Кеше облыстық мәслихат сессиясында Батыс Қазақстан облысының әкімі Алтай Көлгіновтің өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы туралы есебі тыңдалды.

Облыстық мәслихат депутаттары мен қоғамдық емес ұйым өкілдері, сала басшылары мен аудан әкімдерінің қатысуымен өткен сессияда өңір басшысы ағымдағы жылғы жеті айда атқарылған жұмыстар мен алда тұрған міндеттер туралы жан-жақты баяндама жасады.

– Жақында Бурабайда өткен жиын барысында Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қоғамды одан әрі модернизациялау бойынша нақты тапсырмалар жүктеді. Тапсырмалардың барлығы Елбасының билік тармақтарын бөлу туралы саяси шешімімен, технологиялық жаңғырту бойынша жасалған Жолдауымен және қоғамдық санаға қозғау салған бағдарламалық мақаласымен тығыз байланысты. Біз өзіміздегі кадрлық әлеуетіміз бен қол-да бар ресурстарымызды мемлекет басшысының тапсырмасын орындауға төмендегідей негізгі бағыттар бойынша жұмыл-дыруымыз қажет. Біріншіден, тұрғындардың өмір сапасын арттыруға аса мән берілу қажет. Екіншіден, тұрғындарды еңбекпен қамтуға, ең бастысы тұрақты жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік жасау керек. Үшіншіден, кәсіпкерліктің дамуына жағдай жасап, өңірдегі бизнес климатты жақсарту. Төртіншіден, ауылшаруашылық саласының сапалы дамуы үшін өңдеу өнеркәсібіне инвестиция тарту. Бірінші бағыт тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыру бойынша, «Нұрлы жол», «Нұрлы жер» президенттік бағдарламалар мен мемлекеттік бюджет аясында әлеуметтік инфрақұрылымдарда кешенді құрылыс жұмыстары жүруде. Биыл білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет саласындағы барлығы 46 нысан жаңартылуда. Бұл әлеуметтік нысандардың басым бөлігі ауылдық елді мекендерде орналасқан. Денсаулық сақтау саласының 19 нысаны күрделі жөнделуде. Сонымен қатар 10 білім беру ошағының құрылысы жүріп жатыр. Деркөл, Зашаған, Дариян, Казталовка, Шабдаржап елді мекендерімен қатар Ақсай және Орал қалаларындағы орта мектептер бой көтеруде. Биыл үш мектеп пен бір мектеп интернатын пайдалануға беру жоспарланған болса, Ақсай қаласындағы балабақша бүлдіршіндер игілігіне берілді. Мемлекеттік-жекеменшік серіктестігі аясында 1 210 орынды қамтитын 4 балабақша құрылысының жобалық-сметалық құжаттамасы әзірленді. Олардың екеуі Орал қаласында (360 және 290 бүлдіршінге арналған) қалған екеуі (280 орындық) Жымпиты мен Чапаев ауылдарында салынатын болады. Біздегі балабақшалардың тек алты пайызы ғана жекеменшік. Бұл дегеніміз 474 балабақшаның 28-і ғана деген сөз. Осы ретті пайдалана отырып, депутаттық корпусты мемлекеттік-жекеменшік серіктестігі аясында бизнесті ортақ іске жұмылдыруға атсалысуға шақырамын. Мектептерді кеңжолақты интернетпен, «Қауіпсіз мектеп» аясында бейнебақылау камераларымен қамтамасыз ету жұмыстары жалғасуда. 600-ден астам білім беру ошағына 5 мың бейне бақылау камералары алынды. Бұл өз кезегінде қауіпсіздік шараларының артуына көмектеседі. Тағы 384 орта мектеп «BilimMedia» инновациялық білім беру жүйесіне қосылды. Республикада мектеп оқушыларын ыстық тамақпен қамтамасыз ететін үш өңір болса, соның бірі – Батыс Қазақстан облысы. Оқушылардың 95 пайызы мектептегі ыстық тамақпен қамтылған. Өңірімізде денсаулық сақтау саласын заманауи құрыл-ғылармен жабдықтау жұмыстары мен цифрлық жүйеге өтуі тұрақты түрде жүргізілуде. Медициналық ақпараттық жүйені, өңірлік біртұтас «Call-center», электронды кезек, электронды табло, «Созылмалы инфекциялық емес ауруларды басқару бағдарламасы» атты пилоттық жобалардың барлығын осы цифрлық жүйеге ауысудың нақты нәтижесі деуге толық негіз бар. Алыс елді мекендердегі денсаулық сақтау нысандары күрделі жөнделіп, жыл сайын көліктермен қамтамасыз ету жал-ғасуда, – деді облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Сонымен қатар өңір басшысы өз баяндамасында ағымдағы жылы облыс көлеміндегі төселетін немесе қайта жөнделетін автомобиль жолдарының ұзындығы 500 шақырымды құрайтынын айтты. Бұл өткен жылғы көрсеткішпен салыстырғанда екі есе көп екен. Сонымен қатар төрт бағыттағы республикалық маңыздағы жолдардың жөнделуі жалғасуда. Ағымдағы жылы бұл бағытта 155 шақырым жол төселіп, өңірімізде «Нұрлы жол» бағдарламасымен қолға алынып жатқан Саратов бағытындағы күре жолдың басым бөлігінің құрылысы аяқталмақшы. Қалған 18 шақырым жолдың жөнделуі келер жылдың еншісінде екен. Сондай-ақ облыстық және аудандық маңыздылығы бар 127 шақырым жолдарды жөндеу жұмыстарына 7 миллиард теңге қаражат қарастырылған. Оның сыртында 5 миллиард теңгені құрайтын қаржыға қала және аудан-ауылдардағы 140 шақырым жол жөнделуде.

Облыс әкімінің мәліметінше, ағымдағы жылы өңірдегі 55 елді мекенге таза ауыз су тартылуда. Ұзындығы 1100 шақырымды құрайтын су тарту жұмыстары аяқталған күнде 65 мың тұрғын таза ауыз сумен қамтылатын болады. Сол кезде облыс аумағының таза ауыз сумен қамтылу деңгейі 36 пайыздан 42 пайызға көтерілмек.

