Иә, көшеге шыға қалсаң, ай десе аузы, күн десе көзі бар, көркіне көз тоймайтын, ажарына алты құрлықтың бар асылын бере салуға болатын сұлуларды көресің. Шынында, қыз бала тартымды қылығымен, сүйкімді келбетімен жағымды келеді. Алдыңғысын қайдам, сүйкімді келбеттің иесі болу үшін make-up жасауды қыздар әбден үйреніп алған. Соңғы жылдары сұлулық индустриясы қарқынды дамып, кәсіби бояна білу белең алып кетті. «Бетіңе судан басқаны жақындатпа» деуші еді әжелеріміз. Десе де, бір кездегі ұлттық сана өлшемдері ендігі өмір көріністерін сипаттай алмайды. Бәрі түсінікті, заман өзгергені даусыз. Мейлі, сұлулыққа  ұмтылсын. Мақатаевша айтсақ, «…әдемілік бізге көптік  етпейді».

Тән мен жан ғажайып жарасым тапқан аруларды көргенде, кім сүйсінбес, кім қызықпас?! Алайда тереңді түбіне дейін бойлап барып айтпасаң, «терең» дей салғаныңда мән болмайды. Сондықтан кербез сұлулармен әңгімелесудің сәті түскен сайын бір сұрақты қойғымыз келіп тұрады. Онымыз қарапайым ғана «Ең соңғы оқыған кітабың қандай еді?» деген сауал. Осылайша олардың ой-өрісін бағамдап алуға болады. Университетте дәріс оқыған Шархан Қазығұл есімді қалжыңы мен пәлсапасы қатар жүретін ұстазымыз: «Біздің денеміз «шмошный» материалдан жаратылған. Уақыт өте қартайып, былжырап қалады. Ал жанымыз қартаймайды, ол – мәңгілік. Сондықтан «шмошный» материалға емес, мәңгілік жанға қызмет етіңдер!»  дейтін.

«…Жазық маңдай, ай жүзі. Иілген қасы, бота көзі. Әдемі қыр мұрын, оймақ аузы, үзілген иегі. Сол сұлуға ғана тиесілі бүкіл балғын мүшесі… белі нәзік, мықыны қиылған» деп Мұхтар Мағауиннің Қыпшақ аруын сипаттағанындай, белгілі бір стандартқа сай болғылары келеді бәрінің. Ол үшін екі аттасаң, табылатын сұлулық салондары бар. Алайда ақысын бермесең, мысығың тышқан аулауды қойған заманда салондардың да бағасы шарықтап тұр. 2015 жылғы дағдарыс бизнестің бұл саласына да әсер еткені анық. Тіпті Қазақстандағы салондардың сол жылдағы табысы әдеттегіден 10-12 пайызға кеміген. Сондықтан тұтынушыларды өздеріне тарту үшін салон иелері түрлі акциялар мен арзандатылған қызметтер ұсына бастады. Бәсекеге шыдай алмағандары жабылды. Соған қарамастан еліміздегі косметика, жеке бас гигиенасы құралдары мен сұлулық салондары ұсынатын қызметтер нарығы қарқынды дамып келеді. Бұған 2016 жылға арналған Euromonitor болжамы дәлел. Олардың мәліметіне сүйенсек, өткен жылы бьюти-бизнестің нарықтағы көлемі 3,9 пайызға ұлғайып, 547,23 млн АҚШ долларына жеткен. Ал 2019  жылға  дейін  ол  көлем  тіптен  15,8  пайызға  өседі  деген  болжам  бар.

Қыз

Деп  жатпайды  жігіт еді, от  еді.

Үндемей-ақ  түбіңе  әбден  жетеді.

Көрмегісі  келсе  сені

Көшеде,

Көре  тұра,

Көрмеген  боп  өтеді.

Күрделірек  төрт  белгісіз  теңдеуден.

Бас  тарта  ма  жұмбақ  дертті  емдеуден.

Бірақ  жақын  жібермейді  өзіне,

Итеріп  те  жарытпайды  кеудеңнен.

Желпілдесең сен  жастықтың  желімен,

Ол істейді  барлығын  да  жөнімен.

Еміндіріп,

Егілдіріп  қояды,

Оп-оңай-ақ  қоштасқан  боп  сенімен.

Көңіл  шіркін  шалқығанда лепіріп,

Шындық  болып  көрінеді  өтірік.

Сені  ғана,

Сені  ғана  тыңдайды  ол,

Біреулермен  сөйлескен  боп  отырып.

Нұрға  толы  оның  ашық аспаны

Сездірмейді  кімге  сәуле  шашқанын.

Өзіңменен  билегісі  кеп  тұрып,

Қыз  вальске  шақырады  басқаны.

Аруларға құрмет  бөлек  сері  елде,

Біледі оны  көкірегі  керең  де.

Қыздың  сыры  құмның  суы  секілді,

Тереңде  ғой,

Тереңде  ғой,

Тереңде!..

Қадыр  МЫРЗА ӘЛИ

Анар   ҚАЛЫМБЕТОВА,

«ANARA KALYMBETOVA»   сұлулық  салонының   иесі:

– Салонға келушілер саны дағдарыстан кейін өзгерді деуге келмейді. Бірақ кейбір қызметтерді тұтынатындар азайды. Әрі клиенттер бұрын бағасына қатты бас қатырмайтын. Ал қазір өзіне ең керек дегенін ғана таңдайды. Бізге көбіне маникюр, педикюр жасатуға, шаш қидыруға, боятуға, депиляция жасатуға келеді. Ал бет әрлеушілерге тек тойға, кешкі мерекелерге барарда ғана жазылады. Есесіне, бет әрлеу курстарын оқығысы келетіндер саны артты. Жалпы, косметика атаулы люкс, кәсіби және массмаркет (массалы маркетинг) болып үш топқа бөлінеді. Люкс сапасына Chanel, Dior секілді қымбат маркалы косметикаларды жатқызамыз. Ал Atelier, Bobbi Brown секілді кәсіби косметиканы сұлулық салондарында қолданамыз. Олардың да бағасы қымбат. Ал массмаркеттегі әрлеуіштерге  барлық  қыздардың  қолы  жетеді.

Менің салонымда күндізгі бет бояуы – 5000 теңге, кешкі макияж – 6000 теңге, қалыңдық макияжы 7000 теңге тұрады. Сонымен қатар шаш үлгілері ұзындығы мен қалыңдығына қарай 5000-10000 теңге аралығында. Маникюр 2000-5000 теңгеден. Бұл – пайдасы мол кәсіп. Қазір қарамағымда тоғыз адам қызмет  етеді. Салон  ашу  үшін  кеткен  шығындарымды  еселеп  қайтарудамын.

Адина   БАЗАРБАЕВА,

«Орал  аруы – 2017»  байқауының  жеңімпазы (сурет  инстаграмдағы  жеке парақшасынан  алынды):

– Сұлулық байқауының жеңімпазы атандым. Өзім Назарбаев зияткерлік мектебінің 12-сыныбында оқимын. Сонымен қатар бір жыл Америка құрама штаттарында оқып келгенмін. Сондықтан ағылшын тілінде еркін жазып, сөйлей аламын. Он жылдан бері биге қатысамын, «Ғажайып» би ансамблінің мүшесімін. Сондай-ақ Назарбаев зияткерлік мектептері арасында өтетін олимпиадаларда, ғылыми жобаларда белсенділік танытып келемін. Мен сыртқы келбетімді қалай күтсем, ішкі жан дүниеме де үлкен мән беремін. Өз-өзіне қарамайтын, шашы ұйпатұйпа, бетіне безеу қаптаған қыздарға «бастысы, жүрегім әдемі» деп жүре беруге де болмайды.

Жасандылыққа жол бермей де сұлулығыңызды  еселеуге  болады.

Ақзия  НИЯЗҒАЛИЕВА,

М. Өтемісов  атындағы  БҚМУ-дың  қазақ  филологиясы  кафедрасының  доценті,  филология  ғылымдарының  кандидаты:

– Сұлулық ұғымының ауқымы өте кең. Жан сұлулығы бар, тән сұлулығы бар. Біздіңше, жастар көбінесе тән сұлулығына назар аударатын сияқты. Расымен, кейбір қыздарға заманауи жинақы киімі, бет әрлеуі әп-әсем жарасып-ақ тұрады. Ал енді біреулері жарассын-жараспасын беттеріне бес батпан бояуды жағып, әлем-жәлем киімдерді киіп алады. Олар сәнге еліктегісі келгенімен, сән ұғымын толық түсінбейді. Мысалы, он сантиметр кірпік қондыру, болмаса қасты керіп қою әдетке айналған. Үлкен аналарымыз, орта жастағы келіншектер, тіпті жап-жас қыздар қастың табиғи түктерін қырып тастайды да, оның орнына қап-қара сызық сызып алады. Құдды сайқымазақ секілді көрінеді. Одан да өзінің табиғи қасын әдемілеп, қалыпқа келтіріп ұстаса, анағұрлым сәнді көрінер еді. Студент қыздарымның кейбіреуі дәріске қастарын қоп-қою қылып бояп келеді. Өрімдей жастардың табиғи бояуы әлі кеткен жоқ. Өздерінің болмысы әлдеқайда сұлу ғой.

