Мен он жылдан бері колледжде фармацевт даярлайтын қазақ тобын ашқым келетін. Бірақ, өкінішке орай, бұл салаға келетін қазақ балалары өте сирек. Амалсыз орыс тобын оқытып жүрдім. Өзім қызмет жасаған отыз жылдың ішінде қанша фармацевт дайындасам да, қазақ бөлімін аша алмай жүр едім. Сондықтан биыл аз-кем жеңілдіктер жасап, қазақ бөлімін аштым. Әзірге тек алты бала ғана фармацевт мамандығына құжат тапсырып отыр. Орыс тобына бала толып қалды. Осыдан екі-үш жыл бұрын Сырым ауданында болғанымда, маған биыл 11 бітіретін үш сыныптағы шәкірттерді жинап берді. Со-лардың ішінен бір қыздың ғана химияны таңдағаны мені қатты таңқалдырды. Біздің қазақ балалары әу бастан химиямен дос емес. Көп талапкердің фармацевт мамандығын таңдамау себебіне де осы химия пәні әсер етіп тұр-ау деп ойлаймын.

Фармацевт дәріханада жұмыс жасағандықтан, дәрі дайындайды, дәрінің құрамын білуі керек. Біздің оқу орнындағы фармацевтика бөлімінде жоғары санатты мамандар білім береді. «Мақсат» медициналық колледжі үш қабатты ғимаратта орналасқан. Өз зертханамыз, спорт залымыз бар, материалдық–техникалық базамыз толық қалыптасқан. Студенттерімізге жайлы жағдай туғызу мақсатында жатахқана салу да алдағы басты жоспарларымыздың бірі. Оқу құны Алматыда – 350-370 мың болса, бізде әлдеқайда арзан. Бар болғаны жылына — екі жүз отыз мың теңге. Сонда он айға 23 мың теңгеден шығады. Біздің колледжді бітірген соң талапкер Ақтөбе, Саратов пен Самара қалаларындағы мединститутта үшінші курстан бастап, білімін жалғастыра алады. Сонымен қатар еңбек өтілі бес жылға толған соң жеке дәріхана ашып, кәсіп жасауына болады.

Өзімнің мамандығым – фармацевт. Мен бұл мамандықты таңдағаныма еш өкінген емеспін. Фармацевт, дантист маман-дықтары барлық жерде ақылы оқытылады. Тағы бір айта кетерлік жайт, ҰБТ-ға қатыспаған немесе аз балл жинаған балалар тікелей біздің оқу орнына емтихан тапсыру арқылы фармацевт мамандығын алып шыға алады. Ол үшін талапкерлер қазақ тілі, Қазақстан тарихы, химия пәндерінен сынақ тапсыруы тиіс. Менің қояр талабым — біріншіден баланың қызығушылығы болуы керек, екіншіден, сабақтан қалмай оқуы керек. Біздің оқу орнының өзге білім беру орындарынан айырмашылығы, сабақ оқымайтын балаға диплом бермейміз. Фармацевт мамандығын алып шыққан маманға жүз пайыз жұмыс табылады. Біздің оқу орнын жыл сайын бітірген фармацевт мамандарды қаладағы дәріхана мамандары талап алып кетіп жатады.

Жалпы, біздің өңірде фармацевт мамандығын қазақша оқытатын топ бұрын болған емес. Фармацевт мамандығына құжат тапсыру тамыздың 20-ына дейін жалғасады. Қазақ балалары да қазіргі қат мамандықтардың бірі фармацевтика саласына келіп, жұмыс жасаса екен деймін. Сондықтан өзіміздің облыстық басылым «Орал өңірі» арқылы қазақтың ұл-қыздарын өңірімізде алғаш рет қазақ тілінде білім алу үшін ашылған фармацевт мамандығына оқуға шақырамын.

Мақсот БЕРГЕН,

«Мақсат» медициналық колледжінің директоры

Соңғы жылдары Қазталов ауданының Жалпақтал ауылынан облыс орталығы Орал қаласына жолаушыларды тасымалдау кәдімгідей жақсарды. Асфальт төселіп, облыс орталығына ән-сағатта жетесің.

Өткен жылдан бері Ахметқали Қарағойшин жетекшілік ететін «Жиенбай» ЖШС жолаушыларды тасымалдау үшін арнайы екі автобус шығарды. Бұл, әсіресе, көп балалы отбасылар үшін жеке таксилерге қарағанда өте тиімді болып тұр. Облыс орталығына қатынайтын қос автобус таңертең ертемен жүріп, түске таман Жалпақтал ауылынан кері шығады.

Жақында «Жиенбай» серіктестігі тағы бір автобуспен толықты.

– Бұрынғы «Мерседес» автобусының қазіргі маршруттық бағыты Ақпәтер-Жалпақтал-Орал болса, жаңа автобус 29 орындық «TOYOTA Coaster» таңғы 6.40-та Жалпақтал-Орал бағыты бойынша жолаушылар тасымалдайтын болады, – дейді Ахметқали Жиенбайұлы.

Қазталовта көкөніс егіп, бақша қызығын көретіндер саны өте сирек. Судың жағасында отырған ауыл болсақ та желкеміздің қыры жібермейді ме, әлде шөп-шаламды менсінбейміз бе, әйтеуір, бақша салуға жоқпыз. Дегенмен, жерді тырмалап, шыжыған күннің астында қолына күрек-кетпен ұстап, бақша салатындар аз да болса бар. Солардың бірі қазталовтық Жұмабай Көшекенов ағамыз.

