25-28 шілде аралығында облысымызда өткен байдарка мен каноэ есуден жарыста өңіріміздің жас спортшылары командалық есепте және жекелей қашықтықтарда бірінші орынды иеленді. Қазақстан Республикасы «Қайық» федерациясының кубогы үшін өткен додада Қызылорда, Атырау, Алматы, Батыс Қазақстан облыстарының жасөспірімдері бақ сынаған болатын.

Өңіріміздің жас ескек­шілері жа­рысқа тыңғылықты дайын­дал­ғанын көрсете білді. Байдарка және каноэ сайыстары 200, 500 және 1000 метр қашықтықты бағындырудан тұр­ды. Бозбалалар арасындағы додада Борис Альхов, Даниил Соколов, Рат­­мир Ахмедшин, Сергей Ба­калдин сы­қылды спортшылар қарсыластарынан оқ бойы озып шы­ғып, жеңіс тұғы­ры­нан табылды. Ал қыз балалар арасы­нан апалы-сіңлілі Ділназ, Диана Алма­ған­беттер, Аяулым Жанболат, Антони­на Казанина, Мария Бровкова, Ксения Пережогина жүлде­лі бірін­ші орынға ие болды. Сонымен қатар Екатерина Сар­мина, Екатерина Казанина, Вероника Ку­ликова, Виолетта Гасилина есім­ді қыз­дар, Армат Сисен, Евгений Задымаков, Андрей Ваймер, Никита Сайга­ков се­кілді ұлдарымыз да жарыс жүл­дегерле­рі атанды. Есімдері аталған спортшылар­дың көрсеткен нәтижесінің арқасында облысымыз командалық есеп­те озып шықты. Жалпы елі­мізде, әсіресе, біздің өңірде спорттың бұл түрі жақ­сы дамы­ған. Ел намысын қорғап жүр­ген Алек­сандр Акунишников сықылды ардагер жат­тықтырушымызды, Алексей Дергунов, Андрей Ергу­чев сынды спорт­­шылары­мыз­ды мақтан тұтамыз. Болга­рияның Плов­див қаласында өтіп жатқан әлем чемпио­натында қазақстан­дық Алтынбек Қожахметов 1000 метрлік қашық­­тықта күміс медаль­ды иеленді. Әлемнің 67 мем­­ле­кетінің спортшылары қатысқан жа­­рыста күміс медаль иелену – үл­кен же­тістік. Біздің жасөспірім спорт­шылар осын­дай аға-апаларына қа­рап бой түзері анық, – деді ескек есуден облыстық фе­дерацияның  президенті  Юрий  Казанин.

Ерке Жайықтың бойында өт­кен жа­рысқа арнайы келген ҚР Мә­дениет жә­не спорт министрлігі Спорт және дене шынықтыру істері комитеті төрағасының орынбасары Асқар Есімов қаладағы №1 балалар мен жасөспірімдер спорт мек­те­бінің директоры Қанат Рах­метов пен «Серік» өндірістік жаб­дықтау кәсіпорны­ның басшысы Серік Мерғалиевке  ми­нистр­ліктің алғысхатын табыстады. Ал бай­дарка мен каноэ есуден Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген бапкері, жер­лесіміз Алексей Новозен­коға министр­лік атынан «Құрмет­ті спорт қызметкері» төсбелгі­сі  табыс   етілді.

Нұрбек  ҚАБЫЛ,

«Орал  өңірі»

Бала кезімізде көктем мен күзде ауылдағы көрші апайлар әр үйдің иелігіндегі бір қора қойды кезектесіп қырқушы еді. Бір-бір қойды алдарына жығып алып, әңгіме тиегін ағыта отырып, түске дейін бір үйдің қойын «құнттай» қылатын. Ал, біз, балалар, шаруа аналарымыздың салқын айран-көжелерін тасып жүріп, денесі бір тонна жүннен арылып, құлағы қалқиып қалған қойларды қызықтайтынбыз. Сол шақта ауылға келген жүн қабылдаушыларға жүндерді қапшықтап тасыған да кездер болды. Кейін ғана ақырындап бұл тірлік көзден бұл-бұл ұшты. Қазір сөздің шыны керек, ауылдарда еңбегін төлеп болса да, қой қырқатын адам табу  қиындады.

Жақында «Орал өңірі» газетінде жарияланған «Жүн неге жиналмайды?» атты мақаланың ав-торы, журналист Өмірзақ Ақбасов та осы мәселені көтерген еді. Түйткілді мәселені қозғаған журналист ағамыздың ойын біз де жалғамақ ниетпен, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасына бас сұққан едік. Қой өсіріп, қозы баққан халқымыздың «Мал өсірсең, қой өсір, пайдасы оның көл-көсір» деп мақалдауы тегін болмаса керек-ті.

Әйтсе де, бүгінде ауылдағы ағайынның Шопан ата түлігінің етін жеп, жүн-терісін қайда жіберерін білмей, дал болып отырғаны жасырын емес. Көл-көсір  пайдаға кенелуге қол қысқа немесе шикізатты өңдейтін кәсіпорындар тапшы. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының берген мәліметінше, бүгінде өңірде 1 маусымдағы көрсеткішке сәйкес 1 млн. 387 мыңнан астам қой және 285 мыңдай  ешкі бар.

Облыс бойынша жыл сайын  2 мың тонна жүн алынады екен.

Басқарма басшысының орынбасары Сатқан Өмірзақов айтып өткеніндей, жүннің өндірілуі жыл сайын бұл көрсеткіштен асып та кетпей, кеміп те қалмай келеді. Есесіне, жүнге деген сұраныс бар. Алайда тапсырылатын жүннің көлемі қомақты болу керек. Өйткені ауылауылды аралап, жүн қабылдайтындардың қалауы сондай. Өңірімізде қылшық жүнді еділбай тұқымдас қара қойлар көптеп өсірілетіні рас. Негізінде қара жүн арзанға бағаланады екен. Ал ақ қойдың жүндерін Алматы мен Атыраудың кәсіпкерлері  жинап  алуда.