Қыз балаға тән биязылық, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге мейірім төгу, дауыс көтеріп сөйлемеу, яғни жан сұлулығы мен рухани байлықты насихаттайтын түрлі тәрбие сағаттарын өткізуден кенде емеспіз. Бірақ оны құлаққа ілетіндер де бар, ілмейтіндер де бар, «жетесіздің жетесіне жеті қарын май құйсаң да, тамырына нәр бармайды» дегендей. Беті жылтырап тұрғанымен, қуыс кеуде қыздар да баршылық. Олар әдеби кітаптарды оқығылары келмейді. Тіпті тілші, әдебиетші болам деп келгендердің ішінде «Абай жолы» тұрмақ, «Махаббат қызық мол жылдарды» оқымаған студенттер ұшырасады. Болашақ ұрпағымыздың дұрыс адам болып қалыптасқанын қаласақ, әрбір ата-ана бес жасқа дейін баланың тәрбиесімен жеке айналысқаны дұрыс. Себебі тәрбиенің тамыры  тал  бесікте  жатыр.

ТҮЙІН: Кейде инстаграм желісінде модель секілді боянған қыздардың суретін көріп, олардың мектеп оқушылары екенін білгенде отырған орнымыздан ауып түсе жаздаймыз. Мектеп оқушысы ақ бантигімен ғана әдемі. Ақын-жазушылардың шығармаларында сипатталғандай арулардың жоғалғаны ма? «Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, білім, ар, мінез деген қасиеттермен ғана озады» деген хакім Абай. Қолыңыздан келсе, сұлу болыңыз, қаласаңыз, сәнденіңіз.

Ал саналы, ақылды болуға міндеттісіз!

Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»

«Мал  өсірсең,  қой  өсір, өнімі  оның  көл-көсір» демекші,  бәсекелестік  заманда отандық қой  өсірушілердің  айы  оңынан  туып  тұр.  Бұл  туралы облыстық  ауыл  шаруашылығы басқармасында  өткен  «Қой еті  экспорты  және  облыстағы қой  шаруашылығын  дамыту»  тақырыбындағы  кеңесте кеңінен  айтылды.

– «Агробизнес – 2020» бағдарламасы қысқартылып, енді агроөнеркәсіп кешенін дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қа-былданды. Соңғы жылдары өңірде қой басының саны өсіп келеді. Мал өнімдерін өңдеп, әрі қарай нарыққа ұсынуымыз керек. Кооперативтер немесе өзге де тетіктерді құра отырып, қой етін таяу және алыс шетелдерге шығаруды ойластыруымыз керек, – деді облыс әкімінің бірінші орынбасары Арман Өтеғұлов. Оның айтуынша, 1991 жылдан бергі статистика бойынша 1992 жылы қой-ешкінің  ең көбейген тұсында 2 млн. 405 мың басты құраса, содан кейінгі жылдары азайып, 2000 жылы 571 мың басты құрап, ең төменгі деңгейде болған. Соңғы жылдары мал басының өсуіне мембағдарламалар, қолдау-көмектер жол ашты. Биылғы 1 қыркүйектегі есеп бойынша облыста 1 млн. 435 мың уақ жандық бар және өткен жылдың осы мерзіміндегі мал санымен салыстырғанда 2,5 пайызға өсіп отыр. Қойдың жалпы сананың 54 пайызы ұйымдастырылған шаруашылықтарда, 46 пайызы  жекенің қолында өсірілуде. Аналық қойдың басы 655 мың болса, биыл 572 мың қозы алынған. Сонда әр 100 аналықтан 88 төл алынған. 2013 жылы облыста төрт асыл тұқымды қой өсіретін шаруашылық тіркелсе, бүгінде олардың саны 11-ге жетті. Асыл тұқымды қойлардың саны 32 500-ді құрайды. Бұл – өте төмен көрсеткіш, жалпы өңірдегі мал санынан 2,5 пайызды   құрайды.

– Облыста жыл сайын 16 700 тонна қой еті (немесе сойыс салмақтағы 7 600 тонна) қажеттілікті қамтамасыз етуде. Қой етін өңдейтін екі кәсіпорын қолдарына қой етін экспорттау жөнінде сертификат алды. «Батыс Марқа Ламб» кәсіпорны Ресейге, Иранға өз өнімдерін экспортқа шығаруда. «Кублей» ЖШС компаниясы қой етін қабылдауды бастады. Нарықтағы қой етіне сұраныстың барын ескере отырып, бұл бағыттағы жұмыстарды жалғастыруымыз керек, – деді Арман Кәрімұлы. Үкіметтік делегацияның құрамында Қытайда іссапармен болып келген Арман Өтеғұловтың айтуынша, онда қой, сиыр, жылқы етіне сұраныс зор. Жақында Қытайға Қазақстаннан қой етін шығару жөніндегі сертификатқа қол жеткізілмек. Сонда Қытай нарығының «қақпасы» ашылады.  Сондықтан мал өсірушілерге қолдағы малын асылдандыруға, бір аналықтан бір бас емес, 2-3 төл алу үшін асыл тұқымды мал сатып алуға ұмтылыс керек.

Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Берік Есенғалиевтың баяндауынша, 2017 жылдың 1 қыркүйегіне облыста 576 мың ірі қара мал, соның ішінде 257 мың сиыр, 170 мың жылқы, 1 201 мың қой, 233 мың ешкі, 1 025 мың құс, 2 800 түйе тіркелді.  2016 жылы 396 мың қой етке өткізіліп, соның 84 мыңы немесе 1 674 тонна қой еті көршілес  және басқа облыстарға  шығарылды. Облысымыз республика көлемінде ірі қара малы етін экспорттау бойынша алдыңғы  қатарда, енді қой етін экспорттау көлемі де жыл санап арта түспек. 2016 жылы 134 тонна қой еті Ресейге, биылғы жылдың 14 қыркүйегінде 189 тонна қой еті Ресей және Иранға  шығарылды. Ендігі міндет қолдағы қой малының сапасын арттыру үшін селекциялық асылдандыру жұмыстарын жүргізіп, қой малының санын, соның ішінде  аналық  басын  көбейту.

– Биыл БҚО-ға агроөнеркәсіп кешенін қолдауға бюджеттен  9 571,3 млн. теңге қаржы, соның ішінде мал шаруашылығына  3 420,6 млн. теңге (35,7%) бөлінді. Ет өңдеу кәсіпорындарына 12 айға дейінгі қой малының төлін өткізген шаруашылықтарға, әр тапсырған мал басына 1,5 мың теңге, асыл тұқымды аталық қошқар сатып алған кезде 20 мың теңгеге дейін, асыл тұқымды аналық тоқтыларға 8 мың теңгеге дейін субсидиялау қарастырылған, – деді  Берік  Абатұлы.

Басқосуда ҚР АШМ ветеринарлық бақылау және қадағалау комитетінің облыстық аумақтық инспекциясының басшысы Темірхан Қонақбаев экспортталатын салқындатылған қой етіне қойылатын талаптармен таныстырды. Облыстық мәслихаттың депутаты, кәсіпкер Темірғали Ескендіров мал өнімдерін өңдеп, сыртқы нарықтарға  шығару жайындағы ойпікірлерімен бөлісті. «Кублей» кәсіпорнының өкілі кәсіпорынның қой және қозы етін қабылдауды бастағандарын баян етті. Ал Жаңақала ауданындағы «Бірлік мал зауыты» ЖШС директоры Қанат Ешімов шаруашылықтағы мал басын өсіруге судың жоқтығы кедергі болып отырғанын айтты. Сондай-ақ кәсіпкер «Батыс Марқа Ламб» кәсіпорнының Иранға 1,5 мың тонна ет шығаруға жасалған келісімшарт орындалмауы мүмкін деген күдігін жасырмады. Оның айтуынша, аталмыш ет өңдеу кәсіпорны қозы етін төмендеу бағамен алуда, сондықтан көптеген мал өсіруші қозы етін 23-25 мың теңгеге Атырау жағына өткізуде. Бағаны көтеруге кәсіпорынның айналым қаражаты тапшы. Сондықтан ет өңдеуші кәсіпорынға пайызы төмен несие беру жағы шешілгені жөн. «Қойды 1,1-1,2 мың теңгеден өткізіп, оған 1,5 мың теңге субсидияны қосқанда,  Атырау мен Ақтауға өткізгендегі баға болмаса да, соған жетеғабыл болады деп үміттенгенбіз. Ал қазір кәсіпорынға өткізетін малды екі ортадағы бір фирма сатып алып, субсидия қаржысы өзімізге бұйырмайын деп тұр. Ақ адал еңбекпен өсірген малымыздың субсидиясының қызығын өзіміз көруіміз керек қой», – деді Қанат Ешімов. Облыс әкімінің орынбасары бұл мәселенің жуық арада шешілетініне сендірді.

Жиында өңірімізде мал шаруашылығы саласын, соның ішінде қой шаруашылығын дамытудың кіші бағдарламасы жасалатыны, сондықтан тиісті ұсыныс-пікірлер  керектігі  айтылды.

Гүлбаршын  ӘЖІГЕРЕЕВА,

«Орал  өңірі»

Суреттерді  түсірген  Темірболат  ТОҚМАМБЕТОВ

Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс негізінде «Аманат-Жайық» қоғамдық қоры Орал қаласында «Христиан діні: түсінігі, принципі және оның деструктивтік діни ағымдардан айырмашылығы» тақырыбында семинар ұйымдастырды. Бұл жиынға облыстағы ақпараттық-түсіндіру тобының мүшелері, дінтану пәнінің мұғалімдері және мемлекеттік және құқық  қорғау органдарының өкілдері қатысты.

