Кеше  облыстық  қазақ  драма  театрында  өңірдегі ардагер ұйымдарының  құрылғанына 30 жыл толуына арналған салтанатты  жиналыс  өтті. Оған облыс әкімі Алтай Көлгінов және ҚР Парламенті  Мәжілісінің  депутаты,  республикалық  ардагерлер  ұйымы орталық  кеңесінің  төрағасы  Бақтықожа  Ізмұхамбетов  қатысып, сөз  сөйледі.

Құрметті ардагерлер қауымы! Бәріңізді өңірдегі ардагер қозғалысының 30 жылдық мерейтойымен құттықтаймын! Кезінде сіздер, ақ сақалды ағалар мен ақ жаулықты аналар адал еңбекпен елдің дамуы мен алға басуына лайықты үлес қостыңыз. Қазір де Отанымыздың қалыпты өмірі мен тыныштығына, ынтымағына ұйытқы болудасыздар. Бүгінде облыста 86180 соғыс және еңбек ардагері тіркелген. Олардың бәрі де ұлт пен ұрпақ тәрбиесіне белсене қатысады. Біз сіздердің ақыл-кеңестеріңізге қашан да ділгерміз.

Бұл күндері ардагерлерге қызмет көрсетуде барынша жеңілдік пен мүмкіндіктер қарастырылған. Сіздердің  ерліктеріңіз бен еңбектеріңіз соған лайық. Сол өнегеңіз үшін сіздерге бас иеміз. Әрине, ардагерлер қауымы Елбасының барлық бастамаларын қашан да жанжақты қолдап, соны жүзеге асыруға белсене қатысуда. Сол үшін де бәріңізге ризамыз. Сіздерді қашанда алдыңғы қатардан көрейік. Бәріңізге бақыт пен денсаулық, елімізге тыныштық тілеймін, — деді облыс әкімі Алтай Сейдірұлы салтанатты жиында. Әрі қарай ол ардагерлерге қамқорлығы мен демеушілігі үшін кәсіпорын басшылары М. Жәкібаев, В. Жүнісов, Қ. Мусин және басқаларына алғыс айтты.

Салтанатты басқосуда облыстық ардагерлер ұйымы кеңесінің төрағасы Мырзағали Мұхамбетов баяндама жасады. Ол ең әуелі өңір ардагерлерін ұйымның құрылғанына отыз жыл толуы және «ЭКСПО – 2017» халықаралық көрмесінің ашылуымен құттықтады. Оның айтуынша, бүгінде Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы  Назарбаевтың  «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы барлық ардагер ұйымдары жұмысының өзегіне айналып отыр. Соның  ішінде облыстың  қоғамдық мұражайлары, ақпараттық-насихаттық топтары  республикалық байқау-конкурстарына қатысып, белсенділік көрсетті, жеңімпаздар сапынан көрінді. Сондай-ақ  30 жылдық мерейтойға байланысты тындырылған істер де айтуға лайық. Әсіресе, осы орайда жақсы өнеге көрсеткен «Зенит» зауытының  басшылығына тек алғыс айту керек. Әрине, мұнымен жақсы істер тоқталып қалмайды. Алдағы айларда облыстық ардагерлер кеңесі «Қайран, біздің әжелер арды ойлаған», «Ата сөзі – бата сөзі» сынды байқаулар өткізбек. Болашақ – жастарда. Олай болса, жастарды рухани тәрбиелеу – кез келген ардагер мен барлық ардагер ұйымдарының ардақты парызы болуы тиіс.  Ал әлФарабидің: «Тәрбиесіз білім – адамзаттың қас жауы» атты даналығы тек ұстаздардың ғана емес, бүкіл ардагердің қанатты ойына, мақсатына айналуы тиіс. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың жоғарыда аталған мақаласындағы ұлттық бірегейлік, руханият және дәстүрлі ұлттық мәдениетті сақтау да осыған жол сілтейді. Нақты деректерді мысалға келтірсек, жастар тәрбиесіне мол үлес қосып жүрген Жайықтың ақ шағаласы, ақын Ақұштап Бақтыгереева мен еңбек ардагері Роза Көжекова, тағы басқаларының есімдерін құрметпен атаған жөн.

Тәрбиелік және басқа да жұмыстарды ұйымдастыруда республикалық ардагерлер ұйымы орталық кеңесінің ұтымды ұсыныстары қай іске де ұйытқы. Оның бәрі «Ардагерлер айнасы» газеті мен «Ардагерлер және қоғам» журналында жарық көріп жүр. Сөз соңында М. Мұхамбетов облыстық ардагерлер ұйымына қамқорлық пен қолдау жасағаны үшін облыс әкіміне және орталық кеңестің төрағасы Б. Ізмұхамбетовке алғыс айтты.

Жарыссөзге Жәнібек аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Амангелді Уәлиев, Орал қаласының тұрғыны, соғыс ардагері Иван Гапич, облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы басшысының орынбасары Ділдаш Исқақова, М. Мәметова атындағы мұражай директоры Светлана Бектенова сөйлеп, ой-пікірлерімен бөлісті. Республикалық ардагерлер ұйымы орталық кеңесінің төрағасы Бақтықожа Ізмұхамбетов сөйлеп, естелігімен бөлісті және жиналғандарға ізгі тілектерін арнады. Соңынан облыс әкімі А. Көлгінов пен Б. Ізмұхамбетов  жекелеген ардагерлерді белсенді жұмыстары үшін марапаттады. Марапатқа ие болғандардың арасында ардагерлер қозғалысының 30 жылдығына арналған облыстық байқау бойынша жеңімпаз музейлер мен ақпараттық-насихаттық топтардың мүшелері  де бар.