Бүгінде облыс бойынша «Аяз» ЖШС және «Надежда» ЖШС сықылды жергілікті кәсіпорындар тарапынан қой жүніне сұраныс бар.

– Біздің кәсіпорынға маусымына 100 тоннадай қой жүні қажет болады. Жүнді негізінен байпақ және техникалық мақсаттағы киіз басу үшін пайдаланамыз. Облыс тұрғындарынан негізінен қара жүндердің келісін 45-50 теңгеден қабылдаудамыз, – дейді «Аяз» ЖШС директорының орынбасары Наригей  Жанғазиев.

Жуырда облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы бастаған делегация Атырау облысындағы «Caspiy Lana Atyrau» ЖШС-ға барып келген. Сапар барысында  қара жүнді өткізу мәселесі талқыланған көрінеді.

Атыраулық бұл кәсіпорын қойдың тұқымына қарай жүннің сапасын ескеріп, саралап, бағасын 100 келіге толтырып есептейді.

Мәселен, еділбай, қаракөл қойларының қылшық жүнінің 100 келісін  30-50 теңгеден қабылдайды. Ал цигай, кроссбред қойларының жүні 250-300 теңгеден болса, меринос тұқымды қойдың жүні 400-500 теңгеге бағаланып отыр. Айта кету керек, жүн тапсыратын адамның қолында тиелген жүннің әрбір партиясына ветеринариялық куәлік, физикалық салмағы көрсетілген тауар көлігінің жөнелтпе құжаты болу керек. Жүннің жаңадан қырқылғанына мән беретін олар жабағы жүнді қабылдамайды. Мұнда сапалы түйе жүніне  де  сұраныс  бар.

– Бүгінде жүн қабылдайтын атыраулық кәсіпкер жөнінде облыстағы барлық ауданға ақпарат берілді. Жалпы, облыста қой жүніне сұраныс мамыр айында басталған болатын. Бірақ жүн бағасы әлі де төмен.  Сондай-ақ жүн қабылдаушылар жұмысының жаңадан жанданып келе жатқаны  да бұл мәселенің түйінді екенін көрсетеді. Қой қырқу науқанын ұйымдастыру үшін адам күші қажет екені сөзсіз. Сондықтан да қой қырқу мен жүн тапсыру жұмыстары нәтижелі болу үшін ауылдарда кооперативтер құрып, ұйымшылдық танытқан тиімді деп ойлаймын, – дейді ауыл шаруашылығы басқармасының мал шаруашылығы бөлімінің басшысы  Алмат  Есполов.

Жүн алушылардың қай-қайсына да сапалы шикізат қажет. Осы ретте «Жүн қайткенде сапалы болады?» деген сауал еріксіз туындайды. Тағы да өткенге көз жүгіртсек, бұрын  ауылдарда қойларды купкіге тоғытатын. Бұл қой жүнінің көңілге қонымды болып өсуіне бірден-бір себеп болатын-ды. Алмат Есполұлының айтуынша, қазір де қорадағы қойды баптап өсіру үшін барлық жағдай бар.

– Ветеринариялық дәріханаларда қой күтіміне арналған түрлі екпелер, дәрі-дәрмектер баршылық. Сондықтан да қой жүнінің сапасын, қамын ойлаған әр шаруа қандай шара қолданатынын өзі шешеді, – дейді  маман.

Басқарма мамандарының айтуынша, қой қырқу науқанын өткізу басқа аудандарға қарағанда Қазталовта  бір ізге түсіп келеді. Сондай-ақ бұл жұмыстар Тасқала, Ақжайық және Жаңақала аудандарында   да  көш  ілгері  екен.

Ясипа  РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Орал қаласындағы  С. Дауымов көшесі  №25  үйдің  тұрғыны  Николай  Чапкаев  шағымданып,  редакциямызға  келді.  Оның  айтуынша,  үйінің  жанындағы  С. Дауымов  көшесі  №23  мекенжайындағы  «Керуен сарай»  кафесі  орналасқан  нысанның иесі ешқандай  рұқсат  сұрамастан,  қосымша  нысан  салып  алған.

2006 жылы бой көтерген көп қабатты нысан әу баста ережеге сай салынбаған деп базынасын жеткізген Николай қыс маусымында нысанның шатырына жиналған қар ауласына құлап, отбасына кәдімгідей қауіп төндіретінін айтып, жазатайым жағдайға ұшырап қалмасақ екен деп алаңдайды.

– Құрылысты салған кезде қауіпсіздік ережелерін ескермеген. Соның кесірінен біз зардап шегіп келеміз. Көктем мезгілінде де біраз әбігерге түсемін. Ғимараттың ауласындағы еріген қар суы менің аулама кіріп, соның салдарынан аядай аулам суға толады. Қазір амалсыздан шарбағымның алдынан және ауламның артынан екі шұңқыр (септик) қазып қойдым. «Жығылғанға жұдырық» дегендей, осы жылдың сәуір айында маған ескертпестен аулама тақап, қосымша нысан салып алды. Оның ішінде газ баллондары тұр. Терезесі үнемі ашық тұратындықтан, баллондардан тараған газ иісі басымызға тиеді. Кәуап пісіретін орын да менің шарбағыма тиіп тұр. Оның  күлі төбеге ұшып, көрші-көлемнің ауласына қонады. Бұл аз дегендей, ауламның алдына қоқыс жәшігін қойып қойды. Күнбе-күн жағымсыз иіс шығып, сасып жатады. Өз үйіңде еркін тыныс алу мүмкін емес, –  дейді Николай.

