Қазақстан Республикасы Пре­зи­дентінің «Орталық атқарушы органдар басшыларының, әкім­дер­дің, ұлттық жоғары оқу орындары ректорларының халыққа есеп беру кездесулерін өткізу туралы» 2016 жылғы 5 ақпандағы №190 Жарлығын орындау мақсатында облыс әкімі А. Көлгінов 2018 жыл­дың 16 ақпанында сағат 10.00-де облыс тұрғындарына есеп беру кездесуін өткізеді.

Кездесу Орал қаласы, Московс­кая көшесі, 18-үй мекенжайында орналасқан Оқушылар және жас­тар сарайының ғимаратында өтеді.

Тұрғындар облыс әкімінің есебі бойынша өздерінің ұсыныстарын, ескертпелері мен үнқосуларын Орал қаласы мен аудандарда ор­натылған жәшіктерге салуына, сондай-ақ Kense@bko.gov.kz электронды поштасына жолдауына болады.

Ұсыныстар мен ескертпелерді жолдағанда жіберушінің аты-жөні, тұратын мекенжайы мен байланыс телефоны көрсетілуі керек.

Облыс әкімінің аппараты

Сулыкөл  ауылдық  округіне  қарасты  Үшана  ауылында  фельдшерлік  пункт жаңадан бой көтерді.  Ғимаратты  «Kaz Constraction Group»  ЖШС-ның  директоры  Мұратбек Мұханбедиев  өз  қаражаты  есебінен  6 млн.  теңгеге  салып берді.

Аудан көлемінде тұрмысы төмен отбасыларды азық-түлікпен, киім-кешекпен қамтамасыз ету секілді қайырымдылық шаралар ұйымдастырылып тұрады. Ол әрине, мұқтаж жандардың бір қажетіне жарайтын ізгілікті шаралардың бірі. Ал  ауыл тұрғындарының ем-домы үшін фельдшерлік пункт салған Мұратбек Мұханбедиевтің бастамасы көптеген елжанды азаматтар үшін үлгі-өнеге болмақ.

Кең әрі жарық, тап-таза ғимаратта науқастарды қабылдап, қызметтеріне кіріскен медицина мамандарының аталмыш кәсіпкерге айтар алғыстары зор.

Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласының «Туған жер» бағдарламасында туған жері үшін еңбек етіп, тер төккен кәсіпкерлерді, зиялы қауым өкілдерін қолдап, құрметтеудің түрлі жолдарын қарастыру қажеттігі айтылған еді.

Осы орайда Мұратбектей азаматтың игі ісі қандай да болсын құрметке лайық  деп  ойлаймыз.

Аман  ЖҮСІПҚАЛИҰЛЫ,

Қаратөбе   ауданы

Күнделікті дағды бойынша жұмысқа ертелетіп келіп, поштамды бір «сүзіп» алуды ойлап, компьютерді қосқаным сол еді, Ізімді ала кабинетіме салдыр-гүлдір біреудің беттеп келе жатқан дыбысы естілді. Біраздан  соң  есікті  тықылдатты.

– Рұқсат па?

– Кіріңіз.

Ішке еніп, қол бере амандасқан жігіттің жалғыз екенін байқадым.

– Төрлет, жөніңді айта отыр, – деп жатырмын бейтаныс жігітке. Жүзі таныс болмаса да, жылы шырайлы екен, дауысынан жақсылықтың лебі сезілді.

– Мен көрші ауылдың тұрғынымын. Сізге бір өтінішпен арнайы келдім, – деді ол таныстықтан соң. Аты-жөнін айтқанымен, мақалада атамауымды сұрамаса да, ишарасынан байқап, «Р»-деп қана жазатынымды келісіп алдым.

Ел қатарлы білім алып, әскери борышын өтеп келген соң мамандық игерген жігіт қалада тым-тәуір мекемеде қызметке орналасады. Жастық дәуреннің дырдуына ере бермей, отбасын құрып, тату-тәтті күн кешіп жүрген ол тағдырының аяқ астынан шым-шытырыққа айналарын білген жоқ. Ортада біреулер жүрді, қомақты болмаса да көлденең қаржы да «еңбегі” үшін қалтаға төгілгелі тұр. Ойланып жатпады, келісті. Қызмет бабында қылмысқа жол берді. Іс бітті.  Нақтысында іс біткен жоқ, енді басталған. Көлденең ақшаның жүрген жері тегін емес, іс насырға шауып, басына қара бұлт үйірілді. Қолымен жасаған қылмыстың жазасын мойнымен көтеру керектігін ұққан ол ешкімді кінәламады. Іс қаралып, үкім шықты. Қолы кісенделіп, басы айдауда кете барды. Енді қайта қателесуге қақы жоқтығын ұққан ол әр қадамын аңдып басуға, ешкімге қиянат ойламауға бекінген.

Соңында қалған жан жары мен қос сәбиінің амандығын тілеп, тар қапаста тарыққан күн-түндер жылжып  жатты.