Қазталовта көкөніс егіп, бақша қызығын көретіндер саны өте сирек. Судың жағасында отырған ауыл болсақ та желкеміздің қыры жібермейді ме, әлде шөп-шаламды менсінбейміз бе, әйтеуір, бақша салуға жоқпыз. Дегенмен, жерді тырмалап, шыжыған күннің астында қолына күрек-кетпен ұстап, бақша салатындар аз да болса бар. Солардың бірі қазталовтық Жұмабай Көшекенов ағамыз.

Ғұмырына атакәсіп төрт түлік мал өсірумен айналысқан ағамыз зейнетке шыққаннан кейін бау-бақша салуды қолға алыпты. Қарасудың жағасында тұратын Жұмабай аға жылма-жыл бақша егіп, қыста жейтін ащысы мен тәттісін молынан дайындап алады. Бақшасында қияр, қызанақ, қызылша, асқабақ сынды көкөніспен қатар алма, бүлдірген, шие сияқты жеміс ағаштарын өсіріп, өнімін алып отыр.

— Зейнетке шыққасын мал бағуды балаларға тапсырып, аудан орталығына көшіп келдік. Жастайынан қара жұмысқа түсіп үйренген адамға қарап жатудың өзі қиын екен. Мен де бос отырмайын деп бір жағынан еңбек, бір жағынан азық болатын бау-бақша дақылдарын өсіруді қолға алдым. Міне, үш жылдан бері осы жердің төсін еміп келеміз. Сатып ақша жасамасақ та қысқа банка жауып, артылғанын балаларға жіберіп жатамыз. Бүгінгі күнде еңбек еткен адамның бағы жанып тұр ғой,- дейді ағамыз.

Сонымен қатар куә болғанымыздай ағамыздың көршісі еңбек ардагері Есентай Темірешев те білегін түріп, өз бақшасында еңбектеніп жатыр. Бұл ағаның да бау-бақшасын көріп, қуанып қалдық.

Осындайда ой келеді, тепсе темір үзетін замандастарымыз екі қолын қайда сыйғызарын білмей көшеде жүр. Ең болмағанда жаз айларында кетпен ұстаса, оның жемісін көрер еді…

Жер-ананың адамзатқа берері көп. Еңбекке деген құлшынысы мол, қара жердің игілігін көріп отырған еңбекқор ағалалардың ісі – жас буынға үлгі.

Қайрат ЖАҚЫП,

Қазталов ауданы

Өткен жұма күні батысқазақстандық 50 жас волонтерлік қызмет атқару үшін «ЭКСПО – 2017» халықаралық мамандандырылған көрмесіне аттанды.

– ЭКСПО көрмесінде волонтерлік қызмет атқаратын жастар 2015 жылдан бастап іріктелді. Бұл орайда облысымыз бойынша 150 жас арнайы дайындықтан өткен еді. Алайда өңірімізге берілген квотаға сәйкес, ең белсенді деген елу ерікті таңдалды. Олар шеттілдерін еркін меңгерген. Атап айтқанда түрік, испан, француз, ағылшын тілдерін біледі. Бұған дейін еріктілердің біліктіліктерін арттыру мақсатында шет тілдерінен тегін курстар ұйымдастырылды. Сондай-ақ еріктілер өздері туып өскен өлкенің тарихымен тереңірек танысу үшін түрлі экскурсияларға шықты. Олар «West Kaz Invest» халықаралық форумдарын өңірімізде ұйымдастыру жұмыстарына көмектерін тигізді. Волонтерлар «ЭКСПО» көрмесінде сегіз бағыт бойынша қызмет атқармақ. Мысалы, шетелдіктерді қарсылау, көрме павильондарында нұсқаушы болу, билеттерді тарату, сондай-ақ көлік қызметіне өз үлестерін қосатын болады, – деді БҚО бойынша «ЭКСПО – 2017» еріктілерінің үйлестірушісі, облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының бас маманы Арайлым Бақытжанова.

Рамир БИӘЛИЕВ,

Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-дың 3-курс студенті:

– Сапарымыздың мақсаты – еліміздегі басты оқиға «ЭКСПО – 2017» көрмесінің сәтті өтуіне атсалысып, Қазақстанды халықаралық аренада биіктен көрсету. Дайындыққа арналған екі жыл ішінде әр түрлі акциялар ұйымдастырып, біліктілігімізді шыңдадық. Іріктеу кезінде шет тілдерін білу деңгейіміз, әлеуметпен жұмыс жасау мәдениетіміз секілді бірнеше бағыттар бойынша арнайы әңгімелесуден өттік.

Динара КӨЗДІБАЕВА,

Жаһанша Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледждің биылғы түлегі:

– Волонтерлік қызмет көрсетуге 100 пайыз дайынбыз деп айта аламыз. Екі жылдың ішінде халыққа қызмет көрсетудің түрлі салалары бойынша тыңғылықты дайындықтан өттік. Астанадан арнайы мамандар келіп, оқыту жұмыстарын жүргізді. Әлемдік деңгейдегі маңызы зор мұндай шараның өтуіне өз үлесімізді қосу – біз секілді жастар үшін үлкен абырой. Қызметіміздің барысында жатын орын, төрт мезгіл тамақ және арнайы киім-кешекпен тегін қамтылуымызды мемлекетіміздің жастарға деген қолдауы деп түсінеміз.

Нұртас НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал өңірі»

Астана уақыты бойынша сағат 20:21-де есепке алу жүйесі ЭКСПО – 2017 көрмесінің екі миллионыншы келушісін тіркеді. Ол – 34 жастағы оралдық кәсіпкер – Ғайса Жұмалиев.