 Бұл жағдай бойынша Николай Орал қалалық сәулет және қала құрылысы бөліміне шағымданған. Алайда аталған құзырлы мекеменің жауапты қызметкері берген жауапта мәселе тек сот арқылы ғана шешілетіндігі айтылған. Мәселенің анық-қанығына көз жеткізу үшін алдымен  аталмыш бөлімге кіріп шықтық.

– Егер қандай да бір адам тұрғын үй немесе кафе секілді нысан салатын болса, көршісімен арақашықтық үш метрден кем болмауы керек.

Одан кем болып жатса, міндетті түрде көршісінен рұқсат алып, нотариуспен шандырылуы қажет. Ал енді монша, гараж секілді нысандардың қашықтығы бір метр болады. Сіз айтып отырған жағдайда зардап шегуші тарап ҚР-ның «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы» заңының 17-бабы бойынша сотқа жүгіне алады, – деді Орал қалалық сәулет және қала құрылысы бөлімінің сектор меңгерушісі  Жанболат  Үмбетқалиев.

Ғимараттың иесімен тілдесу үшін бірнеше күн қатарынан «Керуен сарайға» баруымызға тура келді. Өйткені, қанша барсақ та бірінші қабатын жалдап отырған  кафенің әкімгері Олжас есімді жігіт нысанның иесі түрік азаматы екенін және бұл жерге анда-санда келіп тұратынынан басқа ештеңе айтпады.

– Кешке қарай үйіміздің терезесін ашып, ауа кіргізейік десек, мүмкін емес. Себебі, кәуаптың түтінінен тұншығамыз. Кәуап пісіретін арнайы орын болмаушы ма еді?! Жуған киімдерімізді де сыртқа жая алмай жүрміз. Оның үстіне газ баллондарды әкеліп қараусыз қойған. Қауіпсіздікті сақтамағанның салдарынан қаншама оқиғалар болып жатыр. Ертеңгі күні газ баллондар жарылып, бір жағдай орын алса, кім жауап береді? Мұны неге тексермейді? – дейді С. Дауымов көшесі №27  үйдің  тұрғыны  Ольга  есімді  әйел.

Тұрғындар айтса, айтқандай-ақ екен, әлгі газ баллондар қойылған нысан ашық-шашық күйде. Ашық тұрған терезесінен бас сұғып қарағанымызда, газ баллондарымен қоса картон қағаздар үйіліп жатыр. Қауіпсіздік ережесін  қатты «сақтайтындары»  көрініп-ақ  тұр.

Араға екі-үш күн салып, нысанның иесін іздеп, тағы бардық. Бұл жолы да бұрынғыдай жауап естідік. Содан бәлки келіп қалар деген үмітпен сәл күте тұрайық деп сол кафеден тамақтануды ұйғардық. Тамақтанып болған соң әкімгер Олжастан чек сұрадық. Ол болса, қазіргі таңда чек шығаратын аппараттың жоқ екенін, кафенің иесі аталмыш аппаратты енді әкелетінін айтып ақталды. Чекті талап етіп тұрып алдық. Сәлден соң бұл жағдайдан шығып кеткісі келді ме, әйтеуір, нысан иесінің ұялы телефон нөмірін әп-сәтте тауып берді. Дереу хабарласып,  бізбен  кездесуін  сұрадық.

Жарты сағатқа жетпей жетіп келген түрі түрік болса да, аты қазақ Айдар өзін нысанның иесімін деп таныстырды. Мән-жайды мұқият тыңдаған ол Николайдың  өзімен бетпе-бет сөйлесті. Алғашында барлығын жөндейміз деп түсіністік ыңғайын танытқан. Артынша, «Өмір сүргің келе ме, әлде жоқ па?» деп біздің көзімізше Николайға қоқан-лоқы  жасағаны.

«Бұға берсең, сұға береді» демекші, қанша жерден кәсіпкер болса да көршісіне зиянын тигізбеуі керек емес пе?! Жоқ әлде, ақшам көп деп басынғаны ма? Жоғарыда жазылған жайттарға орай құзырлы мекемелер  не  дер  екен?

Есенжол   ЕЛЕКЕНОВ,

«Орал   өңірі»

«Достығымыз  жарасқан!»  атты  Сырым  және  Қаратөбе  ауданы  жастарының ашық  аспан  аясындағы  форумы  өтті. Сарой  ауылдық  округінің  аумағындағы Бұлдырты  өзенінің  жағасынан  тігілген этноауылда  өткен  екі күндік  форумда  қос ауданның  қоғамдық  қызметте  белсенді, өз  салаларындағы  үздік  жастары  бас қосып, олар    қоғамдық  сананы  ұлттық тәрбиенің  негізінде  қалыптастыру  жөнінде  өзара пікір  алмасты.

Елбасымыздың «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» бағдарламалық мақаласын жүзеге асыру тек жиналыс жасай берумен шектелмейтіні белгілі. «Рухани жаңғыру» қазақ қоғамына жаңалық жасауды емес, ұлттық ерекшеліктерді жаңғыртуды талап қылып қойып отыр. Ерекшелік дегеннен шығады, форумда  ұлттық ерекшеліктеріміздің екінші тыныс алуы деп атап өтуге тұратын жақсы бастамаларға куә болдық. Мысалы, форум аясында өңірімізде тұңғыш рет қой союдан жарыс өтті. Жарысқа қатысушы жігіттер қойды бауыздау, терісін сыпыру және жіліктеу жағынан шеберлік байқасса, қыздар өз арасында қойдың ішек-қарнын тазалаудан тәжірибелік сағат ұйымдастырды. Қой союдың әдісін әбден меңгерген сырымдық Сәлімжан Әубәкіров жарыс жеңімпазы атанды. Басқа форумдарда дәстүрге айналған тренинг, секциялық отырыс деген нәрселерді бұл шарада садақ тарту, асық ату, аударыспақ, арқан тартыс, бұқа тартыс сияқты ұлттық ойындар алмастырды.

