Жуырда бір таныс құрбым «Отбасындағы күй­бең тірлікпен жүріп,  колледжден кейін жоға­ры оқу орнына бармай қалған едім. Енді жоға­ры білім алсам деймін. Қандай оқуға құжат тапсырсам екен?» деп кеңес сұрай  хабарласты. Өзі­нің әуелгі мамандығына көңілі толмайтынын айтқан ол  басқа салада оқығысы келетінін де жасырмады.  Ал   мамандық  таңдау  да  оңай  емес. 

Бірі  бала кезден армандаған оқуын қаласа, біреу­лер мамандықты «жұмысқа орналасуға ыңғайлы» деген түсінікпен таңдайды. Шынында да, нарықтық заманда сұранысқа ие мамандықты меңгергендер­дің асығы алшысынан түсетіні жасырын емес. Өйт­кені  қажеттілігі  бар  нәрсе қашанда құнды әрі бағалы.Мәселен, облыстық жұмыспен қамтуды үйлесті­ру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасына арнайы хабарласқанымызда сұранысқа ие, қажетін­ше қамтылмай отырған мамандықтардың бар екенін білдік. Олардың қатарында медицина саласының мамандары көп болып отыр. Әсіресе, педиатр, анестезиолог, хирург, фельдшер және  акушерлер тапшы. Ол аздай, мейірбан  мейірбикелердің өзін шырақпен іздейтіндей шама бар. Ал білім беру саласына келсек, көбінесе көзге түсе бермейтін мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешілері мен олардың көмекші­лері жетіспеуде. Бастауыш сыныптағы және жалпы шет тілі пәнінің, математика, физика мен химия пәндерінің мұғалімдеріне де қажеттілік бар. Сондай-ақ өңірдегі өндіріс саласына инженерлер қажет. Әсіресе, инженер-механик, инженер-энергетиктермен қатар, электрик, дәнекерлеуші, кран айдаушы жә­не сантехник секілді жұмысшы мамандықтары «ақ­саусақ»  мамандардың  алдын  орап  тұр. Орал қаласындағы «Халықты жұмыспен қамту орталығы» директорының орынбасары Шыңғыс Шә­кілдің айтуынша, қалада жұмыссыз ретінде есепте тұрған 2091 адамның басым көпшілігі әйел адамдар екен. Сондықтан да жұмысшы мамандықтары­на сұраныстар түскенімен, шаруаға епті ер-азамат­тар­дың қатары аздық етуде. Шыңғыс Жәнібекұлы бұ­ған олардың көпшілігінің вахталық жұмыстарға, жа­лақысы көп кәсіпке кетулері себеп дейді. Жалпы облыс орталығында заңгер және экономистермен қатар, құрылысшы мен ауыл шаруашылығы мамандары да тапшы. Тіпті күректей дипломы бар мамандар жұмыс істейтін  мекемелер кіші қызметкерлер, яғни  еден  жуушыларды  іздеуде. Ал бүгінде өңірдегі жұмыспен  қамту орта­лық­та­рында 1 тамыздағы есеп бойынша 6233 адам жұ­мыссыз ретінде тіркеуде тұрса, Орал қаласында 1317 адам  тұрақты  жұмысқа  орналасқан  екен.

Ясипа  РАБАЕВА, «Орал өңірі»

Осыдан бір жыл бұ­рын көрші апам келін түсірді. «Шым­кенттің қы­зын алып келді» дегенде «Ол жақ­та қыз сату­лы» дегенге үйреніп қал­­ған­дықтан, тосырқай қара­дық. Дүр­кіретіп болмаған­мен, жөн-жоралғысымен, ша­ғындап той жасады. Келін түс­ке­лі көрші апамның да көңіл күйі көтеріңкі. Ылғи келіні­не риза бо­лып, мақтап жүреді. Ке­лін де аң­қылдаған, ақкөңіл адам өзі. Анда-санда барып қалсаң, шәй­негін ұс­тап, жүгіріп жүреді. Жақында үйге келген көрші ке­лінмен ақтарылып әңгіме айттық. Мен көкейдегі сауалымды қойдым. «Біздің жақта оқыған қыздарға ке­мі 500 мың береді, негізі. Бірақ біз жұбайым екеуміз бір-бірімізді шынайы жақсы көрдік. Мен оның жағ­дайын түсіндім. Жалғыз анасы еке­уіне қиындау ғой. Әрине, әкем: «Ер­тең ел-жұрт, ағайын-туысқа не ай­там?» дегендей әңгіме айтты. Ал мен әкеме: «Менің бақытымның ба­ғасы бес жүз-ақ мың теңге болға­ны ма?» дегенде әкем үндемей қал­ды. Осы сәтті пайдаланып, «Сұра­ғандарға берді деп айта салса­ңыз­шы, олар сіздің қалтаңызды тексер­мейтін шығар» – дедім. Әкем: «Қы­зым, ең бастысы, сен бақытты болшы»  деп   келісімін  берді», – дейді  ол. Ақылды келін келгелі енесін «мамалап» асты-үстіне түседі. Жақын­да немере сыйлап, көрші апам әже атанды. Ең бастысы, олар шынайы бақытты. Бұрын тып-тыныш болып тұратын үйден қазір күміс күлкі мен сәбидің іңгәлаған дауысы естіледі. Көрші келіннің сөздері де қызық. Ылғи айналасын ду күлдіріп жүреді. Жақында сәбиі аздап ауырып қалды. Екі-үш күндей үлкен дәретке отыра алмай, бөпе қиналғасын «Жедел жәр­дем» шақыруға тура келеді. Баланы тыңдап қараған дәрігерлер: «Еме ме?» деп сұрайды. Сөйтсе, көрші келін: «Иә, емеді. Кіріс бар, шығыс жоқ» – деп жауап беріпті. Дә­рігерлер қағаздарын жаза ал­май, күлкіге қарқ болыпты.

Гүлжамал ЖОЛДЫҒАЛИ, «Орал өңірі»

 

Тарихи-мәдени  мұраларымызды  сақтап,  көпшілік көзінен  тасада,  елеусіз  жатқан  құнды  жәдігерлерді  келешек  ұрпаққа  табыстау  мақсатында  Ақжайық  ауданында  «Жәдігер  сыйла!»  акциясы  ұйымдастырылуда.

 

Аудандық тарихи-өлкетану музейінің қызметкерлері  ма­ңы­зы зор жәдігерлерді, ұлты­мыз­­дың танымал тұлғалары тұтын­ған бұйымдарды сақтауға жағ­дай жасау үшін қолдарынан келгенше қарекет қылуда. Бү­гінде бұрын қолданыста болған ақшалар, әскери билеттер, 1978 жылдан бергі алғысхаттар, сонымен қатар 1940 жылдан бастау алатын тұрмыстық және қол­өнер бұйымдары, ұлттық киім­дер мен этнографиялық зат­тардың біразы жиналды. Жыл соңында комиссия мүшелері ауылдардағы ең құнды деген жәдігерлерді анықтап,  музей қорына  тапсырады.