Серік  ИХСАНҒАЛИ

Таяуда  «Нұр  Отан»  партиясы  облыстық  филиалының ғимаратында  ҚР  Ішкі  істер  министрі, генерал  Қалмұханбет  Қасымовтың  онлайн  тәртібінде  бейнеконференциясы  көрсетілді.  Оған  облыстық  ІІД-ның  басшылары  мен  құрамдық  бөлім  жетекшілері, полиция  ардагерлері  және  БАҚ  өкілдері қатысты.  Министр тек есеп беріп  қана  қойған  жоқ,  сонымен  қатар  министрлік залында  отырғандар  мен  барлық  өңірдің  тұрғындарының  сұрақтарына  нақты  жауап  берді.

Генерал Қасымовтың айтуынша, ішкі істер құрылымдарының қызметкерлері жұмысын мемлекеттік заңдар мен ережелерге сәйкес, жергілікті атқарушы билік және қоғамдық ұйымдардың көмек-қолдауымен жауапты түрде атқарып келеді. Министрлік пен барлық құрылымдық бөлімшелерде қоғамдық кеңес, ішкі қауіпсіздік қызметі жұмыс істейді. Сондай-ақ жеке құрамды үнемі мемлекеттік қызметкер мәртебесіне сай болуы үшін тәрбиелеп, бағыттап отыру жақсы жолға қойылған. Алайда тәртіп сақшысының атағына кір келтіргендер тиісті жазасын алып, жұмыстан қуылады. Тек өткен жылы ғана осындай себептерге байланысты  960 адам қызметінен босатылған. Министр Қ. Қасымов БАҚ-тарда жарияланған немесе көрсетілген сыни материалдардың бақылауға алынып, соған орай тиісті шаралар қабылданып, айыптылардың дер кезінде жауапкершілікке тартылатынын баса көрсетті. Тағы бір жағымды көрсеткіш: биыл бес айда ел бойынша тіркелген қылмыстың саны былтырғы осы мерзіммен салыстырғанда, 15,8 пайызға кем.

Жалпы алғанда, қылмыстық ахуал тұрақты, кейбір көрсеткіштер бойынша оның тіпті кемігені байқалады. Соның ішінде жасөспірімдер және бұрын сотталғандардың қылмыс көрсеткіші де бар. Қазір халыққа 39 қызмет түрі көрсетіледі. Ол – көлік тіркеу, одан шығару және басқасы. Министр төңірегінде дау-дамай көп болған уақытша тіркеу жайына кеңірек тоқталды. Оның алғашқы айларында олқылықтар жіберілгенін мойындай келіп, сонымен бірге тексеру барысында елде жеке үйі және көлігі, тағы басқа да дүние-мүлкі бола тұра, еш жерде тіркелмеген 1,5 миллионнан астам адамның өмір сүріп жатқаны анықталғанын айтты. Бүгінде уақытша тіркеу ісі жолға қойылған, азаматтар тарапынан арыз-шағым жоқ. Әрі қарай министр полиция жұмысының ең басты тірегі – учаскелік инспекторлардың жұмысы туралы баяндады. Бүкіл ел бойынша жұмыс істейтін алты мыңнан астам инспектор кәсіби міндетін жауапкершілікпен атқаруда. Алайда олардың пәтер, қызмет орны мәселесі толық шешімін тапқан жоқ. Жұмысты толық компьютерлендіру де күн тәртібінен түспей келеді. Бүгінгі қоғамның «қатерлі ісігі» – маскүнемдік пен есірткіге елітушіліктің әзірге күш бермей тұрғанына министр қынжылыс білдірді. Мәселен, есеп беру кезеңінде қоғамдық орында 93 мың маскүнем ұсталса, солардың үштен бірі – әйелдер. Қазір адамдардың, әсіресе, жастардан басқасын айтпағанда, синтетикалық есірткіге құмарлығы алаңдатады.

Кеселмен күресте наркодиспансердің аздығы да елеулі кедергі.

Өткен жылы 35 мың жүргізуші жол үстінде мас күйінде ұсталған.

Демек, бұл маскүнемдік сияқты қоғамдық кеселдің отбасынан бастап, жол үстіне дейін талай қайғы-қасіреттің бастауы екенін көрсетеді. Жол-көлік оқиғалары өткен жылмен салыстырғанда, сәл кемігенімен, тоқмейілсуге әлі ерте. 2014 жылы қабылданған «Жол қозғалысы жөнінде» заңының қатаңдатылуының әсері мол, бірақ жол үстіндегі ықтимал  қауіп-қасіреттің  қаупі сейілмей тұр. Сонымен қатар министр биылдан бастап қоғамдық тәртіп сақшыларының жол қозғалысын бақылауда қол радарынан бас тартып, автоматты жүйеге көшетінін мәлімдеді. Әрі қызметтік міндетіне кіріскен жол-патрульдік полиция қызметкерін бейнекамераға түсіруге заң бойынша рұқсат етілгенін айтты.  Енді жол сақшыларына жезл (ала таяқ) қайтарылмайтын болды. Оның орнын ауыстыратын әдістер іздестірілуде.

Министрдің айтуынша, «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесінің қауіпсіздігі мен қалыпты жұмысын қамтамасыз етуге 5 мыңдай полиция қызметкері, Ұлттық ұлан сарбаздары мен курсанттар жұмылдырылған. Сондай-ақ Астананың барлық үшжұлдызды қонақүйлерінің қауіпсіздігін қоғамдық  тәртіп сақшылары қадағалауда.