Кешке жақын форум делегаттары халықаралық журналист, тележүргізуші, «Болашақ» халықаралық стипендиясының иегері, азаматтық қоғамның өкілі Қанат Әуесбаймен кездесті. «Жас Отан» жастар қанаты БҚО филиалының төрағасы Нұрғали Жолдасқалиев жүргізген кездесуге екі ауданның әкімдері де қатысты.

Қаратөбе және Сырым ауданы жастарының қоғамдық жұмыс, мәдениет және спорт салалары бойынша тығыз байланыста екені әуелден белгілі. Форум спикері, журналист Қанат Әуесбай өзінің сөзінде осы жақсы бәсекелестікті әрі қарай дамытуға шақырды. Жастар форум қонағына қазақстандық қоғамдағы медианың ахуалы, журналистика мәселелері  туралы  сауалдар  қойды.

Бүгінгі қазақ телевизиясында арзанқол, тіпті арсыздықты насихаттайтын, ұлттың болмысына бөтен дүниелердің көбейіп кетуі кәдімгідей мәселеге айналып тұр. Бұл туралы Қанат Әуесбай мынадай пікір білдірді:

– Бұл сынның негізі жоқ емес. Бар. Бірақ бұл жерде арзан мазмұнды бағдарламаларға сұраныс туғызып отырған – сол қоғамның өзі екенін де ұмытпайық. Сауданың қарапайым қағидасы бар ғой, тұтынушы нені көп сұрайды, саудагер соны сатады. Сондықтан  біздің экранымыз ессіз бағдарламалардан, бір сарынды әншілерден тазаруы үшін, халық олардан жалығуы керек. Сұраныс болмауы керек. Журналистика – нәзік мамандық. Шерхан Мұртазаның айтқанындай, шындық айту – шырқ бұзу емес. Журналистің шындығы нәтижелі іске бастауы керек. «Мақтамен бауыздау» деген тәсіл бар. Жас журналистерді сол тәсілді игеруге шақырамын. Мен өзім сол тәсілді қолданушымын.

Кездесуден кейін Қаратөбе және Сырым ауданы жастарының «Достығымыз жарасқан!» атты форумы салтанатты түрде ашылды. Аталмыш шара қос аудан  көркемөнерпаздарының концертіне  ұласты.

Бұлдырты өзенінің жағасындағы жастық мерекесі қас қарая өзінің алауын тұтатты. Әсерлі әңгіме мен әдемі әннің ортасына айналған алаудың басында Қаратөбе ауданының әкімі Жанат Асантаев және Сырым ауданының әкімі Төлеген Төреғалиев кейінгі буынмен маман болу емес, адам болу жайында, табыс табу емес, еңбек ету жайында әңгімелесті.

Келесі күні форум делегаттарына сертификаттар табысталды.

ӘУЕСБАЙДЫҢ   Қанаты:

– Қаратөбе және Сырым ауданы жастарының «Достығымыз жарасқан!» атты форумы замандастардың пікірлер алаңына айналды деп ойлаймын. Бүгін әрбір жас өзінің идеялас, мақсаттас адамын тапты. «Бір адам мың адамға олжа салады» деген сөз бар. Бір пікір, бір сөздің өзі көп жұмыстарға себеп болу,  көп нәтиже беруі мүмкін ғой. Мен де  құр қайттым деп ойламаймын, біраз идея, біраз пікірді өзім де естідім.

Жастарда ортақ  мүдде  бар, сол  қуантады.

Осындай еркіндіктің желі ескен жақсы шаралар Батыс Қазақстанның басқа аудандарында да көрініс тапса,  қандай  ғанибет!

Бауыржан  ШИРМЕДИНҰЛЫ,

Сырым  ауданы

«Жайық – Орал»  тарихи-мәдени  экожорығына  қатысушылар  Ақжайық  ауданының  орталығы  Чапаевта  болды. Табиғат  аясында  жиналған  тұрғындар трансшекаралық  Жайық  бассейнінің  өзекті  мәселелері  мен  оны  шешудің  жолдары  турасында  экспедиция  мүшелерімен  кездесті.

Осымен 22-ші мәрте ұйымдастырылған тарихи-мәдени экожорыққа басында оралдықтар ғана қатысса, соңғы 16 жылда бұл шара Ресейдің Орынбор губерниясымен тығыз байланыста өтіп келеді. Өйткені, Жайықтың жағдайы – оны жағалай жатқан екі облыстың да тұрғындарына ортақ.

Ақын Жұбан Молдағалиевтің ескерткішіне гүл шоқтарын қойып, алаштың ардақты азаматының рухына тағзым еткен экспедиция мүшелері Чапаевтағы «Өркен» коворкинг орталығында болды.

ҚР Президенті жанындағы Әйелдер ісі және отбасы-демографиялық саясат жөніндегі Ұлттық комиссия төрағасының орынбасары Елена Тарасенко экспедицияның әр жылдардағы қатысушыларының пікірлері мен газет беттеріндегі жарияланымдар негізінде жарық көрген «Жайық – өмір өзені» атты кітапты ауданға табыстады.

Орынбор қалалық әкімдігі басшысының орынбасары Татьяна Климантова Жайықтың тағдыры – халықтың тағдыры екендігін естен шығармау жайында айтты. ЕЫҚҰ-ның Астанадағы бағдарламалар кеңесі басшысының орынбасары Диана Дигол дүние жүзінде судың қаншалықты құнды екенін, оны қастерлеп, үнемдеу керектігін қаперге салды. Меймандар аудандық өлкетану мұражайын тамашалады. Шара соңы Николай Майданов атындағы саябақта мәдениет қызметкерлерінің концерттік бағдарламасына ұласты.

