Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы Жарлыққа қол қойды. Бұл туралы Ақорданың баспасөз қызметінен хабарлады. “Егемен Қазақстан” Жарлықтың толық нұсқасын ұсынады.

Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы

Қазақ тілі әліпбиінің кириллицадан латын графикасына көшірілуін қамтамасыз ету мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. Қоса беріліп отырған латын графикасына негізделген қазақ тілі әліпбиі бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі: Қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі ұлттық комиссия құрсын; қазақ тілі әліпбиінің 2025 жылға дейін латын графикасына кезең-кезеңімен көшуін қамтамасыз етсін; осы Жарлықты іске асыру жөнінде өзге де, соның ішінде ұйымдастырушылық және заңнамалық сипаттағы шаралар қабылдасын.
3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті         Н. Ә. НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда,

2017 жылғы 26 қазан

№ 569

https://egemen.kz

Орал шаһарында Шәмші Қалдаяқов атындағы Оңтүстік Қазақстан облыстық филармониясының «Нұрын шашқан Оңтүстік» атты концерті өтті.

Айтулы кеш шымылдығын «Елбасы қоры» сыйлығының лауреаты, халықаралық байқаудың бас жүлдегері «Қазына» би ансамблі «Қара жорға» биімен ашты. Мұнан соң көрермендер ұлттық өнерімізді шетелдерде насихаттап жүрген мәдениет майталманы А. Биназарова, ҚР Мәдениет қайраткерлері Сүндет Миралиев және Айжан Тәшенова, А. Нұрашова секілді әншілердің орындауында Шәмші әндерінен попури, «Бәйдібектің жайлауы», «Бозбала», «Елге сапар», «Домбыра» әндерін тыңдады.  Аталған мәдениет өкілдерінің өнерін «Сүгір» атындағы қазақ ұлт-аспаптар оркестрінің жанынан құрылған «Тұмар» фольклорлық ансамблі сүйемелдеді.

– Ағымдағы жылдың тамыз айында Батыс Қазақстан облысының әкімі Алтай Көлгінов пен Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев өзара меморандумға қол қойған болатын. Міне, аталған келісім аясында Орал өңіріне келіп қалдық. Ал қараша айында Ғ. Құрманғалиев атындағы филармония әртістері Шымкентке келіп концерт қоймақшы. Бүгінде Оңтүстік Қазақстан облысындағы Ш. Қалдаяқов атындағы облыстық филармонияда 250-ге жуық өнерпаз қызмет етеді. Сондай-ақ биыл «Сүгір» атындағы қазақ ұлт-аспаптар оркестрінің жанынан құрылған «Тұмар» фольклорлық ансамблінің 15 жылдық мерейтойын тойлаудамыз. Қасиетті Жайық өңірімен орнатылған мәдени байланысымыз мәңгілік болсын! – дейді Ш. Қалдаяқов атындағы филармонияның бөлім басшысы Қуатбек Тортаев.

Кеш соңында облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы Қадырболат Мұсағалиев оңтүстіктің өнерпаздарына ізгі ниетін білдіріп, алғысхат пен естелік сый табыс етті.

Айым ЖОМАРТҚЫЗЫ,

«Орал өңірі»

Қаламыздағы Достық үйінде «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде» атты семинар өтті. Оған Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, кәсіби медиатор, белгілі саясаттанушы Дос Көшім, журналист, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі Әбдірашит Әбдіраимов қатысты.

Жиынды ашқан БҚО әкімі аппаратының «Қоғамдық келісім» КММ басшысы Метхат Қамбетов шара барысында Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасынан туындайтын міндеттер, мемлекеттік тіл саясатын қолдау, әліпби таңдаудағы негізгі ұстанымдар туралы мәселелер талқыланатынын айтты.

Өз кезегінде сөз алған Дос Көшім бұл семинар орыс тілді аудиторияға арналғанын, сол себепті негізінен ресми тілде сөйлейтінін жеткізді.

– Бүгін мен мемлекеттік тіл саясаты, латын әліпбиі және ономастика сынды үш мәселеге тоқталғым келіп отыр. Бірінші мәселе бойынша біз соңғы жылдары Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Қостанай, Шығыс Қазақстан, Ақмола, Қарағанды секілді, бейнелеп айтқанда, «орыс тілді» өңірлерге жиі атбасын бұрдық. Ондағы облыс орталықтарында, шағын қалаларда, аудандарда 150-дей кездесу өткіздік. Былтыр Ақтөбе мен Батыс Қазақстан облыстарында да осы бағытта шаралар ұйымдастырылды. Соңғы кезде кейбір облыстар бізді арнайы шақыратын болды. Себебі, мемлекеттік тілге деген қажеттілік жыл өткен сайын артып келеді. Дегенмен әлі де қазақ тілін жете білмейтін отандастарымыздың аз еместігін мойындауымыз керек.