Елімізде 12 мыңдай тұрмысы нашар, әлеуметтік ахуалы күрделі отбасы бар. Қылмыс жасайтын балалар мен жасөспірімдердің дені  осылардан шығады. Қалмұханбет Нұрмұханбетұлы жасөспірім мен бала қылмысының аса қатерлі екеніне айрықша тоқталды. Жасы жетпегендіктен, оларды бірден қылмыстық жауапкершілікке тарту да өте қиын. Пәтер тонаудың алдын алу мен ұрлыққа қарсы күресте де қиыншылық бастан асады. Соның ішінде мал ұрлығы. Осы орайда тәртіп сақшыларына жергілікті атқарушы билік пен халықтың тарапынан белсенді көмек пен қолдау аса қажет. Ұялы телефон ұрлығына келсек, оны анықтау және болдырмау мақсатында келешекте тиімді техникалық әдістер қолданылуы тиіс. Әрі қарай министрдің айтуынша, қылмыстық атқару жүйесінің жеті түзету орны жабылған. Сондай-ақ жазасын өтеушілерді ағаш шебері, токарь, аспаз және өзге де мамандықтарға үйрету жақсы жолға қойылған. Нәтижесінде олар жазасын өтеп шыққасын еңбек нарығында мейлінше сұраныс көп мамандықтарды меңгергендіктен, өмірден орнын тауып жатыр. Өрт қауіпсіздігі мен апаттың алдын алу жәйі де баяндамашы назарынан тыс қалған жоқ. Атқарушы биліктің көмегімен келешекте бес мың ауылда 475 өрттен қорғау қосыны салынбақ. Министр өзге де атқарылып жатқан жұмыстарға түсінік берді. Соңында Қалмұханбет Нұрмұханбетұлы сұрақтарға жауап  қайтарды.

Серік   ІЗБАСАРҰЛЫ

Жаңақала  ауданының  орталығында  сандық-тұрмыстық  техникалар  дүкені  ашылды.

Орал қаласының тұрғындары — «ТехноСила» ЖК-ның басшылары Қамбар Тұрланов пен Бахтияр Дарбаевтың бірлесе ашқан дүкені аудан тұрғындарына кең көлемде  қызмет  көрсетуде. Кәсіпкерлердің сөзіне жүгінсек, дүкендегі сан алуан сандық-техникалық тауар «Альфа» банкі арқылы үш айдан үш жылға дейін несиеге беріледі екен. Сондай-ақ көлемі үлкен тауарларды тұтынушының үйіне дейін жеткізіп беру, каталог арқылы кез келген тауарға тапсырыс жасау сияқты қызмет түрлері де көрсетіледі. «Не себепті дүкен ашуға Жаңақала ауданын таңдадыңыздар?»  деген  сұрағымызға:

– Мұндай дүкен Жаңақала ауданында жоқ. Әрі аудан қаладан  алшақ орналасқан. Ауыл тұрғындары тауарды қаладан алғаны-мен, ауылдарына жеткізіп алу-дың өзі оларға қиын  әрі  қосымша қаржыны талап етеді. Ал біз ашып отырған дүкен тауарды үйлеріне дейін тегін жеткізіп береді. Бізде жоқ тауарлар болса, каталог арқылы тапсырыс береді. Біз оларға қалаған тауарын әкеліп береміз, – дейді  ашылғандарына бір-екі апта болса да, қаладан тауар тасып үлгере алмай жатқан кәсіпкерлер.

Н.  ҒАББАС,

Жаңақала ауданы

Сәрсенбі  күні  Орал  қаласындағы  Абай  алаңында  мектеп бітіруші  түлектердің  «Қош  бол,  алтын  ұя  мектебім!»  атты  салтанатты  кеші  өтті.

Биыл облыс бойынша 4414 түлек мектеп бітірсе, оның 1628-і шаһардағы білім ошақтарын тәмамдаған.   Қала мектептерінен түлеп ұшқан 91 шәкірт «Алтын белгі» иегері атанды. Мектеп түлектеріне құттықтау сөзін арнаған өңір басшысы Алтай Көлгінов шәкірттерді  қалаған мамандықтарының иесі атанып, бәсекелестікке сай маман болуға шақырды.

– Елімізде жастардың білім алып, өсіп-өркендеуі жолында барлық жағдай жасалуда. Құрметті шәкірттер, сіздердің  Қазақстанның түкпір-түкпіріне барып білім алуға немесе «Болашақ» бағдарламасы бойынша шетелде білімдеріңізді жетілдіруге  мүмкіндіктеріңіз  зор. Елбасымыз  Нұрсұлтан Әбішұлы өскелең ұрпақтың білім алуы мен  қоғамда өз орнын табуына үнемі көңіл аударып келеді. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша өңірде сегіз жаңа мектеп бой көтермек.

Сондай-ақ аудан-ауылдардағы білім ошақтарын күрделі жөндеуден өткізуде, материалдық-техникалық базасын нығайтуда жұмыстар жүйелі жүзеге асып келеді. Бұлардың барлығы шәкірттердің лайықты білім  мен тәрбие алуларына зор үлес қосары сөзсіз. Білім ордаларымен қоштасып, жаңа өмірдің есігін ашқалы  тұрған түлектерге ақ жол тілеймін, — деді  облыс басшысы Алтай Сейдірұлы. Сондай-ақ ол салтанатты шара барысында халықаралық, республикалық пәндік олимпиадалар мен ғылыми жобалар байқауларының жеңімпаздарына ескерткіш сыйлықтар табыстады.

Содан соң мектеп түлектері атынан сөз алған дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-интернатының түлегі Мақсат Бекмағамбетов, Круглоозерный орта мектебінен Олег Сидоров пен қалалық №41 мектеп-лицейінің түлегі Артур Жамалиев үш тілде  замандастары мен ұстаздарына деген ақ тілектерін жолдады. Көңілді толқытқан  салтанатты кеште  өңір өнерпаздары ән шырқап, би билеп   шара шырайын ашса, көкке  ұшырылған шарлар  кештің көркін  кіргізді.  Мерекелік кеш отшашуға ұласты.