Жаздың жаймашуақ бір кешінде сыз болса да сырласына айналған «тұрағында» жыл құсындай жаңалық лебі есті. Мерзімінен бұрын босайды. Бостандыққа шығып, қалған мерзімін шартты түрде өтейді. Бұл «сый» оған үлгілі тәртібі, жауапкершілігі үшін берілмек. Бұл хабарды естігелі қанша күн батып, ұйқысыз қанша таң атқаны белгісіз, бостандық есігі ашылды. Отбасына оралуын оралды-ау, ендігі тірлікті неден, қалай бастамақ?! Үкімнің қалған мерзімін пробациялық қызметтің бақылауында өтемек. Ең бастысы, басым бос, балалар аман деген оймен өз-өзін «жинап», аудандағы №1 пробациялық қызмет орталығын бетке алды. Құжаты тіркелді, денсаулығы тексерілді, психологиялық бақылау жүргізілді, тағысын тағылар… Көп уақыт өтпей жұмыс ұсынылды. Жасы отызға толмаған жігіт ойланбастан іске кірісті. Ең бастысы, отағасы ретінде үйге әкелетін аз да болса, табысы бар. Қанағат қарын тойғызып, басшылықтың айтқанын екі етпей, алаңсыз қызмет қылды. Қайда алаңдасын, қайта сенімге селкеу түсірмей, нәпақасы молырақ жұмысқа ауысу қажет. Жол құрылысындағы қайнаған жұмыс. Әсіресе, жаз айларында ми қайнаған ыстықта адам шыдамай, көлік тоқтап қалады. Сондай сәтте көлікке отырып, істің іркілмеуі бұған жүктеледі. Далада, жолсыз аймақта жүк көлігін әрі-бері жылжыту болмаса, көлікпен жолға шығуға дәрмен жоқ. Дағды бар-ау, жүргізуші куәлігі жоқ. Бұл жайды естіген пробация қызметіндегі жігіттер тегін медициналық тексерістен өтіп, жүргізушілік курсқа жазылуды ұсынады. Жұмыс беруші тараптың келісімімен, курсты тәмамдаған азамат «Р-ның» жүргізуші куәлігін алуға бет алған сәті бұл. Ертелетіп келіп, өзіне қолдау танытып, әлеуметтік-құқықтық көмек беріп жүрген пробация қызметіндегі жігіттерге газет арқылы алғыс айтуды құп көріпті.

– Куәлігімді алғасын көлік жүргізушілікке ауысамын да, адал қызмет етемін, – деген ол асығыс қоштасып, шығып кетті. Адасқанның айыбы жоқ, егер қайта үйірін  тапса,  әрине.

Тағдыр десеңші! Қаншама асыл арманды «аяқсыз» қалдырып, жігерін құм қылған бір қателік. Аза бойын қаза қылып, тар қапаста телмірткен тауқыметті тағдыр. Ал осынау тағдыр тәлкегін тартып жүрген жандар қанша арамызда? Шынымен қанша? Бұл ойымыз бізді аудандық №1 пробациялық қызмет басшысы Жанат Сәрсенов мырзаға жетеледі.

– Ел үкіметінің арнайы қаулысына сәйкес шартты түрде бас бостандығынан айырылып, пробациялық қызмет бақылауына алынғандарға тегін медициналық тексерулер мен әлеуметтік-құқықтық көмек ұсынылады. Жуырда «Бір терезе» қағидасы бойынша шартты сотталғандарға қызмет көрсететін кабинетті іске қоспақпыз. Есепте тұрғандар есіктен-есікке жүрмей, сол кабинеттен барлық қолдау-көмекті алатын болады. Біздің Зеленов аудандық №1 пробациялық қызметі ауданның тоғыз ауылдық округін қамтиды. Өткен жылы бақылауға 100-ге жуық адам алынса, соның көпшілігі босады. Бақылаудан босағандарға да қызмет көрсетіп, қолдау білдіру – міндетіміз. Сондай-ақ бас бостандығынан айыру мекемесінен толық жазасын өтеп шыққандарға да әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетеміз. Бақылауда тұрғандардың төртеуі әйел адам болса, кәмелетке толмаған жастар мен зейнет жасындағылар жоқ. Кәмелеттік жасқа толмаған қызбен жыныстық қатынасқа барған үш адам бақылауда тұр. Олардың бәрі де соларға үйленіп, балаларын асырап отырса да, әрекеттері қылмыс саналғандықтан, пробациялық қызмет бақылауына алынған.

Бақылаудағылардың 14-і қазір тұрақты жұмыспен қамтылды. Соттың шешімімен мәжбүрлі жұмысқа жолданған төрт адам ақысыз қоғамдық жұмысқа тартылуда. Біз негізінен оларды жұмысқа орналастыруды көздейміз. Кейбірі табысын місе тұтпай бас тартса, істі болған жанды екінің бірі жұмысқа алғысы келмейтінін де жасыра алмаймыз. Аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі мен жұмыспен қамту орталығының үлкен қолдауы арқылы шартты сотталғандардың мамандық игеру курстарынан өтуін ұйымдастырамыз. Өкінішке орай, шартты мерзімі біткесін, қайта қылмысқа барып жататындар бар. Алдыңғы жылы үш адам қайта істі болса, екеуі түзету мекемесіне жөнелтіліп, біреуінің ісі тараптардың өзара келісімі нәтижесінде қысқартылды. Пробациялық қызметтің жетілдірілуі нәтижесін беруде. Алайда кеңсенің жоқтығы, қызметтік көліктің болмауы қиыншылық туғызады, – дейді Зеленов аудандық №1 пробациялық қызмет бөлімінің бастығы, әділет майоры Жанат Сәрсенов.

Нұржан  ДҮЗБАТЫР,

Зеленов  ауданы

Цифрлық білім беру ресурстарын дамыту, кең жолақты интернетке қосу және мектептерімізді видеоқұрылғылармен жабдықтау жұмыстарын жалғастыру қажет.

(Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. НАЗАРБАЕВТЫҢ «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауынан)

Алдымен мына статистикаға назар аударалық. Дереккөздерден алынған мәліметке қарағанда, еліміз соңғы жылдары интернет жылдамдығы жөнінен 52-ші орыннан 58-ші орынға қарай сырғып, интернеттің жылдамдығы 0,4 мегабайтқа азайған. Осы мәліметпен де сабақтасып жатқан болу керек, шынында да ХХІ ғасырдың 17 жылы өтсе де, интернетке қолы жетпей отырған ауылдар әлі көп.

Интернетке діңкесі құрып жете тұрса да, оның шабан аттай жылжымайтын жылдамдығына өкпелі жұрт жетіп артылады. Өзіміз де соның біріміз. Мекенжайымыздың интернетке қосылғанына алты жылға жуықтады, алайда оның баяулығының азабын бір кісідей тартып келеміз. Жылдамдық өте төмен, жүгі (загрузка) көп. Түн ортасы ауған сағат екіде болмаса,  күндізгі кезде интернеттің жылдамдығына қол жеткізу қиынның қиыны. Жалғыз  біз емес, аудан тұрғындарының пікірі де осыған саяды. Мәселен, бұл жөнінде аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің қызметкерлері де осындай тұжырым айтады.