Әли  АСҚАР, Ақжайық  ауданы

Кеше  облыс  әкімі  Алтай Көлгінов  Қазақстан  ҰҒА  және Ресей  академиясының  академигі,  Прянишников  атындағы  КСРО  Мемлекеттік  сыйлығының  лауреаты, Қазақстанның  еңбек  сіңірген қайраткері,  «Құрмет»  және «Парасат»  ордендерінің   иегері Рақымжан  Елешевпен  кездесті.

Айта кетейік, Рақымжан Елеш­ұлы 1938 жылы 13 мау­сымда Қаратөбе ауданының Саралжын кеңшарында дүниеге кел­ген. 1961 жылы Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының химия-биология факультетін, 1967 жылы Қазақ ауыл шаруашылығы институтының агрономия маман­ды­ғын бітірген. 1971 жылдан бері Қа­зақ ауыл шаруашылығы институты­ның доценті, профессоры. 1972-1985 жылдары – Қазақ ауыл шаруашылы­ғы институтының топырақ-агрохимия фа­культетінің деканы, 1986-1993 жыл­дары сол оқу орнының ғылыми жұмыстар жөніндегі проректоры бол­ған. 1993 жылдан Қазақ ауыл шаруа­шылығы институтының бірінші про­рек­торы, 1998 жылдан бері Қазақ ұлттық аграрлық университетінің жа­нындағы «Агробиология және экология» ҒЗИ-ының директоры болып қызмет еткен. Атқарған еңбегі еленіп, КСРО Мемлекеттік, А. Бараев атындағы, «Агрохимия және тыңайт­қыш қолдану жүйесі» оқулығы үшін А. Байтұрсынов атындағы сыйлық­тардың  лауреаты  атанды. Кездесу кезінде облыс әкімі «Сіз саналы ғұмырыңызды ғылым жолы­на арнаған кәсіби, тәжірибесі мол мамансыз. Еліміздің ауыл шаруашы­лығы саласы мен отандық ғылым­ды дамытудағы қосқан үлесіңіз ай­рықша. Бүгінде сіз барша қазақ­стан­дықтың мақтанышысыз. Ғылым мен педагогика жолындағы мінсіз еңбек жолыңыз – өзіңізден кейінгі жас  ғалымдарға  үлгі-өнеге», – деді. Кездесу барысында өңіріміздің әлеу­меттік-экономикалық дамуы мен ауыл шаруашылығының бәсекеге қа­білеттілігін арттыруға бағытталған мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуы мәселелері жан-жақты талқыланып, алдағы уақытта атқа­ры­латын жоспарлар туралы пікір алмасылды. Облыс  әкімінің  баспасөз  қызметі

Құрылысшылар  күніне орай  Орал  қалалық  мә­де­ниет  және  демалыс саябағында  салтанатты  жиналыс  өтті.

Оған облыс әкімінің бірінші орынбасары Игорь Стексов және еңбек ардагерлері, құрылыс компанияларының өкілдері және сала мамандары қа­тысты. Жиында Игорь Стексов құ­ры­лысшыларды кәсіби мерекемен құттықтап, өңірдегі тұрғын үй, ауыз су, автожол құрылысының қарқыны жөнінде баяндады. Кейін Орал қа­ласының құрметті азаматы, соғыс жә­не еңбек ардагері Хамза Сафин сөй­леді. Мерекелік жиында «Сана­Мар­кет» ЖШС-ның техникалық қа­даға­­лау бойынша сарапшысы Амет Жаку­- даев, «ЖайықСтройИнжиниринг» ЖШС директорының орынбаса­ры Дүйсен Кенжалиев, «Жиенбай» ЖШС-ның бас инженері Боранбай Мерғалиев, «Уральскводстрой» АҚ-ның бас ме­ханигі Николай Мясников, «ГазПром­Проект» ЖШС-ның жетекші инжене­рі Ольга Шаталова, «Асфа» ЖШС-ның бас инженері Валерий Сакович «Қа­зақстанның құр­мет­ті құрылысшысы» төсбелгісімен марапатталды. «Аль­- таир» ЖШС-ның аға прорабы Анатолий Маринин, «ГазПромПроект» ЖШС-ның жетекші инженері Ольга Селкина, «УралВодПроект» ЖШС-ның жоба бойынша бас инженері Ири­на Шидаева, «СанаМаркет» ЖШС-ның техникалық қа­дағалау бойынша са­рапшысы Бүркіт Құспанов, облыс­тық жолаушылар кө­лі­гі және автомобиль жолдары бас­қармасының бө­лім басшысы Бауыржан Есенғалиев­ке ҚР Инвестициялар және даму министрінің, «Адал арна» ЖШС-ның директоры Жандаулет Нұрлыбаевқа аталған министрліктің Автомобиль жолдары комитеті төр­ағасының құр­мет грамотасы табысталды. Одан ке­йін өңірлік кәсіби шеберлік байқа­уы­ның 13 аталымы ие­герлеріне дип­ломдар берілді. Бір топ cала мама­ны облыс әкімінің ал­ғысхатымен  ма­рапатталды. Салта­натты жиналыс­тан кейін шағын концерт ұйымдас­ты­рылды. Айта кетейік, былтыр өңірде «Нұр­лы жер» бағдарламасы аясында 392 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілген. Бұл – республика бойынша бағдарламаның орындалуы жөнінен жоғарғы көрсет­кіш. Биылғы бірінші жартыжылдықта 234 мың шаршы метр тұрғын үй салынды. Өткен жылдан бері облыс бойынша бес мектептің және бір интернаттың құрылысы аяқталған. «2020 жылға дейінгі өңірлерді дамыту» бағдарламасының «Ақбұлақ» бағытына сәйкес 2011-2016 жылдары барлық қаржыландыру көзінен 6,1 млрд. теңге бөлініп, 66 сумен жабдықтау нысаны салынды. Былтыр 9 млрд. теңге көлемінде қаржыға 55 елді мекендегі 39 нысанның құры­лы­сы жүргізілсе, биыл 49 елді ме­- кенге таза ауыз су жеткізу үшін 4,2 млрд. теңге қаражат бөлінді. Биыл­ғы жылы 24 млрд. теңгеге облыста­ғы 400-ден астам шақырым авто­мобиль жолын жөндеу жоспар­ланған. Нұртай   ТЕКЕБАЕВ, «Орал  өңірі»

Қасиет пен құт қонған киелі өңір – Қаратөбе ауданы өзінің 90 жылдық мерейтойын кең көлемде атап өтті. Ғасырға жуық тарихы бар Қаратөбе – талай дүлдүлді дүниеге әкелген қасиетті мекен. Мерейтойға республиканың түкпір-түкпіріндегі жүрегі елім деп соққан перзенттерінің табаны туған жер топырағына тиді. Екі күнге созылған мерейтой таңсәрімен аудан әкімі Жанат Асантаев бастаған топтың қадірлі меймандарды Қаратөбе ауданының шекарасынан құрметпен қарсы алып, қазақы салтпен ақ дәм ұсынуынан, әннен шашылған шашумен басталды.