Биылғы жылы облыстың сегіз ауданында газдандыру жұмыстары жүргізілуде. Осы аудандардағы елді мекендерге көгілдір отын жеткізілген жағдайда Сырым, Қаратөбе, Шыңғырлау аудандары 100 пайыз газбен қамтылмақ. Оның сыртында ауылдық жерлердегі мектеп, аурухана, жатақхана секілді 100 ден астам нысан көгілдір отынға қосылуда. Осы жұмыстар аяқталғанда өңірдің газбен қамтылу деңгейі 93,4 пайыздан 95 пайызға жетпек.

Сондай-ақ өңір басшысы өз баяндамасында облыс аумағындағы мемлекеттік бағдарламалардың орындалуы, инвестиция тарту, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, жұмыспен қамту, ауыл шаруашылығы саласын дамыту бағытындағы атқарылған істер мен алда тұрған міндеттерді тілге тиек етті.

– Елбасының биылғы Жолдауы ауыл шаруашылығының дамуына жаңаша серпін берді. Атап айтсақ, ауыл шаруашылығы саласындағы инвестиция көлемі 5 есеге өсті.

Облысымызда қуаттылығы жылына 7 000 тонна болатын жаңа құс фабрикасы, ірі қара және ұсақ мал терісін өңдейтін фабрика, макарон фабрикасы салынуда. Өздеріңізге белгілі, Елбасы ауыл шаруашылығы салында жаңа егіс алқаптарын игеру, пайдаланылмай жатқан жерлерді қайтару, өндіріс және тұтыну кооперативтерін құру, ветеринарлық қауіпсіздікті күшейту, суландыру құрылыстарын қайта қалпына келтіру, агроөнеркәсіп өнімдерінің көлемі мен өңдеу сапасын арттыру туралы нақты тапсырма берген болатын. Ағымдағы жылы ауыл шаруашылығы өнімдерінің көлемі 0,6 пайызға өсіп, 56 млрд теңгені құрады. Мал шаруашылығында мал мен құстың тірілей салмағы 2,6 пайызға, сүт 0,6 пайызға, жұмыртқа өндірісі 6,3 пайызға өсті. Маусым қорытындысы бойынша биылғы жылы егіс алқаптарынан түсетін өнім былтырғы жылмен салыстырғанда 10 пайызға артық жиналады деп күтілуде. Бүгінгі таңда өңірімізде 42 кооператив құрылып, оның 31 кооперативі 20-дан астам мүшені біріктіріп отыр. Аудан әкімдерінің алдында кооперативтерді қажетті техникамен, ресурстармен және инфрақұрылыммен қамтамасыз ету мәселесі тұр. Мұның басым бөлігі агробизнесті қолдауға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар аясында қамтылады. Енді тек шаруаларға рәсімдеу шаралары туралы ақпаратты ұғынықты тілмен және бюрократиясыз түсіндіру керек, – деді Алтай Көлгінов.

Облыс әкімі елімізде жүзеге асырылып жатқан «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында қолға алынған шараларды да назардан тыс қалдырмады. Оның айтуынша «Рухани жаңғыру» бағдарламасының өңірлік жоба кеңсесі ашылған. Өңірлік жоба кеңсесі жобалық менеджмент негізінде құрылып, жұмыс атқаруда. Сондай-ақ 58 адамнан тұратын өңірлік жұмыс тобы жасақталған. 27 мүшеден тұратын эксперттік кеңес құрылып, олардың отырыстары өткізілген. Орал қалалық және аудандық жұмыс топтары құрылып, шаралар жоспары бекітілген. Жобалар тізімі анықталып, жарғылары мен құжаттары жасалған. Бұл бағыттағы ауқымды істер күн тәртібінен түспейді.

Өңір басшысы өз баяндамасында облыс орталығында атқарылып жатқан істерге де кеңінен тоқталып өтті. Мысалға, өңіріміз бойынша апатты жағдайдағы 243 тұрғын үй тіркелген болса, соның 43-і Орал шаһарында екен. Бүгінде тозығы жеткен жеті үй бұзылып, орнына көп қабатты 4 тұрғын үй салынуда. Облыс орталығында 76 шақырымды құрайтын 67 көше жолдары жөнделуде. Кейбір көшелерге қиыршық тас төселіп, әлеуметтік нысандарға кірер жолдар салынып, жаяу жүргіншілер жолдары жасақталуда. Орал қаласында 507 миллион теңге қаржыға 51 аула жөндеуден өтуде. Сонымен қатар облыс орталығына 32 спорт және балалар алаңқайларын салуға 400 миллион теңге қаражат қарастырылған. «Қауіпсіз аула» бағдарламасы бойынша 246 бейне-бақылау камералары қойылуда.

– Бүгінгі баяндамада айтылған игі жетістіктердің барлығына сіздердің қолдауларыңыздың арқасында қол жеткіздік. Алда атқарар іс көп. Болашақтың еншісіндегі жоспарлы істерді жүзеге асыруда, өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы жолында бірлесіп жұмыс жасаймыз деген ойдамын, – деді облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Сессияда сөз алған облыстық мәслихат депутаттары атқарылған істер мен алда тұрған міндеттер турасында өз ойларын айтып, жүзеге асқан жұмыстарға оң бағаларын берді.

Нұрбек ОРАЗАЕВ,

«Орал өңірі»

dav

Жұма күні облыстық мәслихаттың мәжіліс залында облыстық қоғамдық кеңестің кеңейтілген отырысы өтті. Облыстық қоғамдық кеңестің хатшысы Ақсерік Әйтімовтің төрағалығымен өткен қоғамдық кеңеске облыс әкімінің орынбасары Бибігүл Қонысбаева, облыстық мәслихаттың хатшысы Мәлік Құлшар қатысты.

Кеңесте өңіріміздегі мемлекеттік қызметтің сапасын арттыру және облыс бойынша жеміс-жидек пен азық-түлік бағасын тұрақтандыру мәселелері, халыққа қызмет көрсету орталығының жұмыстары жөнінде сөз болды. ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің облыс бойынша департаменті басшысының орынбасары Аманқос Жұбаныштың айтуынша, ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында департаменттің қатысуымен 22 тексеру жүргізіліп, 1241 құқықбұзушылық анықталған.