– Біздің мекеме халыққа әр түрлі қызмет көрсетеді. Түрлі көмек алушылар бар, ай бойына жәрдемақылар аударылады, күнделікті қызметтік қажеттілікке байланысты басқа да жұмыстарды интернет байланысы арқылы жүзеге асыру керек. Келісімшартқа сай мекеме уақытында қаржысын аударып отырса да, интернет мегалайн желісінің қызмет көрсету сапасы өте нашар, сапасыз, – дейді аталған мекеменің мамандары. Сол сияқты Күйгенкөл ауылының тұрғыны Гүлназ Батырхайырованың айтар уәжі осы тектес. – Көбіне интернет «загрузка» болып тұрады. Ай сайын уақытылы ақшасын төлеп тұрғанымызбен бірқалыпты, тұрақты жұмыс істеуі жоқ десе де болады. Біздің үйдің ғана емес, ауылдағы интернетке қосылған телефон нүктелерінің барлығы бірдей осындай жағдайда, – дейді ол.

Айтса айтқандай, үйінде интернеті, қолында қазіргі заманғы ұялы телефоны бар таныс, бейтаныс аудан тұрғындарының қай-қайсысымен сөйлессең де, осы жайттарды сөздеріне сүйеніш етеді. Бір сөзбен айтқанда, интернет қызметіне төленетін қаржы желге ұшқан ақшамен бірдей болып тұр.

– Бұл рас, – дейді «Қазақтелеком» АҚ БҚО телекоммуникация дирекциясы Жәнібек агенттігінің басшысы Дәурен Шынғалиев. – Интернеттің жылдамдығы өте баяу. Сол себепті ауылдағылар өздеріне тиісті ақпаратты, интернет арқылы беріліп жатқан мемлекеттік қызмет істері туралы мәліметтерді ала алмай отыр. Бүгінгі заманға сай өтініштерін, арыз-шағымдарын мемлекеттік құрылымдарға, электронды үкіметке жеткізе алмауда. Оның айтуынша, Талов, Жақсыбай, Борсы, Қамысты, Ақоба, Тау сияқты аудан орталығынан шалғай ауылдар спутниктік байланыс арқылы интернетке кіріп отыр. Бұл байланыстың жылдамдығы 512 к/битке дейін көрінеді. Бұған тек аталған ауылдардағы әкімдіктердің ғимараттары қосылған. Ал ауылдар ұялы байланыс операторының интернетін, дәлірек айтқанда,  тұрғындар ұялы телефон арқылы ғалам-торды пайдалануда. Оның жылдамдығы мүлдем сылбыр. Мысалы, бір уақыт аралығында интернет қызметін пайдаланушылар көбейіп кетсе, жылдамдық тіптен азайып, байланыс болмай да қалады. Аталған агенттік басшысының мәліметіне сәйкес аудан бойынша 520 интернет нүктесі бар екен. Оның ішіне барлық мекеме мен мектептер, жеке тұлғалар, кәсіпкерлер енеді. Сондай-ақ  интернетке қосылған тұрғын үйлер тек  Жәнібек, Ұзынкөл, Күйгенкөл және Тау ауылдарында ғана бар. Олардың жалпы саны бар-жоғы 400 үйді құрайды.  Бір айта кетерлігі, Жәнібек пен Күйгенкөл ауылдарындағы бірқатар мекенжайлар интернетке қосылған. Бірақ мұның өзі тұрғындар санына шаққанда әлдеқайда аздық етеді.

– Жуырда облыс әкімі «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы бойынша 2018 жылы 100-ге жуық елді мекен кең жолақты интернетпен қамтылатынын мәлім етті. Кең жолақты, оптоталшықты байланыс қосылған жағдайда жылдамдығы 100 м/битке дейін барады. Мемлекеттік бағдарламаға сай аталған байланыспен тұрғындарының саны 250-ден асатын елді мекендер қамтылады. Сонда тұрғындарының саны бұған жетпейтін Жұмаев, Өнеге, Майтүбек, Құрсай секілді елді мекендерге байланыс бармайды деген сөз. Дегенмен елді мекендердің орналасуы ұзын жолдың бойында, қасында болса, оптоталшықты байланыспен қамтамасыз етіледі. Бұл байланыс жердің астымен келеді. Ал қазіргі байланыс ауа арқылы келіп тұр. Ол Оралдан бізге жеткенше, бірнеше мәрте әлсірейді. Біздегі интернеттің жылдамдығы азайып, байланыстың тым төмен болуы сондықтан, – дейді «Қазақтелеком» АҚ Жәнібек агенттігінің басшысы Д. Шынғалиев.

Дәурен Асылбекұлы оптоталшықты байланыс қазір көршілес Жалпақтал ауылында бар екенін тілге тиек етті. Бұл байланыс ауданымызға келген кезде тұрғындардың интерактивті телевидение, жоғары жылдамдықты интернет тағы да басқа қосымша байланыс қызметтеріне қол жеткізу мүмкіндігі артады.

– Мәселе қаржыға тіреліп тұр. Оптоталшықты байланысты бір ауылға жеткізу үшін шамамен 1 миллиард теңге керек. Ондай қаржыны «Қазтелекомның» бөліп беруге мүмкіндігі жоқ. Мүмкіндігі болғанның өзінде де аз уақыттың ішінде қаржы бізге кері қайтарылуы керек. Осы себептерге байланысты облыс орталығынан шалғайдағы Жәнібек, Бөкей ордасы, Қазталов аудандары кең жолақты, оптоталшықты байланыспен қамтылмауда. Дегенмен, қол қусырып қарап отырған жоқпыз. Алдағы уақытта аудан тұрғындарының интернетті пайдалану мүмкіндігін арттыру мақсатында радиусы 50 шақырымға дейін қашықтықты ұстайтын 4G жоғары жылдамдықты қамтамасыз ететін интернет байланысын Жәнібек, Күйгенкөл ауылдарында іске қосамыз, – дейді ол өз сөзінде.