Гүлсезім  БИЯШЕВА

Сәрсенбіде  облыс  әкімдігінің  «Ақжайық» залында  облыс әкімдігі  мен  ҚР  Бас  прокуратурасы  жанындағы  құқық  қорғау органдары  академиясы  арасындағы меморандумға қол  қою рәсімі  өтті.  Мұндай маңызды  құжатқа қол  қою  облыс  әкімдігі  мен облыстық  прокуратура  бастамасымен  іске  асты.

Жиынды ашқан облыс әкімі Алтай Көлгінов өңірімізге  жұмыс сапарымен Бас прокуратураның өкілдері, аталмыш  академияның ректоры міндетін атқарушы  Наиль Ахметзакировтың келгенін, бұл іссапардың мәнісі Елбасының  «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын іске асыру, жергілікті полиция қызметін дамыту, полиция қызметкерлерін заман талабына сай оқыту жобасымен таныстыруда екендігін айтты.

– Мемлекет тарапынан жергілікті полицияның   материалдық-техникалық базасын нығайту, тиісті құрал-жабдықтармен қамту, бейнекамераларды қою, қылмысты азайту, қылмысқа мүлдем төзбеушілікті қалыптастыру,  қылмыстың алдын алу жөніндегі жұмыстарды құқық қорғау органдарымен,  прокуратура, ішкі істер департаменті,  жергілікті полиция және басқа да мемлекеттік органдармен бірге атқарудамыз.  Негізгі мақсат – бұл азаматтардың мүддесін қорғау, қылмыстың түрлерін мүлдем азайту, халықты мазалап отырған мәселелердің оң шешімін табу, – деді облыс басшысы. Өңір басшысының айтуынша, өткен жылы қызметтік көліктер алынса, биыл Оралда мемлекеттік-жеке меншік серіктестігі шеңберінде, жергілікті бюджет есебінен қылмысты азайту мақсатында бейнебақылау камераларын орнатуға қаржы бөліну-де. Биыл да 50 қызметтік көлік сатып алынады. Облыс орталығында жедел басқару орталығының (ЦОУ)  құрылысы  басталды.

Наиль Ахметзакировтың айтуынша, академия жергілікті полициямен «құрдас». – Мен бір басылымнан Қазталов ауданы Бостандық ауылының учаскелік инспекторы Әділбек Ғазизов туралы мақала оқыдым. Тұрғындар оның жұмысы жөнінде жылы лебіз білдірген. Оның жұмысымен таныстық, пәлендей құпия жоқ: аумақты аралау, ұсақ қылмыспен күрес. Бірте-бірте оның жұмысы нәтижелі бола түскен.  Полиция туралы айтқанда, БАҚ-та, құқық қорғау органдары қызметкерлері арасында  жақсы сөз айтыла бермейді. Бүгінде полицияға жұртшылық сенбейді ме? Бірақ мен басқаша ойлаймын, қоғамда адал, сатылмайтын полиция қызметкерлері бар, – деген Н. Ахметзакиров өңіріміздегі ерлігімен, өжеттігімен танылған полиция қызметкерлерінің есімдерін атап, Елбасы тапсырмасымен «100  жаңа есім» жобасына лайықты есімдерді ұсыну полиция қызметкерлерінің беделін биіктететінін жеткізді. «БҚО-да 2016 жылы жергілікті полиция қызметін дамытуға 1,5 миллиард теңге бөлінген, 50 қызметтік көлік, бейнекамералар алынған. Осының барлығы полиция жұмысының нәтижелілігін арттырады.  Алайда барлығын кадрлар шешеді. Сондықтан білім мәселесі бірінші тұруы керек.

БҚО-дағы жергілікті полиция қызметінде бір мыңнан астам адам жұмыс істесе, солардың тек 39-ы, төрт пайызы ғана оқудан өткен. Жаңа тұрпаттағы полицияны қалыптастыру үшін оның білім-біліктілігі мен практикалық қызметінің стандарттар тізімін анықтауымыз керек», – деді Н. Ахметзакиров. Оның айтуынша, БҚО әкімінің үлкен ұйымдастырушылық жұмыстарының арқасында академия жергілікті полиция қызметкерлерін  оқытудың 36 сағаттық бағдарламасын жасақтаған. Полицейлерді оқыту жұмыстары жуықта басталмақ және академиядан өңірімізге оқытушылар келеді. Сонымен қатар Бас прокуратура өкілі қиын жағдайларда полиция қызметкерлері өздерін қалай ұстау керектігі жөніндегі жадынаманы таныстырды. Бұл жадынама Ұлыбритания, Германия елдерінің полицейлері өз қызметтерінде пайдаланатын нұсқаулықтың негізінде жасақталған.

Жиынға қатысқан облыс прокуроры Сапарбек Нұрпейісовтің айтуынша, полиция қызметі қоғамның адал көмекшісіне айналуы тиіс. Сондықтан полиция қызметкерлерінің білім-білігін жетілдіру, дәріс оқу оларды сол деңгейге жеткізбек.  Академияда мықты, тәжірибелі маман-оқытушылар құрамы бар. БҚО ішкі істер департаментінің бастығы Мақсұтхан Аблазимовтың айтуынша, 102 нөміріне күніне 200-300 хабарлама түседі,  олардың бірде-бірі қараусыз қалмайды. Полиция қызметі – қауіп-қатерлі қызмет.  «Биыл Қазақстан полициясына 25 жыл толады. Осы мерзім ішінде бейбіт өмірде қызметтік міндетін орындау барысында еліміз бойынша 700-ден аса полиция қызметкері қаза тапты, екі мыңнан аса қызметкер жарақат алды. Ақ Жайық өңірі бойынша 31 қызметкер қаза тапты. Міне, осындай жағдайлардың алдын алу, мамандардың біліктілігін арттыру, түрлі жағдайларда өзін ұстауы, қорғануы, халықпен тілдесуі мәселелерін үйретуді қолдаймыз, бірге жұмыстанамыз», — деді Мақсұтхан Аблазимов. Ал БҚО жергілікті полиция қызметінің басшысы Манарбек Ғабдуллин жеке құрамды қолданыстағы әкімшілік, қылмыстық заңнамаларды сауатты пайдалану, тұрғындармен сыпайы сөйлесу мәдениетіне, қылмыстың алдын алу, қылмысты ашу бағытында оқытса, қызметкерлердің кәсіби біліктілігі артатынына сенім білдірді.