Әли  АСҚАР,

Ақжайық  ауданы

Ресей аумағындағы Қондырша өзені Самара облысын басып өтеді. Кей мәліметтерде атауы «Құндызша» деп беріледі, орыстар «Кондурче» деп атайды. Осы өзенді тарихшылар Мәуреннахрды уысында ұстап, Мысырға дейін жорық жасаған атақты қолбасшы ақсақ Темір мен Алтын орда билеушісі Тоқтамыс әскерлерінің арасында болған ірі шайқастың куәгері деп есептейді. 1391 жылы Қондырша бойында болған айқаста Тоқтамыстың жасағы  талқандалды. Алтын орданың тағдырына ерекше әсер еткен бұл оқиға әлі де тыңғылықты зерттеуді қажет етеді.

Шайқас тарихына Ресей тарапы да ерекше назар аударуда. Оған шілденің 29-ы күні көршілес Самара облысындағы Краснояр ауданы Ескі Буян ауылында өткен «Тимур мен Тоқтамыс шайқасы – 2018» этно-тарихи фестивалі дәлел. Фестивальге Орал қаласынан «Ғылыми зерттеулерді қолдау қоры» жеке қорының ұйымдастыруымен 20-ға жуық қолөнер бұйымдарының шебері қатысты.

Самара облыстық өлкетану музейі директорының орынбасары  Владислав Лихачевтің айтуынша, 2003 жылы бастау алған фестиваль алғашында бес жыл қатарынан тұрақты ұйымдастырылған. Кейін елдегі қаржылық күйзеліс әсер етіп, ұзақ мерзімді үзілістен кейін 2017 жылы қайтадан жанданады. Идея авторлары Алтын орданың күйреуіне себеп болып, бірнеше ғасыр бойы моңғол-түркі билеушілерінің қоластында болған Русь кінәздіктерінің күш біріктіруіне шешуші рөл атқарған шайқасты елеусіз қалдырмай, керісінше оған ерекше назар аудартуды ойластырған. Ол үшін Краснояр ауданы арқылы ағатын Қондырша өзені бойында тарихи оқиға болған жердің Ескі Буян ауылына жақын орналасқанын ескереді. Буян ауылы аумағы арқылы өтетін асфальтті жол, шағын Буян өзені жағасындағы тұмса табиғат аясындағы «Ратибор» базасы  ауданның туристік әлеуетін көтере түсуге қолайлы көрінген. Фестивальді Самара әкімдігі мен облыстық туризм департаментінің қолдауымен Краснояр муниципальді ауданының әкімшілігі мен «У-РА» және «Вежа» туристік ұйымдары, орыс географиялық қоғамының Самара бөлімшесі ұйымдастырған. Былтыр бұл шараны тамашалауға 7 мыңдай адам келіпті.

Фестиваль бағдарламасы бірнеше бағыттағы мәдени-көпшілік шараларды қамтыды. Мәселен, «Буян форты» алаңында ежелгі әскер ойын үлгісімен батырлар сайысы ұйымдастырылды. Ойынға өз еркімен тіркелген қатысушылар қоршау ішінде ескі замандағы жаттығу құралдарын еске түсіретін, ағаштан құрастырылған кедергілерден өтуге тиіс болды. Садақ ату, найза ұмсыну, шоқпармен ұру секілді  ойындар арқылы жігіттердің күші мен ептілігі, қаруды қолдана білуі сыналды. Сайысты дөңбек ағаштардан құрастырылған, ежелгі кезде қырағы қарауылдар тұруға арналған биік үйшіктен тамашалауға мүмкіндік туды.

Айта кетерлігі, «Шеберлер қаласы» аумағында қолөнершілер жәрмеңкесі қызды. Олардың қатарында Ақ Жайық шеберлерінің көрмесі де тартымды болды. Делегацияда көбі өзге ұлт өкілдері болса да, қазақы оюмен зерленген қамзол киіп, басына орамал тартып, көк жалаушаны көрме үстеліне қадап, тамашалауға келгендерге бауырсақ таратылды, ұлттық сусын – шұбат ұсынылып, салт-дәстүр жайында әңгіме айтылды. Жәрмеңке Самара облысының өзге аудандарынан келген шеберлердің түрлі көрмесімен жайнай түсті. Қолөнер туындылары арасында зергерлік бұйымдар, ағаштан жасалған қару үлгілері, қолдан жасалған әсем сапты пышақтар, ою-өрнекті киім-кешектер көздің жауын алды. Қыз-келіншектерге арналған әсемдік бұйымдар қойылған көрменің иесі Мәриям Хайруллина Қазақстаннан қоныс аударған жерлесіміз болып шықты.

– Шымкент қаласында дүниеге келдім. Ең алғаш меңгерген тілім – қазақ тілі болды. Туған жерім – Қазақстан. Татарстанның Қазан қаласына көшіп келгеніме  18 жыл болды. Елімді сағынамын. Сауда жасау мақсатында пойызбен Өзбекстанның Ташкент қаласына қатынағанда, жазира даланы көріп, жүрегім елжірейді. Қазақ халқы тату-тәтті өмір сүрсін, – деді өзін «Мәриям әпше»  деп  таныстырған  кейуана.

Ескі Буян ауылында он қазақ шаңырағы тұрады. Олар Құрбан  айт, Наурыз мерекелерінде бас қосып, бір-бірін құттықтайтын көрінеді. Бұл жайында жәрмеңкеге келген қандасымыз Қуаныш Сүтемгенов айтты. Қуаныш жәрмеңкені зайыбы Айна, қызы Гүлданамен бірге аралап жүр екен.

Фестиваль думаны күні бойына жалғасты. Келушілер үшін садақ тартып, атқа мінуге, түрлі ұлттың тағамынан дәм татып, ас-сусын алып, шатыр астында демалуға, ежелгі әскери киімдер мен қару-жарақты тамашалауға жағдай жасалыпты. Ұсталықпен айналысатындар көрік үрлеп, темірден құрал-сайман жасау әдістерін көрсетумен болса, бір шебер ермексаз іспеттес материалдан лезде кәдесый тарту етті.