Ал әзірге жоғарыда айтқанымыздай, интернетті аңсап-көксеп отырған елді мекендер жетерлік. Мына парадоксты қараңыз?! Көптеген жерлерде шаруа қожалықтары, кәсіпкерлер өздерінің есептерін үйлерінен шықпай отырып-ақ тиісті мекемелерге интернет арқылы береді. Бізде әлі күнге дейін аудан орталығына аяқтай келіп тапсырады. Әлгіндей шаруашылық құрылымдары бастан өткеріп отырған уақытқа қашан жетеміз?  Әзірге барды қанағат етуден басқа лаж жоқ…

Нұрымбек ЖАПАҚОВ,

Жәнібек  ауданы

Өткен  сенбіде  Орал қаласындағы  Жастар  мәдениет  сарайында  облыстық  жергілікті  полиция  қызметінің  бастығы  Манарбек  Ғабдуллин  шаһар  тұрғындары  алдында  жергілікті  полицияның  2017  жылы  атқарған  қызметі  туралы  есеп  берді. Есептік  кездесуге  облыс  әкімінің  орынбасары  Ғабидолла  Оспанқұлов  арнайы  қатысты.

Манарбек Серікқалиұлының баяндауынша, облысымызда 2010-2016 жылдар аралығында қылмыс саны жылма-жыл өсе түскен болса, 2017 жылдың қорытындысы бойынша қылмыстық құқықбұзушылықтардың саны алдыңғы жылмен салыстырғанда 7,7 пайызға төмендеген. Қылмыстың азаюы барлық аудандарға және облыс орталығына тән болып отыр. Ал жалпы еліміз бойынша қылмыс саны 11,2 пайызға төмендеген. Атқарылған шаралардың оң нәтижесі ретінде ауыр және аса ауыр қылмыс түрлерінің 14,2 пайызға төмендегенін айтуға болады. Тонау қылмысының саны 15,7, бұзақылық қылмысы 13,3 пайызға төмендеген. Сонымен қатар жергілікті полиция қызметкерлері ашқан қылмыстардың саны өскен. Кәмелетке толмағандар тарапынан жасалған қылмыс саны 12, қоғамдық орындарда жасалған қылмыс саны 8,6, көшелерде жасалған қылмыс саны 25 пайызға қысқарған. Бір өкініштісі, жол-көлік оқиғаларынан қаза болғандар саны 7,6 пайызға өскен. Өңірде тіркелген қылмыстардың 60 пайыздан астамы ұрлықпен байланысты. Пәтерден, қалтадан ұрлау, ұялы телефон ұрлығы көпшіліктің алаңдаушылығын туғызуда. Пәтерге ұрлыққа түсу барлық тіркелген ұрлықтың 17,2 пайызын құрайды. Мұндай қылмыстың саны Бөрлі, Жаңақала, Қазталов, Сырым, Теректі аудандарында арта түскен.

– Өкінішке орай бүгінгі таңда мал ұрлығы қылмысына түпкілікті тосқауыл қоя алмай отырғанымызды мойындауымыз қажет. Адал еңбегімен өсіріп отырған малдарын ұрлатып алған ауыл тұрғындарының жанайқайын түсінуге болады. Бұл бағытта полиция қызметкерлерінің жұмысына қатысты бірқатар сын пікірлер де түсіп жатады. 2017 жылы 458 мал ұрлығы фактісі тіркелді. Бұл көрсеткіш 2016 жылмен салыстырғанда 19,4 пайызға аз. 349 жағдайда (76,2 пайызы) мал еркін жайылымдардан және 109 жағдайда (23,8 пайызы) қорадан ұрланған. Ұрланған 1821 бас малдың 1176-сы, яғни 64,5 пайызы тәркіленіп, иелеріне қайтарылды. Мал ұрлығының басым көпшілігі Теректі, Сырым, Ақжайық, Зеленов және Қазталов ауданында орын алған. Алдағы уақытта жергілікті полиция қызметкерлерінің жұмысы негізінен мал ұрлығы қылмысын ашуға, алдын алу және жолын кесуге бағытталатын болады, – деді облыстық жергілікті полиция қызметінің бастығы өз баяндамасында.

Қала мектептеріне 1,5 мың бейнебақылау орнатылған. Білім ошақтарына орнатылған бейнекамера саны облысымыз бойынша бес мыңға жетеді. Әр мектепке кәмелет жасына толмағандар ісімен айналысатын учаскелік инспектор бекітілген.

Есептік баяндамадан соң тұрғындар жергілікті полиция бастығына сауалдарын жолдап, ұсыныс-пікірлерін ортаға салды.

Тұрғындар тәуліктік жалдамалы пәтерлерге орналасушылардың түн тыныштығын бұзуы, оқушылар спортпен айналысатын алаң маңына сырахана салынуы, даңғыл жолдардағы кептелістен қашқан мәшинелердің төтелетіп тұрғын үйлердің алдымен ағылуы секілді мәселелерді көтерді. Олардың арасында жекелеген аумақтық инспекторлардың атына алғыс білдіргендері де аз болған жоқ.

Нұртас   НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал   өңірі»

Жуырда  Орал  қаласындағы  Достық  үйінің  мәжіліс залында  Елбасы  Н. Ә. Назарбаевтың  «Төртінші  өнеркәсіптік революция  жағдайындағы  жаңа  мүмкіндіктер»  атты  Жолдауын  талқылауға  арналған бірыңғай  республикалық  күн  аясында облыстық  ассамблея  активінің  кездесуі  өтті.