Анықталған заңбұзушылықтарды жою мақсатында сапалы мемлекеттік қызмет көрсетуге кедергі болатын себептер мен жағдайларды талдап, тиісті ұсыныстар дайындалып, қызмет беруші мемлекеттік құрылымдарға жолданды. Облысымызда 150-ге жуық мемлекеттік органдар мен ұйымдар мемлекеттік қызмет көрсетеді. Мемлекеттік бақылау жұмысы кәсіпкерлік кодекске сәйкес сыртқы және ішкі бақылау болып екіге бөлінеді. Ішкі бақылау нәтижесінде ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында 97 бақылау шарасы жүргізіліп, 10 заңбұзушылық анықталды. Бұл мемлекеттік құрылымдар тарапынан ішкі бақылаудың сапасыз екендігін көрсетеді. Ішкі бақылау жұмысының төмендігіне штаттың жетіспеушілігі өз әсерін тигізеді.

Сондықтан да мемлекеттік қызметтің сапасын бақылауды тиісті деңгейде жүргізу үшін әр аудандық және қалалық әкімшілікте, мемлекеттік қызмет көрсететін ұйымдары бар облыстық басқармаларда ішкі бақылауды жүргізуге жауапты бөлім ашу мәселесін пысықтау қажет. Департамент қоғамдық ұйымдармен бірлесіп, қызмет берушілердің қызметін қоғамдық бақылау аясында жасырын сатып алушы тәсілімен талдау жүргізуде. Бұл тәсілмен жүргізілген талдау нәтижелері жедел әрі тиімді орындалуда. Мемлекеттік органдардың берген есебі бойынша облысымызда 2,5 млн. қызмет көрсетілген. Оның ішінде қағаз түрінде көрсетілген мемлекеттік қызметтің саны тоқсан сайын артып келеді. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев өз Жолдауында көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді электрондық форматқа көшіру жөнінде тапсырма берген болатын. Осы тапсырманы орындау мақсатында департамент тарапынан ұсынылған есептік деректерге талдау жасалып, әр мемлекеттік органмен мемлекеттік қызметтің сапасын арттыру, электронды қызметті халық арасына кеңінен тарату жөнінде жұмыстар жасалуда. І жартыжылдыққа жүргізілген талдау нәтижесінде электронды қызмет көрсету деңгейі Бөкей ордасы, Бөрлі, Жәнібек, Шыңғырлау аудандарында жоғары екендігі анықталды. Ал Жаңақала, Тасқала аудандарында бұл қызмет түрі төмен деңгейде. Электронды түрде қызметтің ең жоғарғы үлесі облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы, денсаулық сақтау, облыстық мәдениет және мұрағаттар басқармасына тиесілі. Ал облыстық білім басқармасында мемлекеттік қызмет электронды түрде мүлдем көрсетілмеген. Өйткені аталмыш басқарманың мемлекеттік қызметі тек қағаз түрінде көрсетіліп, электронды түрде мүлдем қарастырылмаған. Сондықтан бұл басқарма мемлекеттік қызметтің сапасын арттыру мақсатында баламалы түрде мемлекеттік корпорация немесе электронды қызмет көрсету амалын қарастыруы қажет. Қазіргі таңда көрсетілетін мемлекеттік қызметті реттейтін заңанамалар бір-біріне қайшы келіп жататын деректер кездеседі. Департамент тарапынан ағымдағы жылдың өткен кезеңінде 67 мемлекеттік қызмет түрі бойынша стандарттар мен регламенттеріне талдау жасалып, 11 құқықтық олқылықтар үш жасырын қызмет анықталып, оларды жою бойынша тиісті ұсыныстар жолданған.

Халыққа қызмет көрсету орталығы департаментінің директоры Марат Бассаров орталықта іске қосылып жатқан сервистерге тоқталып, аудан-ауылдарға шығу кезінде ғаламтордың нашарлы-ғын тілге тиек етті.

– Ауылдық округтердің бәрінде бірдей CDMA модем байланысы ұстамайды. Сондықтан мобильді топ құжаттарды аудандық халыққа қызмет көрсету орталығына әкелуге мәжбүр. Бұл мәселені «Қазақтелеком» АҚ тарапынан CDMA қамту аймағын тексеру және жаңарту арқылы шешкен дұрыс. Алыс аудандар мен аудан орталығынан ауылдық округтерге дейінгі жолдардың нашарлығы да мобильді топтың жұмыс кестесінің бұзылуына әсер етіп жүр. Аудандарға шығуды іске асыру үшін «Собол 4х4» автокөлігін бөлуді ұсынамын, – деген Марат Бассаров жыл соңына дейін Орал қаласында мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталығын ашу жоспарланғанын атап өтті.

Қоғамдық кеңесте облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Берік Есенғалиев облыс бойынша жеміс-жидек және азық-түлік өнімдеріне қалыптасқан баға деңгейі және оларды тұрақтандыру бағытында атқарылып жатқан жұмыстар жөнінде баяндады.

– Шілде айының қорытындысы бойынша әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының орташа бағасы өткен жылдың сәйкес кезеңімен (2016 жылдың шілде айымен 2017 жылдың шілде айын) салыстырғанда сиыр еті бағасы – 16%-ға (1120 теңгеден – 1300 теңгеге), сары май – 1%-ға (1884 теңгеден – 1906 теңгеге), пияз – 70%-ға (100 теңгеден – 170 теңгеге), картоп – 20%-ға (100 теңгеден – 120 теңгеге) қымбаттап, жұмыртқа – 2,1%-ға (200 теңгеден – 166 теңгеге), қант бағасы – 10%-ға (275 теңгеден – 250 теңгеге), күнбағыс майы – 6,4%-ға (415 теңгеден – 390 теңгеге) арзандады.