Кездесуді қорытындылаған облыс басшысы 620 құқық қорғау қызметкерінің баспана кезегінде тұрғандығын, тұрғын үй түйткілі олардың қызметіне жағымсыз әсер ететінін айта келе, ішкі істер департаментімен бірге «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» филиалымен полиция қызметкерлеріне арнап қызметтік тұрғын үй салу жөнінде келісімдер жүргізіліп жатқанынан құлағдар етті.

Басқосу соңында облыс әкімдігі мен ҚР Бас прокуратурасы жанындағы құқық қорғау органдары академиясы арасындағы облыстық полиция қызметкерлерінің кәсіби дағдыларын арттыру, ақпараттық, талдау, әдістемелік саласындағы ынтымақтастықты қамтамасыз ету жөніндегі меморандумға облыс әкімі Алтай Көлгінов және аталмыш академия ректоры міндетін атқарушы Наиль Ахметзакиров қол қойды.

Гүлбаршын  ӘЖІГЕРЕЕВА,

«Орал  өңірі»

Кеше облыстық қазақ драма театрында Батыс Қазақстан облысы Қазақстан халқы ассамблеясының ХХ сессиясы өтті. Сессия жұмысына облыс әкімі, БҚО Қазақстан халқы ассамблеясының төрағасы Алтай Көлгінов, барлық деңгейдегі мәслихаттардың депутаттары мемлекеттік құрылым, этномәдени бірлестік, кәсіподақ, саяси партиялар мен ҮЕҰ басшылары қатысты.

Күн тәртібінде үш мәселе қаралды. Оның алғашқысы, яғни ҚР Президенті, Қазақстан халқы ассамблеясының төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ассамблеяның ХХV сессиясында қойған тапсырмаларынан туындайтын міндеттер туралы өңір басшысы баяндама жасады.

– Қазақстан халқы ассамблеясының мерейтойлық ХХV сессиясында Елбасы қоғамдық сананы жаңғырту үшін ассамблеяның алдында тұрған нақты мақсат-міндеттерді белгілеп, басым бағыттарды айқындап берді. Нұрсұлтан Әбішұлы сессияда рухани жаңғыруға қатысты жаңа тапсырмалар жүктеді. «Жүйелі жаңғырудың мақсаттарына жауап бере алатын қоғамдық сана-сезім қалыптастыру керек. Бұл процеске мемлекет пен азаматтық қоғам, білім беру мен әлеуметтік сала, жеке бизнес пен масс-медиа, бәрі де тартылуы қажет» деп атап өтті Елбасы.

Біз Мемлекет басшысының осы тапсырмасына сәйкес, өңірімізде қайырымдылық бойынша үйлестіру кеңесін құрып, ізгілікті істер жасау бойынша жоспарды орындаудамыз. «Мейірімді көктем» қайырымдылық айлары акциясы тек көктеммен шектелмей, жыл бойы өз жалғасын таба береді. Қайырымдылық балы ұйымдастырылып, аз қамтылған отбасыларға көмек көрсетілсе, мүмкіндігі шектеулі жандарға арнайы арбалар сыйға тартылды. Облыс бойынша «Мейірімді көктем» акциясы шеңберінде 43675 адамға 18,5 млн. теңгенің қайырымдылық көмегі көрсетілді және жергілікті бюджеттен бөлінген 119,3 млн. теңгеге ақшалай, заттай (тұрмыстық техника, сыйлық, азық-түлік) жәрдем берілді. Рухани және мәдени шаралар әлі де жалғасын табуда. Сананы жаңғырту дегеніміз – мемлекеттің тағдырына бейжай қарамайтын пайым-парасаты мол, бәсекеге қабілетті, тарихты жетік білетін, болашаққа барынша қам жасай білетін жаңа қазақстандықтың келбетін қалыптастыру. Яғни бізге ұлттық бірегейлікке негізделгенмәдениетті, білімді, жауапкершілікті сезінетін, прагматикалық тұрғыдан ойлай алатын тұлға керек.

Бәсекеге қабілеттіліктің басты факторларының бірі – компьютерлік сауаттылық, шет тілін меңгеру және мәдени ашықтыққа ие болу. Бүгінгі таңда облысымызда үштілділік бағдарламасы сәтті жүзеге асуда. Мектеп бағдарламасына сәйкес 1-11-сынып оқушылары, яғни 94 мыңнан астам шәкірт ағылшын тілін меңгеруде. Келесі жылдан бастап өңірімізде үш тілді оқыту бағдарламасы бойынша сыныптар ашылады. Мәдени ашықтық жұмыста да, үйде де, жалпы қоғамда біздің үлгілі адам ретінде қалыптасуымызға ұйытқы болады. Ол үшін алдымызға нақты мақсат қойып, оған жету үшін еңбектене білуіміз шарт. Біз қоғамда астамшылықты емес, барды ұқыпты, тиімді пайдалана білу мәдениетін қалыптастыруымыз керек. Бұл – күнделікті атқаратын күрделі әрі сан салалы жұмыс. Мемлекет басшысы атап өткендей, алға қадам басуымыз үшін ұлттың дамуына кедергі келтіретін бұрынғы элементтерден арылуымыз қажет.