– Деструктивті діни ағымдарға қатысты мәселе өте өзекті. Ең қауіптісі, тоталитарлық секталардың шырмауына түскендер кейін қоғамда өз орнын таба алмайды. Мұндай діни ұйымдардың жетекшілері адамдардың болашағы жарқын болатынын айтып, одан әрмен адастыруға әбден төселген. Сондықтан қауіпті діни ағымдардың қауіп-қатерімен қоғам болып күресуіміз, көпшілікті сақтандыруымыз қажет. Христиан діні мейірімділікті, бейбітшілікті, бірлікті уағыздайды, – деді Алматы қаласынан семинарға қатысқан Свято-Никольский кафедралық соборының басшысы, богославие кандидаты, протоиерей Валерий Захаров. Шарада облыстық дін істері басқармасының басшысы Саялбек Ғиззатов пен Орал және Ақтөбе епархиясының басшысы Антоний де сөйледі.

Облыстық дін істері басқармасы бөлімінің басшысы Баянгүл Семғалиеваның мәліметінше, бұған дейін облыста ислам діні бағытындағы діни ағымдармен күрес жөнінде семинарлар бірнеше мәрте ұйымдастырылып, оған белгілі теолог-мамандар қатысқан. Биыл христиандық деструктивті ұйымдардың дәстүрлі христиан дінінен айырмашылығы жөнінде ауқымды шара алғаш рет өткізілді. Өңірімізде 75 діни бірлестік болса, соның 18-і – орыс православы, 1-уі – католик шіркеулері, 11-і – протестанттық бағыттағы ағымдар. Облыста тіркеуге алынбаған 2 діни ұйым бар. Заң аясында оларға ылғи айыппұл салынып, жазалау шаралары қолданылғанымен, деструктивті ұйымдар қызметін әлі күнге тоқтатпаған. Христандық бағыттағы ағымдарға қатысты күрмеулі мәселелер талқыланған семинарға қатысушыларға сертификаттар берілді.

Нұртай ТЕКЕБАЕВ,

«Орал өңірі»

Сейсенбі күні өңірлік коммуникациялар қызметінде «Спортты қаржыландыру ережелеріндегі өзгертулер туралы» тақырыбында брифинг өтті.

Облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Әсия Аманбаеваның спикерлігімен өткен брифингте спортшыларға, олардың жаттықтырушыларына және клубтық командалардың жетекшілеріне ай сайын төленетін ақшалай қаражаттың мөлшері туралы ақпарат берілді.

— Спортшыларға ақшалай қаражат осыған дейін де төленіп келген еді. Енді аталмыш бағыттағы төлемдер жаңартылған заң аясында жүргізілетін болды. Жаңа қаулы бойынша спорттың олимпиадалық, олимпиадалық емес және командалық ойын түрлеріне қатысты арнайы қаржыландыру қарастырылады. Аталмыш қаулының негізгі ерекшеліктеріне тоқталып өтейін. Егер бұрын да облыстағы алдыңғы қатарлы спортшыларға арнайы қаражат бөлу қарастырылып келген болса, қазіргі уақытта сол қаржының нақты мөлшерлері бекітілді. Облысымызда бұқаралық спортты дамыту үшін олимпиадалық, сондай-ақ олимпиадалық емес спорт түрлерімен айналысушыларды да қаржыландыру қарастырылып отыр. Мысалы, осы уақытқа дейін облысымызда 29 спортшы ай сайынғы ақшалай төлеммен қамтылған болса, олардың 25-і олимпиадалық спорт түрімен айналысатын. Алдағы жылдан бастап осындай төлеммен облысымыз бойынша 115 спортшы қамтылмақ. Мұндай төлем тоғызқұмалақ, шахмат секілді спорттың интеллектуалды түрімен айналысушыларға да төленеді. Ең жоғарғы төлем спорттың олимпиадалық түріне тиесілі болмақ. Мысалы, біздің облысымызда олимпиада ойындарынан бірінші орын алған спортшыға ай сайын 500 мың теңге төленбек. Жаңа қаулы тәртібіндегі төлем 2018 жылдың бірінші қаңтарынан басталады. Ол кезде спортшымен келісімшарт жасалады. Келісімшарт негізінде спортшы көрсетілген мөлшердегі ақшалай еңбекақыны облыс бюджетінен алып тұрады. Есесіне әр түрлі спорттық додаларда облыс намысын қорғайтын болады. Тағы бір айта кетер жәйт, облыс бюджетінен еңбекақы алатын, ұлттық құрама сапына енген спортшының көрсететін нәтижесіне байланысты мониторинг жүргізіледі. Нақтырақ айтқанда, ол жаттығуға немқұрайлы қараса, спорттық ережелерге бағынбай тәртіпсіздік танытар болса, ел чемпионатында төмен нәтиже көрсетсе, допинг қабылдаса төлем тоқтатылады. Біздің облысымызда қабылданған қаулының тағы бір ерекшелігі — юниорлар және жасөспірімдер де ай сайынғы төлеммен қамтылатын болды. Мысалы, жасөспірім спорттың олимпиадалық түрінен Қазақстан чемпионы болса, ол ай сайын 30 мың теңге көлемінде еңбекақы алады. Бұл облыс әкімдігінің спортты әлеуметтік тұрғыда қолдауының айқын көрінісі. Аталмыш бағыттағы төлемдердің мөлшері еліміздің әр өңірлерінің мүмкіндіктеріне байланысты әр түрлі, — деді брифингте Әсия Рахымқызы. Басқарма басшысы журналистер қойған сауалдарға да жауап берді.

Нұртас  НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал  өңірі»

Роман КОПНЯЕВ, ДК-42 телеарнасы:

— Әсия Рахымқызы, облысымыз бойынша 115 спортшы арнайы төлеммен қамтылатынына тоқталдыңыз. Осындай еңбекақы алатын қанша жаттықтырушы және құрама команда жетекшілері бар? Бұл бағытта бөлінетін ақшалай қаржының бір жылдық мөлшері қандай шамада болмақ?

Әсия АМАНБАЕВА:

— 115 спортшы, 62 жаттықтырушы бар. Спортшылар үшін айына 8 млн. 220 мың, жаттықтырушыларға 2 млн. 293 мың теңге бөлінбек. Сонда шамамен айтқанда, жылына 120 млн. теңге көлемінде қаражат бөлініп отырмақ.

Газет мәртебесі мен беделінің  биік болуы алдымен білікті журналистердің қажырлы еңбегі екені аян. Таяуда бір ғасырлық мерейтойын атап өткен газетіміздің мерейін асырып жүрген алдыңғы толқын  ағалардың бірі һәм бірегейі – Есенжол Қыстаубаев. Бүгінде «Орал өңірі» десе, оқырмандарымыздың ойына Есақаң, ал Е. Қыстаубаев десе, «Орал өңірі» оралатыны белгілі.

Кезінде  өзі де  ағалардың тәлімін көрген, адамгершілігі де, білім-білігі де мол Есенжол Жұмағұлұлы осыдан  бірер күн  бұрын пайғамбар жасына толды. Алпыстың асқарына шыққан әріптесіміздің журналистика саласында әлі де талай асуларды бағындырарына сенімдіміз.

«Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері,   ҚР Мәдениет қайраткері,  Қазақстанның құрметті журналисі,  Ақжайық  ауданының құрметті  азаматы болып табылатын Есенжол ағамыздың мерейлі жасына орай оның «Аққу-маққу, қарлығаш-марлығаш» дегенше…» деген естелік мақаласын оқырман қауымның назарына ұсынып отырмыз.

Төртінші сыныптан бастап күнделік жаза бастағаным есімде. Өйткені сол тұста «Жазушы-журналист боламын» деп ақи-тақи шешіп қойғанмын. Жазушы болатын кісі бірдеме жазып жүруі керек, сондықтан күнделік жазуға кірісіп тұрмын ғой. Сол төртінші сыныптан бастап қолыма түскен кітаптарды шетінен оқи беретінмін. Қазақтың жазушылары өз алдына, олардың шығармаларын ауылдағы кітапханада барын шетінен, бірін қалдырмай оқып шығып, қызды-қыздымен Михаил Шолоховтың «Тынық Донын», Михаил Лермонтовтың «Біздің заманның батырын» түгестім. Алған әсерімді жұбымыз жазылмас бала дос Әбдиев Серікке әңгімелеп, «Шіркін-ай, ертерек туғанымызда екеуміз Аксинья мен Бэлаға ғашық болып, төртеуміз қол ұстасып, бірге жүретін едік қой…» деп өкінішімді жасырмадым. Бірақ әншейінде мен десе, жанын беруге анттасқан Серік досым: «Орысша білмейміз ғой, олармен қалай сөйлесеміз?..» деп біздің бала «махаббатымызға» маздамай жатып нүкте қойды. Өйткені орысшаға мақұрым екеніміз шындық еді. Ал жазудың шалығына 7-сыныптан бастап мықтап шалдықтым-ау деймін. Әуелі бұрқыратып өлең жазғаным есімде. Мектептің қабырға газетіне «Жамбыл атаға» деген өлеңім шығып, «Ойбуй, білмей келіппіз ғой, мынау Қыстаубаев дегенің ақын екен ғой» деген жел сөздің буымен біраз жерге барып қалдым. Соның екпінімен Тайпақ аудандық «Ленин жолы» газетіне бір топ өлеңдерімді жолдап келіп жіберейін. Ол өлеңдерім негізінен сыныптағы жақсы көретін қызыма арналған, яғни махаббат, сүйіспеншілік тақырыбына жазылған еді. Сондықтан мектепте оқитындығым туралы ештеңе жазған жоқ едім. Бір күні сыртында «Ленин жолы» деген тасқа басқан жазуы бар конверт келіп тұр. Жүрегім дүрсілдеп, әлгіні ашып келіп жіберсем, газеттің редакторы Бақтығұл Ойшыбаев деген ағай бір бетке жақындатып, тасқа басып, «Есенжол інім!» деп хат жазып жіберіпті. «Талабың бізді қуантты» деп мақтапты. Бұған, әрине, мен жүрегім жарылардай қуандым. Тек «Өлеңдеріңнің бір қайнауы ішінде екен, бұл күйінде жариялауға мүмкін болмады, ізден, көп оқы» дегеніне көңілім түсіп кетті. Жауап хаттың аяғына қарай «Сен әлі жассың, махаббат туралы жазуға ертерек, Отан, партия, комсомол, пионер туралы, ауылың, мектебің жайлы, достарың жөнінде жаз, сабағыңды жақсы оқы, өтірік айтпа, түзу сөйлеп, дұрыс жүрсең, сенен түбі бірдеңе шығады» деп жазыпты. «Апырым-ай, ағай менің оқушы екенімді қайдан біліп қойды екен?» деп айран-асыр қалдым.