 Ауданның 90 жылдық мерекесіне орайластырылған  «Астана» саябағының ашылу салтанаты өтті. Жаңа саябақта тұрғындардың демалуы үшін барлық жағдай жасалған. Астананың символына айналған биіктігі 9,7 метр «Бәйтерек» монументі мен субұрқақтар, балалар ойын алаңы, әсемдігімен көз тартар жарықшамдар ерекше сән беріп тұр. Сонымен қатар күннен қуат алатын құрылғылар-мен жабдықталған wi-fi тарататын  орындықтар  да  орнатылған. «Астана» саябағымен қатар, аудан орталығында академик, филология ғылымдарының докторы, Қаратөбе өңірінің перзенті Қажым Жұмалиевтің мүсіні ашылып, аудан  халқын  қуанышқа  бөледі. Мүсінді ашу құрметі ақын Айсұлу Қадырбаева мен профессор Мәлік Шәлменовке ұсынылды. Жерлесіміз, жеке кәсіпкер Болат Қамиевтің демеушілігімен бой көтерген қарымды қаламгердің мүсініне жиналған жұртшылық гүл шоқтарын қойды. Салтанатты рәсімде филология ғылымдарының кандидаты, доцент Ақзия Ниязғалиева, республикалық агрохимия және топырақтану ғылыми институтының директоры, Ұлттық ғылым академиясының академигі Абдолла Сапаров сөз сөйлесе, ақын Құмарғали Ғұбайдуллин Қажымға арналған өлең шумақтарын  оқып  берді. Мәдени шаралардың жалғасы аудандық мәдениет үйінің фойесінде «Құлпытас сырын ашайық!» атты ескерткіш жинақ пен «Қасиеті Қаратөбем» фотоальбомының  таныстырылымымен  ұласты. Өлкеміздегі көне қорымдардағы өнер туындысы болып саналатын құлпытастарды зерттеу мақсатында Қаратөбе ауданы әкімдігінің қолдауымен барлық ауылдық округтегі көне қорымдар есепке алынып, суретке түсіріліп, зерттеу жұмыстары жүргізілді. Аудан аумағындағы араб әліпбиінде жазылған ескі қорымдардағы құлпытастар араб әліпбиінен кириллицаға аударылып, енгізілді. Сонымен қатар мазарлар, кесенелердің  суреттері  де қамтылған. «Құлпытас сырын ашайық!» жобасының жетекшісі – Жантас Сафуллин, құлпытастарды араб әліпбиінен аударған – Гүлмару Мырзағалиева, Мұратбек Жахатов, Қазыбек  Қабжан. – Көне құлпытастарды зерттеу барысында үш ханның, батырларымыз бен билеріміздің, басқа да тарихи тұлғаларымыздың жерленген орындары табылды. Нәтижесінде ауданымыздан 73 қорым қаралды. 433 құлпытастың 113-і жазуларының өшуіне байланысты оқылмады. Оқылған құлпы- тастардың ішінде сегіз рудың өкілдері болды және екі құлпытастың әрқайсына Уфа, Қазан деп көрсетіліпті. Тарихымызды түгендеу барысында суретке түсірілген құлпытастың барлығын бірдей оқу мүмкін болмады. Себебі көпшілік құлпытастардың сақталу деңгейі өте төмен, күн мен жаңбырға, желге мүжілген, сынған, жазулары көрінбейді, – деді шара барысында Жантас Сафуллин. Ал «Қасиетті Қаратөбем» фотоальбомында аудандағы сәулетті ғимараттар мен көрікті жерлері, сұлу табиғаты топтастырылған. Фотоальбомның ерекшелігі – сыртқы мұқабасында жинаққа енгізілген материалдар туралы мәлімет беретін  QR-код  бар. Орталық алаңда жерлестеріміз – Қалдығайты ауылында туып-өскен Рафхат Халеловтің фотокөрмесі мен белгілі жазушы Кұрманғазы Қараманұлының қызы Аңсаған Мұстафаның «Сөйле, сурет!» атты  сурет  көрмесі  тамашаланды. Мерейтой аясында Елбасының бағдарламалық мақаласындағы тапсырмаларды жүзеге асыруға негізделген «Туған жерге бір себің тисе, сен де бақыттысың!» атты жерлестер  форумы  өтті. Ауылдан шыққан өңір азамат-тарының басын қосып, алтын бесік – ауылдың көркейіп, туған жер- ге деген  сүйіспеншілік пен Отанымызға деген патриотизмді қалыптастыруды мақсат еткен аталмыш форумда елдің абыройын асырып, мерейін үстем етіп жүрген бір топ жомарт жүрек жерлестер сөз сөйлеп, қаратөбелік ағайынды ауданның 90 жылдық мерекесімен құттықтады. Жерлес азаматтар туған жер туралы көкейлерінде жүрген ізгі ойларын ортаға салып, ауданды көркейту бағытында алда атқарылатын жұмыстары туралы баяндап берді. –  Бүгін менің ең қуанышты күнім. Туған жерімде атқарылған қыруар ізгілікті істі көріп, толқып тұрмын. Осыдан 10-15 жылдағы жағдаймен салыстырғанда, аудан танымастай көркейген. Адам топырақтан жаралады. Сондықтан  кіндік қаным тамған туған жер-дің топырағы қасиетті деп білемін. Қаратөбе ауданының және Батыс Қазақстан облысының құрметті азаматы атанғанымды әр жылдары алған төрт ғылыми ата-ғымнан артық санаймын, – деді туған жерге деген ыстық ықыласын тебірене жеткізген жерлес ғалым Рақымжан Елешев. Рақымжан аға өз кезегінде аудан басшысы Жанат Асылханұлына «Сырымды өзім айтам» атты кітабы мен ғылыми журнал және аудан символы іспеттес домбыра бейнеленген шағын ескерткішті сыйға  тартты. Жерлестер форумы барысында аудан әкімі Жанат Асантаев Қа-ратөбе өңіріне сүйіспеншілік танытып, туған жердің өркендеуіне қолұшын беріп жүрген бір топ ел азаматын алғысхатпен марапаттады. Елеулі еңбегімен танылған аудан азаматтары – әр кезеңде аудан басшысы қызметін атқарған Наурызбай Қарағойшин мен Асхат Шахаровқа, жерлес ақын Айсұлу Қадырбаеваға, ғалым Мәлік Шәлменовке, кәсіпкер Болат Исмағұловқа, әнші Сағадат Рахметжановқа, ақын Талант Арғынғалиға «Қаратөбе ауданының құрметті азаматы» атағы берілді. Мерейтой ашық аспан аясында «Інжу-маржан» атты дәстүрлі әнші-термешілер концертімен жалғасып, атадан балаға мұра болып келе жатқан ұлттық өнеріміз дәріптелді. Концерттік бағдарламада сал Мұхит пен жезтаңдай әнші Ғарифолланың ізін жалғастыру-шы қасиетті мекеннен шыққан біртуар жыршы, термеші, дәстүрлі  әншілер  кеңінен  көсілді. Түс ауа аудан мерейтойы «90 жылдық тарихың бар, Қаратөбем!» атты облыстық ақындар айтысымен жалғасын тапты. Ата-бабадан асыл мұраның ардақты-сы болып жеткен өрелі өнер аламанына шешендіктің қадір-қасиетін ардақ тұтатын қаратөбеліктердің ықыласы ерекше бол-ды. Өнер бәйгесіне Ақжайық, Бөрлі, Жаңақала, Жәнібек, Қазталов, Қаратөбе, Сырым, Теректі аудан-дарынан 10 ақын қатысып, қасиет-ті Қаратөбе елін жырға бөледі. Облыстық ақындар айтысының қорытындысы бойынша бас жүлдені жәнібектік М. Мирланов қанжығасына байласа, І орынды қаратөбелік Р. Өтепов иеленді. Ал сырымдық Б. Ширмеденұлы ІІ орын, теректілік Э. Ихсанов, бөкейордалық Т. Мықиев, қазталовтық Е. Мұқамбетовтер ІІІ орынды еншіледі. Мерекелік шаралардың бір парасы қас қарая орталық алаңда «Туған жер – алтын бесігім» атты «Жомарт жүрек» меценаттар форумымен жалғасты. Бұл шарада «Ерен еріктілік» аталымымен Шолпан Қыдырниязова, «Туған өлке» аталымымен Жарқын Тәжіғалиев, Құсайын Мұқанов, Мұратбек Мұханбедиев, Болат Исмағұлов, Айбар Бралиев, Талаптан Дауылтаев, Ержан Хасанов, Ермұрат Сариев, Радик Хайровтар және «Жылдың үздік ұйымы» аталымымен  «Мұхит жастары»  жастар қоғамдық бірлестігі  марапатталды. Жерлесіміз, елге белгілі ғалым Рақымжан Елешевке ауданның  90 жылдығына тұспа-тұс келген мерейлі 80 жасына орай аудан атынан құрмет көрсетілді. Аудан әкімі Рақымжан Елешұлына сал-танатты түрде иығына шапан жауып, ат мінгізді. Атаулы шара өнер жұлдыздарының концерттік бағдарламасымен жалғасып, концертке об- лыстық филармония әншілері мен аудан өнерпаздары қатысты. Кештің арнайы қонақтары – әнші Дәурен Сейтжанов, «Заман» тобы  көпшілікке мерекелік ерекше көңіл күй сыйлады. Концерттік бағдарлама соңы Қаратөбе аспа-нын түрлі түсті бояуға көмкерген мерекелік отшашуға ұласты. Мерейтойдың келесі күні дала қызықтарына арналған мерекелік шарада облыс әкімінің орын- басары Ғабидолла Оспанқұлов қаратөбеліктерді мерейтойларымен құттықтап, ауданның жетістік-теріне тоқталды. Ғабидолла Абдоллаұлы ауданды өркендетуге елеулі еңбегімен үлес қосқан ардагерлерге облыс әкімінің атынан алғысхаттар  табыстады.