2016-2018 жылдарға тұрақтандыру қорына 350 млн. теңге бөлінді. Қазіргі таңда тұрақтандыру қоры жалпы соммасы 196,4 млн. теңгеге қалыптасып отыр. 2016 жылы қорға 100 мың литр күнбағыс майы, 205 тонна бидай ұны және 272 тонна қант сатып алынған. Батыс Қазақстан облысы әкімінің 2017 жылғы 20 маусымдағы №21 шешіміне сәйкес форвардтық келісімшарт негізінде 1000 тонна картоп және 200 тонна пияз сатып алынып, ал 2016 жылы сатып алынған қанттың 68 тоннасын сату бойынша тауарлық интервенция жұмыстары жүргізілуде. Жыл басынан бері тұрақтандыру қорымен 21,2 тонна бірінші сұрыпты ұн және 3000 литр өсімдік майы және 11 тонна қант сатылды. Өз кезегінде, қантты сату маусым-шілде айларында бағаны ұстап тұруға әсер етті, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Берік Абатұлы.

Тұрақтандыру қорының қалған қаражатына ағымдағы жылдың қыркүйек-қазан айларында 200 тонна сәбіз, 68 тонна күріш, 20 тонна қарақұмық және қосымша 1 000 тонна картоп пен 300 тонна пияз сатып алу жоспарлануда.

Азық-түлік нарығындағы бағаны тұрақтандыру мақсатында жыл басынан бері облыс орталығында және аудандарда апта сайын сенбі күндері ауыл шаруашылығы жәрмеңкелері өткізілуде. Жыл басынан бері 90 ауыл шаруашылығы жәрмеңкесі өткізіліп, 227,3 млн. теңгеге өнім сатылды. Сонымен қатар жергілікті өндірушілерге (көкөніс және нан) өнімдерін тікелей сату үшін Орал қаласының елді мекені тығыз орналасқан жерлерде 10 сауда орны ұсынылды. Қаланың супермаркеттерінде 15 әлеуметтік бұрыш жұмыс істейді. Жергілікті өндірушілердің ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу мақсатында қосымша 50 сауда орнын ашу да алдағы күннің еншісінде.

Қоғамдық кеңесті облыс әкімінің орынбасары Бибігүл Қонысбаева түйіндеді.

Гүлжамал ЖОЛДЫҒАЛИ,

«Орал өңірі»

Жұмыссыз отырған ауыл адамдарын жұмыспен қамтуда мемлекетіміз үлкен қолдау көрсетуде. Әсіресе, «Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы» аясында ауыл тұрғындары өздері таңдаған мамандықтарға оқып, алды жұмысқа орналасуда.

Бағдарлама аясында, ең алдымен, мобильдік топ құрылып, топ мүшелері аудан орталығына және ауылдарға шығып, тұрғындармен жүздесті. Олардың өтініш-тілектерін тыңдап, сұраныстары бойынша құжаттары рәсімделіп, мамандық түрлері бойынша оқуға жолданды.

– Әсіресе, ауылдардағы әрбір жұмыссыз адамның жасына, отбасылық жағдайына, қабілетіне қарап іріктеуге тырыстық. Бүгінгі таңда әр түрлі мамандық бойынша 112 жұмыссыз адам кәсіптік білім алуда. «Бағдарламаға қатысушыларды техникалық, кәсіптік біліммен және қысқа мерзімді кә-сіптік оқумен қамтамасыз етудің» бірінші бағыты бойынша жұмыс-шы кадрларды оқыту кең түрде өткізілуде. Сөзімізге мысал, ең бірінші топпен «Орал — Андас» білім орталығында қысқа мерзімді оқуға жіберілген қарағаштық Кәмшәт Ақбатишева оқуын бітіріп, өзі қалаған мамандығына қол жеткізді. Кәмшәт сол мамандық бойынша өзінің жергілікті жерінде жұмысқа орналастырылып, ауылдық округ әкімшілігінде іс жүргізуші болып еңбек жолын бастады, – дейді аудандық жұмыспен қамту орталығының маманы Клара Айталипова. Бұған қоса жақын арада оқуларын тәмамдайтын төрт тігінші, бес шаштараз жұмысқа алынбақ және 17 аспазды мамандықтары бойынша жұмысқа орналастыру жоспарлануда.

Жұмыссыз жүрген адам Орал қаласына «Самат» аутожүргізушілер курсына бес айға оқуға жіберілген. Мемлекет тарапынан берілетін қаржының есебінен олардың жолақысы, пәтер ақысы, оқуы төленген, сонымен қоса шәкіртақысы бар. Қазіргі таңда сегіз адам Теректі колледжінде, сонымен қатар 21 тұрғын газ-электр дәнекерлеуші мамандығына Шыңғырлау колледжінде оқып, мамандық алуда.

Кезінде оқуға жағдайлары болмай, мамандықсыз жүрген жастар, егде жасында жұмыс таба алмаған үлкендер де білім орталықтарының есіктерін қайта ашып, оқуға жаңа бір серпінмен, үлкен қызығушылықпен ден қоюда. Демек, аталмыш бағдарлама халық үшін тиімді жұмыс істеуде, ал еліміздегі жұмыссыздық саны еселеп азаймақ.

Айсұлу АРЫСТАНОВА,

Шыңғырлау ауданы

Жуырда Ресей Федерациясы Орынбор облысының Первомай ауданы 60 жылдығын атап өтті. Осыдан 60 жыл бұрын іргетасы қаланған Первомай – Орынбордың даму қарқыны жоғары, ауыл шаруашылықты аудандарының бірі. Ет, сүт, шұжық өндірісі қарқын алған аудан биыл егіннен де мол өнім оруда.

Ежелден қоңсы орналасып, ауылы аралас, қойы қоралас болған екі елдің ешқашан байланысы үзілген емес. Тіршілігі біте қайнасқан халықтың өзара алыс-беріс, барыс-келісі соңғы жылдары жаңаша сипат алуда.

Іргелес орналасқан аудан халқын қуаныштарымен Зеленов ауданы әкімінің орынбасары Р. Шауенов, «Сүндетов» шаруа қожалығының басшысы Е. Сүндетов және осы жолдардың авторы құттықтай бардық.

Ауыл-аймақтың амандығын сұрасқан соң орыс халқының атақты суретшісі В. Нестеровтың сурет көрмесін тамашалап, тарихиөлкетану мұражайынан елдің өткеніне қанықтық.