Жазуыма қарап сыныптастарым өтініш жасай бастады. «Сыныптағы ана қызды жақсы көремін… Сен ақынсың ғой, соған хат жазып берші?..» дейді кезек-кезек оңашалап. Бәлсінбеймін, өздерінің қалауына қарай не өлеңмен, не қарасөзбен жазып беремін. Бір партада отыратын Нұрсат көршім бір күні сыныптағы А. деген қызға хат жазып беруімді өтінді. Кластағы Құдай қосқан көршім, өтінішін қалай жерге тастайсың әрі болашақ «ақын, жазушы-журналиспін», Нұрсатқа ғашықтық хатын мен жазып бермегенде, кім жазып береді. Өзімше «төгілтіп тұрып» жаздым. «Алтыннан ардақты, күмістен салмақты А…! Сендей қызбен бір сыныпта оқитыныма мақтанамын. Мектепті үздік бітіруіңе тілектеспін. Мектепті бітіргеннен кейін де өзіңмен бірге оқуды армандап жүрмін дей келіп, әрі қарай жұмбақтап, «Қарлығаштар неге қосарланып ұшады, аққулар неге жұптасып жүзеді?» деп (сірә, бір жерден оқыған болармын) қоя қоймай, «Біздер де солардай болып, неге жұптасып жүрмейміз?» деп мәселені төтесінен қойдым. Нұрсат оқып шығып, партаға етпеттей жатып алып, сабақ сұрап жатқан мұғалімге естіртпей, шиқылдап тұрып күлді. Бас бармағын көрсетті «Во!!!». Ол да мен сияқты малшының баласы еді. Сол «профессиональный болезнь» ұстамай тұра ма, малдың төңірегінде жүретін бірдеме қосқысы келіп кетті-ау деймін, «Ұялас күшіктердей болайықшы» деп қосып жазуымды қиылды. Мен оған «Махаббатқа итті араластырмайық» деп, үзілді-кесілді қарсы болуға, әйтеуір, ақылым жетті. Нұрсат сол хатты обалы не керек, он көшірді-ау… Сауатсыздығын сіз сұрамаңыз, мен айтпайын. А. сабаққа алғыр қыз, өте жақсы оқиды. «Оған қатесі өріп жүрген хат жазсақ, ұят қой» деп мен күйіппісіп, Нұрсатқа әлденеше рет көшірттім. Хат үлкен үзілісте А.-ның сөмкесіне сүңгіді… Жақсылық жасағасын ақырына дейін дұрыстап жасайын деп, сүңгіткен мен. Байқамай, түсіп қалар деп «Физика» оқулығының арасына, мұқияттап құтты жеріне қондырдым. Ілгері барыңқырап айтсақ, Нұрсаттың махаббат хаты екеумізге, әсіресе, оған тап-таза машақат болды, бейнет шектірді. Екеуміз терезелерге жағалай орналасқан үш қатарлы парталардың үшінші қатарында және ең соңғы партасында отырушы едік. Етпеттеп алып, бақылап жатырмыз. А. «Физиканың» арасынан сумаң етіп шыға келген хатты көрді. Оқып жатыр. Нұрсат екеуміздің жүрегіміз «тоқтап» қалды. Сабаққа алғыр, ортадан жоғары бойлы, тығыншықтай, сүйкімді келген қыз еді А. Өзі қайратты-ақ, балалармен алысып-жұлысқанда, біразын қанкөбелек шиырып жібереді, қолы да темірдей. Нұрсат та ғашық болатын қызды тапқан екен, анау киіктің асығындай Р. (класымыздағы ең нәзік қыз-тұғын) тақиясына тар келетін бе еді деп ішімнен ойлап қоямын. Бірақ қайтесің, махаббатқа дауа бар ма, болар іс болды енді. А. махаббат хатының аяғына жетті-ау деймін, бір кезде бізге қарай жалт қарады. Астағыпыраллай, әлем-тапырық жүзіне қарау мүмкін емес. Әншейіндегі қарақаттай көздерінен бет қаратпас, алапат вулкан атқылап барады. Екеуміз партамызға бұқтық. Бірақ тәрбиелі, тәртіпті оқушы ғой, ашу-ызасын тежей білді. Сабақ үстінде шу шығармады, хатты сол бойда мұғалімге апарып бермеді. Апарып берсе, мұғалім қысса, Нұрсат «топсасы бостау» бала еді, «Мен емес, хатты Қыстаубаев жазған» деп шырылдауы кәміл еді. Үзілісті күтіп отырмыз, қас қылғандай мұндайда уақыт өте ме? Содан ух, Алла-ай, қоңырауы түскір де соғылды-ау… Сыртқа зыттым… Болған жәйтті кейін естідім. «Мұғалім кластан шыққан бойда көздеріндегі вулкандары бұрқ-сарқ қайнаған А. Нұрсатқа таялып келді», — деді көргендер. «Қолында қалыңдығы екі елі «Физика», — деді А.-ның қасында тұрғандар. «Сол «Физикамен» Нұрсатты басынан төмпештеп тұрып ұрды», — дейді көріп тұрған бүкіл класс. Әр ұрған сайын «Мә, саған аққу! Мә, саған қарлығаш!» — дейтін көрінеді. «Солай төмпештеп-төмпештеп алып, бір уақытта «Физиканы» бұрынғысынан да басынан асырып, әуелете көтеріп алды», — дейді тағы да сол көріп тұрғандар. Сосын… «Хат жазғанша, сабағыңды оқып ал!» деп бұған дейінгі ударларынан да жойқын концовкасын беріпті. «Бір раундтың жартысына да жетпейтін уақытта Нұрсатымыз махаббаттың құрбандығына айналып, партада етпеттеп (бәлки есеңгіреп) жатып қалды», — дейді мұны көргендер жағасын ұстап. Сыртта соңымнан қуып жеткен жайсыз хабардың растығын класқа кіргенімде көрдім… Нұрсатым айра-жайрасы шығып, партада жатыр етпеттеп. «Технический нокаут» алған ғой, сірә (қанша дегенмен «еркек қарға» деген аты бар емес пе, егер қарсыласса, тап бұлай таяқ жемес еді… Алайда махаббаты түскірі қолын байлады ма, саусағының ұшын да қимылдатпапты). Аяп кеттім… Қапсыра құшақтап, жұбата бастадым. «Айттым ғой саған… Аққу-маққу.., қарлығаш-марлығаш… дегенше, ұялас күшіктердей болайық деп жазайық дедім ғой», — дейді Нұрсатым кемсеңдей, зорға сыбырлап.

Сөйтіп, Нұрсаттың енді маздай бастаған «махаббаты» лаулай алмай жатып сөнді… Оның сөнуіне хатты жазып берген мен себепкер болдым-ау деп парталасымның алдында біразға дейін кінәлідей сезініп жүрдім… Содан қайтып, кластастарыма машақаты көп, махаббат хаттарын жазып беруді мүлдем доғардым…

Есенжол ҚЫСТАУБАЕВ,

«Орал өңірі»

Өткен сейсенбіде облыстық мәслихаттың ғимаратында демократиялық күштердің «Қазақстан — 2050» облыстық коалициясы отырысы өтті. «Нұр Отан» партиясының облыстық филиалы ұйымдастырған шарада мемлекеттік тілдің латын қарпіне көшу мәселесі және әліпбидің бірыңғай стандарты талқыланды.

Жиналысқа облысымыздағы тіл мамандары мен зиялы қауым өкілдері қатысты. «Нұр Отан» партиясының облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Серік Сүлеймен жиынға төрағалық етіп, негізгі мақсаттармен таныстырды. Қатысушылар жаңа әліпбиге байланысты пікірлерімен бөлісіп, өздерінің ұсыныстарын айтты. «Нұр Отан» партиясының орталық аппараты ұсыныстардың барлығын қағаз бетіне түсіріп, арнайы комиссияға жолдамақшы.