 Ажаргүл  ӘЛИЕВА, Ерболат  РАЙСОВ, Қаратөбе  ауданы

Қайыршылықты  «кәсіп»  еткендерді  бұрын  мешіттердің жанынан  ғана  көретінбіз.  Ал  бүгінде  қара  базарда, жерасты  жолында, жаяу  жүргіншілер көп  жүретін  жолдың жиегінде,  қысқасы  адам аяғы  үзілмейтін  жерлерде  алақан жайғандардың  қатары  күн  санап  көбейіп  келеді.  Зағиптар, мүгедектер сықылды кемтар  жандармен  бірге  ақ  сақалды, ақ  жаулықты  ата-әжелер  мен  емшектегі  баласын  бауырына  басқан аналар,  тепсе  темір  үзетін,  еңбекке  қабілетті  азаматтар  да  қайыршылардың  қатарына  қосылып  отыр. Олардың  осындай  күйге  түсуіне  нендей  жағдай  болды,  кім кінәлі   деген  сұраққа әрқайсымыз  әр  қилы  жауап  айтарымыз  хақ. Басындағы  жағдайларын  аз-кем  түсінгендей болғанымызбен,  анық  сезіне алмайтынымыз  да  ақиқат. Осы  тұста  біз  қайыршылықтың  қамытын  киген  жандардың күнделікті  қанша  табыс  табатынын,  неліктен  мұндай  жолға түскендіктерін  білу  үшін  қайыршы  кейіпке  еніп  көрген  едік.