Жалпы, қазір еліміздегі жағдай түбегейлі өзгеріп келеді. Мысал үшін айтсам, тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдары оқушылардың 65 пайызы орыс мектептерінде оқыса, қазір балалардың 70 пайызы қазақ тілінде білім алуда. Бүгінгі таңда еліміздің біраз өңірінде орыс мектептерінің қатары сиреді. Қызылордада – 1, Ақтөбе облысында 12 орыс мектебі қалған. Қазақ тілінің қоғамның барлық саласында бәсі артып келеді. Өткен жылдары жер мәселесіне қатысты дау туып, артынан арнайы комиссия құрылғанын білесіздер. Сол комиссия отырыстарының тоқсан пайызы мемлекеттік тілде өтті. Мемлекеттік тіл саясатын біз әрқайсымыз жете түсінуіміз керек, оны қоғамға, соның ішінде жастарға насихаттауымыз қажет. Бұл мәселеге ассамблея да белсене қатысуы тиіс деп ойлаймын. Осынау жайттар, латын әліпбиі мен ономастика мәселелері сөз болғанда, кейбір саясаткерлер бұл жайттарды ұлтараздықпен байланыстырғысы келіп, саяси астар іздейді. Бұл саяси мәселе емес немесе тек қазақ этносына қатысты жағдай емес. Ол – қазақстандықтардың ортақ мәселесі. Сол себепті қазақ тілі дегенде, барлық отандасымыздың бойында бұл менің тілім деген құрмет болуы керек, – деді Дос Көшім.

Бір әттегенайы, осындай келелі мәселелер айтылған жиында ат төбеліндей ғана кісі болды. Кейбір саяси партия, қоғамдық ұйым өкілдері, бірен-саран ғалым, мемқызметші мен «Қоғамдық келісім» КММ-ның қызметкерлерінен басқа жанды көре алған жоқпыз. Негізі, бұған өңіріміздегі этномәдени бірлестіктердің жетекшілері қатысқаны жөн еді. Себебі, жергілікті ассамблеяға да қатысты біраз ұсыныс-пікір айтылды. Мемлекеттік тілді дамыту республикада тұратын барша ұлт өкілдерін біріктіруші фактор екендігі кеңінен насихатталған жиыннан олардың сырт қалғаны өкінішті-ақ…

Сәкен  ӘБІЛХАЛЫҚОВ,

«Орал  өңірі»

Жылдағыша тынбай еңбектенген шаруалар, өнімдерін сатылымға шығаруда. Неге екені белгісіз, биылғы өнімдердің бағасы шарықтап-ақ  тұр.

Былтырғы жылы орташа бағасы 70 теңге болған картоптың келісі биыл 120-140 теңгеден бір-ақ шықты. «Неге?» деп қалтасын қаққан көпшілік бұл көрініске алаңдаулы.

Осы орайда айта кететін бір жағдай сатылымдағы картоптың дені – Ресейден әкелінген өнімдер.

Жалпақтал ауылындағы сауда орындарын аралап, картоптың бағаларын білген едік. «Әмбебап» сауда үйінде үш түрлі баға – 110 теңге мен 130 теңге аралығында екен. Ал «Ақбота» дүкенінде 100 теңге болса, «Дильназ» дүкенінде 105 теңге мен 120 теңге аралығында. Сауда орындағылар бағаны өздері қоятынын жасырмай, пайда табу керектігін айтады. Осы өнім түрі «Нұр» дүкенінде 140 болса, «24», «Гүлжайна» дү-кендеріне 120 теңгеден сатылуда.

– Биылғы тамыз айының басынан бастап күні бүгінге дейін ауыл шаруашылығы жәрмеңкелерін өткізіп келдік. Арзандатылған бағамен күзгі өнім түрлері сатылымға шықты, – дейді аудандық кәсіпкерлік бөлімінің басшысы Айбек Әкімалиев.

«Картоп бағасы бара-бара 300 теңгеге дейін көтерілетін көрінеді. Әрине, ондай жағдай болатын болса, халықтың қалтасына ауыр тиетіні анық», – деп жатқан тұтынушылардың да әңгімесін естідік.

Міне, қыс қамын ойлаған ел-жұрттың жайы осындайда тығырыққа тіреледі. Айлығы шайлығына жетпей жүрген қарапайым халық сонда да жақсылықтан үмітті.

Тұрарбек АҚМУРЗИН,

Қазталов ауданы

Еліктегіш, еріп кеткіш жұрт екеніміз бесенеден белгілі. Соңғы кезде демеушілердің қолдауымен әжептәуір қаржы шығарып, ортасына ойып жүректің суретін салып, ауылдың атауын тұғырға орнату әр жерде әдетке айналды.

Әріптес, қатар қызмет атқарып жүрген азаматтардың көңіліне келмесін, алайда оның мән-мазмұнына, ауыл атауының шығу төркініне көңіл аударып жатқан ешкім жоқ.

Мысалы, «Менің жүрегім – Қызылоба». Ал ауылдың осы атауы қалай пайда болды, қайдан шықты, оны кім-кім де тарқатып айтып бере алмайды. Оба деп әдетте көп адам жерленген қауымды айтады. Ал энциклопедиялық анықтамада Оба – аса қауіпті, жұқпалы індет, қоздырғыш бактерия деп түсіндірілген.

Ақиқатына келсек, біздегі ауыл атауларының бірқатары жүрекпен жалаулататындай мазмұнға ие емес.

Мен өзім өсіп-өнген Мәстексай ауылының атауын жүрекпен қабылдай алмас едім. Неліктен бір кездегі орыс мұжықтарының мәстек аттары жайылған сайды жүрегіме балауым керек?