Бұл оның көрмеге бірінші рет келуі емес. Бұл жолы Ғайса Астанаға жұмыс сапарымен ат басын бұрыпты. Оның Астана қаласына іссапары «ЭКСПО – 2017» көрмесі ая-сында өтіп жатқан Батыс Қазақстан облысының мәдени күндерімен тұспа-тұс келген. Сөйтіп, ол көрмеге жерлестерін қолдауға келген жерінде күтпеген жерден «ЭКСПО – 2017» көрмесінің екі миллионыншы келушісі атанды. Ғайсаның айтуынша, бұл оқиға ол үшін күтпеген жағдай болды, бұған үйде қалған отбасы да таң қалуда.

– Жекеменшік сектордың өкілі және Қазақстанның азаматы ретінде елімізде осындай жоғары деңгейдегі көрменің өтіп жатқаны мені, әрине, қуантады. Мен бірнеше жыл шетелде тұрдым, оның екі жылында оқыдым, төрт жыл жұмыс істедім. Жүзден аса мемлекет біздің елімізде өз павильондарын көрсетіп жатыр, бұл – мен үшін үлкен мақтаныш. Біз осы көрме арқылы көпке танылдық, сонымен қатар, жетекші мемлекеттердің жаңа инновациялық технологияларын өзімізге қабылдауға мүмкіндік алып жатырмыз. Сондай-ақ, «ЭКСПО – 2017» халықаралық көрмесі арқылы бүкіл әлем біздің елімізді жақсы қырынан көруге мүмкіндік алды, – дейді «ЭКСПО – 2017» көрмесінің екі миллионыншы келушісі.

«Астана ЭКСПО – 2017» ҰК» АҚ басқарма Төрағасы Ахметжан Есімов көрменің екі миллионыншы келушісін құттықтап, оған естелік сыйлықтар тарту етті.

– Ғайса көрменің екі миллионыншы келушісі болып тіркелуімен бізді қуантты. Көрме – Елбасымыздың салиқалы саясатынан туған үлкен жоба. «ЭКСПО – 2017» көрмесінің әрбір қатысушысы өз елін тек жақсы қырларымен көрсетуге тырысады. Біз көрме соңына дейін 30 күн қалғанда жоспарлы көрсеткіш – екі миллион келушіге қол жеткіздік. «ЭКСПО – 2017» көрмесінің халықаралық павильондар мен нысандарының келуші саны бүгінде 15 млн-нан асып кетті», – деді өз сөзінде Ахметжан Есімов.

Сондай-ақ, ұлттық компания басшысы «ЭКСПО – 2017» халықаралық көрмесінің арқасында Астананың экономикалық жағдайы жақсарып, айтарлықтай өсім көргенін атап өтті. Оның сөзінше, көрме ашылған уақыттан бастап Астана қаласында тұрғын үйді жалға беру 33%-ға, қонақүйлердің сұранысы 28%-дан 60%-ға дейін өсті. Туризм саласының дамуына келсек, көрменің өту барысында туроператорларға жүгіну 78% – ға дейін жетті. Күн сайын Астанаға тікұшақпен ұшатын адамдар саны 7 мыңды құрайды және 16 мың адам теміржол арқылы келеді. Бұл ретте тауар айналымы Астанада 20%-ға өсті, ал қызмет көрсету саласына сұраныс 2,5%-ға дейін көтерілді.

Айта кетейік, 11 шілде күні Халықаралық мамандандырылған «ЭКСПО – 2017» көрмесі миллионыншы келушіні қарсы алған болатын. Бұл қуанышқа Астана қаласының 27 жастағы тұрғыны ие болды.

Қоғаммен байланыс департаменті,

Астана қаласы

Жақында Оралға барған сапарымда «Атриум» сауда орталығын аралаған едім. Аталмыш орталықтың кафесінде ауқаттанып отырсам, жанымдағы үстелде 18-20 жас шамасындағы үш-төрт қыз тамақтанып отыр екен. Екі көзім бірден әлгі бойжеткендердің көк-ала қолдарына түсіп кетпесі бар ма? Білектеріне тату (татуировка) салып алғандарын байқадым. Суреттері бір көргенде көзге әдемі көрінгенімен, өзіміздің қаракөздерге онша үйлесе қоймайды екен…

Тату (татуировка) десе көз алдымызға ең алдымен қызыл терілер, яғни кинолардан көретін үндістер көз алдымызға елестейді. Расында да, бұл әдет соларға тән жағдай. Ал оның бүкіл дүниежүзіне тарауына не түрткі болды? Мұны таратқан әйгілі теңізші, географ, ғалым Джеймс Кук. Ол саяхаттан оралғанда өзімен бірге денесін тұтас сурет жапқан полинейзий тайпасының өкілі Омайды ертіп келген. Оны көрген жұрт тайпа өкілін адам дегеннен гөрі тірі “тату – галерея” деп ойлаған. Міне, осыдан бастап ағылшын теңізшілері өздерінің денелеріне түрлі суреттер салдырып, тұтастауды дағдыға айналдырған. Ал осы татудың тарихы қызыл терілілердің аржағында Мысыр тіпті, біздің ойымыз жетпейтін дәуірімізге дейінгі 2000 жыл, одан да ертерек басталған сияқты. Тіпті, пирамидалардан табылып жатқан мумияларда осы сурет өнерінің қалдықтары бар екен.