Жиын барысында облыс әкімінің орынбасары Игорь Стексов Жолдауда айтылған Төртінші өнеркәсіптік революция әлеміне бейімделу мен жетістікке жету жолында өңірде өнеркәсіптік кәсіпорындарды жаңғыртуға және цифрландыруға бағытталған іс-шаралардың қолға алынғанына және АӨК өнімнің экспортын ұлғайтуға басымдық берілгеніне тоқталып өтіп, «жасыл» технологияларды инвестициялау мен тұрмыстық қалдықтарды заман талабына сай жою және қайта өңдеу бағытында қолға алынған жобалар туралы айтып өтті.

– Елбасы айтқандай, бүгінде әлем Төртінші өнеркәсіптік революция дәуіріне, технологиялық, экономикалық және әлеуметтік салалардағы терең және қарқынды өзгерістер кезеңіне қадам басып келеді. Жолдауда айқындалған он басым бағытты жүзеге асыру жолында әрқайсымыз жаһандық өзгерістерге сәйкес қалай жұмыс істейтінімізді, жаңа технологиялық қалыпқа қалай бейімделетінімізді анықтап алғанымыз жөн. Мемлекет басшысы Жолдауда «Көл-көсір мұнайдың дәуірі аяқталып келеді. Елімізге дамудың жаңа сапасы қажет» деген болатын. Бұл бағытта облыста бірқатар ауқымды жобалар іске асырылуда. Құрылыс, жобалау салаларында жаңа технологиялар енгізіліп, заманауи құрылыс материалдарын пайдалануға басымдық берілуде. Ақ Жайық өңірі құрылыс саласында атқарған жұмыстар бойынша республикада жетекші орында. «ЭКСПО – 2017» халықаралық көрмесіндегі келіссөздердің нәтижесінде қазіргі таңда қуат үнемдегіш құрылыс материалдар өндірісі, «Жасыл экономика» аясында Орал қаласындағы қалдықтарды жою және қайта өңдеу және құрылыста 3D жобалауды енгізу бойынша фин әріптестермен бірлескен үш жоба жүзеге асырылуда дей келе, ассамблея мүшелері мен этномәдени бірлестіктер өкілдерінің білім беру мен денсаулық сақтау салаларында, сондай-ақ Орал қаласында қолға алынған «Смарт сити» жобасы аясында халықтың тұрмыс деңгейін жақсартуға бағытталған іс-шаралардан тыс қалмай, белсенді үлес қосуға және Жолдауда айтылған келелі міндеттерді бірлесіп атқаруға шақырды.

Облыстық қоғамдық келісім кеңесінің төрағасы Нәжімеден Есқалиев Жолдауда айтылған келелі міндеттерді іске асыру үшін елдегі ұлтаралық татулық пен ауызбіршілікті сақтап, одан әрі нығайта түсудің маңызын атап өтті. Ал облыстық ақсақалдар кеңесінің мүшесі Хамза Сафин: «Жапония, Сингапур, Оңтүстік Корея, Қытай сияқты елдердің озық технологиясын үлгі етеміз, маңдайалды мемлекетке айналу үшін бізге ешкімді көшірмей, ұлттық құндылығымызды жаңғырта отырып, өз жолымызбен жүру керек. Бұл туралы Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында өте жақсы айтты» дей келе, Жолдаудың жетінші басымдығына тереңірек тоқталып, қазақстандық қоғамның идеалына айналатын, өзінің тарихын, тілін, мәдениетін білетін, сондай-ақ заманына лайық, озық әрі жаһандық көзқарасы бар азаматтарды тәрбиелеуге аға ұрпақтың сүбелі үлес қосатынын айтты. Өскелең ұрпақ арасында кітап оқу мәдениетін қайта жандандыру, тәлім-тәрбие мен білім-ғылымды компьютер мен гаджеттен емес, кітаптан алу мәселесінің өзектілігіне тоқталды. Ақсақал сондай-ақ «Өмір бойы оқу, үздіксіз білім алу» қағидатының маңыздылығын да атап өтті.

Өңір жастары атынан сөз алған БҚО ҚХА Жастар қанатының жетекшісі Игорь Спиридонов Елбасының «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы жаңа мүмкіндіктер» атты Жолдауының жаңа мүмкіндіктер мен жеңістерге жол ашумен қатар жастарға үлкен жауапкершілік жүктейтінін айтты.

– Емхана-ауруханалардағы рентген құрылғыларында фиксаж, яғни фотопластинкаға түсірілген суретті сақтау үшін қолданылатын химиялық ерітінділер пайдаланылғаннан соң қалдық ретінде қоқысқа жөнелтіледі. Біз қазір осы фиксаж ерітіндісін химиялық жолмен өңдеу арқылы оның құрамындағы күміс оксидін алумен айналысып жатырмыз. Жас ғалымдардың осы инновациялық жобасы қолдауға ие болса, тұрмыстық қалдықтарды заман талабына сай қайта өңдеуге мүмкіндік туар еді. Бұған қоса жаңартылатын және баламалы қуат көздерін алу бағытында да тың жобаларымыз бар, – дейді И. Спиридонов.

Жиында «Вайнах» шешен-ингуш этномәдени бірлестігінің жетекшісі Данильбек Саратов, ҚазИИТУ ғылыми-білім кешенінің бөлім басшысы Айболат Сейтақовтар сөз алып, Елбасы Жолдауының басым бағыттары мен негізгі міндеттері туралы айтып, ауқымды тапсырмаларды жүзеге асыру жолдарына тоқталды. Сондай-ақ облыстық ассамблея жанындағы ғылыми-сараптамалық топ пен Қазақстан халқы ассамблеясы кафедрасының мүшелерінен құралған сарапшылар пікірі де тыңдалды. Жиын соңында  қарар  қабылданды.

Динара  ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ,

«Орал  өңірі»

Суретті  түсірген  Темірболат  ТОҚМАМБЕТОВ

Бұрын хабарланғандай, биыл облыс орталығындағы қоғамдық көліктің біразы жаңармақшы. Мәселен, рейске шығатын автобустары мен тасымалдайтын жолаушылар саны жағынан өзгелерден оқ бойы озық саналатын «ОралТехСервис» серіктестігінің маршрутта жүрген автобустарының 30 пайызы су жаңа кейіпке енбекші.