Мұрат САБЫР,

филология ғылымдарының докторы, профессор:

– Ұлттық кодымызды жаңғырту үшін латын әрпіне көшетініміз екі бастан белгілі. Ал ұлттық кодтың сүйенетіні – тіл, әдебиет, мәдениет. Жиырмасыншы ғасырдың басынан бастап қазақ қоғамында жазу күрделі мәселеге айналды, оны тарихтан білеміз. Бүгінде ешқайсымыз қазақтың төл дыбыс жүйесін зерттеген Ахмет Байтұрсыновтай бола алмай отырмыз. Ең әдемі әліпби – Ахаңның тоғыз дауысты, он тоғыз дауыссыз әріптен құралған қазақтың төл дыбыс жүйесін білдіретін, араб қарпімен белгілеген әліпбиі. 1926 жылғы Бакудегі үлкен сиезден кейін бүкіл түрік әлемі латын жазуын қабылдады. Одан соң 1940 жылдары халықтан сұрамастан, Совет өкіметі кирилл әрпі негізіндегі әліппені енгізді. Осы әліппемен біз біраз жетістікке жетсек, оның кемшілігі де жетерлік. Әріптің көптігі – алфавиттің нашарлығы. 42 әріп дыбыстық жүйемізге үлкен кеселін келтірді. Орфографиялық заңдылықтарымыз көбейіп кетті. Бүгінде емле ережемізде 40-тан астам заңдылық бар. Елбасы біздің латынға көшуімізді осы кезеңге алып келді. Біз еш кешіккен жоқпыз. Бірақ латын әліпбиіне көшуде белгілі бір стандартты таңдау үшін ғалымдар арасында үлкен түсініспеушілік пайда болды. Жуырда Парламент Мәжілісінде ұсынылған жоба компьютердегі пернетақтаға өте ыңғайлы лайықталған. Осы арада кейбір ғалымдар керісінше техника тілдің ыңғайына бағынуы керектігін алға тартуда. Ондай жағдайда кейбір әріптердің үстіне таңбалар, диакратиялық белгілер қоюға тура келеді. Ал Елбасы ешқандай ілмексіз, үтір, нүктесіз жоба қабылдауымызды қалап отыр. Сондықтан ғалымдар соңғы нұсқаны ұсынған болатын. Жалпы, латынға көшудегі басты мақсат – жазу жүйемізді ақпараттық кеңістікке енгізу ғой. Мысалы, компьютерде орысша теріп отырып, орфографиялық қате жіберсеңіз, бірден сөздің асты қызылмен сызылады. Себебі орыс тілі әлемдік стандартқа енген. Қазақ тілі әлі енген жоқ. Оның үстіне біз диакриттік белгілерді қабылдасақ, әлемдік стандартқа тағы да кіре алмай қаламыз. Сондықтан арба да сынбайтын, өгіз де өлмейтін, екі ортадан шыға білу керек. Жобаны ұсынушылар ц, ф, в секілді дыбыстарды өзге тілден енген терминдерді айтып, жазу үшін қалдырғанын айтады.

Ал енді осының кесірінен емлемізде төл дыбыстар және кірме сөздер үшін екі ереже қатар жүрмек. Негізі, кез келген кірме сөз сол елдің дыбыстық жүйесіне бағынуы тиіс. Сонымен қатар жаңа жобада й мен і-ні бір әріппен белгілеген. Жүре-бара і дыбысын жоғалтып алуымыз мүмкін. Ондай мысал тарихта бар. Мәселен, түріктер латын жазуына өткенде қ дыбысын жоғалтып алды. Қазір қ-ны айта алмайтын жағдайға келді. Латын әрпіне көшу — рухани жаңғыруымыздың ең басты стратегиясы. Сондықтан мұны дауға айналдырмай, мейлінше тез көшуіміз керек. Көш жүре бара түзеледі. Өзбек ағайындар әлі күнге дейін қателерін түзеп жүр. Біз де түзерміз. Ал негізінде өз басым бір  дыбыс — бір әріп деген жүйені және 28 әріптік алфавитті қолдаймын.

Құспан АРОНОВ,

М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың доценті,  филология ғылымдарының кандидаты:

– Жазу жәй нәрсе емес, ол — мәдениеттің көрсеткіші. Көршілес Қытайдың иероглифті қолданғанына бес мың жылдан астам уақыт болды. Өздерінің тіл мамандарының айтуы бойынша, кемшіліктер оларда да бар. Бірақ соған қарамастан, әлі күнге дейін еш өзгертусіз қолданып отыр. Қазақтың рухани көсемі Ахмет Байтұрсынов жасаған араб жазуының да бірнеше мыңдаған жылдық тарихы бар. Құранда 28 әріп болса, сол әріптерді арабтар осы күнге дейін бірде-бір өзгертусіз қолданып отыр. Мейлі, жазуда заманға сай реформалар болады делік. Бірақ тіпті халықаралық тіл ретінде үстемдік жүргізіп отырған ағылшын тілінің өзінде көптеген сөздің жазылуы мен айтылуы бөлек сөздер көп.

Ал олар реформа жасамай отыр.

Біз болсақ, ХХ ғасырдың өзінде белгілі саяси жағдайлардың салдарынан әліппені үш рет өзгертуге мәжбүр болдық. Осы күнге дейін қолданып келген Сәрсен Аманжоловтың дайындаған әліппесінде көптеген кемшіліктер бар. Ең алдымен, дыбыстық жүйемізді бұзды. Орыс сөздерін сол күйінде айтып, жазамыз деп, орыс әліпбиіндегі дыбыстарды түгел енгізді. Қандай әліпби болсын, ешбір тілдің дыбыстық жүйесін толық жеткізе алмайды. Ал біздің тіл үндестік заңына бағынған. Өткен ғасырлардағы саяхатшы ғалымдар қазақ тілінің әуезділігіне таңғалысқан. Өйткені біздегі төл тоғыз дауыстылар бүкіл дыбыстық жүйеге ықпал жасайды. Бір дауыссыздың өзі қасындағы дауыстының ыңғайына қарай төрт түрлі реңкте айтылады.

Соңғы жобаның біздің жазуымызға жат екенін мойындауымыз қажет. Амал жоқ, осы жобаны қабылдай отырып, кейін қателерін түзетуіміз керек. Жаңа әліпбиге жат әріптер кіріп отыр. Бірақ оларды жойып, 28 әріппен қалсақ, жазуымызда эволюия емес, революция болады. Өйткені оған әлі қоғам дайын емес. Негізі, тіл бірінші орында тұру керек. Ал мына жобада техникаға басымдық берілген. Латын жазуын Еуропаның 80 пайызы қолданып отыр. Бірақ олардың барлығы латынның 26 әрпін түгел көшіріп алған жоқ. Әрқайсысы өзінің дыбыстық жүйесіне бейімдеп алды. Диграфтарды қолдану қате, ал диакриттік таңбаларды қолдану, меніңше, дұрыс.

Ғабит ХАСАНОВ,

М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың профессоры, филология ғылымдарының докторы:

– Сөзден іске көшетін уақыт келді. Тәуелсіздік алғаннан кейін академик Ә. Қайдари алғаш рет осы мәселені қозғаған еді. Сол кезеңде Өзбекстан, Түркіменстан, Әзірбайжан мемлекеттері латын әліпбиіне көшіп алды. Экономиканы бірыңғайлағаннан кейін өзіміздің қазақ тіліне реформа жасайтын уақыт келгенін Елбасымыз сезіп отыр. Бүгінде бірыңғай жүйеге келу мәселесі қызу талқылануда. Компьютерлік сауаттылық күшейген жаһандану заманында кирилл әліпбиінің кемшін тұстары байқала бастады. Осыған орай 42 әріпті азайту мәселесі дұрыс жолға қойылды. Бүгінде ғалымдар екі ұстанымға сүйеніп отыр. Ол – қазақ тіліндегі дыбыстық жүйені және практикалық қолданыстағы сөздерді сақтау. Осы мәселенің жілігін шағып, сорпасын ішкен атақты ғалым Әлімхан Жүнісбектің жуырда радиоға берген сұхбатын тыңдадым. Ол «Латынға көшіп алайық, ағайын!» деді. Қазіргі саяси жағдайда әр түрлі күштердің әсер етуінен шығар, ол кісінің өзінің жобасы өтпесе де, салқынқандылық танытып, Парламентте ұсынылған жобаны қолдап отыр. «2020 жылдан бастап бірінші сыныптың балаларына оқытатын әліпбиді қазірден бастап енгізе берейік, ал оған дейін бірыңғай стандарт жөнінде әлі де келісе жатармыз» — деді ғалым. Жаңа әліпби компьютерде теруге өте қолайлы. Артықшылығы сол ғана. Бірақ қазақ тілінің дыбыстық жүйесіне өте қолайсыз. Себебі диграф бара-бара біздің дыбыс жүйемізді бүлдіреді деген қауіп бар. Ол туралы профессор: «Қорқудың қажеті жоқ. Біз оған арнайы айтылу жүйесін енгізіп, халыққа түсіндіреміз» — деді. Олай болса, қауіп азаяды. Қазақ тілінде жалпы тоғыз дауысты, 19 дауыссыз дыбыс бар. Ал қазіргі ұсынылып отырғанда 33 әріп. Президентіміз өзі құйрығы бар, нүктесі бар, компьютерде екі-үш рет соғатын әріптерге қарсы. Осы пікірді ескеріп, ғалымдар соңғы нұсқаны ұсынып отыр. Иә, алфавитті 42 әріптен 33-ке түсіріп алу керек. Сосын ц дегеніміз т мен с-ның қосындысы, ч дегеніміз т мен ш-ның қосындысы, егер осы сәтті ескерсек, өзінен-өзі артық әріптер түсіп қалады. Артық әріптерден құтылмақ керек. Тілші ғалымдармен сөйлесіп, сондай ұсыныс білдіргім келіп отыр.

Айналып келгенде, ғалымдарымыздың алдыңғы көші осыған тоқайласып тұрған соң, өз басым соңғы жобаны жөн көрдім. 2022-2025 жылдары осы әліпбиге көшіп алайық, содан кейін талай тәжірибе бола жатар. Мұтар Шаханов бастаған ағаларымыз қауіптеніп, қарсылық білдіруде. Қарсы болатын себебі тек қана материалдық жағдайға байланысты. Газет-журналдардың таралымы азайып кетуі мүмкін. Бізде шамамен жиырма жылға дейін латын мен кирилл әліппелері қатар жүреді. Газетке шыққан бір мақала екі тілде қатар басылады. Содан соң екіншісі азая бастайды. Одан қорқудың қажеті жоқ. Бұл болашақ үшін жасалып отыр. Облысымыздың барлық ғалымдары жаңа жобаны қолдайтын шығар деп ойлаймын.