Шыны керек қазіргі күнде түрлі қылмыс жасап, темір тордың аржағына барып келгендердің арасында тату салу көптеп кездеседі. А. Плуцер — Сарно деген ғалым өзінің “Язык тела и политика: символика воровских татуировок” атты кітабында тату салу қылмыс әлеміндегілердің “төлқұжаты” немесе олардың “құлпытасы” саналады, – деп жазған. Ал бүгінде полинейзий тайпасының көзімен қарайтын жап-жас қыз-жігіттердің бар екенін жасыруға болмас. Әңгіме басындағы жазған замандастарым осының айғағы емес пе? Бүгінде кез-келген дүкенде балалардың денесіне жапсыруға арналған “Хна” деп аталатын жапсырма сурет-тер көптеп сатылуда. Әрі кез-келген бала үшін қолжетімді. Бұл бала болашағына қаншалықты теріс ықпал жасайтынын кейбіріміз түсінгіміз келмейтіні де рас. Ал, шариғат заңына бағынатын мұсылман жұртында денесіне сурет салу «харам» болып табылады. Бұл туралы Құранның “Ниса” сүресінің 58-аятында “Әлбетте, АллаҺ сендерге аманаттарды өз иелеріне тапсыруға бұйырады десе, сондай-ақ Пайғамбарымыз (с.ғ,с): “Денеге сурет салғанға да, салдырғанға да Алла елшісінің лағынеті болсын” – деп қатаң ескерткен.

Айтпақшы, жоғарыда айтқан қыздар менен бұрын үстелден тұруға жиналғанда бір бойжеткеннің қысқа кеудешесінен кіндік тұсына салынған жүрек пен оған қадалып тұрған қанжарға көзім түсті. Адам баласының қастерлеп әрі сырт көзден таса ұстайтын ұятты тұсына жүректі салып, оған қанжарды қадап қою – бұл адами жүрекке қанжар салумен бірдей ғой деген ойда қалдым.

Әсем БОЛАТ,

Қазталов ауданы

Биыл Алашорда үкіметінің құрылғанына 100 жыл. Осы қозғалыстың қарасіңір қайраткері, заңгер Жаһанша Досмұхамедовтің дүниеге келгеніне де биыл – 130 жыл. Екі тарихи датаның алдыңғысы да, кейінгісі де Сырым ауданы үшін жылдың маңызды оқиғасы болып отырғаны рас. Өйткені, біріншіден, Алашорда үкіметінің Батыс бөлімшесі Сырым ауданының орталығы Жымпиты қалашығында орналасып, кәдімгідей жұмыс істеді. Алаш зиялыларының кеңсесі болған көнекөз ғимарат Жымпитыда әлі дін-аман тұр. Екіншіден, Алаш қозғалысының көрнекті қайраткері, Алашорда үкіметінің мүшесі, Алашорданың Батыс бөлімшесінің төрағасы Жаһанша Досмұхамедовтің жаңағы ауданға қарасты Бұлдырты ауылдық округіне кіретін Қарақұдық елді мекенінің тумасы екені белгілі.

Батыс Қазақстан облысының әкімі Алтай Көлгінов өзінің Сырым ауданындағы жұмыс сапары кезінде Жымпитыдағы Алаш мұражайымен танысты. Мұражай бөлмесінде жергілікті тарихшылармен пікірлескен өңір басшысы Жымпитыдағы Алаш мұражайын жаңғыртудан өткізу жөнінде тапсырма берді. Тапсырма орындалса, биылғы жылдың басты жаңалығы сол болайын деп тұр. Айта кетейік, қазіргі Алаш мұражайы ХІХ ғасырдың орта тұсында салынған орыс саудагерлерінің ескі ғимаратында орналасқан. Бұл тарихи ғимарат 1918 жылдың ақпаны мен 1920 жылдың қазаны аралығында Алашорда үкіметі Батыс бөлімшесінің кеңсесі болды.

Біз осы жолы оқырмандардың назарын ескі кеңсенің тарихына емес, осы ғимаратта орналасқан мұражайдың ХІХ ғасырдың тұрмыс-тіршілігін бейнелейтін залында тұрған екі дана орындыққа аударғымыз келеді. Иә, әйгілі вена орындығы. Осындай бір орындық мұражайдың астыңғы қабатындағы реконструкцияланған тергеу бөлмесінде де тұр. Хош, сонымен вена орындығы дегеніміз не және ол Жымпиты жақта қайдан жүр? Осы сауалдарға жауап беріп көрейік.

Вена жиһазы деп – шамшат (бук) ағашын бумен ию арқылы жасалатын жиһазды айтады. Жиһаз жасаудың бұл технологиясын ХІХ ғасырдың ортасында вена шебері Михаэль Тонет ойлап шығарған. Көпшілікке вена жиһазы ретінде орындықтар жағы танымал. Әсіресе, вена орындығының №14 моделі ең бір сұраныстағы нұсқа саналады. Тонеттің орындықтарының жасалуының мінсіз болғандығы соншалық, бұл жиһаздың дизайны әлі күнге ешқандай өзгеріске ұшыраған жоқ. Вена орындықтары жиһаз атаулының құндысы деген ұғым да жоқ емес.

Сәнділігі былай тұрсын, вена орындықтары мықтылығымен де аты шыққан. Орындықтың мықтылығын дәлелдеу үшін кезінде қызық тәжірибе жасалыпты. Орындықты жарнамалаушылар орындықты Париж қаласындағы әйгілі Эйфель мұнарасының биігінен лақтырған көрінеді. Сонда мұнараның биігінен лақтырылған орындыққа ештеңе де болмаған. Жердегі өрнектасқа тигеннен кері серпілген күйі сын-бай «аман» қалған.