Аталмыш кәсіпорын 2001 жылы Орал қалалық автобус паркі базасында құрылған болатын. Автопарктен қалған қоғамдық көліктермен қызмет көрсетуді бастады. Серіктестік директоры Александр Бакланның сөзіне қарағанда, «мұраға қалған» автобустардың саны көп болғанымен, сапасы сын көтермеді, нақтылап айтқанда, жиі сынды, жағармайды көп ысыраптады, яғни оларды қалпына келтіріп, маршрутқа шығару үшін біраз шығындануға тура келді. Бұдан істің өнбесін көрген соң 2004 жылы өздері лизингтік негізде су жаңа 20 ПАЗ автобусын сатып алып, №20 маршрутқа қойды. Келер жылы Германиядан жеткізілген «МАН», «Мерседес» сынды 30 автобус №2 маршрутта жұмыстарын бастады. Кәсіпорындағы үлкен жаңарту 2007 жылы жүрді. №2 маршрутқа 30 «ЛиАЗ» және ұзартылған 20 шақты «ПАЗ» автобустары келді. Осылайша біртіндеп кәсіпорын өз техникасымен қызмет көрсетуге көшті. Қазір парк теңгеріміндегі 82 бірлік көліктің бәрі өздерінікі. Бүгінгі таңда олар төрт қалалық және екі саяжайлық маршрут-тарға қызмет көрсетуде.

– Жергілікті ақпарат құралдарында автобус билетінің бағасы өскенімен, қызмет сапасы әлі де сын көтермейтіндігі турасында мақала-материалдар аракідік жарияланып жүр. Қала тұрғындарының жолаушылар тасымалымен айналысатын компаниялардың қызметтеріне көңілі толмайтындары туралы пікірлерін орынсыз демейміз. Мен өз кәсіпорным үшін жауап берсем, біз тұрғындарға қолайлы жағдай жасау үшін барынша жұмыстанып жатырмыз. Мәселен, былтыр жыл басында өткен облыс әкімінің есеп беру кездесуінде бір қала тұрғыны кейбір қоғамдық көліктер қыста салқын әрі автобус едені тайғақ болатынын айтқан еді. Ал бізде мұндай кемшілік ешқашан болған емес. Себебі, мұның бәрін қадағалайтын арнайы мамандарымыз бар. Автобустар кешке рейстен келген бойда жуылып-тазартылып, жылы ғимаратқа қойылады. Егер техникада кінәрат болса, жөндеушілер бригадасы оны қалыпқа келтіреді. Осылайша таза, жылы әрі еш ақаусыз автобус тұрғындарға қызмет көрсетуге шығады. Одан бөлек, тұрғындардың сұранысына байланысты кейбір маршруттардағы автобустар санын арттырдық. Мәселен, 30Д автобустарын айтуға болады. Бұл бізге тиімсіз болса да, жергілікті атқарушы биліктің, халықтың ұсыныс-тілегін қабыл алып отырмыз.

Жалпы көпшілік біздің де жағдайымызға түсіністікпен қарағандарын қалар едік. Өткен жылы облыс басшылығының тапсырмасымен қоғамдық көліктегі тариф бойынша арнайы комиссия құрылып, жұмыс істегені белгілі. Соның нәтижесінде 1 тамыздан бастап автобус билеті 30 пайызға көтерілді. Ал дәл сол кездерде қаладағы көптеген көше жабылып, автобустардың жүру маршруттары өзгеріп кеткенін тұрғындар ұмыта қоймаған шығар. Тиісті мемлекеттік құрылым тарапынан көшелердің жабылатыны, қоғамдық көліктердің жүретін жолдарының сұлбасы алдын ала хабарланған жоқ. Яғни қоғамдық көліктің қызметін пайдаланатын жандар автобустардың қай жерлермен жүріп-тоқтайтынын білмей қалды. Соның салдарынан біраз жолаушыларымыздан айырылдық. Жол мәселесі реттеле келгенде, жанар-жағармай бағасы 30 пайызға өсіп шыға келді.

Жалпы өткен жылды шығынмен аяқтадық. ҚР «Автомобиль транспорты туралы» Заңның 19-бабы 6-тармағында айтылғандай, белгіленген тарифтер жолаушылар тасымалының рентабельділігін қамтамасыз етпесе, жергiлiктi атқарушы құрылымдар ҚР заңнамасына сәйкес тасымалдаушылардың залалын субсидиялауы керек. Яғни тиісті тариф пен белгіленген тариф арасындағы қалдық толтырылуы қажет. Біз тек 2015 жылы және былтыр желтоқсанның соңында саяжайлық маршруттарға ғана аз көлемде демеуқаржы алдық. 2016 жылы ешқандай көмек болған емес. Сөздің шыны керек, демеуқаржы көлемі теңізге тамған тамшыдай.

Жеті-сегіз жылдай бұрын Астанадағы жолаушы тасымалдаушы компанияның базасында болдым. Онда бәрі заман талабына сай құрал-жабдықтармен қамтылғанын көріп, қызығып та, қызғана қарағаным бар. Ал біздегі құрал-жабдықтардың көбі кеңес заманынан қалғандар. Олардың пайдалану мерзімінің өтіп кеткеніне де көп болған. Мемлекеттің жүйелі қолдауы болса, біз де заман көшінен қалмас едік.