Жұманың таңы атысымен үстімізге кір-қожалақ киім киіп, қолы­мызға қызыл дорба ұстап, таңғы сағат 8.00-де Орал қаласында­ғы орталық базардың қасында ор­наласқан «қызыл мешіт» атанып кеткен Алла үйінің алдына бар­дық. Барсақ, төрт қайыршы  отыр екен. Содан мешіт қақпасының дәл алдына  жайғаса бергенімде, сол жерде отырған дәу қара әйел «Бұл жерге отыруға болмайды, әркімнің өз орны бар. Ана жерге барып отыр», – деп шет жақты саусағымен нұсқады. «Жарлық қат­ты, жан тәтті» демекші, ақша табуға келген соң, көрсеткен орнына үн-түнсіз барып тұрдым. Әл­гі қызыл дорбаның ішіндегі ақша салуға деп арнайы алып келген «садақа жәшігін» шығарып алды­­ма қойдым. Арада бес минут өтер-өтпестен 5 және 10 теңге сыңғыр ете түсті. Басы жаман емес. Осылай бола берсе, түске дейін 5-10 мың теңге табам ғой деп қиялдап та қоямын. Сағат тілі тоғызды көрсеткенде, арамызға тағы төрт қазақ пен «Орта Азия сығанда­ры» аталатын Өзбекстан мен Тә­жікстаннан келген тіленші­лер  ке­ліп қосылды. «Қазақ қайыр­шы­ла­ры» бір-бірін жақсы таныса ке­рек, «Қалай бірдеңе бар ма?» – деп сұрап жатты. «Бірдеңе» деген­дері ақша екені анық қой енді. Бір кезде біреуі: «Мынау кім, қай­дан келген өзі, мынадай адам жоқ еді ғой», – деп мені көрсетіп, қа­сындағыларды сұрақтың астына алып жатыр. «Қой білмеймін, кө­зіне үлкен әшки тағып алған, бет-жүзін көрсеткісі келмей ме, басын көтермейді әйтеуір. Ленаның жіберген біреуі шығар», – деп жас шамасы 50-дегі әйел сыбырлап жауап берді. Ленаның кім еке­нін білу үшін қиыннан қиысты­рып, ата-анам мен тума-туыс­та­рымның жоқ екенін, жұмыс, жа­татын жер таппай қиналып жүрге­німді айтып, сенімдеріне кіруге тырыстым. Өтірікті шындай, шынды Құдай ұрғандай айтқан жалған сөздері­­ме иланды ма, менің қасымда отыр­­­ған  өзін Болат деп таныстыр­ған азамат тапқан табыстары­на Лена есімді (лақап аты болуы да мүмкін) әйелдің ортақтаса­ты­ны­нан басқа ештеңе айта қоймады. Қанша жерден әлгі әйел жөнінде толық ақпарат алғым келіп, «тамырын басып» көрсем де, жұм­ған аузын ашпады. Басында менің басымнан «бір қоя жаздаған» дәу қара әйелдің қасына жақындап, одан да сұрап көргем. Бірақ алдынан барсаң тістейтін, артынан барсаң тебетін асау аттай «жұлқынып» тұрған бұл әйел бетіме бажырая бір қарағанда, отыр­ған орныма қалай зып бергенім­ді өзім де білмей қалдым. Соны­мен не керек, «операция» ойда­ғыдай өтіп жатыр. Басымды тө­мен салбыратып, жанарыммен жер шұқып отырып, құйтақандай жә­шігіме көз қиығымен қарап қоям анда-санда. Айналдырған екі са­ғаттың ішінде біраз тиын жина­лып қалыпты. Көзіммен санап шық­сам, 400-500 теңгенің ар жақ бер жағы. Бір кезде қасымда отырған Болат ақырын мені түртіп, қолына тығып ұстаған кішкентай көк стақанды ұсынды. «Бұл не?»  десем, «Арақ қой, қысылма тартып жібер», – деп қояды. Ішімдік атау­лыны өмірімде қолыма ұс­тап көр­меген мен не дерімді білмей, бі­раз абдырап қалдым. Сасқа­ным­нан «Қазір емес, кейін ішерміз», – деппін. Баяғы «тыңшы» екенімді біліп қоймасын деп бар ойлап тап­қан амалым ғой. Қарасам, зейнет жасынан асқан әжей мен жанындағы «жолдасы» және Болат үшеуі тартып отыр. Сөйтсем бұлар алақан жайып тапқан ақ­ша­ларын қу араққа жұмсайды екен. Әжейдің қасындағы өзімен шамалас адам (әңгіме барысында ұққаным уақытша жолдасы) әжетханаға кетіп қалғанда оған 100 мың теңге қарыз екенін, сол себепті оның жанынан кете алмай жүргенін Болатқа айтып жатқанын естігенде, төбе шашым тік тұрды. Қартайған шағында осыншама қарызға не себептен белшесінен батып жүргенін сұрайын деп ен­ді оқтала бергенімде «жолдасы» келіп,  «кеттік» деп іші киім-кешекке толы сары дорбаны арқалап екеуі кетіп қалды. Айтпақшы, бұл жерде жұмасына 4-5 мың, кейде одан да көп, ал былай күнде­рі 1000-2000 теңге «жалақы» табады екен. Тағдырлары талан-тараж­ға түскен бұлардың кейбірі өз өмір­лерін өзде­рі жоқ қылса, енді кейбірі шын мұқтаждығына байланысты қа­йыр сұрап отырғанын түсіндім. Бо­латтан не себепті бұн­дай күй­­ге түскенін сұраға­ным­да, әйелі­нің қазасына шыдай алмай, араққа қат­ты әуестеніп кет­кенін айтты. Өзінің айтуынша, екі ұл, бір қызы бар екен. Күнде «ащы суға» тойып жүргесін үйден  қуып жіберсе керек. Рас-өтірігі бір Алла­ға мәлім, «Үйімді қызы­ма тастап кеттім», –  дейді ол. «Осылай қа­шанғы жүресің, денің сау, қол-ая­ғың бүтін, жұмыс жасамайсың ба?» десем, «Өзің неғып отырсың, мен­де шаруаң қанша?» – деп дүр­се қоя бергені. Өзімнің «қайыр­шы» екенімді ұмытып кетсем ке­рек. Сәлден соң ол да «Нан, шай алу­ға осы ақша жете­ді, ен­ді баклажка жинап сатамын», – деп  жөніне  кетті. Алақан жайып отырғандарға адамдар тиын тастамай кетсе, сыртынан сыбап, тіпті «Жолың бол­- мағыр, сараң неме!» деген се­кіл­ді қарғыстарды қарша жаудыр­ғандарын өз құлағыммен естігенде есім екеу, түсім төртеу болды. Әлгіндей қарғысты естімейік дей ме екен, біреулер тиынды уыстап  тастаса, енді біреулері бес жүз теңгелік қағаз ақшаны шашу шаш­қандай шашады-ай келіп… Бәрін болмаса да барын беріп жатыр әйтеуір. Сондай сәттердің бірінде бір әйел келіп маған: «Жап-жас басыңмен не істеп отырсың мы­на жерде? Ұялмайсың ба? Одан да барып жұмыс істесеңші, қане, басыңды көтер, жүзіңді көрейін», – деп кетпей қоймасы бар ма? Ал мен болсам, басымды одан са­йын бұғамын кеп… Жерге тиюге сәл жетпей тұр. Ақыры басым­ды көтермесімді білді ме,  сөйлеп-сөйлеп кетіп қалды. Құтылдым-ау дегенше, болған жоқ, тағы бір әйел кеп тас кенеше жабысып алғаны. Оның да айтқаны әлгіндей сөздер. Екі әйелдің сөзінен екі қолымды төбеме қойып кетіп қалғым келді. Бірақ қандай сөз естісем де, өз миссиямды соңына дейін алып шығуым керек болды. Әйтеуір, кетті-ау деп, басымды енді көтере бергенім сол еді, маған қарама-қарсы отырған жас шамасы 35-40-тағы қайыршы әйел «Қазақ ауы­- лында жұмыс бар, сені сонда кір­гізейін бе?» – деп «ақыл айтпасы» бар ма? Ой зығырданым қай­- нағаны-ай… «Екі әйелден сөз ес­тігенім аздай, енді сен шықтың ба? Өзіңе қарамайсың ба? Айна­ға қарап айтуға тиіс сөзіңді, ай­налаңа қарап айтқаның қалай?» – деп айтқым келіп, өзімді әрең тоқ­таттым. Өстіп отырғанда жұма нама­зының уақыты жақындап қалып­ты. Дереу «садақа жәшігіндегі»  екі жүз теңгелік қағаз ақша мен то­лып жатқан тиындарды қалтама салып алып, әжетхана жаққа бет­- тедім. Ішіне кіріп алып, әйда тиын санайын кеп. 1200 теңге «табыс» тауыппын. Сеніңіз, сенбеңіз, өз еркіңіз, жұма намазынан шыққан соң қайыр сұрап тапқан ақшаның барлығын мешіттің садақа жәші­гіне  салып  кеттім. Қайыршылармен өткізген санаулы сағат ішінде санамды сан түрлі сұрақ жаулап алды. Бірақ ешқайсысына  мардымды жауап таппай, басым салбыраған күйі үйге қайттым.

Есенжол   ЕЛЕКЕНОВ, «Орал   өңірі»