ХХ ғасырдың басында иілген ағаш жиһаз жасайтын кәсіпорынның саны Еуропада 60-қа жеткен. Осы кәсіпорындардың 16-сы Ресейдің аумағында жұмыс жасапты. Бұл уақытта Михаэль Тонет өзінің кәсібіне балаларын да машықтандырып үлгеріп, әуелдегі вена орындықтары енді «Ағайынды Тонеттер» фирмасының өнімі ретінде шығып жатты. Тонеттердің фабрикалары бұл уақытта Ресей империясы аумағының екі бірдей жерінде жұмыс жасады. Орындықтарды сату Мәскеу, Одесса, СанктПетербург, Киев сияқты ірі қалалардағы дүкендер арқылы, кейде Нижегородтағы жәрмеңке арқылы ұйымдастырылды. Уақыт өте келе вена орындықтары бақуатты тұрмыстың белгісіне айналды. Кеңселерде, қоғамдық орындарда, тіпті Ресейдегі мемлекеттік думаның залдарында вена орындықтарының кеңінен тұтыныла бастаған кезі де осы ХІХ ғасырдың аяқ шені мен ХХ ғасырдың басы еді (С. Датұлы атындағы тарихи-өлкетану музейінің қорынан алынған төмендегі суретке зер салыңыз).

Сонымен манағы вена орындығы Жымпитыда қайдан жүр? Бұл сұраққа жауап беру үшін, әуелі Алаш мұражайында тұрған бұл жәдігерді мұражайға кім тапсырды деген сауалдың да жауабын табу керек. Жауабы сол, мұражайға бұл орындықтарды ешкім тапсырмаған. Яғни орындық бұл ғимаратта әуелден болған. С. Датұлы атындағы тарихи-өлкетану музейінің директоры Айнагүл Ойшыбаева осылай дейді. Осыны естігесін біз бірді-екілі болжам жасап көрдік. Қазір мұражай тұрған ғимарат кезінде орыс саудагерінің үйі болды дегенді сөзіміздің басында айттық. Ойымызша, вена орындығын бірнеше данамен сол саудагер сатып алған болуы мүмкін. Өйткені саудагердің олай етуге қаржылық мүмкіндігі толық болды ғой. Ойымыздың екінші бір нұсқасында вена орындықтарын ғимаратты кеңсе қылған Алашорда үкіметінің Батыс бөлімшесі арнайы тапсырыспен Ресейден алдыруы ықтимал дегенді де ойлаймыз. Және осы ойға тоқтағымыз келеді. Тоқтайтындай себеп бар сияқты. Басқа әріптестері сияқты Жымпитыдағы Алаш зиялылары да Еуропаның үлгісіндегі киімді киді, сол киімдерге сай аксессуарларды да тұтынды. Алаш зиялыларының фотосуреттерінен бұл анық байқалады. Киім киім ғой, олар өздері тұрған үй мен кеңсенің интерьерін де барынша еуропалық сипатта жабдықтады. Ал Алашорда үкіметінің Жымпитыдағы кеңсесі – дардай үкіметтің жарты құзыретіне ие бөлімше еді. Жәдігерге айналған вена орындықтары осы Алашорда үкіметінің батыс бөлімшесінің теңгерімінде болған жиһаз емес пе екен? Осындай ой бар. Тіпті жаңағы вена орындықтары «Ағайынды Тонеттер» фирмасының өнімі болуы да әбден мүмкін.

Тонеттер фирмасының Ресейдегі өндірісі 1917 жылы Қазан төңкерісінен кейін күрт тоқтады. Осы уақыт ішінде миллиондаған вена орындығы талай төрден өзінің орнын теуіп қалған шығар. Біз білетін үш данадан басқа, сол мил-лиондардың басқа даналары Жымпитыда әлі бар ма екен? Кімнің үйінде тұр екен?

Бауыржан ШИРМЕДИНҰЛЫ,

Сырым ауданы

Алашорда Үкіметінің 100 жылдығына орай «Ақжол» ҚДП Атырау облыстық филиалы ұйымдастырған экспедиция Сырым ауданында болды.

Экспедиция құрамында саясаттанушы, «Ақ жол» ҚДП Атырау облыстық филиалының саяси жетекшісі Әбілхан Төлеуішов, тарих ғылымдарының док-торы Аққали Ахмет, тарих ғылымдарының кандидаты Қылышбай Сүндетұлы, Қызылқоға аудандық «Қызылқоға» газетінің бас редакторы Бауыржан Сисенов бар.

Экспедиция мүшелері алдымен Алаш саябағына ат басын тіреп, ондағы алаш қайраткерлеріне арналған ескерткішті көріп, гүл шоқтарын қойды. Сырым Датұлы атындағы тарихи-өлкетану музейін тамашалап, мұражайдағы «Азаттықты аңсаған Алаш азаматтары» атты дөңгелек үстелге қатысты.

Аудандық ішкі саясат бөлімінің бас маманы Перизат Илашева экспедиция мүшелерін Алаштың 100 жылдығына орай ауданымызда ұйымдастырылған шаралармен таныстырды.