Ғалымдардың ұсыныс-пікірлерін қағазға түсірген

Айым ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал өңірі»

Сейсенбіде өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен кезекті брифингте Ақжайық ауданының әкімі Әділ Жоламанов ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуы жайында баяндады.

Тоғыз жолдың торабында орналасқан Ақжайық ауданы – Жайық бойынан тұрақ тепкен шұрайлы мекен. Өнім өндіретін және өнім өңдейтін кәсіпорындар шоғырланған іргелі ауданда жаңа буын кәсіпкерлер нарықтық экономиканың қыр-сырын жете меңгеріп, кәсіптерін білгірлікпен өрге бастыруда. Мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан қолдаулар мен көмектерді мақсатты пайдаланып, алтын бесік – ауылдың гүлденуіне қол жеткізуде. Бұған ауданда атқарылып жатқан ауқымды істер, өмірге етене еніп, ел игілігіне айналған мемлекеттік бағдарламалардың жергілікті жерде жүзеге асырылуы толық дәлел бола алады.

Ақжайық ауданының әкімі Әділ Жоламановтың мәлімдеуінше, жыл басынан бері өнеркәсіп өнімінің көлемі 1 313,8 млн. теңгені, ал негізгі капиталға салынған инвестиция көлем жеті айда 640,8 млн. теңгені құраған. Сонымен қатар, бөлшек саудадағы тауар айналымы 5 млрд 407 млн. теңгеге жеткен.

Мал өсіру – аудан халқының атакәсібі. Осы орайда аудан шаруалары асыл тұқымды мал өсіруге бағытталған «Сыбаға», «Құлан», «2017-2021 жылдарға арналған агроөнеркәсіптік кешенді дамыту» секілді мемлекеттік бағдарламалар арқылы қораларын малға толтыруда. Мәселен, өңірдегі ірі қара малы 7,6, жылқы 14,5 пайызға көбейген. Малдың тұқымдық сапасын жақсартып, өнімділігін арттыру үшін мал басын асылдандыру қажеттігін шаруалар түсініп келеді. Қазіргі таңда аудан бойынша 30 ірі қара, 6 жылқы, 2 қой өсіретін асыл тұқымды шаруашылық бар. Биыл аудан бойынша тұқымдық түрлендіру аясында селекциялық және асылдандыру жұмыстарына қатысатын шаруа қожалықтарының үлесі былтырғыға қарағанда басымырақ. 2016 жылы 17 шаруа қожалығы 10 569 баспен қатысса, биыл 20 шаруа қожалығы 11 000 бас аналықпен қатысуға ниетті. Сонымен қатар ауыл шаруашылығы өнімі өндірісін арттыру және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында 3 ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативі мал бордақылау шараларын қолға алса, 22-сі тұқымдық түрлендіру бағытында жұмыстануда. «БатысМарқаЛамб» ЖШС жанынан ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативі құрылды, мал бордақылау кооперативтері жыл соңына дейін әр ауылдық округте құрылуы тиіс. Ақжайықтық шаруалар қолға алған игілікті істің бірі – Алмалы ауылдық округіндегі алма бағы. Жергілікті азаматтар тамшылатып суару әдісін қолданып, 9 гектар жерге алма ағаштарын еккен.

Брифингте Әділ Жоламанов өңірдегі суармалы алқаптарды көбейту бағытындағы жұмыстардың жай-жапсарын баян етті. Өткен жылы облыстық бюджеттен бөлінген 52 млн. теңгеге Жайық-Көшім суармалы-суландыру жүйесіндегі коммуналдық меншікте тұрған 5 канал мен 23 көлтабанның, сонымен қатар Қашкен, Ащы-Азнабай-Тайпақ, Азнабай-Тайпақ каналдарының және №53 лиман деп аталатын көлтабанның құжаттары дайындалған. Жыл соңына дейін құжаттар толық рәсімделуі тиіс. 2016 жылы 24 шаруа қожалығына қарасты 29 655 гектар жер мемлекет меншігіне қайтарылса, биыл 5 шаруа қожалығынан мақсатты пайдаланбаған 11 506 гектар жер мемлекетке қайтарылды.

Биыл облыс аумағында дала өрті жиі тіркелгені, кей аудандарда тіпті адам өлімі мен мал шығыны орын алғаны белгілі. Тілсіз жау Ақжайық ауданын да шарпып өтіп, ауыл халқын біраз әбігерге салған болатын. Журналистер аудан әкімінен дала өрттерінің себеп-салдары мен қысқы мал азығы қорының дайындалу барысын сұрады.

– Ауданымызда өртенбеген ауылдық округ қалмаған шығар. Соның ішінде шілде айынан бастап, дала және тоғай өрттері жиі орын алды. Былтыр аудан аумағында 16 дала өрті тіркелсе, биыл 53 рет өртенді. Көршілес Атырау облысы, Жаңақала, Қазталов аудандары аумағынан келген өрт бізді де шарпып өтті. ОралАтырау тас жолының 240 шақырымы біздің аудан арқылы өтеді. Көліктегі жолаушылардың темекі тұқылын лақтыруы, қатты жел кезінде электр бағандары сымдарының қысқаша тұйықталуы, шаруалардың тиісті техникалық байқаудан өтпеген көлікпен шабындыққа шығуы және т.б. жағдайлар кері әсерін тигізді. Шабдаржап, Тайпақ ауылдарынан басталған өрт екі-үш күн сайын қайталанып, үдей түсіп, Жайықтың сол жағалауындағы тоғайға өтті. Тұрғындар арасында өрт сөндіру жұмыстарының басы-қасында әкімдер жүрмеді деген реніштер айтылды. Бірақ, өзім, екі аудан әкімі, ауылдық әкімдіктер жанынан құрылған ерікті өрт сөндірушілер топтары, барлығы да атсалысты. Олар арнайы дала өртін сөндіру құрылғысымен жабдықталды. Шабдаржап, Ескі есім, Жаманқұдық ауылдарында зақымдалған электр бағандары үш күннің ішінде қалпына келтірілді. Тілсіз жаудың кесірінен 57 мың гектар жер өртенді, соның ішінде 23 шаруа қожалығының жері бар, мыңға тарта бума шөп өртеніп кетті, ауыл шаруашылығы техникаларына зақым келді. Қазіргі таңда қажетті 206 740 тонна мал азығы қоры дайындалды, – деді Әділ Тауфиқұлы.

Аудандағы тағы бір өзекті мәселе – бруцеллез ауруының тыйылмауы. Кеселмен күресте өткен жылғымен салыстырғанда биыл біраз ілгерілеушілік бар. Атап айтқанда, ауру деңгейі ірі қарада 26 пайызға, ұсақ малда екі есеге азайған. Әйтсе де, аурудың малдан адамға жұғуы жиілеп барады.

– Бруцеллезге шалдыққандар саны былтыр 16 болса, биыл 34-ке жетіп отыр. Өкінішке орай, науқастанғандардың арасында мектеп жасындағы балалар да бар. Дені ересек адамдар. Тұрғындармен, мектеп оқушыларымен кездесулерде балаларды қораға жақындатпау туралы, сақтық шараларын қатаң ұстану жайлы айтып жүрміз. Профилактикалық жұмыстар алдағы уақытта да жалғасады, – дейді аудан әкімі.

Республикалық Орал-Атырау тас жолының аудан арқылы өтуі шағын және орта кәсіпкерліктің кең қанат жаюына оң ықпал етуде. 32 жол сервисі нысанының қатары биыл тағы төрт нысанмен толыққан екен. Бударин ауылдық округі аумағында жалпы құны 30 млн. теңгені құрайтын сүт фермасының құрылысы қарқын алуда. Ақжол ауылдық округінде 150 бас ірі қараға арналған мал бордақылау алаңының құрылысы аяқталуға жақын. Сонымен қатар Алғабас ауылында да 3 000 басқа арналған бордақылау алаңы салынбақшы. Аудан орталығында тәулігіне 1 400 бас ұсақ мал соятын «БатысМарқаЛамб» ЖШС-ның ет комбинаты және күніне 50 бас ірі қара малын соятын «БатысНық» ЖШС-ның ет өңдеу комбинаты қызмет көрсетуде.

– Өткен жылы «БатысМарқаЛамб» ет өндіру комбинаты шаруа қожалықтарына 102 млн. теңге көлемінде қарыз болған еді. Жыл басынан бері 60 млн. теңгесі қайтарылып, қазіргі бережағы 42 млн. теңгені құрап отыр. Комбинат басшылығымен бірлесіп жұмыстанып жатырмыз, бұл мәселе таяу арада шешіледі. Бүгінге дейін «БатысМарқаЛамб» Иранға 52 тонна ет жөнелтті. Жақында 30 мың бас ұсақ мал бордақылайтын алаң салу жөнінде қытайлық кәсіпорынмен келісімшарт жасалды. Мал бордақылау кешені біздің ауданда салына ма, әлде көрші аудандарда ма деген мәселе шешілуде, – дейді Әділ Жоламанов.