Мемлекет жыл сайын мемлекеттік бағдар­ла­маларды жүзеге асы­руға қазынадан миллиард­таған қаражат бөледі. Алайда осы қомақты қаржы кейбір мемлекеттік мекеме-ұйымдардағы материалдық жауапты тұл­ға­­лар­дың «байқамай» қалып «жеп қою», ұрлау сықылды бейәдеп әрекеттерінің кесірінен желге ұшып жатады. Соңғы жылдары өңірімізде бюджеттік қаржыны игерудегі экономикалық қыл­мыстар саны өскен. БҚО бойынша мемлекеттік кірістер басқармасының эконо­микалық тергеу қызметі ұсын­- ған мәліметтерге сүйенсек, 2016 жылдан бастап 2018 жылдың бірінші тоқсанын қоса алғанда бюджеттік қаржыны талан-та­раж­ға салған 86 қылмыс тіркелген. Ал кәсіпкерлердің салық төлеуден жалтаруына қатысты 30 қылмыстық іс  қозғалған. 2016 жылы аталмыш басқар­маның экономикалық тергеу қызметі мемлекеттік бағдарла­ма­ларды жүзеге асыру бары­сын­да мемлекет қаржысына қол сұққан 28 қылмыстық құқық­бұзушылықты анықтап, іс қоз­- ға­ған. Соның ішінде 11-і «Жұ­мыс­пен қамту жол картасы – 2020», бір іс «Моноқалаларды дамы­- ту­дың 2012-2020 жылдар­ға ар­налған бағдарламасы», 16-сы «Агробизнес – 2020» мембағ­­дар­ламалары бойынша анық­­тал­ған. Осы 28 істің 12-сі сотқа жолданған, 16-сы бойынша кел­тірілген залалды толтырумен та­раптар келісімге келіп, іс жа­былған. 2017 жылы облыстағы бюд­жеттік салада 41 қылмыстың «бе­ті» ашылып, 35-і өндіріспен аяқталған. Соның ішінде 11-і «Жұмыспен қамту жол кар­­та­сы  – 2020», біреуі «Агроөнер­кә­сіптік кешенді дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдар­ла­ма­сы», 23-і  «Агро­бизнес – 2020» мембағдар­ла­мала­ры бойынша. Осы іс­тердің бесеуі сот­қа  жол­данса, 30-ы бойынша қар­­жы­лық залалды орнына келтірумен  іс  тоқтатылған. 2018 жылдың бірінші тоқса­ны бойынша бюджеттік салада 17 қылмыс тіркеліпті. Оның жетеуі «Жұмыспен қамту жол картасы – 2020»,  алтауы «Агробизнес – 2020», екеуі «Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы», біреуі – елді мекендерді абаттандыру және көгалдандыру бағдарламалары бойынша орын алған. Әзірге алты іс аяқталған, соның ішінде төртеуі сотқа жолданған, еке­уі бойынша залалды толтырумен іс жабылған. Есепті мерзім ішінде кәсіп­керлердің салық төлеуден жалтаруына қатысты қозғалған 30 қылмыстық істің 20-сы бойынша тергеу жұмыстары аяқталып,  тоғыз іс сотқа жолданып, 11 іс бойынша залалды толтыру­мен іс жабылған. Салық төлеуден жалтаруға байланысты анықта­-ған құқықбұзушылыққа келсек, кәсіпкерлер негізінен орындал­ған жұмыс, көрсетілген қызмет және тауар жеткізу жөнінде жал­­ған шот-фактура ұсынатын сенімсіз кәсіпорындармен есеп айырысқан. Экономикалық тер­геу қызметі мамандарының ай­туынша, бюджетке салық төлеу­ден жалтару түріндегі келтірілген залалды өз еркімен өтеген жағдайда, бірінші рет қылмыс жасаған кінәлі тұлға  қылмыс­тық кодекстің 244 және 245-баптары бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босатылады (қыл­мыстық топ босатылмайды). Олай болмаған жағдайда экономикалық қылмыс жасаған кәсіпкер бес жылға бас бос­тан­дығынан  айырылады. Гүлбаршын  ӘЖІГЕРЕЕВА, «Орал  өңірі»

Ақтауда Каспий теңізі жағалауындағы бес мемлекет қана емес, теңіздің геосаяси және өзге де қолайлылығына қызығушылықпен қарап, оған қатысты жағдайды қадағалауды ұмыт қалдырмайтын алыс-жақын елдердің назарын аударған Бесінші Каспий саммиті аяқталды. Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, Әзербайжан Республикасының Президенті Ильхам Әлиев, Иран Ислам Республикасының Президенті Хасан Рухани, Ресей Федерациясының Президенті Владимир Путин, Түрікменстан Президенті Гурбангулы Бердімұхамедов қатысқан айтулы шара өзара татулық, жоғары түсіністік деңгейінде өтті. Ең бастысы, Ақтау саммиті бес мемлекет арасындағы көп жылдан бергі келіссөздердің нәтижесі сынды тарихи құжат – Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі туралы конвенцияға қол қойылуымен ерекшеленді.