Сырым Датұлы атындағы тарихи-өлкетану музейінің меңгерушісі Айнагүл Ойшыбаева Алаш мұражайы туралы әңгімелеп, Жаһанша Досмұхамедовтың жерленген жерін іздеп, ауданымыздан арнайы ұйымдастырылған Жымпиты-Мәскеу экспедициясымен барып келгенін айтты. Айнагүл Мағауияқызының айтуынша, Жаһаншаның жұбайы Ольгаға күйеуін өртеп жібердік деп, бір уыс күл апарып бергенімен, оның кейін тірі жүргенін көргендер бар екен. Бутов полигонында 20761 адам 13 шұңқырдың ішіне көміліпті. Сол шұңқырлардың бірінде Жаһанша жерленген екен. Ол 1938 жылдың 3 тамызында атылған. Сол күні Жаһаншамен бірге барлығы 120 адам атылған екен. Оның ең кішісі 13 жасар бала болса, үлкені 81 жастағы қария екен. Жымпитылықтар Дондағы Әлихан Бөкейхановтың басына да барып зиярат етті.

«Ақ жол» ҚДП Атырау облыстық филиалының саяси жетекшісі Әбілхан Төлеуішов «Ақжол – Алашорда партиясының ізбасары» деп, Қызылқоға, Ойыл, Қаратөбе, Жымпиты аудандарын аралауға шыққандарын айтты. Мақсаттары – Алаш ардақтыларының табан іздері қалған жерді көздерімен көріп, мұраларын іздестіру екен. Тұңғыш тәуелсіз қазақ үкіметін құрамыз деп еңбек еткен алаш қайраткерлерінің әрісі Семейден Әлихан, берісі Жымпитыдан Жаһанша мен Халел екенін атап өтті Ә. Сейтімұлы.

Тарих ғылымдарының докторы Аққали Ахмет: «Алашорда – біздің біртұтастығымызды көрсетті. Алайда, осы Алашорда үкіметі туралы толыққанды зерттеп біткен жоқпыз. Алаштың земствосының рөлі мықты болды. Оны көп айта бермейміз. Алаштың 200 офицерінің аты-жөнін әлі жинай алмай келеміз. Алаш қайраткерлерінің ұрпағы өзінің ата-тегі, олардың өмірі туралы айтуға ғасыр өтсе де, қорқады. Алаштың отрядын құрған Ағаев деген азамат туралы зерттеу жұмыстары аз. Бір ғасырлық тарихы бар Алаш үкіметі әлі де іздестіруді, зерттеп-зерделеуді қажет етеді», — деді.

Тарих ғылымдарының кандидаты Қылышбай Сүндетұлы Алаш қайраткерлерінің шығарған газеттерінің тарихы туралы сыр шертті. 1926 жылы «Еркін қазақ» атты газеттің бір ғана саны шығыпты.

Мұнда Ахметқали Мамытұлының өлеңі, Х. Досмұхамедовтың газет шығаруда көрген қиындығы туралы жазған мақаласы жарияланыпты.

Сырымдық ардагер Сыдық Тәжмұхан Қуанай хазіреттің қудалауға ұшырағаны туралы айтып, аудандық мешітке Қуанай хазіреттің атын беру жөнінде ұсынысын білдірді.

Ардагер ұстаз Ким Федяниннің айтуынша, оның атасы Иван Сергеевичтің үйі болған трактирде 1918 жылы 18 мамырда Алашорда қайраткерлерінің ІІ съезі өтіпті. Құрылтайға қатысқан 300-ден астам делегатты әкесі Николай Федянин үш күн бойы күзеткен екен. Бұл жөнінде анасы «Тістеріңнен шығармаңдар, әйтпесе бәріміз құримыз» дегендіктен, еліміз тәуелсіздік алғанша Ким Николаевич жақ ашпай келіпті. Егемендікке қол жеткен соң ғана бұл сырды айта бастаған ардагер ұстаз бүгінде Алашорда үкіметіне атасы мен әкесінің қатысы барын мақтан тұтады.

Көршілес облыстан келген экспедицияшылар Сырым Датұлы атындағы тарихи-өлкетану музейіне, аудандық кітапханаға естелік кітаптар сыйға тартты.

Шынар МОЛДАНИЯЗОВА,

Сырым ауданы

Бүгінгі таңда түрлі екпелер (вакцинация) – жұқпалы аурулардың алдын алудың бірден-бір жолы. Дегенмен осы екпелер төңірегінде даулы мәселелер көп-ақ. Олай болса, вакцинация жайлы не білеміз?

Біз ашық әлемде өмір сүреміз. Сондықтан қоршаған ортаның түрлі әсерінен туындайтын сан алуан ауруларды баланың әлсіз ағзасы қалай қабылдайтынын бірде-бір ана алдын ала болжай алмайды. Вакцинаның арқасында ағза аса қауіпті ауруларды тудыратын бактериялар мен вирустарға төтеп бере алады. Мысалы, туберкулез, көкжөтел (коклюш), дифтерия, гемофильді жұқпа және сіреспе (столбняк). Егу, вакцинация дегенiмiз – ол адам организмiне вакцина немесе арнайы тәсiлмен дайындалған антигендiк қасиетi бар заттарды енгiзу арқылы белгiлi бiр жұқпалы аурудан алдын ала сақтандыру үшiн қолданылатын әдiс.

Екпе жасайтын кезде баланың дені сау болуы аса маңызды. Бұл уақытта бала түрлі жұқпалы аурулардың салдарынан туындайтын іш өту, дененің бөртуі, тұмау, дене қызуының көтерілуі сынды келеңсіздіктерден ада болуы тиіс. Ол неге соншалықты маңызды десеңіз, екпеден кейін ағза барлық күшін белгілі бір инфекцияға қарсы иммунитет тудыруға жұм-сайды. Сондықтан оған артық «салмақ» жүктеудің қажеті жоқ. Егер бала қандай да бір аурумен ауыратын болса, оған екпені белгілі бір тәртіппен енгізеді.