Кәсіпорнымыз Орал қалалық автобус паркінің негізінде құрылған соң бұл қиындық, әсіресе, бізге қатты сезілуде. Себебі, кәсіпорнымыздың аумағы үлкен, арнайы ғимараттарымыз бар, қызметкерлер саны көп. Бюджетке төлейтін салығымыз да, жалақы қоры да айтарлықтай қомақты. Көліктерді, кәсіпорынды ұстау үшін кететін шығындар да аз емес. Оның үстіне 2013 жылы 50 жаңа автобус алу үшін біз 1 млрд. теңге несие алдық. Бұл несиені әлі күнге дейін төлеудеміз. Ал жолаушы тасымалымен айналысатын әріптестеріміздің бәрінде мұндай ғимарат, ұжым жоқ. Кейбіреулерінде тіпті өз көліктері жоқ, екіншілері автобустарды жартылай жалдап отыр. Қоғамдық көлік саласындағы негізгі шығын жүргізушінің еңбекақысына, жанар-жағармайға, көлік құралын ұстау мен жөндеуге кетеді. Егер автопарктер маршрут-қа қоятын автобустарды жалдаса, бұл шығын айтарлықтай азаятыны белгілі. Мысалы, бізде тек 50 адам жөндеумен айналысатын бригаданың құрамына кіреді. Он шақты кісі автобустарды жуып тазалайды. Одан бөлек түрлі механик, инженер, медициналық қызметкерлер бар. Бұрын КСРО заманындағы автобус паркінде қандай қажетті инфрақұрылымдар болса, бізде бұл жүйе әлі жойылған жоқ. Бір сөзбен айтқанда, қолданыстағы заңнама талаптарын сақтап отырмыз, – дейді Александр Баклан.

350-ге жуық адам өзінің нәпақасын тауып жүрген «ОралТехСервис» ЖШС – көп ұлтты ұжым. Бәрі де тату-тәтті, ынтымақтаса жұмыс істеп, еліміздің дамуына өз үлестерін қосуда. Соған орай мұнда мемлекеттік, ұлттық, кәсіби мерекелерді тойлау жолға қойылған. Мәселен, серіктестік басшылығы Құрбан айт мейрамына орай құрбан шалуды дәстүрге айналдырғанын айтып өткен жөн.

Кәсіпорынның еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына қосып келе жатқан еңбегі мемлекет тарапынан да бағаланбай қалып жатқан жоқ. Автомобиль және жолаушылар көлігі саласындағы елеулі еңбегі үшін серіктестік директоры «Қазақстан Республикасының құрметті автомобиль жүргізушісі» атағын алып, өңіріне түрлі төсбелгі, медальдар тақты. Кәсіпорынның біраз қызметкерлері ел Тәуелсіздігінің мерейтойлық медальдарымен, ҚР Көлік және коммуникация министрінің, жергілікті атқарушы билік құрылымдарының Құрмет грамоталарымен, алғысхаттарымен марапатталды. 2013 жылғы Ұлттық бизнес-рейтинг қорытындысы бойынша «ОралТехСервис» республикамыздағы сала көшбасшысы деп танылып, А. Бакланға «Жылдың үздік басшысы» атағы берілді.

Айта кетейік, былтыр «ОралТехСервис» ЖШС базасында Батыс Қазақстан жолаушы тасымалдаушылар қауымдастығы құрылды. Қауымдастықтың атқарушы директоры Нұрлан Бекқайырдың сөзіне қарағанда, бұл ұйымға «Батыс Қазақстан автобус паркі», «№1 жолаушылар тасымалы кәсіпорны» және «ОралТехСервис» ЖШС құрылтайшылық етеді. Қауымдастықтың мақсаты – көлік тасымалдаушылардың мүддесін қорғау және жолаушыларға жайлы жағдайдың жасалуына мүмкіндік туғызу.

Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ,

«Орал өңірі»

Табиғат аясындағы шаңғы серуен, тюбингпен сырғанау, әсем әуендердің ырғағымен коньки тебу – бұл қыстың ең қызықты шақтары. Отбасыңызбен арнайы орындарға  барып балаларыңызға қуаныш сыйласаңыз, өзіңізге де жағымды әсер қалдырады. Әсіресе, баллонмен биіктіктен төмен қарай құлдилаған кезде күнделікті күйбең тіршілікті бір сәтке болса да ұмытарыңыз сөзсіз.

Орал қалалық дене шынықтыру және спорт бөлімінің берген мәліметіне қарағанда,  жаңа алаңдағы сырғанақ, қалалық мәдениет және демалыс саябағы, «Еуразия» туристік орталығы, «Самал» туристік орталығы, М. Мәметова ескерткішінің маңындағы алаң, «Орал» СҮ маңы, «Светлячок» туристік базасы және Мұз сарай сияқты барлығы 31 сырғанақ алаң халыққа қызмет көрсетеді. Осы мәліметтерге көз жеткізуіміз үшін жоғарыда аталған кейбір сырғанақ алаңдарына барып, шат-шадыман көңіл күймен демалып жүрген жандарды әңгімеге тарттық.

– Үйіміз 9-шағынауданда болғандықтан, жаңа алаңдағы сырғанаққа жиі келіп сырғанаймыз. Он жасар ұлым баллонмен сырғанағанды ұнатады. Арасында коньки де тебеміз. Қазір Даниял есімді туысымды сырғанатып жүрмін. Қыс қызығынан баламды қалыс қалдырғым келмейді. Жалға берілетін коньки, баллондардың бағасы да көңілге қонымды. Таза ауада демалып, бой сергіткенге не жетсін?! – дейді қала тұрғыны Айгүл Ізтілеуова.

– Біз ұсынған демалыс орындарына балалар көптеп келеді. Әсіресе, демалыс күндері конькилерді жалға беру орнына келушілер кезекте тұрады. Өткен күндері балалар үйінен балдырғандар келіп, үш сағаттай тегін сырғанақ тепті. Кейбіреуі конькимен сырғанап, бойларын сергітсе, енді біреулері төбеден құлдилап, жақсы әсер алды. Алдағы апталардың бірінде балалар үйінің тәрбиеленушілеріне тағы да тегін сырғанауға мүмкіндік жасағымыз келеді. Сауапты іс жасаудан қашпаймыз, – деген сырғанақ алаңының иесі аты-жөнін атамауды сұрады. Сондай-ақ «Метелица» сырғанақ алаңында мектеп және балалар мекемелерінен ұжым боп келген кезде оларға жеңілдік қарастырылған.