Әлем елдерінің құлағы түрік болуы да, бес бірдей мемлекеттің басшыла-ры жиылып, кеңес құруы да тегіннен тегін емес, мәселенің ба-рынша маңызды екендігін аң-ғартады. Каспий теңізінің құқықтық мәртебесін анықтау мәселе-сін жиырма жылдан астам уақыт талқылаған тараптар өзара терең дипломатиялық қарым-қатынаста, ортақ су айдынының қауіпсіздігі мен қазынасын, табиғи болмысын сақтаудың маңыздылығын жете ұғынып, Саммитке тың дайын-дықпен, тиянақты пікірмен келді. Бұл жетістіктер – бұған дейін өткен төрт Саммит пен бірнеше екіжақты, үшжақты кездесудің, «Каспий бестігі» мемлекеттерінің сыртқы істер министрлерінің бір-неше рет кездесіп, мәнді мәселеден мәнерлі мәмілеге қол жеткізуге дейінгі жетілу баспалдағынан өтуінің жемісі. Тәуелсіздік алғалы бері ашылған алғашқы теңіз пор-тының тұсауын күні кеше кескен Ақтау бүгін тағы бір айтулы тарихи оқиға орталығына айналды. Еліміздегі облыс орталықтары арасында тұңғыш рет бес бірдей мемлекет басшыларын төріне тоғыстырған Маңғыстаудың мерейі биік. Аса ауқымды мәселені өзек еткен алқалы жиын Ақтауда жоғары деңгейде ұйымдастырылды. Мемлекет басшыларын қарсы алу рәсімінен соң, Нұрсұлтан Назарбаев және Әзербайжан Республикасының Президенті Ильхам Әлиев, Иран Ислам Республика-сының Президенті Хасан Рухани, Ресей Федерациясының Президенті Владимир Путин, Түрікменстан Президенті Гурбангулы Бердімұхамедов Бесінші Каспий саммитінің пленарлық отырысына қатысты. Отырыста алғашқы болып сөз алған Н. Ә. Назарбаев: «Мен сіздерді Каспий теңізі жағалауында қарсы алғаныма қуаныштымын. Біздің кездесуіміз Каспий теңізінің халықаралық күнімен сәйкес келіп отыр және бұл тарихи шешімдер қабылданатын күн» дей келе, жиында Каспий теңі-зінің құқықтық мәртебесін анықтау және көпжылдық жұмыс барысының нәтижесін шығару, Кас-пий теңізінің ресурстары мен аймақтық халықаралық тақырып сынды мәселелердің қаралатынын хабарлады. Елбасы бұған дейін өткен Каспий саммиттерінің рөлі-не ерекше тоқталып, олардың келіссөз үдерісіне қажетті саяси серпіліс әкелгенін және қайшы ұстанымдар бойынша келісімге қол жеткізілгенін және Каспий өңірі тарихының бірегейлігін әрі мәдениетінің алуан түрлілігін, мұнда адам ресурстарының мол екенін және бай табиғи қор шоғырланғанын, сонымен қатар теңіздің географиялық тұрғыдан тиімді орналасуының арқасында зор геосаяси маңызға ие болып отырғанын атап өтті. – Бүгінде Каспий маңы елдерінің әлеуеті зор және қарқынды дамып келе жатыр. Біздің елдеріміздегі тұрғындардың жалпы саны – 240 миллион. Осының бәрі Каспийге қатысты мәселелер кешенін бірлесіп шешу қажеттігін туғызды, – деді Мемлекет басшысы. Қазақстан Президенті Конвенцияның Каспий теңізінің суын, түбін, қазба байлықтарын, табиғи ресурстары мен әуе кеңістігін қоса алғанда, Каспийге қатысты тараптардың құқықтары мен міндеттерін реттейтін негізгі жан-жақты құжат болып саналатынын айтты. Сонымен қатар Мемлекет басшысы Каспий маңы елдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды болдырмау, әскери қызметтер мәселелеріне айрықша назар аударды. Нұрсұлтан Назарбаев Конвенцияға қатысушы елдер қызметтерінің негізін қалайтын қағидаттарға ерекше тоқталып, соның ішінде Каспий теңізі аймағын бейбітшілік, тату көршілік және достық өңіріне айналдыру қажеттігін, оны бейбіт мақсатта пайдаланып, елдердің егемендігі мен аумақтық тұтастығын құрметтеу керектігін, сондай-ақ Каспий теңізінде тараптарға қатысы жоқ қарулы күштер болмауға тиіс екенін айтты. Мемлекет басшысы Конвенцияның Каспий маңы елдері арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға зор мүмкіндік беретініне тоқталып, осы бағыттағы бірқатар қосымша шараларды атап өтті. – Каспий теңізінің саяси тұрғыдан тұрақсыз аймаққа жақындығы қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында Каспий маңы мемлекеттерінің өзара тиімді әрі нақты іс-қимылдарды пысықтауын талап етеді. Осыған орай әскери қызмет саласындағы сенім шаралары үшін бесжақты келісім жасауды ұсынамын, – деді Қазақстан Президенті. Нұрсұлтан Назарбаев инвестициялық ықпалдастықты одан әрі дамытып, энергетикалық және геологиялық барлау саласындағы жобаларды жүзеге асыру үшін Конвенция мен қол қойылатын құжаттардың мүмкіндіктерін толық көлемде пайдалану қажет-тігін атап өтті. Мемлекет басшы-сы көлік-транзит қуатын арттыру үшін тариф саясатын жетілдіріп, Конвенцияға қатысушы елдердегі тасымалдау жағдайын жақсартуды ұсынды. – Каспий теңізінің керемет экологиялық жүйесін сақтау үшін биологиялық ресурстарды заңсыз кәсіпке айналдырғандарға қарсы күрес жүргізу жө- нінде арнайы құжат қабылдау қажет, – деді Қазақстан Президенті. Соңында Нұрсұлтан Назарбаев Конвенцияға және бірқатар екіжақты құжаттарға қол қою Кас-пий маңы мемлекеттерінің дос- тық қарым-қатынастарын көрсететінін, сондай-ақ бірлесіп тығыз ынтымақтастық орнатып, Каспий теңізіне ұқыптылықпен қарау керектігін айтты.   *   *   * Саммиттің пленарлық отырысы қорытындыланған соң Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Бесінші Каспий саммитінің қорытындысы бойынша бұқаралық ақпарат құралдары өкілдері үшін брифинг өткізді. Мемлекет басшысы журналистер алдында сөйлеген сөзінде Бесінші Каспий саммитінің Каспий теңізінің халықаралық күні қарсаңында өтуі-нің символдық мәні бар екенін атап өтті. Нұрсұлтан Назарбаев брифингке қатысқан журналистерге Конвенцияның Каспий жағасындағы елдердің ынтымақтастығы үшін барлық бағыттар бойынша тиімді заңды база қалыптастыратынын және әрбір тараптың қызметі үшін негізге алынатын ұстанымдарды  анықтайтынын  айтты. – Атап айтқанда, Каспий теңізін бейбітшілік, тату көршілік жә-не достық аймағына айналдыру, оны бейбіт мақсатта пайдалану, егемендігі мен аумақтық тұтас-тығын құрметтеу, Каспий теңізін-де тараптарға қатысы жоқ қарулы күштерді болдырмау мәселелері қамтылған. Біз аумақтық су көле-мін 15 теңіз миль етіп бекіттік. Осыған орай оның сыртқы шекарасы мемлекеттік мәртебеге ие болады. Аумақтық суға он мильдік балық аулау аймағы жалғасады. Әрбір мемлекет балық аулау кәсібінде ерекше құқыққа ие болады. Теңіздің балық аулау аймағынан тыс бөлігі ортақ су кеңістігі болып қала береді. Мемлекеттік теңіз шекарасынан тыс аумақта Каспий жағасындағы елдердің туы бар кемелері еркін жүзе беретін болады. Басқа теңізге және әлемдік мұхитқа шығу еркіндігі жөніндегі уағдаластықтың маңызы зор. Әрбір мемлекет өз бөлігінің шегіндегі теңіз түбінің байлықтарына қатысты егемендік құқы-ғын жүзеге асырады. Сондықтан теңіз түбі арқылы магистральды құбырлар мен кабельдерді жүргізу экологиялық талаптарды сақтағанда ғана мүмкін болатыны қарастырылған, – деді Мемлекет басшысы. Қазақстан Президенті осы ұстанымдардың сақталуы Каспий жағасындағы елдердің көлік инфрақұрылымының дамуына, Каспий өңірінің транзиттік әлеуетінің артуына сондай-ақ Каспийдің экологиялық жүйесі мен биологиялық ресурстарының керемет популяциясының қорғалуына септігін тигізетінін атап өтті. Сонымен қатар Нұрсұлтан Назарбаев Каспий теңізі бойынша ынтымақ-тастықты одан әрі дамыту жөнінде бірқатар қосымша шараларды, соның ішінде, әскери қызмет сала- сындағы келісілген сенім шарала-ры жөнінде бесжақты арнайы келісімнің қорытындысы, Каспий жағасындағы елдердің сауда-экономикалық қарым-қатынастарын, әсіресе, инвестициялық ынтымақтастық және энергетикалық саладағы жобаларды жүзеге асыру жөніндегі мәселелерді жандандыру, саясат тарифін жетілдіру және тасымалдау жағдайын жақсарту, сондай-ақ биологиялық ресурстарды заңсыз кәсіпке айналдырғандарға қарсы күрес жөнінде құжат қабылдауды ұсынды. Соңында Мемлекет басшысы Ақтау сам-миті Каспий маңы елдері ауқымды міндеттерді бірлесіп шеше алатынын тағы бір рет көрсеткенін айтып, қабылданған халықаралық шарттар мен қол жеткізілген уағдаластықтар «Каспий бестігінің» әлеуетін толықтай ашуға мүмкіндік беретініне сенім білдірді. Сондай-ақ саммит қорытындысы бойынша Әзербайжан Республикасының Президенті Ильхам Әлиев, Иран Ислам Республикасының Президенті Хасан Рухани, Ресей Федерациясының Президенті Владимир Путин, Түрікмен-стан Президенті Гурбангулы Бер-дімұхамедов  мәлімдеме  жасады.   *   *   * Бесінші Каспий саммитінің қо-рытындысы бойынша мынадай құжаттарға  қол  қойылды:

1. Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі туралы конвенция;
2. Каспий теңізінде терроризмге қарсы күрес жүргізу саласындағы ынтымақтастық туралы хат-тама;
3. Каспий теңізінде ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес жүргізу саласындағы ынтымақтастық туралы хаттама;
4. Каспий маңы мемлекеттері-нің үкіметтері арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық ту-ралы келісім;
5. Каспий маңы мемлекеттерінің үкіметтері арасында көлік саласындағы ынтымақтастық тура-лы келісім;
6. Каспий теңізінде жанжалдың алдын алу туралы келісім;
7. Шекара ведомстволарының ынтымақтастығы мен өзара іс-қимылы туралы хаттама.