Ол, ол ма «Менің жүрегім – Пятимар». Пятимар ауызекі тілде  «Бесқалмақ» деп те аталады. Бір кезде бұл өңірді қалмақтар қоныстанғаны да ақиқат. Өткен ғасырларда қазақты қойдай қырып, ақтабан шұбырындыға ұшыратқан қалмақтарды жүрегімізге баласақ, жетіскен екенбіз.

Әрине, ауылдардың осылайша аталуына бүгінгі ұрпақ, іс басындағы адамдар кінәлі емес. Десек те, әр сөздің шығу төркініне абай болғанымыз жөн.

Тіпті қажет деп тапса, «Менің сүйікті ауылым», «Ауылым – алтын бесігім!», «Ауыл – Алаштың алтын ұясы!», «Ауылыңды аяла!» деген сыңайлы қанатты сөздер жетіп жатыр емес пе? Ойланайық, ағайын!..

Закария СИСЕНҒАЛИ,

Қазақстан Журналистер одағының мүшесі,

Жаңақала ауданы

Қазан айының қара суығы ескелі Сырым ауданының Бұлдырты ауылындағы бір отбасындағы төрт бірдей бала жылы киімнің жоқтығынан 12-13 күндей мектепке бармаған.

Әуелі отанасы Фарида Мұханбетиярова облыстық «Орал өңірі» газеті редакциясына қоңырау шалып, жағдайын айтты. Мәселенің мән-жайын біліп, отбасының тұрмыс-тіршілігімен танысқалы атқа қонамыз дегенше араға екі-үш күн ізін салып үлгерді.

– Мектеп жасындағы төрт баламның аяқ-киімі, үстеріне киетін күртелері жоқ. Жұбайым екеуміз жұмыссыздар қатарында тіркеудеміз. Өткен жылы облыс әкіміне барып, жағдайымды айтқаннан кейін қазан айында отағасы Ғарифолла Сайғожиев мәдениет үйіне қазандық операторы болып жұмысқа тұрды. Ал енді биыл жылыту маусымы басталғанда оны жұмысқа алмай қойды. Аудан әкімі де, өзгесі де бір-бірінің аузына түкіріп қойғандай, «Өрлеу» бағдарламасына қатыс, жұмысқа жұмыссыздарды кезекпен алып жатырмыз, кезекке жай тіркелгенсіздер дегеннен жаңылмайды. Ауыл әкімі  отағасыға «Жұмыс жоқ, мамырдың 15-інде тіркелдіңіз» дейді. Сәуірдің 26-сында тіркелгеніміз жөнінде қағаз бар. Мамырдың 2-сінде ауыл әкімдігіне барып, қол қойып келді жұбайым. Қалай мамырдың 15-і болып кетті? Менің

ренжитінім, ауылдық әкімдіктегілер айналасындағы тамыр-таныстарын, ағайындарын жұмысқа алады. Бір отбасыдан екі адам жұмыс істеп жүргендер, малын айдай алмай отырғандар жұмыссыз ретінде жұмысқа тартылды. Неге біздің отбасының көп балалы, кірісіміз мардымсыз екені ескерілмейді? Атаулы әлеуметтік көмек те алмаймыз. Отағасы өткен жылы күзде мия жинау жұмыстарына жалданды. Ол кісі ауыр жұмысқа жарамайды, – деді Фарида Серікқызы.

Он бір күн бойы (қазанның 11-нен бастап сабаққа бармаған) үйде болған ұл-қыздың үйдегі үлкені Алтай біз барған күні мектепке кетіпті. Одан кейінгі 1-сыныпта оқитын Ақерке мен 5-сыныптағы Аңсағаным да мектепке барғысы келіп, кітап, сөмкелерін құшақтап алыпты. Бірақ киетін күртелері жоқ. Күн суыта бастағанда Ақерке спорттық киіммен тоңып-шашырап барып жүрген. «Биыл ауылдағы сауда нүктелеріне қарыз болғандықтан, балаларыма киім-кешекті аудан орталығынан бір танысымнан 45 мың теңгеге жаздырып алдым. Күзде отағасы маусымдық жұмысқа тұрса, жылы киімді сонда алармын деп едім. Ауылдағы жұрттың бәріне қарызбын», – дейді «тумаған сиырдың уызынан» дәметкен Фарида Мұқанбетиярова.

Отбасы 2006 жылы «Қазкоммерцбанктен» 400 мың теңге алып қазіргі баспанасын сатып алған. Бұрын ағайындылар болып бірге тұрған. Ал биыл «Каспий банктен» 200 мың теңге несие алып, Ақтөбе қаласындағы тұрмыс құрған үлкен қызының төсек-орнын апарып берген. Қазір соңғы несиені ай сайын 15 мың теңге төлеп өтеп жүр. Отбасының екі  ұлы да Ақтөбеде, жұмыс істейді.