Қалай дайындалу керек, енді осыны тарқатайық.

• Екпе енгізердің алдында балалар дәрігеріне, сонымен қатар неврологқа қаралу керек. Олар баланың сол сәттегі жағдайына, оның ағзасы екпені қабылдауға қаншалықты дайын екеніне әрі алғашқы екпенің әсері қандай болғанына көңіл бөледі. Ең бірінші АКДС алатын кезде қан мен несеп талдауын алу қажет. Бұл анықтамалар сол сәттегі баланың ден-саулығы жақсы екенін көрсетсе, екпе енгізуге рұқсат беріледі.
• Екпе жасалған күні баланың ас мәзіріне жаңа тағамдарды енгізбеңіз және қолдан тамақтандыруға көшуді де кейінге қалдыра тұрыңыз. Егер сәби ана сүтімен ғана қоректенетін болса, өз ас мәзіріңізге де көңіл бөліңіз. Екпе алдында қажетті препараттар тағайындалған болса, оларды міндетті түрде ішіңіз. Алдын ала дәрігермен кеңесіп, қажет болып қалады-ау деген барлық дәрі-дәрмекті алып қойыңыз.
• Екпеге барғанда өзіңізбен бірге балаңыздың сүйікті ойыншығын, жөргек ала барыңыз. Дәрігердің қабылдауында болғанда, онымен бірге баланың сол сәттегі жағдайын жіті қадағалаңыз. Вакцинаға берілген анықтамамен танысып, оның қолданылу мерзіміне зер салыңыз. Инені енгізу кезінде, бастысы, өзіңіз қобалжымаңыз. Балаңыздың қол-аяғын ұстасып, мейірбикеге жәрдем беріңіз. Бала да сіздің жүзіңізден үрейді байқамасын.

• Екпе кезінде баланың қолыңызда немесе алдыңызда отырғаны жақсы. Бұл жағдай сізге сенімділік тудырады әрі қолайлы. Баланың көңілін аулау үшін, 3-4 жасар бала болса, тақпақ айтып немесе ән салып, одан ересек баламен айналаңыздағы заттарды зерттеп, ең кішкентайларға үйден алып келген ойыншығыңызды көрсетсеңіз болады.
• Екпеден кейін балаңыздың әбден жылап алуына мүмкіндік беріңіз. Бұл үшін оған ұрсудың қажеті жоқ. Есіңізде болсын, екпе жасалған жерді уқалауға болмайды!

Әр адамның ағзасы енгізілген вакцинаны түрліше қабылдайды. Баланың ағзасы екпеге қалай жауап беретіні түрлі жайттарға тікелей байланысты.

Екпеге ағзаның үн қатуы – қалыпты жағдай. Ол ағзаның дұрыс жұмыс істеп тұрғанын, өз жұмысын тыңғылықты атқарып жатқанын білдіреді. Екпенің ағзаға әсерін ортақ және жергілікті белгілерден байқауға болады. Ортақ белгілер – дене қызуының көтерілуі (қалыпты жағдайда 37,50С-ден аспауы тиіс), баланың сүлесоқтанып, тәбетінің төмендеуі. Ортақ белгілерге сонымен қатар жергілікті ерекшеліктерді де жатқызуға болады. Мұндайда екпенің орны қызарып, ісініп тұрады және бала ауырсынуды сезінеді. Сондықтан баланың жағдайын үнемі қадағалап отыру керек.

• Балаға қызуды басатын және гистаминге қарсы препараттарды беріңіз. Оларды алдын ала дәрігер тағайындауы тиіс.
• Дене қызуын үнемі қадағалап, баланың психологиялық және физиологиялық өзгерістеріне ден қою керек. Сәбидің температурасы 380С-ден жоғары көтерілмеуі қажет. Сондықтан қызуды түсіретін дәріні келесі қызу көтерілгенше күтпей, анықтамада көрсетілген жиілікке сай беріп отыру керек.
• Балаға жиі-жиі су беріңіз. Тек судың аса салқын емес, жылы болуын қадағалаңыз.
• Ине енгізілген жерге бұлау жасауға, жақпа май жағуға болмайды. Егер бір тәуліктен кейін баланың жағдайы жақсармаса, міндетті түрде дәрігерге көрсетіңіздер.
• Дене қызуы қалыпты болса, баланы серуенге алып шығуға болады.
• Тірі вакциналарды енгізіп екпе жасағаннан кейін балаға 7 күн бойы антибиотик беруге болмайды.

Екпеден кейін болатын жергілікті және ортақ белгілер әрі кетсе үш күнге созылады. Тірі вакцина енгізілген соң 5-12 күннен кейін де әсер байқалуы мүмкін. Егер осындай әсер байқалып, бірақ енгізілген вакцина тірі болмаса, бұл жағдайға екпенің еш қатысы болмауы мүмкін.

Екпеге кері әсердің болғанын баланың дене қызуы 400С-ден асып, өзі есінен танып, денесі құрысып, тұншығу, екпенің орнын бөртпелер басып кеткен жағдайда есіңізде болсын, «Жедел жәрдем» шақыру керек.

Венера БИГЕЛДИЕВА,

№3 қалалық емхананың дәрігер-иммунологы

Өткен сенбіде «ЭКСПО – 2017» халықаралық көрмесіне орай Орал қаласы мен облыс аудандарының аумағындағы өзен-көл жағалауларын жақсартуға бағытталған «Таза жағалау» облыстық экологиялық акциясы ұйымдастырылды.