Ортақ айдынның әскери қауіпсіздігі, қазынасының қорғалуы – оның жағалауындағы мемлекеттердің барлығына қажетті, барлығы үшін маңызды мәселе. Жеке мүддені сақтап, ортақ мүддеге мақсат-мұраттарын тоғыстыра алған тараптар киелі Маңғыстаудан маңызды мәселеде мәнді мәміле- ге келіп тарасты. Жалпы, Ақтау саммитіне шетелдік һәм отандық журналистерді қосқанда барлығы 400-ге жуық БАҚ өкілдері тіркелді. Жиын аясында Каспий маңы мемлекеттерінің алтыншы сам-митін Түрікменстанда өткізу ұсынылды. Бұл ұсынысты Түрікменстан Президенті Гурбангулы Берді-мұхамедов  ортаға  тастады.

Гүлайым   ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ, «Егемен   Қазақстан» газетінен  ықшамдалып  алынды

Сенбі күні Орал қаласындағы Ықсанов көшесінде ауыл шаруашылығы өнімдерінің жәрмеңкесі өтті. Жәрмеңкеде сүт, нан өнімдері, көкөніс, бал түрлері тұтынушылар назарына ұсынылды. Жәрмеңкені облыс әкімінің бірінші орынбасары Игорь Стексов те  аралады.

  Орал қалалық ауыл шаруашылығы бөлімі-нің бас маманы Самал Есқалиеваның айтуынша, жәр меңкеге 50-ге жуық шаруа қо-жалығы қатысты. Ақжайық, Зеленов, Теректі аудандары мен Орал қаласынан келген ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер маусымдық бақша өнімде-рін сатуға шығарды. Күн көтерілісімен жәрмеңке саудасын қыздырған қала тұр-ғындары, әсіресе, картоп пен  пияз бағасының әлдеқайда ар-зан екендігін айтып жатты. Біз көкөніс өнімдерін сатып тұрған жас жігіттен «Жәрмеңке қалай өтіп жатыр?» деп сұрадық. – Жыл сайын тамыз айында ауыл шаруашылығы жәрмеңкесі ұйымдастырылады. Демалыс күн- дері халық көп болады. Бұл жерде сауда жақсы өтеді, әрі баға да тұрғындар үшін тиімді. Біз бүгін қызанақ, болгар бұрышы, жуа, аскөк алып келдік. Қызанақ биыл сәл кешігіп пісіп жатыр. Соның алғашқы жиналғанын тұтынушыларға ұсынудамыз. Ата-анам 20 жылдан бері бақ-шамен айналысады. Бала кезімнен ата-анамның еңбек еткенін көріп өстім. Қазір олардың жолын мен жалғастырып жүрмін. Әр жұмыстың өз қиындығы бар. Ең бастысы, адал еңбек етсең, ісің берекелі болады екен, – дейді Круглоозерный ауылынан келген  Ибрагим Хих. Жәрмеңкеде Тайпақтың қар-быздары келісі 70 теңгеден сатылды. Ғабит атты саудагер туыс-тары өсірген өнімді сатып, оларға көмектесіп жүр екен. – Бүгінгі жәрмеңкеге Тайпақтың Алмалы ауылынан үш тонна қарбыз алып келдік. Бағырлай каналының бойында құмға піскен қарбыздар өте дәмді. Халық «Шы-нымен, Тайпақ па?» деп  әлі сенбейді.  Негізінен, орталық базарға, қала дүкендеріне  көтерме бағамен тапсырамыз.  Қарбызға сұраныс  жоғары,  –  дейді  жас  саудагер. Жәрмеңкені аралап жүріп байқағанымыз, шаруа қожалықтары иелерінің көбі жастар екен. Олар-дың жас шағынан өз кәсібінің нәсібін көріп жүргені бізді шын  қуантты. Мәселен, қала шетіндегі Бортау ауылынан келген Берік Саудағалиев тұтынушыларға сары май,  қаймақ, сүт, ірімшік ұсынды. 21 жасынан кәсіп ашып, 20 бас сиыр өсіріп, оның өнімін зашағандық тұрғындарға өткізіп жүрген 23 жасар кәсіпкер ауыл шаруа-шылығы жәрмеңкесінің тұтыну-шылар мен сатушылар үшін тиімді  екендігін  айтады. – Жәрмеңкеге 50 келі май, 30 литр сүт, 10 литр қаймақ, 10 келі ірімшік алып келдік. Өнімдеріміз жақсы өтуде. Ең бастысы, біздің өнімдеріміз тұтынушыларға ұнағанына қуаныштымыз.  Мал шаруа-шылығымен айналысқаныма екі жыл болды. Шаруаға інім көмектеседі. Өнімнің бәрі арнайы аппа-раттармен жасалатындықтан, көп қиындық туындамайды. Сары майдың бір келісі  – 2500, қаймақ – 1800, ірімшікті 500 теңгеден саттық. Жәрмеңкені ұйымдастырушылар-ға  ризамыз,  – дейді  жас  кәсіпкер. Жәрмеңкеде картоп – 65-70, пияз – 70-80, қарбыз – 70-80, қауын – 100-150, сәбіз – 150, болгар бұрышы – 100, қызанақ – 70-80, қияр – 40-70, оралдық құс фабрикасы жұмыртқасының 10 данасы 140 теңгеден  сатылды. Айта кетейік, қала тұрғындарын қалтаға қонымды бағасымен  қуантқан жәрмеңке Ықсанов кө-шесінде әр сенбі сайын өтетін болады.   Мариям ЖОЛАМАНОВА, қала тұрғыны: – Базармен салыстырғанда, баға арзан. Картопты базардан келісін  100 теңгеден алып едім. Жәр-меңкеде келісін 65 теңгеден ал-дым. Жеміс-жидек те  арзандау. Әркім керегін алып жатыр. Ең бастысы, баға халық үшін тиім-ді  болғаны  маңызды. Галина  ЖҰМАБАЙҚЫЗЫ, қала тұрғыны: – Жәрмеңке қалалықтар үшін жақсы ғой. Базармен салыстырғанда, айырмашылық бар. Өткен аптада  қызанақты бір келісі 200 теңгеден алдым. Мына жерде 80 теңге екен.  Үйге қажетті бі- раз азық-түлікті сатып алдым. Осындай жәрмеңкелер халық үшін тиімді. Жиірек ұйымдастырылғаны дұрыс.

Гүлжамал   ЖОЛДЫҒАЛИ, «Орал  өңірі»