Таза ауыз сумен қамту мәселесі де біртіндеп шешімін тауып келеді. «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында Атамекен, Қабыршақты, Базаршолан ауылдары және «Ақбұлақ» бойынша Ақсуат, Дөңгелек, Есім, Баянтөбе, Ақбұлақ елді мекендері сапалы ауыз сумен қамтылмақ. Жалпы келер жылы аудандағы 13 ауылға таза ауыз су жеткізілмек. Сонымен қатар 2017-2018 жылдары ауданның 11 елді мекеніне табиғи газ құбырын тарту жұмыстары аяқталмақ. Шабдаржап ауылында 198 орындық қос қабатты жаңа мектеп салынуда, аудан орталығында 300 орындық Абай атындағы мектеп-гимназияның және 100 орындық интернаттың, ал Атамекен ауылында 108 орындық мектептің құрылысы қолға алынбақ.

Байқағанымыз, Ақжайықта атқарылар іс ауқымды. Шұрайлы мекендегі еңбек көрігі өрістеп, толымды табыспен еселене түскей.

Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ,

«Орал өңірі»

Сейсенбі  күні  облыс  әкімі  Алтай  Көлгінов  Зеленов  және Тасқала  аудандарында  жұмыс  сапарымен  болып,  бірқатар құрылыс  нысандарын  аралады.

Переметный ауылында болған облыс әкімі ағымдағы жыл соңында пайдалануға берілетін  спорттық кешені мен Деркөл өзені бойында салынып жатқан су қоймасының құрылыстарын аралады.

Айта кетейік, Зеленов ауданы орталығында бой көтеріп жатқан спорт кешенінің құрылысын «Уральскстройинвест» ЖШС жүргізуде. Аталмыш серіктестік директорының құрылыс жөніндегі орынбасары Федор Павкиннің мәліметінше, 160 орынға есептелген спорт нысанын салу жұмыстары ағымдағы жылдың 15 маусымында басталған. Спорт кешенін салуға 280 миллион теңге қаржы бөлінген болса, күні бүгін соның 180 миллион теңгесі игерілген. Нысанда 54 құрылысшы жұмыс жасауда. Сондай-ақ  жергілікті бес тұрғын еңбек биржасы арқылы жұмыспен қамтылған. Бүгінде құрылыс жұмыстарының 87 пайызы аяқталған. Дәл қазір ғимараттың ішкі жөндеу жұмыстары жасалуда. Айта кетейік, нысанның аумағында үлкен спорттық зал, көрермендерге арналған орындықтар, киім ауыстыруға және жуынуға арналған бөлмелер орналаспақ. Бүлдіршіндердің спорттың барлық түрімен шұғылдануларына мүмкіндік беретін нысан толығымен қараша айында пайдалануға беріледі  деп  жоспарлануда.

Аудандарда жүргізіліп жатқан әр құрылыстың басы-қасында болған облыс әкімі аталған нысандардың уақтылы әрі сапалы аяқталуын қатаң тапсырды.

Сонымен қатар мердігер компаниялардың басшыларына жергілікті құрылыс материалдарын пайдалану қажеттігін және тұрғылықты халықты  жұмысқа  тарту керектігін тағы да еске салды.

Өңірімізде «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша салынып жатқан Тасқала – Озинки бағытындағы жол құрылысы да облыс әкімінің назарынан тыс қалмады. Тасқала ауданының орталығында болған облыс әкімі көшелерге төселіп жатқан тас жолдарға, абаттандыру жұмыстарына, бой көтерген спорттық  алаңқай құрылыстарына  оң  баға берді.

Қашықтығы 100 шақырымды құрайтын Тасқала – Озинки бағытындағы тас жол жамылғысы жаңа технологиямен төселуде. Бүгінде құрылыс жұмыстарына 350 жұмысшы және 50-ден астам арнайы техника жұмылдырылған. Биылғы жылға жоспарланған жол бөлігінің 20 шақырымнан астамына  асфальт төселіп, 11 шақырымы қалған. Бұл жолды күрделі жөндеу жұмыстары алдағы жылы толықтай аяқталуы тиіс. Яғни  осы жылы қараша айында Тасқала ауданы орталығына «жетіп жығылады» деп күтілген  жолдың құрылысы келер  жылы Ресей шекарасына  дейін  жетпек.

– Жұмыс сапарымыздың басты мақсаты – Елбасымыздың  «Нұрлы жол» бағдарламасының орындалуына бақылау жасау. Өздеріңізге мәлім Ресей шекарасымен байланыстыратын халықаралық дәрежедегі күретамыр жолымыз күрделі жөндеуден өтуде. Бұл жолды жөндеу жұмыстарына республикалық бюджеттен 9,5 миллиард қаражат бөлінді. Ағымдағы жылы осы бағыттағы жол құрылысының басым бөлігін бітіретін боламыз. Жаздың жаймашуақ айлары өтіп, күз мезгілі де келіп жетті. Сол себепті жұмыс қарқынын күшейтіп, екі-үш ауысымда жұмыс жасауды тапсырдық. Өткен жылдың көктем-күз айларының жауын-шашынды уақытында Тасқала ауданына көлік қатынасы қиындағаны белгілі. Жолдың осы тұстарының құрылысы біткен күнде бұл күрделі мәселе өз шешімін табатын болады. Сонымен қатар екі аудандағы абаттандыру жұмыстарында қарап өттік. Қос ауданда да жұмыс қарқынды жүргізілуде. Переметный ауылында үлкен спорт кешені салынып жатыр. Бұл ауылдық жерде бұқаралық спортты дамытуға, жастарымыздың салауатты өмір салтын ұстанып, әрдайым спортпен шұғылдануларына зор мүмкіндік ашатын болады. Кешеннің құрылысы қараша айында аяқталып, пайдалануға беріледі деп күтілуде. Сонымен қатар осы ауданда өткен халықпен кездесуде ауыл маңындағы су бөгетін жөндеу керектігі де жиі айтылатын. Сол бөгетті жөндеу жұмыстары қарқынмен жүргізілуде. Алдағы бір-екі айда тапсырылатын болады. Зеленов ауданының орталығындағы он көшені жөндеу жұмыстарына да қаражат бөлінді. Екі жылға жоспарланған жол құрылысы ағымдағы жылы бастау алып, келер жылы өз мәресіне жетеді деп күтілуде. Дариян ауылында да бірқатар құрылыс жұмыстары атқарылуда. Атап айтсақ, ол ауылда 300 орындық мектеп және жатақхана салынып, мәдениет үйі күрделі жөндеуден өтуде. Еліміздегі «Нұрлы жол» бағдарламасымен бой көтеріп жатқан білім ошағы да келер жылы өз есігін ауыл оқушыларына айқара ашпақ. Жалпы айтар болсақ, осындай қарқынды жұмыстарды атқару үшін аумағы үлкен аудан болғандықтан, бір ғана Зеленов ауданына үш миллиард теңгеден астам қаржы бөлінді. Біздің мақсатымыз – облыс орталығымен аудан-ауылдардағы жүргізіліп жатқан құрылыс нысандарының сапасы мен орындалу мерзімін қатаң қадағалау және келер жылғы атқарылатын жұмыстарды маңыздылығына қарай жоспарлауымыз керек, – деді Алтай  Сейдірұлы.

Мұнан соң облыс әкімі Тасқала ауданындағы атқарылып жатқан игі істерге де тоқталып өтті.

– Бұл аудан орталығында алты көше күрделі жөнделуде. Бес көшенің жол құрылысы осы жылы аяқталса, бір көше келер жылы пайдалануға берілмек. Аудан-ның үш елді мекенін таза ауыз сумен қамту жұмыстары жүргізіліп жатыр. Сонымен қатар аудан орталығындағы сегіз көшеге таза ауыз су тартылды. Осы жұмыстардың барлығына 1 миллиард 300 миллион теңге бөлінді. Бұл игі істердің барлығы Елбасымыздың ауылдық жердегі тұрғындардың тұрмыс деңгейін жақсарту тапсырмасы аясында атқарылуда, – деді  облыс әкімі БАҚ өкілдеріне  берген  сұхбатында.

Нұрбек  ОРАЗАЕВ,

«Орал  өңірі»

Суреттерді  түсірген  Темірболат  ТОҚМАМБЕТОВ

Байдарка мен каноэ есуден өтетін түрлі сайыстарда өңіріміздің, еліміздің намысын абыроймен қорғап жүрген қос ару қызымыз – Ділназ Алмағамбетова мен Антонина Казанина  үшін жаңа оқу жылы сәтті басталды.

Тарқатып айтар болсақ, олар биыл Астанадағы спортқа дарынды балаларға арналған республикалық мектеп-интернатына оқуға түсті. Артынан республикалық олимпиада резервтерін дайындау орталығына қабылданды. Айта кетейік, Ділназ бен Антонина – аталмыш спорт түрі бойынша кәсіби тұрғыдан білім алып жатқан өңіріміздің алғашқы қарлығаштары.

Ақжайықтық арулар көптің бірі емес, қатарының алды екенін 12-15 қыркүйек аралығында Алматыда байдарка мен каноэ есуден өткен республикалық турнирде тағы бір мәрте дәлелдеді. 2001-2002 және 2003 пен одан төмен жылғы туғандар арасында болған жарысқа еліміздің 9 өңірінен 200-ден аса спортшы қатысты. Облысымыздың атынан сынға түскен 15 ескекшінің ішінен Ділназ бен Антонина үздік болды. Яғни Ділназ төрт түрлі қашықтықтың үшеуінде жеңімпаз атанып, біреуінде 2-орын алса, Антонина екеуінде топ жарып, қалғанында жүлдегерлер сапынан көрінді. Сөйтіп екеуі келесі жылы өтетін Азия чемпионаты мен кіші олимпиада ойындарына жолдама алды. Жерлестеріміздің арасынан сондай-ақ, Данил Соколов мәре сызығын төртінші болып қиса, Аяулым Жанболат, Екатерина Сарминалар алғашқы ондыққа кірді. Ескекшілерімізді бұл сайысқа дайындаған ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушылары В. Астафьев пен А. Новозенко болатын.

