық материалдар» деп анықтама берген. ҚР «Бұқаралық ақпарат туралы» заңының 2-бабының 3-тармақшасында «экстремизмді немесе терроризмдi насихаттауға және ақтауға, на-сихаттауға тыйым салынатыны» көрсетілген.

Қалалық сот ҚР Азаматтық процестік кодексінің 381-бабына сәй-кес, «Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келетін ақпа-раты бар шетелдік бұқаралық ақпарат құралының өнімі заңсыз болып табылады деп танып», А. Симонянның бейнежазбалары орналасқан www.cnl.tv интернетресурсына тыйым салу, Қазақстан аумағына таратпау жөнінде «Жайық» деструктивті ұйымдардан жапа шеккендерге көмек орталығы атынан түскен шағымды мақұлдады.

Облыстық дін істері басқар-масының бас маманы Жәнібек Мукателовтың мәліметінше, Батыс Қазақстан облысында сот арқылы шетелдік интернет-ресурсқа тыйым салу алғаш орындалып отыр. Басқармаға қарасты дін мәселелерін зерттеу орталығы  теріс діни ағымдардың идеологиясын насихаттайтын интернет-ресурстардың мазмұнына сараптамалық талдау жасауда. Биыл аталмыш орталықтың мамандары ресми сайттар мен әлеуметтік желілерде, бейнехостингтерде деструктивті діни ұйымдардың сойылын соғатын, экстремистік қақтығыстарға шақыратын 817 материалға қатысты сілтемелерді бұғаттау үшін  ҚР Қоғамдық даму министрлігінің Қоғамдық келісім комитетіне ұсыныс-хат жолдаған.

Нұртай  ТЕКЕБАЕВ,

«Орал  өңірі»

Сұлулыққа құштарлықтың соңы айықпас дертке ұрындыруы мүмкін. Олай дейтініміз, Оралдағы сән салондарының көбінде санитарлық талаптар сақталмайды екен. Ал тырнақ әрлейтін құрал-саймандарға дезинфекция жасалмаған соң гепатит пен зең ауруын, тіпті ЖҚТБ-ны жұқтыру қаупі бар. Мақаланы жазуымызға екі кейіпкеріміздің оқиғасы себеп болды. Есімдерін өзгертіп жазуымызды өтінген екі кейіпкер де орта жастағы әйелдер. Олардың бірі тырнақ әрлеймін деп ауру жұқтырса, екіншісі, тісін емдетемін деп дертті болған.

Өздерінің оқиғалары қыз-келіншектерге сабақ болсын деген оймен, олар бізге бастарынан өткізген жағдайды бүкпесіз баяндап берді.

– Мен тырнағымды әрдайым әрлетіп, сәндеп жүретінмін. Алайда тұрақты бір  ғана шеберім жоқ. Ыңғайы түскен салонға бара саламын. Кейде сауда орталықтарында орналасқан ашық салондарға да тырнағымды әрлетіп жүрдім. Тіпті бағасы арзан болғандықтан, бір-екі рет үйге келетін маникюршы қыздарға да жасатып көрдім. Бірнеше рет саусағымның еті зақымданып, қанап қалған еді. Мен оған онша мән бермедім. Біраз уақыттан соң тырнақ еті арқылы гепатит жұқтырғаным белгілі болды. Енді қажетті құралдарды сатып алып, үйден өзім-ақ әрлеп алатын болдым. Жеке заттарымды ешкімге ұстатпаймын, – дейді Марал апай.

Иә, тырнақ әрлейтін құрал-саймандардың түрлі тері ауруларына себепкер екенін жұрттың көбі біле бермейді. Расымен, маникюр маманы дезинфекциядан өтпеген қысқашпен қолыңызды байқамай тіліп алса, сіз айықпас дертке шалдығуыңыз мүмкін. Бүгінде жер-жерде тырнақ әрлеушілердің жарнамасы қаптады. Ал олардың барлығы бірдей санитарлық талаптарды сақтамайды. Бұған көз жеткізу үшін түрлі салондарға кіріп, маникюр мамандарынан дезинфекцияны қалай жүргізетіндерін сұрадық. Кейбіреулері тұсаулы аттай кібіртіктеп, тырнақ күтіміне арналған стерилизаторларын көруге рұқсат бермеді. Осылайша тазалық мәселесі жұмбақ күйде қалды. Көпшілігі пайдаланылған құралдарды жәй ғана спиртпен сүрте салады екен. Ал үйде маникюр жасайтындардың әрекеті тіпті жаға ұстатты. Олардың арасында құралдарды сумен шая салатындар кездесті.

– Арнайы сұйықтықты 180 градусқа дейін қыздырып, құралдарымды жарты сағатқа салып қоямын. Мен әрбір тұтынушының денсаулығына үлкен жауапкершілікпен қараймын. Сәйкесінше қызметімнің бағасы да жоғары, – дейді «Beauty nails» салонының қожайыны Жазира Амандықова.

Ал Жанар есімді екінші кейіпкеріміз тісін емдетіп жүріп, гепатит жұқтырып алған.

– Мен қаламыздағы тіс емханаларының бірінде тісімді емдеттім. Қызыл етім қансырап, емдеу өте күрделі процеске айналып кетті. Артынша ауру жұқтырғанымды білдім. Енді өмір бойы дәрі-дәрмек ішіп, дәрігердің қарауында боламын, – дейді шағымын жасырмаған Жанар әпке.

 Облыстық эпидемиологиялық орталық мамандарының мәлімдеуінше, ЖҚТБ жұқпасы кепкен қанда 1 тәуліктен артық сақталады екен. Вирус 56 градусқа дейін қыздырылған кезде жарты сағаттан кейін ғана жойылуы мүмкін. Ал гепатиттің  жойылу уақыты одан да ұзақ екен.

Жарақаттануыңыз мүмкін жерлерде өз денсаулығыңызды қауіпке тікпей, тұтынушы ретінде тиісті құжаттарды талап етіңіз. Талап бар жерде жауапкершілік те болады. Әйтпесе, обалы өзіңізге тиетінін естен шығармаңыз.

Айым   ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал   өңірі»