Кейіпкеріміздің баспанасы ескі, кеңестік заманда салынған, бөлмесінің төбесі майысып, қақ айырылғалы тұр. Ауылға газ кіргелі екі жыл болғанымен, отбасының оны өткізіп алатын жағдайы жоғы анық. Шиқылдаған едені мұздай, іші ылғал екенін көзімізбен көрдік. «Балаларым қыстай аурудан шықпайды. Еден астынан жазғасалым бақа-шаяндар өріп шығады», – деп қояды Фарида. Бұл үй комиссиямен апатты жағдайда деп танылып, отбасы үйдің кезегіне қойылған. «Шіркін, газы бар үйге қолымыз жетсе, отынға жұмсайтын ақшаны балаларыма жұмсар едім», – деп қалды Алтын алқалы ана күрсініп. Бұдан бұрын балабақшада жарты ставкамен жұмыс істеді. Алайда балалары кішкентай болған соң, жұмысты қойды. Қазір қаладан тары әкеп, соны қуырып сатып, аз-мұз түскен ақшаға отынын сатып алып отыр. Басында «Өрлеу» бағдарламасы жайында түсінбегенін, оған алдағы жылы қатысатынын, сөйтіп, мал алып жатсам жағдайым түзеліп кетер деп үміттеніп отырғаны қуантты. Әйтпесе, жоқтықтан, қиыншылықтан торығуға салынатындар аз емес қой өмір болған соң.

Мектеп, аудан басшысы, ауыл әкімі Фариданың «Жұбайыма жұмыс бермей, балаларды сабаққа жібермеймін» деп шарт қойғанын айтады. Тамағы тоймай, Алтын алқасы мен бір баласына алатын жәрдемақысына не киім, не тамақ, не отын аларын, миллионға жеткен несиесін қалай төлерін білмей, дал болған ананың ашуланып, асығыс айтқан сөзі шығар дедік. Тіпті соғыс кезінде ауылдың естілері бірін-бірі қамқорлап, балаларды мектептен қалдырмаған. Ал қазіргі заманда оқушылардың мектепке бармауы заңға қайшы, ол тек ата-анаға ғана емес, мектеп, ауыл, аудан басшылығына да – үлкен сын. Қазанның 11-інен бергі уақыт ішінде ауданның ішінде нақты көмек неге ұйымдастырылмаған? Киім алатын аудандық білім беру бөлімі жанындағы қордың тендері қараша айында өткізілуі мүмкін деседі. Егер де көп балалы ана облысқа, әкімге барып көмек сұрайтынын айтпаса, бәрі тым-тырыс отыратын кейіпте сияқты көрінді. Рас, отағасы бар үйдің қамқорлығы сол кісінің мойнында болуы керек. Бұған алып-қосарымыз жоқ. Алайда әңгіме Алтын алқалы ана мен оның шүпірлеген балапандары турасында емес пе… Қазіргі қоғамда Алтын алқалы анаға қамқорлық жағы кемшіндеу көрінеді.

 Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,

«Орал өңірі»,

Сырым ауданы

Тобықтай түйін:

Бейсенбіде Фарида Мұқанбетиярова редакцияға телефон шалды. Қуанышты. «Ауылдың учаскелік полицейі үш балама жылы күрте, аяқ киім әкеліп тастады. Кеше қар жауып балапандарым сабаққа бармақ түгілі, сыртқа шыға алмай қалып еді»,  — деді. Міне, осылай, ел ішінде сауабы мол қайырымды іске енжарлық танытпасақ, еш бала сабақтан қалмайды.

Төлеген ТӨРЕҒАЛИЕВ,

Сырым ауданының әкімі:

— Жұбайымды жұмысқа алмады деп келген Ф. Мұқанбетияроваға  жұмысқа кезек бойынша алынатынын түсіндірдім. Жағдайы бар кісілер жұмысқа қабылданады деген әңгімелер орынсыз. Гүлнәр Сәрсенғалиеваның жұбайы Т. Балмұқанов 22 мамырда, Ғ. Сарғожиев 15 мамырда тіркелген. Ф. Мұқанбетиярованың баспанасы апатты жағдайда деп танылып, халыққа қызмет көрсету бөлімі арқылы 16-шы болып үй кезегіне тұрды.  Аудан бойынша «Нұрлы жер» бағдарламасы аясында коммуналдық-жалдамалы 24 үй салынуда. Оның 14-і Жымпитыда, 10-ы Бұлдыртыда. Үй ол кісіге кезек бойынша беріледі.

Алмагул БИСАЛИЕВА,

Бұлдырты мектебінің директоры:

— Аудандық білім беру бөлімі жанындағы жалпыға білім беру қоры арқылы күнкөрісі төмен отбасылардың балаларына көмек көрсетіледі. Биыл 187 оқушыға жылы киімге көмек сұралды. Фарида Серікқызы екі баласына аяқ киімге, күртеге сұраныс берді. Маусымдық жұмысқа ілікпеген соң келіп ескертті: жұбайымды  жұмысқа алмады, 11 қазаннан бастап балаларымды оқуға жібермеймін деп.  Бұл мәселе бойынша аудандық білім беру бөлімінің басшысы келіп, отбасыға бірге барып балаларды мектепке жіберу жөнінде сөйлестік. Отбасыға «Мектепке жол» акциясы аясында 11 мың теңге көлемінде көмек көрсетіліп, 9-сыныптағы ұлға шалбар, бір қызына сөмке, оқу құралдары берілді. Енді өз арамыздан киім-кешек жағынан көмек еткелі отырмыз.