Аталмыш ауданның Ұлы Отан соғысында Кеңес Одағының Батыры атағын иеленген үш батырының екеуі қазақ жерінде дүниеге келіпті. Кеңес Одағының Батыры А. Батурин (1915-1985 ж.) Ақтөбе облысының Мәртөк ауданында дүниеге келсе, И. Дьяченко (1921-1962 ж.) Ақмола облысының Атбасар ауданының тумасы екен. Мұражайдан шығысымен, Ұлы Отан соғысы жауынгерлерінің мемориалына гүл шоқтарын қойып, жерлес батырлардың рухтарына тағзым еттік.

Ауданның 60 жылдығының тойлануы орталық алаңда халықтық сипат алған. Первомайды мекен еткен әр халық өз ұлттық дастарқанын жайып, өнерін ұсынуда. Өзгелерге қарағанда ең көп шоғырланған қандастарымыз да мерекеге орай арнайы киіз үй тігіп, елден келген мейманына табақ тартты. Алыстағы ағайынның амандығын сұрасып, дәмнен ауыз тиген соң дастарқан берекесін, иман байлығын тілеп, қош айтыстық.

Алаңға жиылған халықтың өнерін тамашалап, сахна төріне көтерілген делегация жетекшісі Ринат Сатымұлы аудан басшысы А. Шахаровтың құттықтауын жолдады.

– Қазақстан мен Ресей өзара сауда-саттық, мәдени және ауыл шаруашылығы саласында тығыз қарым-қатынаста. Елдердің берекелі байланысына шекара сызығы кедергі емес. Әрқашан бір-бірімізді мәртебе биігінен бағалап, ортақ мүддеге ынтымақтастық танытамыз, – деген ол өндірісі өркендеген Первомай халқына табысты еңбек тіледі.

Нұржан ДҮЗБАТЫР,

Зеленов ауданы

Орал қаласындағы «Атамекен» туристік орталығында үш күнге созылған «Жастар – Отанға!» жазғы саяси лагері өз жұмысын аяқтады.

Облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының қолдауымен «Жас Отан» жастар қанатының облыстық филиалы ұйымдастырған ауқымды шараға өңірдің 12 ауданы мен көршілес Атырау, Ақтөбе және Маңғыстау облыстарының жастар бірлестіктері мен студенттердің өзін-өзі басқару ұйымдарының өкілдері, танымал блогерлер мен журналистер, фотографтар мен видеографтар, белгілі спортшылар мен «Жас Отан» жастар қанатының белсенділері қатысты. Лагерьдің басты мақсаты – «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында айтылған құндылықтарды насихаттау, жастар арасындағы жаңа қазақстандық патриотизмді қалыптастыру.

«Жастар – Отанға!» лагері – жас көшбасшыларға түрлі семинар-тренингтерден өтуге, жаңа идеялар мен жобалар ұсынып, өзара тәжірибе алмасуға мол мүмкіндік беретін тиімді диалог алаңы болып табылады.

Лагерь барысында жастар жеке кәсіби қасиеттерін дамытуға және жобалық қызметті үйренуге бағытталған түрлі тренингтерге қатысып, көптеген тың нәрселерді үйренді, тәжірибе алмасты.

Qazaqstan ұлттық арнасының тележүргізушісі Мейіржан Әлібекұлымен және тілшісі, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, жазушы Мирас Мұқашпен, тарихшы, педагог Дәметкен Досмұханқызымен, «ТДК-42» телеарнасының директоры Табылғали Сатқалиұлымен дидарласқан жас көшбасшылар көкейлерінде жүрген сауалдарын жолдап, ой-пікірлерімен бөлісті.

Жазғы саяси лагерь қатысушылары кеше, яғни 28 тамыз күні «Болашаққа бағдар: жастардың жетістік жолы» атты аймақтық жастар форумында бас қосып, жастар мен жастар ұйымдарын «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыруға жұмылдырудың және жастар арасында жаңа қазақстандық патриотизмді қалыптастырудың өзекті мәселелерін талқылады. Форум жұмысына облыс әкімі Алтай Көлгінов, «Қазақстан – 2050» жалпыұлттық қозғалысы кеңесінің төрағасы Мұхтар Манкеев, продюсер Алпамыс Шаримов, танымал әнші Марина Бигалиева, республикалық жастар ұйымының көшбасшысы Тоқтар Болысов қатысты.

Алғашқы болып сөз алған өңір басшысы Алтай Көлгінов Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында көтерілген сананы жаңғырту, ұлттық болмыстан, ұлттық кодтан айырылып қалмай, оны әлемдік құндылықтармен үйлестіріп, Қазақстанның игілігіне жарату жолындағы мақсат-міндеттер туралы пайымдауларымен бөлісті. Бәсекеге қабілетті, әлемдік деңгейде танылған әрі дамыған рухани кемел ел болу жолында жастарды «Бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып» бірлесе әрекет етуге шақырды.

– Облыста «Туған жер», «Атамекен», «100 жаңа есім» жобаларын жүзеге асыру бойынша жобалық менеджмент кеңсесі іске кірісті. Оның басшысы – облыстық мәслихаттың ең жас депутаты Салтанат Тұманбаева. «100 жаңа есім» жобасына халықтың қызығушылығы өте жоғары, өте көп сұрақ қойылып жатыр. Осы тұста жаңа есімдер қатарына атақты тұлғаларды қосамыз ба, жоқ па деген мәселе де туындайды. Тек қана біздің өңірден 1800 ұсыныс келіп түсті.

Рухани жаңғыру – ең алдымен туған жердің тарихынан бастау алады. Әр өңірдің өзінің ерекше жерлері бар. «Қазақстанның жалпыұлттық 100 киелі нысаны» қатарына біздің облыстағы Хан ордасы мен Жайық қалашығы енді. 500 микросокралды нысанды анықтау мақсатында Астана мен өзге өңірлерден бір топ мамандар келді, олар қазір аудандарды аралап жүр, – дей келе Алтай Сейдірұлы халықтың ең белсенді әрі бастамашыл бөлігі жастарға ерекше үміт артып, олардан Қазақстанның дамуы мен жаңаруына үлес қосатын жаңашыл идеялар күтетінін атап өтті және де бұл жобалардың жүзеге асырылуына қолдау көрсететінін жеткізді.