Жыл сайын өтетін дәстүрлі шараның ашылу салтанатына қала әкімі Мұрат Мұқаев, облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Амангелді Дәулетжанов қатысып, бастаманың сәтті өтуін тіледі.

– Құрметті қала тұрғындары, дәстүрлі экологиялық «Таза жағалау» акциясына қош келдіңіздер! Биыл елімізде жақсылығымен есте қалатын ерекше шаралар өтуде. Солардың бастысы астанамызда өтіп жатқан халықаралық «ЭКСПО – 2017» көрмесінде де экологиялық мәселелер көтерілуде. Бүгінгі шара барысында Орал қаласындағы Жайық, Деркөл, Шаған өзендерінің айналасын тазалау жұмыстарын жүргізгелі отырмыз. Осылайша қала тұрғындарын, жас ұрпақты экологиялық мәселелерге көңіл бөліп, қаламыздың көркеюіне өз үлестерін қосуға шақырамыз. Біле білсеңіз, Орал Республикамыздағы ең таза, жасыл желекті қала болып есептеледі. Мәртебелі атаққа сай болу үшін табиғатты қорғауымыз қажет, – деді Мұрат Рахметұлы.

Су нысандары жағалауларын тазалау мақсатында ұйымдастырылған шараға Орал қаласы бойынша 1000 адам қатысып, 6 техника іске қосылып, барлығы 40 тоннадай қоқыс шығарылды. Табиғат қорғаушылары алдымен Чапаев атындағы затоннан, «Металлист» зауыты аумағындағы жағажайға дейінгі аралықты тазалады. Содан соң аталған аумақтағы көпір арқылы өтіп, Мәңгілік алау алаңына дейінгі қашықтықты қамтыды. Алаңнан Ескі шіркеуге дейінгі, ал Ескі шіркеуден Хан тоғайына дейінгі аралықта тазалық жұмыстары жүргізілді. Хан тоғайындағы жағажайдан Шаған өзенінің сағасына дейін барған тазалықшылар ең соңында Коминтерн ауылында болды.

Ал облыс бойынша барлығы 16 800 адам табиғатқа қамқорлық танытып, 231 техника іске қосылды. Нәтижесінде 788 тонна қоқыс шығарылған. Облыс аумағындағы Жайық, Қараөзен мен Сарыөзендер, Шаған, Деркөл, Елек, Шыңғырлау өзендері, Шалқар, Еділсор, Балықты көлдерінің жағалауларында санитарлық жұмыстар атқарылды.

– Облыстық әкімшіліктің қолдауымен тазалық шаралары облыс орталығында және барлық аудандарда өтті. Жайық өзенінің жағалауын жеті аумаққа бөліп, сәйкесінше аталған нысанды тазалау үшін жеті топ құрылды. Қала тұрғындары су ресурстарын жүйелі пайдалануды үйреніп, табиғат алдындағы жауапкершілікті сезінсе екен, – дейді Амангелді Медхатұлы.

Тазалық шарасына қатысуға мемлекеттік және жеке меншік нысандағы кәсіпорындардың жұмысшылары, жастар ұйымының өкілдері, балық шаруашылығы субъектілері және «Жасыл ел» жастар жасақтары құлшыныс білдірді.

– Қазір демалыстың қызған шағы. Өзен-көлдердің маңайын төңіректейтіндер тек тынығып қана қоймай, өздерінен қалған қалдықтарды жинастыруы тиіс. Себебі елімізді көгалдандырып, таза күйінде сақтау – біздің басты мақсаттарымыздың бірі. Мен дәстүрлі шараға жыл сайын қатысып, қала тазалығына өз үлесімді қосып жүрмін, – дейді «Жасыл ел» жасағының өкілі Сымбат Айбатқызы.

* * *

Облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы ұйытқы болған «Таза жағалау» акциясына теректіліктер де үн қосты.

Акция мақсаты – өзен мен көлдер, бөген-тоғандардың жағалауына санитарлық тазарту жұмыстарын жүргізіп, салиқалы іске тұрғындар назарын аудару. Игілікті жұмысты атқаруда аудан орталығындағы мекеме қызметкерлері белсенділік танытты. Әсіресе, аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі, аудандық экономика және қаржы бөлімі, аудандық мәденидемалыс орталығы және аудан әкімі аппаратының қызметкерлерін атап өткен жөн. Санитарлық тазарту жұмыстары халық арасында «Жаңа тоған» және «Ескі тоған» аталып кеткен аумақтарда жүргізілді. Демалыс күніне қарамастан, ауданымыздың тазалығын сақтауда жұмыла еңбектенген жандар көпшілікке үлгі болғаны хақ.

* * *

Ақжайық ауданының орталығы Чапаев ауылында дәстүрлі экологиялық «Таза жағалау» акциясы ұйымдастырылды.

Аталған шара барысында өзен-көлдердің бойы жылдағыдай қалдық-қоқыстардан тазартылды.

Орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесіне қарасты төрт орманшылықтың 70 қызметкері табиғатты қорғауда атсалысып, трактор, «УАЗ» автокөліктерінің көмегімен 10 тонна қоқыс және алты текше метр қурап қалған ағаш қалдықтары шығарылды.

Айым ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал өңірі»,

Әділет ЗЕРЕ,

Теректі ауданы,

Борис МЫРЗАҒАЛИЕВ,

Ақжайық ауданы