Байдарка мен каноэ және академиялық есуден БҚО федерациясы осынау жарысқа баруға қаржылық қолдау көрсеткені үшін облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасына өз ризашылықтарын білдіреді.

Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ,

«Орал өңірі»

Адам баласы жоспарсыз өмір сүре алмайды ғой. Күнделікті өмірде әр түрлі жағдайға байланысты жоспарлар құратынымыз рас. Мысалы, білім алуды, еңбек етуді, той жасауды, дүниеге бала әкелуді, еңбек демалысын, үй немесе көлік сатып алуды жоспарлаймыз.  Олардың бірі жүзеге асса, бірі аспай жатады.

Ал зейнетақы туралы ойдан (ол қарттық шақты көз алдымызға елестетеді) бір түрлі аулақ болуға тырысамыз. Егер зейнет жасыңызда лайықты өмір сүруді, сапалы емделуді, жақсы демалуды жоспарлаған болсаңыз, зейнетақы туралы бәрібір ойлану керек.

«Азын-аулақ зейнетақымды қайда жұмсасам екен: коммуналдық төлемдерді төлейін бе, әлде дәрі-дәрмек сатып алайын ба? Мүмкін, балаларыма азық-түлік сатып алғаным дұрыс шығар?» — деп, тиын санап қалудан құтылуға болады ма? Болашақта осындай дилеммаға тап болмас үшін, зейнетақы қорының мамандары зейнет жасыңыздағы өміріңіздің қалай болатындығын 50 немесе 40 жаста емес, одан да ерте кезде ойлануға кеңес береді.

Ұрпақтар ынтымақтастығы бойынша қалыптасқан, мемлекеттік бюджеттен төленетін зейнетақыны 1998 жылға дейін еңбек еткен жандар ғана ала алатындығын ескере кеткен жөн. Мұндай ортақ жүйе жұмыс істеп, салық төлейтін тұрғындардың саны зейнеткерлердің санынан кемінде төрт есе артық болған жағдайда ғана өз жемісін береді екен. Бірақ Қазақстанда мұндай арақатынас өткен ғасырдың 90-шы жылдары бұзылған.

Егер қазіргі таңда кез келген адамнан: «Бүгінгі зейнеткерлер үшін көп салық төлеуге дайынсың ба?» деп сұрасаң, «Иә, дайынмын», — деп жауап беруі неғайбыл. Бұл түсінікті де. Өйткені ол неге өзі үшін емес, өзге үшін төлеуі керек? Мүмкін, бүгінгі зейнеткер жас кезінде жарытып жұмыс істемеген шығар!? Ал бүгін кезінде жұмыс істеген зейнеткерлер секілді лайықты зейнетақы алғысы келеді. Бұл әділдікке жата ма? Жоқ.

Мінекей, осыдан барып зейнетақы қорындағы жеке зейнетақы шотына өзіңнің зейнетақы жинақтарыңды жинау қажеттілігі туындайды.

Отандық зейнетақы жүйесінің жинақтаушы құрамдауышы міндетті және ерікті деп аталатын екі бөлімнен тұрады.

2017 жылдың басына қарай зейнетақы жүйесінің міндетті бөлігі (10% міндетті зейнетақы жарналары және жұмыс берушілердің зиянды жұмыстармен айналысатын жұмыскерлері үшін өз қаражаты есебінен төлейтін 5%-дық міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары) зейнетақы жинақтарында 99,97 пайызды құрады. Ал ерікті зейнетақы жарналарын аударатындардың саны, өкінішке қарай, өте аз. Бұл салымшылардың бар-жоғы 0,04 пайызын құрайды.

Егер медицинаның дамуы арқасында зейнеткерлердің орташа өмір сүру ұзақтығы ұлғайып жатқандығын ескерер болсақ, әрине кімнің де болса, ауырмай-сырқамай, тоқшылықта ұзақ өмір сүргісі келетіні анық.

Қазіргі таңда көп адам Еуропа елдерінің зейнеткерлеріне қызыға қарайды. Өйткені олардың зейнет жасындағы өмірі лайықты қамтамасыз етілген. Олар қаржылық жағынан ешкімге тәуелді емес. Ал бұған оларға мемлекет мол көлемде зейнетақы тағайындағаннан емес, зейнетақы қорына аударылған қаражаттың көлемді болғандығы арқасында қол жеткізіліп отыр. Оның үстіне Батыс елдерінің зейнеткерлері өздерінің қарттық өмірін алдын ала ойластырады. Дамыған елдерде адамдар зейнетақылық жоспарын сонау студенттік кезеңнен бастап құрып, қарттық шаққа арнап өз еріктерімен саналы түрде қор жинай бастайды.

Мемлекет бұл мәселеде оларға көмектеседі. Қалайша? Зейнетақы жинақтарының негізгі бөлігі жинақталған шақта, адамдарға зейнетақы жинақтарына қосымша ретінде мемлекеттен зейнетақы жәрдемақысы төленіп отырады.

Ал бізге не кедергі? Зейнет жасына қор жинауда ең үлкен кедергілердің бірі – ол біздің өзіміз. «Уақыт  бар ғой, әлі-ақ үлгеремін», — деп жүргеніміз…

Ол аздай, қолбайлау болатын басқа да маңызды қажеттіліктер туындап жатады. Біресе, тұрмыстық техниканы жаңалау керек, біресе қарызды қайтару керек немесе көлік сатып алғың келеді. Осылайша қолда бар ақша жұмсала береді…

Тағы бір айта кететін жәйт, осы біз неге жалақыны конвертпен алуға келісеміз? Кейде тіпті жұмыс істеуге ерінеміз немесе табыс алсақ та, зейнетақы қорына жарна аударғымыз келмейді немесе аударуды ұмытамыз.

Қанша жерден мықты маман болсаңыз да, айына қанша табыс тапсаңыз да, ерте ме, кеш пе зейнет жасына шығып, белсенді жұмысты тоқтатқан шақта, зейнетақыға деп жинаған ақшаға немесе мемлекеттен төленетін базалық зейнетақыға ғана өмір сүруге тура келеді. Бірақ оның да мөлшері жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысу өтіліне тікелей байланысты.

Халықаралық еңбек ұйымының стандарттарына сәйкес зейнетақының мөлшері орташа жалақының 40 пайызынан кем болмауы тиіс. Бұл дегеніңіз, зейнет жасына шыққан азаматтың табысы орташа жалақыдан екі еседен артық  азайып кетуі мүмкін. Егер зейнеткер орташа жалақының 40 пайызын алатын болса, әрине оған күнделікті шығындарын азайтуға, өзінің өмір сүру салтын өзгертуге тура келеді. Ал жақсы коэффициент дегеніміз, ол – жалақының 80 және одан жоғары пайызы…

Кімде-кім зейнет жасында лайықты өмір сүргісі келсе, 63 жасқа дейін қанша қаржы жинауы керектігін, жарналардың мөлшерін қаншалықты ұлғайтып,  олардың қаншалықты жиі аударылуы керектігін бүгіннен бастап білуі керек.

Ал бұл тұрғыда зейнетақы калькуляторының көмегі зор. Оны зейнетақы жүйесінің қатысушысы БЖЗҚ сайтынан көре алады.

Егер сізде қосымша табыс көзі бар болса, онда олардан зейнетақы қорына аударымдар жасап тұру қажет. Сол табыстарыңыздың ең болмаса 5 пайызын ерікті зейнетақы жарналары ретінде аударуға тырысыңыз.

Зейнетақы капиталын жасау үшін оған соншалықты бір арнайы білім немесе ептілік қажет емес. Алыс жолдың кішкентай қадамнан басталатыны сықылды, зейнетақы капиталыңыз да зейнет жасыңыздағы өміріңізге арнап жинаған алғашқы теңгеден басталады.

Зейнетақы жинақтарыңыздың сомасы жарналардың сомасына ғана емес, олардың зейнетақы қорына тұрақты түсіп тұруына да байланысты. Өкінішке қарай, зейнетақы жарналарын салымшылардың барлығы бірдей уақтылы аудара бермейді.

Статистикалық көрсеткіштерге көз жүгіртсек, 2017 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша белсенді салымшылардың жалпы санының 20 пайызы жылына 1 жарнадан 3 жарнаға дейін, 29 пайызы – жылына 4 жарнадан 9 жарнаға дейін, ал 51 пайызы – жылына 10 және одан да көп жарна аударады.

2017 жылдың алғашқы жартысында белсенді салымшылардың 20 пайызы  — 1 жарнадан 2 жарнаға дейін, 38 пайызы – 3 жарнадан 5 жарнаға дейін, ал 42 пайызы – жарналарды ай сайын аударып тұрған.

Иә, лайықты соманы жинақтау үшін барлық табыс көзінен тұрақты түрде жарналар аударып тұру қажет.

Бұл ретте мемлекеттің өз жауапкершілігінен бас тартпайтынын айта кеткен жөн. Яғни мемлекет зейнетақының базалық деңгейін (2018 жылдан бастап ол еңбек өтілі мен жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысу өтіліне қарай өсетін болады) және зейнетақы жинақтарының сақталу кепілдігін қамтамасыз етеді.

Тек есіңізде болсын, меншікті зейнетақы капиталының жиналуына тек өзіңіз ғана жауаптысыз.

Гүлжан  ҒАЛЫМ