Шынайылық және прагматизм — алдағы онжылдықтың ұраны. Яғни бұрын қолданған тәсілдеріміз бен ұсынымдарымызды қайта қарағанымыз абзал. Осындай ауқымды жұмысқа облыстық ассамблеяның этномәдени ресурсын, оның мәдени-ағартушылық жобаларын кеңінен пайдалануға болады. Этнос күні — сондай жобалардың бірі. Жыл сайын жүзеге асып келе жатқан бұл жоба өңіріміздегі этностардың салт-дәстүрлерін, мәдениеті мен тілдерін сақтап, дамытудың жарқын мысалы бола алады. Сол себепті аталмыш жобаның географиясын, идеялық құрамдас бөліктерін дамытуды ұсынамын. Түп негізінде азаматтардың жалпыұлттық бірегейлігін дамыту, бірлік пен келісімді қамтамасыз ету бағытындағы жобаны жүзеге асыру үшін тың идеялар, жаңа ракурстар керек.

Енді Елбасы ұсынған, уақыт талабына сай келетін, қоғамдық сананы жаңғыртатын нақты жобаларға тоқталайын. Қазіргі уақытта біз облыстық ассамблеяның қатысуымен өтетін алты жоба бойынша іс-шаралар жоспарын бекітудеміз. Сол жоспар бойынша жұмыс комиссиялары құрылып, бастамашыл топтар  жасақталуда.

Ассамблея жүзеге асырып жатқан ірі жобаның бірі «Қазақстанның 100 жаңа есімі» болып табылады. Біздің бүгінгі міндетіміз – өңіріміздегі өмір жолы көпшілікке үлгі болатын, ерік-жігері жастарға талпыныс беретін жандардың құрамын жасақтау. Олардың өмір тарихы, табыстарының сыры БАҚ-та, әлеуметтік желілерде көрініс табатын болады. Сол себепті аталмыш жобаны жүзеге асыру үшін аудан, қала әкімдерінен облыстық ассамблеяға жан-жақты көмек пен қолдау көрсетулерін сұраймын.

«Рухани жаңғыру» бағдарламасы туған жерге, оның мәдениеті мен тұрмыс салтына деген сүйіспеншілік және мәдени-генетикалық кодқа негіз болары анық. Бұл бағдарлама өлкетану жұмыстары, ауылдан шыққан табысты жандардың инфрақұрылымды қолдауы және жергілікті басқарушы биліктің меценаттылықты ынталандыру сынды үш негізгі бағыттан тұрады.

«Туған жер» бағдарламасын жүзеге асыруға бәріміз де атсалысуымыз қажет. Ол үшін бірінші кезекте айналамыздағыларды емес, өзіміздің өзгеруімізге мән бергеніміз жөн. Яғни ауламызды реттеп, күл-қоқысты жинап, ортақ қолданыстағы жерлерді таза ұстаудан бастағанымыз абзал. Сөйтіп, үйлеріміздің келбетін, тиісті аумақты, елді мекендерді белгіленген стандарттарға сәйкестендіруге жол ашамыз. Осы жерде «Үздік елді мекен», «Үздік көше», «Үздік аула», «Үздік үй» сынды жобаларды қайта жаңғырту туралы ұсыныс айтқым келеді. Бұл тұрғындар арасында тазалық мәде-ниетін және туған жерге деген құрметті қалыптастырып, дамытары анық. Мәселен, Зеленов ауданының Зеленое ауылында біраз жылдан бері «Через годы, через расстояния» деген тақырыпта жерлестер кездесуі өтіп келеді.

Аудан, облыс, еліміздің, әлемнің түкпір-түкпірінде жүрген ауыл түлектері белгіленген мерзімде ауылға жиналып, ұйымдасқан түрде туған жерге көмектерін көрсетеді. Облыстық ассамблеяның тағы бір жобасы Қазақстаннан тыс жерде тұрып жатқан жерлестерге арналуы қажет. Аудан, қала әкімдері бір ай мерзім ішінде аталмыш жобалардың жүзеге сәтті асуы үшін өз ұсыныстарын берсе, нұр  үстіне  нұр.

Барлық өлкетану жұмысын үйлестіру және оны жаңа деңгейге көтеру үшін облыстық өлкетану қауымдастығын құрған абзал. Өлке табиғатын дәріптеу мақсатында арнайы фотоэкспедиция жасақтауды ұсынамын. Облыстық мәдениет басқармасы аудан, қала әкімдерімен бірлесіп, өңіріміздегі көрнекі орындардың картасын дайындауы керек. Мемлекет басшысының «Қазақстан халқы» интерактивті тарихи картасын жасау жөніндегі тапсырмасына сәйкес облыстық ассамблеяға облыстық білім басқармасымен және М. Өтемісов атындағы БҚМУ-мен бірлесіп аталмыш картаны біздің өңірімізге қатысты материалдармен қамтуды тапсырамын, — деді Алтай Сейдірұлы.

Облыс әкімі өз баяндамасында сондай-ақ «Жаңа гуманитарлық білім», «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет», «Қазақстанның сакральды географиясы» сынды жобаларға, латын әліпбиіне көшу, қайырымдылық қызмет, медиация жөнінде кеңінен айтып өтті.