Ашық сахнада Самара облысындағы муниципальді аудандардан келген шығармашылық ұжымдардың шырқаған әндері әуелеп тұрды. Фестивальде Самара облысы Кинель ауданындағы қазақ ауылынан келген «Еркем-ай» би тобы өнер көрсетті. Ұлттық киім киген қаракөз бүлдіршіндер мен қос бұрымды бойжеткен қыздар қазақтың ән-күйінің сүймелдеуімен орындаған би қойылымдары көпшілік көңілін лезде баурап алды. Әсірелегеніміз емес, біраз адам келіп, «Еркем-ай» өнерпаздарына сүйіспеншілікпен  қарап, алғыс айтып жатты.

– «Еркем-ай» тобында 25 бала бар. Би ансамблін 1994 жылы құрдым. Самара қаласына 60 шақырым жердегі Қазақ ауылында тұрамын. Онда 90 отбасы бар. Самара облысында 15 мыңдай қазақ тұрады. Әсіресе, Кинель, Краснояр аудандарында шоғырланған. Қазақ балалары Қазақстанда өтетін пән олимпиадаларына қатысып тұрады.  Ресейге 1930 жылдары атам Сабыр қоныс аударған. Кейін соғыста қаза тапты. Қазақ ауылында өмір бойы тұрып келемін. Жастар ана тілінде сөйлемейді, ұмытып бара жатыр. Самара облысында қазақ мектебі жоқ. Салт-дәстүріміз бен тілді өзіміз үйретудеміз. Қазақтардың басын қосатын «Ақжол» қоғамдық бірлестігі арасында көмектеседі. Қазақстанмен тығыз байланыс жасағымыз келеді, – деді топ жетекшісі, хореограф Ақзия Зияахметқызы.

Мәдени-көпшілік шара кезінде Темір мен Тоқтамыс шайқасын суреттеген театрландырылған көрініс қойылды. Казак жастары ат үстінде өнер көрсетті.

Фестивальде Краснояр ауданының әкімі Михаил Белоусов келушілерді қош алып, фестиваль ұйымдастырушыларына алғыс айтты. Сонымен қатар жергілікті тарихшы-ғалымдар шайқас тарихын талқылады. Олардың айтуынша, Еділ өзеніне құятын Қондырша өзені бойында болған сұрапыл шайқастың орнына археологиялық зерттеу жүргізу қажет. Тарихшылар Русь империясының қалыптасуында Алтын орданың рөлін жоққа шығаруға болмайтынын айтты. Олардың әңгімесінен ұққанымыз, бұл тақырыптан Қазақстан тарабы да тыс қалуға болмайтын секілді. Жыл сайын ұйымдастырылса, фестиваль ауқымы ұлғаюы мүмкін. Сондықтан біздің тарихшылар тақырып аясында байланысты тереңдеткен дұрыс. Себебі, Темір мен Тоқтамыс шайқасы түркі тарихына  тікелей  қатысты.

Нұртай  АЛТАЙҰЛЫ,

Орал  –  Самара – Орал

Журналист қауымның биылғы кәсіби мейрамының қарсаңында «Орал өңірі» газетінің редакциясын Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының төрағасы Қасымжомарт Тоқаев Алғысхатпен марапаттағандығынан оқырман қауымды құлағдар қылғанбыз. Редакциямызға Сенат жұмысына ел ішінде жүйелі қолдау білдіргені және жемісті еңбегі үшін берілген осы марапатты өткен жұма күні біздің облыстан сайланған Сенат депутаттары Ерболат Мұқаев пен Нариман Төреғалиев редакция басшылығына  табыс  етті.

Редакция ұжымымен кездесу барысында қос сенатор «Халық пен биліктің арасындағы дәнекерлік миссияңызды алдағы уақытта да абыройлы атқарып, сый-құрметке бөлене беріңіздер! Ел-жұрттың бірлігін бекемдеп, берекесін еселеудегі еңбектеріңіз жарасымды жалғасын тапсын.

Шығармашылық ізденістеріңіз нәтижелі болып, халықтың арасында, биліктің алдында беделдеріңіз биіктей берсін!» деген мазмұндағы  лебіз  білдірді.

Өз  тілшіміз

«Нұр  Отан» партиясы  облыстық  филиалының  мәжіліс  залында  «Қазақстанның  үздік  әлеуметтік  жобалары»  байқауы  өңірлік  кезеңі  қорытындыланып,  жеңімпаздардың  есімдері  белгілі болды.  Өңірлік  кезеңнің  жеңімпаздары  алдағы қазан  айында  өтетін республикалық  байқауға  жолданады.

«Мүмкіндігі шектеулі адамдарға, қоғамдық бірлестіктерге қолдау көрсетуді және халықтың әлеуметтік тұрғыдан әлжуаз бөлігінің өмір сүру деңгейін жақсартуды көздейтін республикалық байқау биыл елімізде алтыншы рет өткізілуде. Байқау өзекті әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған бастамашыл әлеуметтік жобаларды қолдау мақсатында ұйымдастырылады. Биыл аталмыш байқау бірінші рет «Нұр Отан» партиясының қолдауымен өтуде», –  деді жиынды ашқан «Нұр Отан» партиясының облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары, аталмыш байқау комиссиясының  төрағасы Серік Сүлеймен.

Оның айтуынша, биылғы сәуір айынан басталған байқау өңірде екі кезеңде, алдымен аудандық, қалалық деңгейде өтіп, одан іріктелгендері өңірлік сайыста бақ сынаған. Облыс бойынша 28 қатысушыдан өтінім түсіп, іріктеліп алынған тоғыз жобаны өңірлік қазылар талқылады. Әлеуметтік жобалардың әлеуметтік маңыздылығы, сол жобаларды іске асырудағы нәтижелерінің болуы, мүмкіндігі шектеулі жандарға жұмыс орындарын ашу сықылды талаптарға сай келу жағы ескерілген.