Ерлан МАҚАШЕВ,

Бұлдырты ауылдық округінің әкімі:

— Биыл маусымдық жұмысқа аудандық жұмыспен қамту орталығынан бұлдыртылық 18 адам жолданды. Олар тіркелу ретімен кезек бойынша операторлық  жұмысқа кірді. Ғ. Сарғожиев жұмысқа ілікпеді, өйткені ол жұмысқа қабылданған адамдардан кейін тіркелген. Отбасының балаларына киім жағынан көмек беруге қам жасаудамыз. Отыным жоқ деп айтқан емес. Отынын әкеліп береміз деп отырмыз. Округтегі үш  мың тұрғынның 253-і жұмыссыз. Бірақ олар қожалықтарға жұмысқа бармайды. Маусымдық  жұмысқа  талас күшті.

Арман БАЯНДЫҚОВ,

Сырым аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің бұрынғы басшысы, қазір аудандық кәсіпкерлік бөлімінің басшысы:

— Аудан бойынша жыл сайын газ операторларының қатары толығады. Өйткені оқып келеді. Қазандық нысандары көбеймейтіні белгілі. Өткен жылы жылыту маусымында жұмыс жасағандар жұмыс істеп жатқан кезде, жұмыста жоқ операторлар кезекте тұрады. Сондықтан бірінші кезекте тұрғандар жұмысқа кіреді де, маусымдық жұмыс аяқталып, қайта кезекке тұрғандар ілікпей қалады. Жұмысқа кезектен тыс мембағдарламаларға қатысқандар кіре алады. Табысы аз отбасыларға арналған «Өрлеу» бағдарламасына қатысушыларға қайтарымсыз несие беріледі. Оған мал сатып алып, жеке шаруасын жолға қоя бастайды. Ф. Мұқанбетиярова 2018 жылы қатысуға құжаттарын жинақтап қойды. Бұл отбасы атаулы әлеуметік көмек алмайды. Ол үшін халыққа қызмет көрсету орталығына құжаттарын өткізулері керек.

Гүлнәр СӘРСЕНҒАЛИЕВА,

Бұлдырты ауылының тұрғыны:

– «Орал өңірі» газетінен тілшілер келді дегенді естіп, әдейі келдім. 2016 жылы жұбайым балабақшада оператор болып жұмыс істеді. Биыл ілікпей қалды, еңбек биржасы, «Өрлеу» бағдарламасы бойынша  кезекпен жұмысқа  алып жатырмыз дейді. Жағдайлары жақсы, ұл-қыздары өсіп-өніп кеткен адамдардың жұмысқа қабылданғанын көріп отырмыз. Малы бар, жағдайы шүкір бір жігіт ағасы жоғарыда тірегім бар деп шалқи сөйлейтінін естіп жүрміз. Біздің тірегіміз жоқ, сонда қайда барамыз? Қолыма тұрмысы ауыр, жағдайы жоқ сіңлімнің екі баласын алып келгенмін. Оларды қосқанда  және өзімнің балам мектепте оқиды. Бұрын мал ұстағанбыз, бруцеллезге шықты.  Ауылдың әкіміне барып, жағдайымды айтсам, бұл мәселені «мен шешпеймін» деп қарап отыр. Сонда кім шешеді? Анда-мұнда барып арызданатын көк тиын ақшам жоқ жолға. Жазда оңай, әркімге жалданып қой қырқу сықылды басқа да қолға іліккен жұмыстарға жалданамыз. Бізде жұмыстан шығатын кісі өзінің орнына жақын-жұрағатын тығып кетеді. Осыны неге ескермейді ауыл әкімі?..

Өткен сейсенбіде облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы аудан-ауылдардағы құрылған кооперативтердің жұмысын насихаттау мақсатында БАҚ өкілдеріне арнайы сапар ұйымдастырды.

Шараға қатысушылар Тасқала ауданындағы «Тасқала сүт» АШК, Зеленов ауданы Дариян ауылындағы «Каверина С. В» жеке кәсіпкерлігінің, Теректі ауданы Покатилов ауылындағы «Достық» кооперативінің бүгінгі тыныс-тіршілігімен танысты.

Бижан Мұстафин төрағалық ететін «Тасқала сүт» сүт өңдейтін шағын кәсіпорын ағымдағы жылдың наурыз айында іске қосылған. Жалпы құны 20 миллион теңгені құрайтын жобаны қолға алған кәсіпкер шаруаға қажетті құрал-жабдықты Атырау облысынан 10 миллион теңгеге сатып алған. Сүт өңдеуге арналған шағын кәсіпорынның қуаттылығы – тәулігіне 1 тонна. Атап айтқанда, кәсіпорын күніне 500 литр сүт, 400 литр айран, 50 литр қаймақ және сондай көлемде йогурт өндіруге қауқарлы.