«Қазақстан – 2050» жалпыұлттық қозғалысы кеңесінің төрағасы Мұхтар Манкеев, – Рухани жаңғыру жөніндегі ұлттық комиссия құрылды, жұмыс топтары нақты жоспарларын жасап, жан-жақты жұмыс жүргізілуде. «Қазақстан – 2050» жалпыұлттық қозғалысы қоғамдық талқылаулар негізінде сараптамалар жасадық. Рухани жаңғыру туралы көбі естіген, бірақ өкінішке орай, оның контенті қандай, нәтижесі нендей болмақ, міне, осы жайттан хабарсыз. Осыған нақты жауап ретінде қоғамдық және әлеуметтік жобаларды басқару менеджменті арқылы жүзеге асыру міндеті тұр, – дей келе мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы – үлкен идеологиялық платформаға айналуы керек деген пікір білдірді.

Ән әлеміндегі жетістігімен жаһан жұртшылығын таңдай қақтырған Димаш Құдайбергеновтің продюсері, жерлесіміз Алпамыс Шаримов жастармен өзінің жетістікке жету сырымен бөлісті. Форумға қатысушылар жиын соңында «Рухани жаңғыру» бағдарламасын, оның ішінде арнайы жобаларды лайықты жүзеге асыру мақсатында облыс жастарының коалициясын құру туралы бастама көтерді.

Жалпы, «Жастар – Отанға!» жастар саяси лагері 2008 жылдан бастап «Жас Отан» жастар қанатының І съезіндегі ҚР Президенті, «Нұр Отан» партиясының төрағасы Н. Ә. Назарбаевтың тапсырмасымен жыл сайын ұйымдастырылады. Осы уақыт аралығында лагерь еліміздің әр түкпіріндегі екі мыңнан астам белсенді де жаңашыл жастың басын қосқан.

Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ,

«Орал өңірі»

Өсер елдің ұрпағы бірін-бірі батыр дейді…

Төсінде ән салатын өркеш-өркеш шағыл, қойнауы толы жидек, жыландай жылжып аққан өзен, даласы толы шүйгін шөп, ойпаты толған мал, отар қойында қотыр жоқ, табын сиырында шодыр жоқ, тоқсан үйірінде қысыр жоқ, еш малын қасқыр тартпайтын, Алланы аузынан тастамайтын, жалшыны жөнсіз қыстамайтын, сабырлығы қазықтай, жомарттығы аңыз болған Қаратөбе елінде, Қаратоғай жерінде Жұмай деген бай болыпты…

Қариялардың айтуы бойынша, көнеден көмескіленіп қалған ел аузында аңыз бар. Аңыз арқалы адамның артында қалады. Оған қазіргі кіші Қоскөл аталатын елді мекеннің солтүстік батысында орналасқан «Сәрсенғали» қыстағының маңында жатқан ескі қорымның ішінде ерекшеленіп әшекейленген бедерлі құлпытас айғақ. Ол елді сыртқы жаудан қорғап, қол бастаған Құлжабай батырдың аруағына арнап қойылған белгі. Ал Жұмай байдың бейіті қазіргі «Мүсірәлі» аталатын қыстақтың күнбатыс ойпатының солтүстігінде деп айтылады. Бірақ, өкінішке орай, қойылған бейітті Кеңес Үкіметі кезінде құрылысқа пайдалануға алынған десе, кей айтушылар өзен ағысының арнасы өзгерген кезде судың астында қалды деп айтады…

Қыз беліндей бұралған аққайың ағаштары тербеліп, жыңғыл ағаштары жамырай өскен Қалдығайты өзенінің төбе-төбе құм шағылының іргесінде, бір кездері Жұмай байдың малы Жарлыдан Қарасуға дейін, Кеңащыдан Қаратоғайға дейін өрісте жататын болыпты. «Қазанында қара су ұйыған» бай атаныпты. Кезінде ат тұяғы жететін жердегі адамдардың құлақтарына Жұмай туралы жақсы сөздер естіліпті. Алдына қол қусырып, көмек сұрап келген адамның бәріне жақсылық жасапты. Жол бойында тұрғандықтан, талай жолаушы асын ішіп, атын мініп кеткен екен. Бірі атына ат қосып қайырып жатса, бірі ізін салмай хабарсыз кетіпті. Тіпті халықтың ішінде «Жұмай мырза ма, Құдай мырза ма?» деген мақал да болған екен.

Бірде Жұмай бір үйір жылқысының көптен көзге түспей жүргенін жылқышыларынан естіп, түстік жерді өзі шолып қайтпақшы болады. Талай қырға шығып сайға түседі. Ақыры кешқұрым іңірде, қайтар жолда, Торайғырдың үйірінің үстінен дәл түседі. Қайтарып айдаймын дегенше, түн де болады. Көңілі жайланып, «Бүгін айдап бармасам, ертең жеткізермін. Қатып өлетін қыс емес, тамып тұрған тамыз емес пе?» деп атынан түсіп, ертоқымын босата бергенде, Торайғыр осқырынып, құлағын қайшылап, тыпыршып кісінейді. Отырып қараса, найзадай атқа қонған алты жігіт иықтарына арқан іліп, қолдарына құрық ұстап, жылқыға қарай ентелеп келе жатыр екен. Біреуі Торайғырды құрықтап үстіне жайдақ мініп, әп-сәтте басына жүген салып та үлгереді. Қалғандары қиқу салып, желдеп тұрған жылқыларды алдына салып қайырып, дүбірлетіп қуа жөнеледі. Жұмай да солармен бірге ілесе шауып, өзін елетпеуге тырысады. Қиқу салған айқай, аттың сансыз дүбірі, көкала шаң, қайда шауып келе жатқанын бір Құдайдың өзі білсін? «Артын қалдырмай айда» деп бұған да әмір беріп қояды. Таң ата Елек өзенінің жағасына жеткесін, ұрылар кешке шейін көзге түспей аялдамақшы болып, Торайғырға тұсау салып, қоржындарынан жүрек жалғап, арқаларын күнге беріп, ағаштың түбіне жата кетеді. Жұмай көз жететін жерде арттарынан ілесіп, елеусіз жыраға келіп, жирен байталына шідер тағып, ер-тұрманын сыпырып алып, өзі аяқтай барлауға шығады.