Байқау комиссиясының шешімімен «Қазақстанның үздік әлеуметтік жобалары байқауының өңірлік кезеңіне белсенді қатысқаны үшін дипломмен және ынталандыру сыйлығымен тасқалалық Сағынғали Досжанов, қаратөбелік Қасымхан Шоқанаев марапатталды. Жасы 80-нен асқан Сағынғали ақсақал салауатты өмір салтын өз өнегесімен насихаттаса, Қасымхан керамикалық бұйымдар жасаумен шұғылданады. Ал бөрлілік Виталий Ан байқауда 3-орын, «Сұңқар-Ақсай» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Ербол Мерғалиев 2-орын алып, сәйкесінше дәрежелі дипломдармен марапатталды. Ал «Демеу» мүгедектерді қолдау қоғамы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Біржан Қожақов «Қазақстанның үздік әлеуметтік жобалары» республикалық байқауының өңірлік кезеңінің жеңімпазы атанды. Үздік жобалардың авторларына бағалы сыйлықтар табыс етілді. Айта кету керек, бұл шараның демеушісі – «Серік» өндірістік жабдықтау кәсіпорнының бас директоры  Серік  Мерғалиев.

Облыс әкімінің орынбасары, аталмыш байқау комиссиясының мүшесі Бибігүл Қонысбаева байқаудың облыстық кезеңінің қорытындысымен жеңімпаздарды және қатысушыларды құттықтап, байқауға аудандардан қатысушылардың қатары толыға түскенін, алдағы уақытта бұдан да көбейетініне сенім білдіріп, өңірімізден республикалық байқауға баратын жоба авторларына табыс тіледі.

– Мүгедектерді жұмыспен қамту, оларға жұмыс орындарын ашу бағытындағы жобам үздік деп танылды. Әзірге Сырым және Бөрлі аудандарындағы мүмкіндігі шектеулі жандарды өз ісіме баулып, үйреттім. Алда басқа аудандардан да адамдар тартсам деймін. Қазақтың дәстүрлі жиһаз жасау өнерін, әсіресе, бесік, сандық жасауды үйретемін. Сондай-ақ, соңғы екі жылда сал ауруымен ауыратын балаларға қажетті аппараттың 34 түрін жасап шығардым. Биыл аутизммен, Даун синдромымен науқас ұл-қызға 15 құрылғы ойлап, жасап шығардық. Енді соларды іске асыруға дайындалып жатырмыз, – деді «Демеу» мүгедектерді қолдау қоғамы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы  Біржан  Қожақов.

Гүлбаршын  ӘЖІГЕРЕЕВА,

«Орал  өңірі»

Футболдан ел біріншілігінің ХХ турында Оралдың «Ақжайығы» П. Атоян атындағы стадионда «Ақтөбе» командасын қабылдады. Мұның алдындағы бес кездесуінің төртеуінде жеңіске жеткен ақтөбеліктердің үш ұпайдан дәмесі зор-ды. Өткен турда Атырауда жергілікті командаға есе жіберген оралдықтарға да ұпай ауадай қажет еді. Оның үстіне қос команданың ұпайы бірдей болғандықтан, қайсысы ұтса, сол алға шығары анық болатын.

Жуырда оралдық клубтың тізгінін ұстаған украиналық маман Сергей Зайцев құрамға көп өзгеріс енгізе қойған жоқ. Тек Латвия ұлттық құрамасының ойыншысы Артур Карашаускс алаңға бірден шықпай, хорватиялық қорғаушы Денис Главина сол қапталды бекітуі керек еді. Жалпы, ол допты тымтәуір ұстап, қажет кезінде шабуылға да қосылып отырды.

Ақтөбеліктердің басымдылығы ойын барысында айқын көрініп тұрды. Бірінші таймда-ақ қонақтар екі рет гол соғатын мүмкіндікті мүлт жіберді. Алдымен біріншілікте 14 голмен мергендер көшін бастап келе жатқан армениялық шабуылшы Маркос Пиззелли «Ақжайықтың» қақпашысы, украиналық Евгений Боровик сәтсіз қайтарған допты қиыс тепті. Кейін дәл осындай жағдайда Бағдат Қайыров қақпашыға тура теуіп, қапыда қалды.

Тайм соңына таман Еркін Тапалов Жамбыл Көкеевке қарсы ойын тәртібін бұзғаннан кейін айып добы белгіленді. 43-минутта М. Пиззелли асырған допты «Ақтөбе» сапындағы франциялық легионер Жан-Эд Морис баспен торға дәл түсірді. Қақпашы Е. Боровик те дер кезінде алға шыға қоймады.

Екінші таймда 60-минутта  С. Зайцев оралдықтардың ойынына жан кіргізбек ниетпен Иван Антипов пен бұл жолы қанжығасы майланбаған команда сұрмергені, сенегалдық Малик Маненің орнына Еркебұлан Нұрғалиев пен Артур Карашаусксты кіргізді. Сәлден соң А. Карашаускстың пасынан кейін алаң иелері гол соғып кете жаздады. Украиналық легионер Андрей Ткачукқа дәлдік жетіспеді. Есесіне ақтөбелік М. Пизелли есепті еселейтін мүмкіндікті пайдалана алмады.

«Ақжайық» таразы басын теңестіру үшін барын салып бақты. Әйтеуір 86-минутта А. Ткачуктың айып алаңына кірместен тепкен добы  қақпа бұрышынан бір шықты.