Кооператив төрағасының айтуынша, кәсіпорын іске қосылған күннен бері бес тонна өнім өндірген. Кәсіпорынның өнімділігі тапсырылатын сүт көлеміне тікелей байланысты. Жаз айларында сүт көлемі молайса, жылдың басқа мезгілдерінде сүт аз тапсырылады екен. Қажетті сүттің басым бөлігі кәсіпкердің жеке шаруашылығындағы сауын сиырлардан алынады. Жаз айларында ауыл тұрғындары өздерінен артылған сүтті осы жерге өткізеді. Кәсіпорын сүттің әр литрін 100 теңгеден қабылдайды. Сүт тапсырғаң кооператив мүшелеріне үкімет тарапынан әр литріне 10 теңгеден демеуқаржы төленеді. Кәсіпорын бүгінде екі ауыл тұрғынын тұрақты жұмыспен қамтып отыр. Шығарылған өнім аудан көлеміндегі сауда орындарына жөнелтіледі. Дүкен сөрелеріне түскен сүт пен айранның әр литрі 200 теңгеден, қаймақ пен йогурттың жарты литрі 150 теңгеден, ірімшіктің келісі 400 теңгеден сатылады.

Кәсіпорын төрағасы Бижан Мұстафин болашақта сүт қабылдау бекеті жанынан 100 бас сауын сиырға арналған ферма салатынын айтты. Ол үшін құны 100 миллион теңгені құрайтын жобалық-сметалық құжаттама да жасақталыпты. Бүгінде кәсіпкер құрылысқа қажет несие-қаржыны алу үшін құжаттар жинақтауда.

Ағымдағы жылдың мамыр айында өз жұмысын бастаған Дариян ауылындағы «Коверина С. В» кәсіпорыны тәулігіне 40 тонна сүт өңдеуге қауқарлы. Аталған жобаның жалпы құны 120 миллион теңге. Кәсіпорын шикізатты ауыл шаруашылығы құрылымдары мен кооперативтерінен және жеке қосалқы шаруашылықтардан қабылдайды. Табиғи таза май мен ірімшік өндіретін кәсіпорынның өнімділігі тәулігіне 5 тоннаны құрайды. Аталған кәсіпорында 45 адам тұрақты жұмыс жасайды.

– Өңірдегі мал басы көбейген сайын сүт өнімдері де артары сөзсіз. Біз өндірген өнімдерге сұраныс жоғары. Тіпті, кей облыстардан тапсырыстар екі апта бұрын түседі. Май мен ірімшік өнімдері Атырау, Ақтау, Ақтөбе, Шымкент, Астана, Қарағанды, Петропавл қалаларына жөнелтіледі. Бүгін Алматы облысынан да тапсырыс түсті. Өндіріс көлемін арттырсақ, бұл өңірлерді толығымен қамтимыз. Аудан-ауылдардағы құрылған кооперативтер өз қанатының астына неғұрлым көп шаруаларды жинаса, өндірілетін өнімнің де көлемі артпақ. Бір сөзбен айтқанда, ауыл шаруашылығы кооперативтерін дамытсақ өңірдегі сүт, ет өнімдеріне деген сұранысты шет мемлекеттер емес, өзіміз қамтуға қол жеткіземіз, – дейді кәсіпорын басшысы Сергей Коверин.

Теректі ауданы Покатилов ауылында құрылған «Достық» кооперативі құрамына 20-дан астам жеке адамдар біріккен. Қарлығаш Сералиева жетекшілік ететін кооператив «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ арқылы 4,5 миллион теңге несиеге қол жеткізіп, модульды сүт қабылдау пунктін ашқан. Аталған пункт тәулігіне 2-2,5 тонна сүт қабылдауға қауқарлы. Тұрғындардан қабылданған сүт алғашқы тазартудан өткен соң жоғарыда айтылған «Каверина С. В» жеке кәсіпорнына жөнелтіледі. Ағымдағы жылы іске қосылған кооператив бүгінгі таңда 6,5 тонна сүт тапсырған.

– Елбасымыздың тапсырмасына сәйкес ағымдағы жылдан бастап ауыл шаруашылығы кооперативтері құрылуда. Осы кәсіпорындар арқылы өндірілген сүт, ет өнімдеріне демеуқаржы төлеу қарастырылған. Сонымен қатар сатып алынған жем-шөптің құнын төмендету, инвестициялық демеуқаржы шеңберінде сатып алынған құрал-жабдықтар мен техникалардың құнын 50 пайызға дейін жеңілдету жағдайы қарастырылған. Сондай-ақ кооператив сатып алған сүт, ет қабылдау құрылғыларын, тасымалдауға қажетті көлік құралдарын кепілсіз негізде сатып алуға мүмкіндік жасалуда. Ағымдағы жылдың 23 қазанынан бастап кооператив төрағалары мен мүшелерін тұрақты ақпаратпен қамту мақсатында оқыту жұмыстарын жүргізу қолға алынуда, – деді ауыл шаруашылығы министірлігінің ауыл шаруашылығы кооперациясы департаменті директорының орынбасары Нұрболат Мақашев.

Ұйымдастырылған сапар барысында қатысушылар әр кәсіпорындағы жұмыс процесімен танысып, көкейдегі сауалдарына тұшымды жауаптар алды.

Нұрбек ОРАЗАЕВ,

«Орал өңірі»

Балаға ата-анамен пара-пар тәлім-тәрбие беріп, өмірлік бағыт-бағдар көрсететін тұлға бұл, әрине – мұғалім. Сол себепті таяуда Шыңғырлау ауданының орталығындағы орталық саябақта «Ғасыр ғаламаты – ұстаз» атты ескерткіш ашылды.