Қуғыншылардың еш алаңсыз дамылдап жатқанына көзі жеткеннен кейін, кісесінің шет қалтасына қолын салса, отшашар тастары орнында екен. Ішінен «Тәубе» деді. Торсығынан екі жұтым уыз қымызды сіміріп алып, түс ауа даланың қалың шөптесін жеріне өрт шалуға кірісті. Ондағы ойы артынан іздеп шыққандарға белгі беру. Әйтпесе, таба алмауы мүм-кін. Аз жер емес, шамалап келеді. Кіндікті, Қыземшек артта қалды. Таңғы сағыммен Торатбасты да көрген.

Жүз отыз шақырымның шамасы. Ойда жайылып жүрген жылқыларды көзбен санаса, табандай тоқсан бас. Тоқсан бас үшін жанымды шүберекке түйіп жүргеніме жол болсын. Тегіс жерде тұрып сүрініп өлу деген осы емес пе? «Байды мал құртады, жүйрікті шаң құртады» дегендей, сүйегім айдалада көмусіз қалмасына кім кепіл?..

Тақым қажатып түнімен несіне еріп шаптым. Бүгін ақ адал малымды алса, ертең тыныш жатқан еліме шабар. Тұяқ барда тебініп қал деген. Ердің жақсы жаманын әрекетінен таны. Тәуекел семсерімді қолыма алайын деп іштей түйінеді. Шетте жүрген тор байталды ерттеп мініп, бір үйір жылқыны кері қуа бастайды.

Ат тұяғының даусынан атып тұрған алты жігіт не болғанына көздері жетпесе де, талай тартыс-таласта, барымта-қарымтада белдері қатайған кәнігі жігіттер еді. Бір-бірінің ойын айтпай-ақ түсінетін. Айналасына шұғыл барлау жасап алғаннан кейін, жылқы айдаған жалғыз адамнан басқа ешкім жоғын біледі. Бірақ сапты былғары етік, күміспен зерленген ер-тұрман, бешпет-шалбарының ою-өрнекті әдемі әшекейі, өзінің шырайлы жүзі мен өткір көзінен сескенді ме? Олар әдетте көрсететін дөрекілік әрекеттерін ұмытып кетті. «Амансыңдар ма, жігіттер? Мынау жылқыларымды іздегеніме бір жеті болды. Жаңа ғана тауып, еліме қарай айдап бара жатқан жайым бар. Егер маған айдасып барсаңдар, әрқайсыңа бір-бірден осы үйірден қалаған жылқыларыңды беремін», — дейді.

Жасы егде тартқан, бұдыр бетті, шойын қара, төртпақ келген жігіт мырс етіп күліп: «Бір үйірді өзі иемденген қай жылқышы боласың?» — деп дүңк етеді. Қалғандары қарқылдай күліп қоршай түседі.

— Менің атым Жұмай бай, руым Алаша, елім Қаратөбе, сол жердің азаматы боламын. Бұдан басқа он жеті үйір жылқым бар. Мал түгендемеген бай болмайды, ұрлап жиған мал болмайды. Жылқының иесі мен боламын, — дейді.

Осы кезде қарақасқа ат мінген орақ қабақты, бұқа мойын, омырауы түйедей батыр шапқан бойы бір өткенде, екі жігітті мұрттай ұшырады. Кері шапқан кезде, Жұмай алдынан шығып тоқтатады. Артынан ере келген он бір жігіт те келіп жетеді.

Бұл атынан жау шошып оянатын Құлжабай батыр еді. Кезінде кездігімен бұлан соғып алғаны туралы ел аузында аңыз бар. Ертеде Қалдығайты өзенінің арнасы үлкен, суы мол, айналасында сансыз сыңсыған тоғайы болыпты. Тоғайда тобырымен бұландар да кездесетін көрінеді. Қалдығайты қалмақ тілінен аударғанда «Бұланды» деген ұғымды білдіреді. Жас кезінде балық аулағанды ұнататын Құлжабай қамыс арасынан шортан шаншып алмақшы болып келе жатқанда, өзеннің арғы бетінде су ішіп тұрған бұланға кезігеді. Қонышынан кездігін алып лақтырғанда, тамағының астына дәл қадалады. Бұланды ауылына арқасына салып апарып, етін көрші-қолаңға таратқан екен.

Жастай балуандығы, мергендігі танылғандықтан, ол Суықбұлақ қасындағы Қарақшытөбе тауының бойында болатын қалмақтармен үлкен ұрысқа арнайы шақыртылады. Қайқы қылышты жайындай жарқылдатып ортаға түскенде, жауды шөптей орып, қырып тастайтын болған. Қарақшылар Құлжабайдың атын естігенде, төбе шаштары тік тұрып, қашуға ыңғай-лана бастайды.

Жұмай: «Құлжабай, тоқта! Мыналар маған жылқы айдасып келе жатқан жолаушылар. Деміңді басып, дамылда», — дегенде, ұрылар қылпақтап, Жұмайдың сөзінің ыңғайына қарай үн-түнсіз бейімделе бастады. Аттан секіріп түскен Құлжабай торсығындағы түнеме қымызды бір жұтқанда, түгел сіміріп тастады. Біраз уақыт жер шұқып бастары салбырап қалған мүсәпір ұрылардың түрлеріне қарап тұрып: «Жұмай, сенің ойыңды мен бойлай алмаймын. Ақылыңды құрықтауға арқаным жетпейді. Қолға түскен қасқырдың қарнын жарып, шегін қадауға орап, талағын тарс айыру ата жолымыз емес пе? «Жауын аяған жаралы болады. Қасқырды баулыған қамауда қалады» демей ме қазақ. Қалмақтар ежелден елді тонап, малды айдап, қатынның ішін жарып, баланың тірсегін кесіп, құлағанды басқа ұрып өлтіретін сілімтіктер емес пе? Арсызды арашалау, арқаға қанжар сұққанмен бірдей. Дұшпаныңды қанатыңның астына алма. Құлақты алдағанмен, көзден жасыра алмайсың. Жолыма тұрып, жанымды жеме. Қазақтың малына шапқанды көрсетейін бұларға!» – деп шүйліккенде, манағы қарқылдап, мазақ етіп тұрған ұрылар: «Аға, араша ете көріңіз!» — деп Жұмайдың артына тығылыпты. Сонда Жұмай Құлжабайға «Қарсы тұрар қылышты емес, жоқтық қысқан қайыршыларға қолыңды былғап қайтесің», – деп тоқтатыпты.