Жарыссөзге қатысқан Бөрлі  ауданындағы кәріс этномәдени бірлестігінің төрағасы Виталий Ан биыл кәрістердің Қазақстанға депортацияланғанына 80 жыл толғанын атап өтіп, сол кездегі оларды қабағын шытпай қарсы алып, үйіндегі барымен бөліскен қазақтар мен олардың ұрпақтарын бір минут үнсіздікпен еске алуды ұсынды. Өзі қазақ халқына құрмет көрсету ишарасын жасап, иіліп тағзым етті. «Менің балалық шағым өте қиын болды, балалар үйінде тәрбиелендім, – деді Виталий Константинович. – Қазақ халқына құрметім ретінде және бір балаға болса да әкелік махаббатым мен шапағатымды тигізейін деп 2011 жылы облыстық балалар үйінен он төрт жасар Асхат Аронов есімді қазақ баласын өз тәрбиеме алдым. Өзінің төл тарихын, салт-дәстүрі мен мәдениетін жетік біліп, Қазақстанның патриоты болып қалыптасуына барынша жағдай жасадым. Ол бүгінгі таңда облыстық клиникалық аурухананың үздік массажисі болып табылады. Президентіміз қайырымдылыққа мән беру туралы жиі айтады. Облыс басшылығы тарапынан да бұл бағытта шаралар алынып жатқаны қуантады. Қайырымдылық жасауды  өзіме міндет санаймын. Еңбекақымның көп бөлігін мұқтаж адамдарға жұмсаймын. Шығыс медицинасының маманы болғандықтан, дертті адамдарға жиі қолұшымды созамын. Адамдардың қуанышын көруден артық бақыт жоқ мен үшін. Мереке-мейрам күндері балам екеуміз сыйлықтар алып, балалар үйіне барамыз. Бүгінде менің осынау істерімді ұлымның жалғастырып жатқанына  шүкіршілік  етемін».

Еңбек ардагері, облыстық ассамблеяның аналар кеңесінің мүшесі Роза Көжекова Елбасының бағдарламалық мақаласын көптеген студенттің оқымағанын, жөнді білмейтінін айта келіп, сол себепті оқу орындарында бұл бағытта жүйелі жұмыс жүргізу қажет екенін жеткізді. Латын әліпбиіне көшуге дайындық шаралары кезінде аға буын өкілдері де ұмыт қалмаса екен деген ұсынысын да айтты.

БҚО бойынша азаматтық альянстың президенті Айгүл Туркина «Мерейлі отбасы» секілді байқауларды ауылдық округтерде ұйымдастырып, оған түрлі ұлт өкілдерін қатыстыру, ал ауылдың дамуына қолдау көрсетіп келе жатқан кәсіпкер, меценат жандарға ауылдың құрметті азаматы деген атақ беру турасында өз ұсыныстарын білдірді. Сондай-ақ облыстық қоғамдық келісім кеңесі төрағасының орынбасары В. Киянский, Жаңақала аудандық қоғамдық келісім кеңесінің төрағасы, аудандық мәслихаттың хатшысы  З. Сисенғали, Қазталов аудандық мәслихатының депутаты, «Дархан» шаруа қожалығының жетекшісі Н. Жолдыбаев, «Уральская газета» басылымының редакторы И. Тоболева да жарыссөзге қатысып, өз ой-ұсыныстарымен бөлісті.

Сессияның күн тәртібіндегі қалған мәселелер облыстық ассамблеяның даму тұжырымдамасы және ассамблея мүшелерінің ротациясын бекіту жөнінде болды.

Жиынға қатысқан облыстық ассамблеяның 120 мүшесі оларды  бірауыздан  бекітті.

Сәкен  ӘБІЛХАЛЫҚОВ,

«Орал  өңірі»

«City Center» ойын-сауық орталығында «Көліктер – 3» мультфильмінің қазақ тіліндегі жабық көрсетілімі өтті. Шараға облыс бойынша танымал блогерлер, «Жас өркен», «Жас ұлан» ұйымының балалары және балалар үйінің тәрбиеленушілері қатысты.

«Көліктер – 3» – президенттік «Болашақ» бағдарламасы түлектерінің алты жыл ішінде қазақ тіліне аударған жиырмасыншы мультипликациялық фильмі болып табылады. Осылайша қазақ тілі Sony Pictures-тің жетінші, Walt Disney-дің 39-шы тілі болып, голливудтық фильмдердің негізгі тілдерінің қатарына енді.

Аталмыш мультфильмнің «Көліктер – 2» бөлімі 2011 жылы қазақ тілінде көрсетілген болатын. Бұл жолы МакКуиннің жоғарғы технологиялы көліктердің көлеңкесінде қалған тартысқа толы өмірі баяндалады. Жарыс әлеміне жаңа дәуір көліктері келгенде мультфильмнің бас кейіпкері, бәрінің сүйіктісіне айналған Найзағай МакКуин атты жарыс көлігі жеңіліске ұшырайды. Алайда МакКуиннің оңайлықпен жеңілетін ойы жоқ. Ол жас әрі талантты механик Круз Рамирездің көмегіне жүгінеді. Круз – өз ісінің нағыз кәсіпқойы. Ол Найзағайдың жылдамдығын қайтару жоспарын мұқият құрастырады. Сонымен, темір тұлпарлар оқиғасын шілденің 15-іне дейін қаламыздағы үлкен экрандардан тамашалауға болады.

– Мемлекет басшысы қоғамдық сананы жаңғырту жөніндегі мақаласында тек ұлттық код пен мәдениетті ғана сақтап қалмай, әлемдік озық тәжірибені де өмірге кеңінен енгізу қажет екенін айтты. Ал «Болашақ» қоры шетелдік киноларды қазақ тілінде сапалы дубляждау арқылы қазақ тілін, ұлттық мәдениетті дамытуға өз үлестерін қосып келеді. Осылайша балалар үздік әлемдік фильмдерді ана тілінде көре алады, — дейді жастар ресурстық орталығы басшысының орынбасары Ержан Әбілқасым.

Айым ТӨЛЕУҒАЛИЕВА,

«Орал өңірі»

Бейсенбі күні облыстық қазақ драма театрында Медицина қызметкерлерінің кәсіби мерекесіне орай салтанатты жиын өтіп, денсаулық саласының үздік қызметкерлері мен дәрігерлеріне құрмет көрсетілді. Шараға облыс әкімі Алтай Көлгінов арнайы қатысып, ақ желеңді абзал жандарды кәсіби мерекелерімен  құттықтады.