Аталған ескерткіштің ашылуымен аудан әкімі Альберт Есәлиев тұрғындарды құттықтады.

– Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев елдік даму, ұлттық бірегейлігіміз тұрғысындағы «Туған жер» бағдарламасында, әрбір қазақстандықтың өз еліне, туған жеріне деген патриоттық ықыласын арттырып, туған ауылының дамуына өзіндік үлесін қосуға шақырған болатын. Міне, бүгін жергілікті азаматтардың қолымен «Ғасыр ғаламаты – ұстаз» атты күллі мұғалімдер қауымына арналған ескерткіш бой көтерді. Осы өнер туындысын адам баласын адалдыққа, адамгершілікке, оқу-білім арқылы жасампаздық пен жарқын болашаққа бастайтын барша ұстаздардың ұлы еңбегіне, ұлы тұлғасына қойылған ескерткіш деп қабылдағандарыңызды қалай-мыз. Бұл ескерткіш – шын мәнінде, ұстаздың еңбегіне халық пен биліктің ортақ құрметі іспеттес дүние. Аудан ұстаздарының, алысты-жақынды ауылдардағы мұғалімдер қауымының әр шәкірті ел-жұрты арқасүйер тұлғаға, Отанымыздың мемлекеттілігін нығайтар қайраткерге айналсын! – деді А. Есәлиев.

Аудан әкімінің игі тілек, ізгі ниетінен кейін Ыбырай Алтынсарин атындағы төсбелгі және ҚР Білім және ғылым министрлігі Құрмет грамотасымен марапатталған әрі  аудан басшылығы белгілеген «Үздік мұғалім» аталымының иегері Эльмира Сапашева, Шыңғырлау орта мектебінің 11-сынып оқушысы, «Алтын белгі» үміткері Динара Ақбалеева, Л. Қылышев атындағы Шилі орта мектебінің 10-сынып оқушысы, «Үздік аттестат» иегері Диас Сағынғалиев ескерткішті қалқалаған ақ матаны түсіріп, ашылу рәсімін жасады. Сосын мектеп оқушылары ұстаз тұлғасын асқақтатар өлең оқып, ән шырқап, балауса өнерпаздар домбырадан күй төкті.

Қаршыға ЕЛЕМЕСОВ,

Шыңғырлау ауданы

Кеше облыс әкімі Алтай Көлгінов «Бастау» коворкинг орталығының жұмысымен танысу үшін Оқушылар сарайына барды.

Аталмыш коворкинг орталығы – жастар өкілдері мен жастар ұйымдарының жұмысын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін ұжымдық кеңсе қызметі. Әлеуметтік жоба аясында жастар үшін барлық жағдай жасалған. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы негізінде ашылған бұл орталық фриланс режимінде жастардың бизнес, шығармашылық, оқу бағдарламалары аясындағы креативті жобаларын (қызығушылығы бойынша клубтар, көрмелер, үйірмелер, шеберлік сыныптар, тренингтер, English club т.б.) жарыққа шығарып, жүзеге асыруға мүмкіндік бермек. Түсіндіре кетсек, фрилансер – дизайнерлердің, жеке кәсіпкерлердің, басқа да веб, IT қызметкерлерінің топтық жұмыс істеуі үшін ыңғайластырылған жер болып табылады.

Айта кетсек, облыста 14-29 жастағы тұрғындардың саны 145 879 адам болса, соның 70 983-і – қалада, 74 896-сы аудан-ауылда тұрады. Облыс жастарына арналған бұл орталық төрт бағыт бойынша аймақтарға, яғни дәріс аймағы, жеке жұмыс алаңы, командалық жұмыс аймағы және еркін алаң болып бөлінген. Коворкинг орталығына келген әрбір жас әкімшілікке тіркелген соң интернет желісін, материалдық-техникалық базаны тегін пайдалана алады. Сондай-ақ мұнда шеберлік сағаты, семинарлар, презентациялар, білім беру сабақтары өтпек.

– Ғаламторда, әлеуметтік желілерде біздің орталықтың арнайы сайты бар. Болған шараларды операторлар монтаж жасап, тілшілер мәтін жазып, ғаламторға жүктейді. Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы негізінде латын графикасы туралы роликтер дайындап, әлеуметтік мәселелер төңірегінде бейнефильмдер жасадық. IT саласында шетелде оқып жүрген жастармен тәжірибе алмасып тұрамыз. Жуырда бағдарламалау бағыты бойынша шеберлік сағатын өткіздік. Оған 30-дан астам студент келіп қатысты. Орталықта материалдық-техникалық база жеткілікті. Облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының қолдауымен дрон құрылғысын сатып алдық. Болашақта жұмысымызды әлі жетілдіретін боламыз, – дейді орталықтың командалық жұмыс аймағымен таныстырған Асланбек Акшалов есімді азамат.

Аталмыш орталықтың жұмысымен танысқан облыс әкімі Алтай Сейдірұлы жастардың белсенді жұмысына оң бағасын беріп, сәттілік тіледі.