Ұрыларға екі жылқы беріп: «Сіздерді осы қылмысқа жіберген қожайыңдарыңа айта барыңдар. Арам ас ішке тұрмайды. Арын төгіп, бай боламын демесін. Ұры жиып, ел боламын демесін. Домалақ баста ақыл болмаса, елін аздырады. Ұрпағын ойласа, ұрлығын қойсын», – деп айтқан екен.

Жұмайдың сабырлы мінезі мен мамықтай жұмсақ тапқыр сөзі, шексіз жомарттығы талай жанның жүрегін толқытып, сезімін тербеген. Жылдар зымырып өткен сайын екі ғасырдан асқан бұрынғы кездің оқиғасы кейінгі ұрпаққа жетпей үзіліп қалған. Өткеннен өнеге алып, болашаққа жол салу – игілікті іс. Кеудесінде иман жарығы бар азамат еш нәрсеге мұқал-майды. Жақсылық жасау – Алла аманатын орындағанмен бірдей. Барлық істің ізгілігі адал ниеттен басталады. Нарөлген ма-ңындағы Жібекжаға шабындық жазығын аралап келе жатырмын. Етек жақтағы өркеш шағылға қарап «Тағы не жасырғаның бар?» деп іштей тіл қаттым. Шағыл құмын жел сыбызғысымен көтеріп:

«Қазып алшы қазынамды жасырған,

Қойнауымның топырағы алтыннан.

Қалып қойған тағасында тұлпардың,

Хаты жатыр ерліктердің жыртылған» — дей келе, әуен ырғағын бәсеңдетіп «Көргің келсе, қаз, тапқың келсе, ізде» деп құлағыма сыбырлағандай болды.

Мәулен САЛАХАДЕН,

Қаратөбе колледжінің директоры

Облыс әкімі А. Көлгіновтің төрағалығымен мектеп түлектеріне жергілікті бюджеттен білім гранттарын бөлу мәселесі талқыланған кеңес өтті.

Жиынға облыс басқармалары мен жоғары оқу орындарының басшылары қатысты. А. Көлгінов білім гранттарын бөлудің маңыздылығын ескере отырып, басқарма басшыларына сұранысқа ие мамандықтар бойынша нақты тізім жасауды тапсырды.

Қазіргі таңда медицина, педагогикалық, ауыл шаруашылығы мамандықтарына сұраныс көп, сондай-ақ дінтанушы мамандардың да жетіспеушілігі байқалады. Осы тұста айта кету керек, облыстық бюджет есебінен бөлінген білім гранттары негізінде оқыған студенттер оқуларын аяқтағаннан кейін Батыс Қазақстан облысына келіп, еңбек етулері міндетті.

Кеңес қорытындысында облыстық бюджет есебінен 160 мектеп түлегіне білім гранттарын бөлу жөнінде шешім шығарылды. Ал грант иелерін жоғары оқу орнына құжаттарын тапсырған мектеп түлектерінің арасынан арнайы комиссия анықтайтын болады.

Жергілікті бюджет есебінен бөлінген білім гранттары бойынша білім алған түлектер болашақта облысымыздағы маман тапшылығын жоюға септігін тигізері анық.

Сондықтан білім гранттарын бөлу мәселесіне асқан жауапкершілікпен қарауды тапсырамын, – деді облыс әкімі А. Көлгінов.

Жидегүл АМАНҒАЛИ

Құрбан айт мерекесі қарсаңында «Орал облыстық орталық мешітінде» қасапшыларға арналған «Қасапшылық – сауапты һәм жауапты іс» атауымен оқу семинар болып өтті.

Шараға ҚМДБ-ның БҚО бойынша өкіл имамы, Орал облыстық орталық мешітінің бас имамы Руслан қажы Сұлтанов, аталмыш мешітінің наиб имамы әрі ҚМДБ «Халал даму» ЖШС-ның БҚО бойынша өкілі Абдурашит Қарабаев, ұстаз Ринад Акимов, «Тәжиден Батырұлы» мешітінің наиб имамы Әсет Романқұлов қатысты.

Руслан қажы Тыныштықұлы мал союдың өзіндік мәдениеті, талап-шарттары мен ережелері болатынын айтып, қасапшыларға өз міндеттеріне үлкен жауапкершілікпен қарауды тапсырды. «Құрбан айт мерекесінің ауқымы жылдан-жылға ұлғайып, дәстүрлі дін құндылықтарына халықтың сұранысы мен ықылас-пейілі артып келеді. Айт мейрамдарының бүгінде бұқаралық сипат алғаны осыған дәлел. Санаулы күннен соң келетін мүбәрак мерекеде құрбан шалғысы келетін қала тұрғындарына кәсіби тұрғыда қызмет қылу – сіздерге жүктелген аманат. Қала әкімдігі осыған орай мал союға арнайы нысандар белгіледі. Айтулы күндері құрбандық малын шариғи шарттарын сақтай отырып союға аса үлкен мән берілуі керек», – деді өкіл имам.

Семинарда «Тәжиден Батырұлы» мешітінің наиб имамы Әсет Исламбекұлы құрбан шалудың шариғаттағы үкімдері мен талаптарын қасапшыларға кеңінен түсіндірді. Артынша қасапшыларға семинардан өткендігін дәлелдейтін сертификаттар берілді.

Шариғи үкімдер жан-жақты тарқатылған семинардан тәлім алған қасапшылар өкілдік ұйымдастырған шараға ризашылық білдірісіп, құрбан шалу барысында семинардан үйренген сабақтарын іске асыратындықтарын жеткізді.

ҚМДБ-ның БҚО бойынша баспасөз қызметі