Темірболат ӘНУАРҰЛЫ,

«Орал өңірі»

bty

Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейі – еліміздегі ең көне әрі қоры бай ғылым ордасының бірінен саналады. Әсіресе, мұндағы Мұстафа Ысмағұловтың жеке қоры – СССР кезінде жариялау мүмкін болмаған талай қымбат қазынаның кеніші деуге болады.

Мұстафа Ысмағұловтан қалған құнды мұра ішінде араб әліпбиіндегі көне жазбалар да көп. Солардың бірінде төрт беттен тұратын шағын жазбаға «Үш жүздің қазақтарының «Үш жол» жобасы» деген тақырып қойылыпты. Оны 1959 жылы 7 сәуірде сол кездегі Қазақ ССР Ғылым академиясының Философия және право институты қызметкері Мұстафа Ысмағұлов Алматы облысы Қаскелең ауданы «Октябрь» колхозының мүшесі Әшім Нұрлыбайұлынан жазып алған екен. Құжаттың кіріспесінде бұл жобаны үйсін Төле би, арғын Қазыбек би және Мүрсейіт би Қарабалаұлы арнайы бас қосып, бекіткендігі айтылған.

Үш жүздің қазақтарының «Үш жол» жобасы үш тараудан: «Алты ереже», «Ұлттық әдеп» және «Ұлттың қоғамдық тәртібі» бөлімдерінен тұрған екен.

bty

І.

Алты ереже:

1. Халықтың қонағасы, түстігі мен сәлемі сатусыз болсын. Одан бас тартушылар ұлттық тәртіппен жазалы болсын.
2. Халық ортасына бәлесі тиген қаса дұшпан болса да қорғаны болсын.
3. Ердің құны екі жүз жылқы болсын, мұның да мөлшері бөлінбейтін болсын. Қараның, ханның, құлдың да құны осы болсын. Қараның да, қара күңнің де құны осы болсын. Әйелдің құны жүз жылқы болсын. Ханшаның да, қараның да, қара күңнің де құны осы болсын.
4. Қыздың қалың малы – сегіз құлынды бие, он үш бойдақ болсын. Ханша мен қара, ханы менен қара мұнан артық алмайтын болсын. Бірін-бірі сүйіп қыз алысқанда құдасы деп қой сыйлайтын болсын. Ол қыз беруші қыз алушы мен екеуіне сойылған қойдың аты қосылсын. Сойылған қойдың қаны кепіл болсын. Бұларға «құда» деп қойылған аттың созымы мың жыл болсын. Бұл қоғамдық тәртіптің сүйенетін тиянағының бірі болсын.
5. Ұрлық пенен барымтаның арасында шегі болсын. Ұрлықтың айыбы – мойнына қосақ, артына тіркеу болсын. Ұлттың әдебін бұзған үшін ат пен шапан айып салынсын, бетіне шіркеу ілсін. Барымта мен ұрлықтың арасында шегі мынадай болсын: барымта малы айыпсыз қайтатын болсын, себебі, барымтада малды жасырып алмайды, сол бойында сіңіреміз деп алмайды. Не намысы үшін, не кегі үшін, не малы үшін теңдік алу бағытында ғана ала алады. (Намыс, мал, теңдік, жан күйігі дегендер осылар)
6. Жер-қоныс – Құдайдікі. Кім бұрын қоныстанса, сонікі болсын. Оның бұрынғы ата қонысын тартып аламын деушілерді қоғамдық тәртіпке қарсы шапты деп есептелсін.

ІІ.

Ұлттық әдеп: халықтың беделін сақтау. Әйел мен ердің абыройын сақтау.

ІІІ.

Ұлттық қоғамдық тәртіп:

1. Қоғамдық жобаға мойынсыну;
2. Адамды құлдану, адамды адам сату, ат бәйгесіне жетімді тігу – діннен шығу, олар қоғамдық тәртіпке жатпасын, аяусыз, мөлшерсіз жаза қолданылады.

Музей қорындағы ерекше құжат «Үш жүздің осы жобасын мен де сақтаймын деген басқа ұлттар болса, қарсылық етілмесін. Бұл жобаларға бағынбаушыларға жол жоқ» деген сөздермен аяқталыпты.

Әрине, қазақ тарихында дәл осындай құжат болды ма, болмады ма, анығын Алла біледі. Бірақ «жел тұрмаса, шөптің басы қимылдамайды» деген. Тарихшылар Төле бидің 1663-1756, Қазыбек бидің 1665-1765 жылдар аралығында өмір сүргенін анықтаған, ендеше бұл құжат XVIII ғасырдың алғашқы жартысына тиесілі болса керек. Демократиялық, тең құқықтық принциптері қазірдің өзінде таң қалдырарлық көне жазбаны ұсына отырып, тарих үшін бағасы өлшеусіз қазынаны мұқият сақтап отырған музей қызметкерлеріне алғыс айтамыз.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ

Сурет автордікі

Өткен cенбіде, нақтырақ айтсақ,  қаңтардың он үші күні сағат 21.25-те №17 өрт сөндіру бөлімінің кезекшісіне тұрғын үйде өрт шыққандығы жөнінде хабар түскен.

Аудандық төтенше жағдай бөлімі қызметкерінің мәлімдеуінше, Бөкей ордасы ауданы, Сайқын ауылының Егізбаева көшесіндегі №10 үйден шыққан өрт төргі бөлмеден басталғанға ұқсайды. Осылайша, 120 шаршы метр аумақ қызыл жалынға оранды. Абырой болғанда, оқиға орын алған кезде үйде ешкім болмаған. Оқыс оқиғаның салдарынан Талғат Шапиховтың отбасы қаһарлы қыста баспанасыз қалды. Қазіргі уақытта өрттің себебі мен шығын мөлшері анықтып жатыр.

Р. БАҚЫТОВА,

Бөкей ордасы ауданы