Гүлсезім БИЯШЕВА,

 «Орал өңірі»,

Орал қаласы

Тәуелсіздік алғалы бері Қазақ елі тарихи тұрғыдан қысқа мерзім ішінде үлкен табыстарға қол жеткізгені белгілі. Осынау қарайған жетістіктің астарында түрлі салада жан аямай қызмет еткен азаматтардың еңбегі бар екендігі шүбәсіз. Тәуелсіздікті тұғырлы ету жолында тынымсыз еңбек еткен аптал азаматтардың бірі – Аманкелді Кәримуллин.

Ол 1947 жылдың 26 қазанында Ордада жарық дүниеге көрінген. Балалық шағы Жәнібек ауданының Жақсыбай ауылында өтті. Ғ. Сарыбаев атындағы жалпы орта білім беретін мектебін үздік бітірді.

Жоғары білім алуды аңсаған намысқой бозбала арман жетегімен республикамыздың сол кездегі астанасы – Алматыға келді. Бала кезінен ата-ананың тағылымды тәрбиесін көрген, үлкен әулеттің тәлімін санасына сіңіріп өскен Аманкелді 1968 жылы Қазақ мемлекеттік ауыл шаруашылық институтының агрономия факултетіне оқуға түсті. Сөйтіп кешегі оқушы студент атанды, ал бүгінгі студент – ертеңгі маман екенін ол жақсы ұғынды. Мамандығына деген қызығушылығының, сөзі мен ісінің үндесуінің, мінезінің орнықтылығының, өзіне де, өзгеге де талап қоя білетіндігінің арқасында Кәрімнің Аманкелдісі оқуда да, қоғамдық жұмыста да тең құрбысының алды болды, айналасындағылар оны үлгі тұтты.

Еңбек жолын ҚР Ғылым академиясында аға лаборант болып бастаған Аманкелді Кәрімұлы артынан Алматы облысында агроном болып еңбек етті. Оның парасаттылығы, мәдениеттілігі, білімділігі мен біліктілігі және халыққа жақындығы қызметтік бағытта жоғарылауына негіз болғаны анық. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында Алматы қаласы әкімінің орынбасары, Алматы облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының орынбасары сықылды лауазымды қызметтерді қапысыз атқарды. 1995 жылы ҚР Премьер-министрінің кеңесшісі болып тағайындалды. Одан соң Алматы облысы әкімінің орынбасары қызметін атқарды. Бертін келе Алматы қаласының Бостандық ауданының әкімі болып тағайындалып, бұл қызметті де абыройлы атқарды. Сөйтіп еліне жаққан азаматтың еңсесі биік болатынын дәлелдеді. Егемен еліміздің әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан дамуына қосқан үлесі үшін Елбасының қолынан «Құрмет» орденін алды (оң жақтағы суретте).

Аманкелді еш уақытта байлыққа, атаққа қызыққан жоқ. Мінезі жайлы, сөзіне берік, адамгершілігі мол. Сол себепті Әбекеңнің достары көп. Солардың бірі – осы жолдардың авторы. Алматыға барған жерлестерін құшақ жайып қарсы алады. Қолынан келгенше көмектеседі және бәрін таза жолмен жасап, әділ шешіммен бітіретіні қуантады. Бұл ата-анадан алған тәлім-тәрбиеден.

Ретті жерінде айта кетейік, Аманкелдінің әкесі Кәрім ағамыз – Ұлы Отан соғысының ардагері. Білікті мал дәрігері болған, колхоз басқармасы қызметін атқарған өте сауатты жан еді, жарықтық. Ал анасы Қамида сөзге шебер, өте ақылды кісі болды. Анасының қолынан талай рет дәм таттық. Ол кісінің «Балам, достықтарың ұзағынан болсын! Көлденеңнен аман жүріңдер, қызмет қолдың кірі, еш уақытта байлыққа, ақшаға, дәулетке қызықпаңдар. Қосақтарыңмен қоса ағарыңдар!» деген аналық ақ тілегі жадымызда жаттаулы. Ағасы Болат әр кезде ақылшымыз болды. Әбекеңнің соңынан ілескен Райса, Марат, Мұрат, Меруерт, Райхан сынды бауырлары жоғары білім алып, өз мамандықтарының шебері атанды. Жалпы Кәримуллиндердің бәрі әке өсиетін орындап, ана сенімін ақтады.

Әбекеңнің жары Гүлбаршын Қожақызы биология ғылымдарының  докторы, профессор. Ұлы Асқар да әкесіне ұқсаған еңбекқор, қазақылығы басым ұлтжанды азамат. Ал немерелері Әбекеңнің әулетінің өмірлік көш-керуенін жалғастыруда.

Бүкіл саналы ғұмырын елінің өркендеуі мен халқының ынтымағын нығайтып, ырысын молайтуға арнаған абзал азамат міне, 70 жасқа толып отыр. Өзінің өнегелі өмір жолында ұзағынан сыйластық пен достықтың ұлағатын ұлықтап, үлкенге құрмет, кішіге ізет болар ұлттық дәстүрлерді үкілеп келе жатқан Әбекеңді біз мақтан тұтамыз. Осынау мерейлі жаста оған мықты денсаулық, ұзақ ғұмыр, отбасына, әулетіне баянды бақыт тілейміз!

Абат ЕСЕНҒАЛИЕВ,

еңбек ардагері,

Орал қаласы