Негізгі уақытқа бес минут қосылған кезде де қонақтар алға ұмтылып, жеңіске бір табан жақын тұрды. Әсіресе, М. Пизеллидің айып добын Е. Боровик қайтарып үлгеріп, өз қақпасын аман алып қалды. Осылайша тартысты өткен матч 1:1 есебімен тең аяқталды.

Кездесуден кейінгі баспасөз мәслихатында «Ақтөбенің» бас бапкері, ресейлік маман Владимир Муханов өз ойыншыларының ұрымтал сәтте мүлт кетіп, екі ұпай жоғалтқандарын жеткізді.

Ал С. Зайцев «Ақжайық» футболшыларының қайсарлық таныта білгендігін, алдағы ойындарға сенім артатынын мәлімдеді.

Осы турдан кейін 24 ұпай жинаған оралдықтар турнир кестесінде сегізінші сатыға сырғыды. Дегенмен 6-8-інші орындарды  бөлісіп тұрған «Ақтөбе», «Қайсар» және «Ақжайықтың» ұпайлары бірдей.

Жексенбі күні Шымкентте «Ордабасы» командасын 2:1 есебімен тізе бүктірген талдықорғандық «Жетісу» 25 ұпаймен бесінші орынға көтерілді. 4 тамыз күні батысқазақстандықтар Талдықорғанда дәл осы командамен алаңға шығады. Сондықтан бұл кездесудің де оралдық клуб үшін маңызы зор.

Оның үстіне екінші айналым ойындары мәреге жететін 11-12 тамызда өтетін ХХІІ турға оралдықтар қатыспайды. Бұл турдың ойынын «Ақжайық» 23 мамыр күні өз алаңында «Астанамен» өткізіп, онда 3:0 есебімен жеңіске жеткен болатын.

Содан кейін үшінші, шешуші айналым ойындары басталатынын ескерсек, Сергей Зайцев шәкірттеріне еш босаңсуға болмайды.

Ғайса  БӘЙМЕН

Педколледжді, М. Өтемісұлы атындағы БҚМУ-ды дене тәрбиесі және спорт мамандығымен тәмамдаған чапаевтық Самал Ералиева еңбек жолын Ақжайық ауданының орталығы – Чапаевтағы педагогикалық-психологиялық түзету кабинетінен бастаған-ды.

2012 жылдан бері ол аудандық балалар және жасөспірімдер туризмі орталығында қосымша білім беру педагогы, туризм үйірмесінің жетекшісі ретінде еңбек етіп келеді. Осы бес жылдан астам мерзімде Самал Жанәділқызының жеке өзі және шәкірттері тау туризмі, жаяу туризм, велотуризм, шаңғы туризмі және спорттық бағдарлаудан талай сынға түсіп, айтулы жетістіктерге қол жеткізді.

Мұның сыры неде? Әрине, «Арбаның  алдыңғы доңғалағы қалай жүрсе, кейінгісі де солай жүреді». С. Ералиева жауапты қызметтегі ізденісін жетілдіріп, өзіне және үйірме мүшелеріне қойылатын талап үдесінен ұдайы көрінуге ұмтылып келеді. Сондықтан олар үлкен байқау, дәріс, сайыстарда бүгінде аудан намысын лайықты қорғап жүр.

Айталық, шәкірттер командасы 2014 жылы «Күміс шабақ» облыстық велотуризмінде І орын алды, спорттық бағдарлаудан  облыста топ жарды. Аталған жарыс түрлерінен содан бері де бірнеше рет жүлде иеленді. Бағдарлаудан былтыр оқушы Мұстафа Махамбетұлы Ақмола облысында өткен республикалық чемпионатта І орын, алдыңғы жылы Миргүл Ислямова Білім және ғылым министрлігінің жазғы кубогы үшін бәсекелерде ІІ орын алды. Сондай-ақ Элеонора Ерболатова, Гүлназ Сәмиғолла, Қайсар Дүйсенов, Аружан Ахметова, Айым Бейсембайқызы, Олжас Қайырқұлов, Мейірбек Төлен, Али Ерғали, Еркеұлан Бақытжан көптеген сайыстарда дараланып келеді.

Ал жетекшінің өз жетістіктерін қапелімде санап тауысу қиын. Бұл ретте оны әмбебап десек, жарасар. Жеңіл атлетикадан, шаңғы жарыстарынан аудандық, облыстық жарыстардың жүлдегері, жаяу туризмнен, велотуризмнен, шаңғы туризмінен облыста І, ІІ, ІІІ орындарды жеңіп алып жүргені өз алдына, 2013 жылы облыстық «Қыз қууда» ІІІ орын иеленіп, Шымкенттегі республикалық жарысқа қатысты. 2018 жылды да Самал Жанәділқызы аудандағы бүкіл әріптестерін қуантқан табыстармен бастады. Шаңғымен бағдарлаудан облыстың ашық чемпионатында жеңіс тұғырына көтеріліп, сосын «Батыс-West-2» құрама командасы сапында туристік көпсайыстан Ақмола облысында өткен республикалық ашық чемпионатта да ерекшеленді. Жалпыкомандалық есепте жеті команда арасынан ІІ орынға табан тіреді. Ол өткен бес жылда барлық жиынтығы 44 медаль иеленді.

Ол жұбайы Артурмен бірге отбасында үш бала тәрбиелеп отыр. 5-сыныптағы Әли де туризм орталығында шұғылданады, 2-сыныптағы Гүлмира да – туризм үйірмесінің мүшесі. Жанұя болып, қыс маусымында шаңғы тебеді, жаз айларындағы жарыстардан да қалмайды. Биыл қысқы отбасылық аудандық сайыста І орынды иеленді. Ал С. Ералиеваның балауса кезінен жылқы түлігіне деген ықыласы ат спортымен де айналысуға әкелген еді. Яғни, оның «Қыз қууға» қатысуы да жайдан-жай емес.

Бекем  БЕКҰЛЫ,

Ақжайық   ауданы