— Құрметті дәрігерлер мен барлық медицина саласының қызметкерлері, баршаңызды кәсіби мерекелеріңізбен шын жүректен құттықтаймын! Өмірде адам денсаулығынан қымбат тұратын ешнәрсе жоқ екенін жақсы білеміз. Бұл орайда  дәрігерлер мен медбикелердің еңбегі орасан екенін айтқым келеді. Біздің облысымызда 1600-ден астам дәрігер, алты мыңға жуық медицина қызметкері еңбек етіп жатса, өткен жылы денсаулық саласы тағы да 470 жас дәрігермен толықты. Медицина саласына соңғы жылдары көп көңіл бөлінуде. Атап айтар болсақ, тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында денсаулық саласын дамытуға бюджеттен 22 миллион теңге бөлінсе, бұл көрсеткіш өткен жылы 27 миллиард теңгеге, ал биыл 39 миллиард теңгеге жетті. Соңғы екі жылда 25 медициналық мекеме күрделі жөндеуден өткізілсе, былтыр 1 миллиард 600 миллион теңгені құрайтын 140 медициналық техника алынып, жаңадан 70 аутокөлік қолданысқа берілді. Барлық қалалық емханаларда электронды кезек жұмыс жасайды, алдағы уақытта бұл жетістікті ауданға да жеткізу жоспарда бар, call-орталығы да халыққа жүйелі қызмет етіп келеді. Жыл сайын дәрігерлерімізді шетелдің озық клиникаларына тәжірибе алмасуға жібереміз. Сонымен қатар  еліміздің медициналық жоғары оқу орындарына грант санын көбейтіп, жергілікті мамандарды көбірек даярлау да күн тәртібінде тұр, — деп атап өтті. Бұдан кейін өңір басшысы №2 қалалық емханасының жалпы тәжірибе дәрігері Галина Мартемьянова мен №4 қалалық емхананың дәрігері Хамиде Бикимоваға «Еңбек ардагері» төсбелгісін табыстап, саланың бірқатар үздік мамандарын облыс әкімінің  алғысхатымен  марапаттады.

Облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Қанат Төсекбаев 20 қызметкерге ҚР Денсаулық сақтау министрінің Құрмет грамотасы мен алғысхатын табыстады. Кәсіби мерекеге орай бірқатар дәрігер мен орта медициналық қызметкерлер «Денсаулық сақтау ісінің үздігі» және «Денсаулық сақтау саласына қосқан үлесі үшін» төсбелгілерін кеуделеріне тақты. Бұдан бөлек денсаулық сақтау саласының үздіктері басқарма басшысының атынан Құрмет грамоталарына ие болды.

Үш жыл қатарынан ұйымдастырылып келе жатқан «Пациент дауысы» жобасында биыл Орал қаласы бойынша облыстық клиникалық ауруханасының нейрохирургия бөлімшесінің меңгерушісі Ербол Есетов 238 дауыс жинап, жеңімпаз атанды. Осы аталым бойынша  аудандар арасында Шыңғырлау аудандық орталық ауруханасының жалпы тәжірибе дәрігері Алтынзер Бекжанова үздік шығып, халық ықыласына бөленуде. 2014 жылдан бері  қолға алынған «Призвание» жүлдесінің «Кәсіби адалдығы үшін» аталымында Қаратөбе аудандық орталық ауруханасының дәрігері Мақсот Өтеғалиев үздік деп танылды. 1979 жылы Қаратөбе ауданының Қалдығайты ауруханасында учаскелік дәрігер болып қызметін бастаған ол табан аудармастан 37 жылдан бері денсаулық саласында адал қызмет атқарып келеді. Ал «Медицина саласында жаңа әдістерді оңтайлы пайдаланғаны үшін» аталымында аталмыш жоба жетекшісі Гүлзат Байкенжеева марапатталды. Ол басқаратын дәрігерлер командасы әйел денсаулығын қалпына келтіру әдісін оңтайлы қолданып, әйелдерге дені сау ұрпақты дүниеге әкелуге жәрдемдесуде. Жоба бойынша жүктілігінде ақауы бар әйелдер тексеруден өтіп терапия және сауықтыру кабинетінде, түрлі патологиялар бойынша ем ала алады.

Биылғы жылы «Адам өмірін құтқарып, сәтті ота жасағаны үшін» аталымында марапатқа ие болған, ана мен баланы ажалдан арашалап қалған облыстық клиникалық аурухана мен облыстық перинаталдық орталықтың дәрігерлер бригадасының  еңбегі орасан. Өткен жылдың сәуір айында Бөрлі аудандық ауруханасына үстіне қоқыс контейнері құлап, ауыр жарақат алған жүкті әйел түседі. Науқасқа политравма, бас-сүйегінің ашық жарақаты, бас миының қатты соғылуы, бас сүйегінің негізгі бөліктерінің сынуы, оң және сол жақ сирақтарының жабық сынығы диагнозы қойылады. Жедел хабар түсісімен құрамында травматолог Бауыржан Рамазанов, нейрохирург Бауыржан Мұрзағалиев, акушер-гинеколог Асқарбек Дәулетбаев, анестезиолог-реаниматолог Болат Бөлекбаев сынды  дәрігерлер бригадасы атқа қонып, жедел көмек көрсету үшін Ақсай қаласына бет бұрады. Жағдайдың ауыр болғаны сонша, ертесі күні ауа райының қолайсыздығына қарамастан, санавиация шақыртылып, дәрігерлер науқаспен бірге облыс орталығына жеткізіледі. Ұзақ уақытқа созылған ем-шараның нәтижесінде пациент Алтын Төремұратова аман қалып, дені сау сәбиді дүниеге әкелген болатын. Ажалдан аман қалған Алтын Төремұратова жиын барысында экран арқылы сәлем жолдап, ақ желеңділерге алғысын жеткізді. Бұдан әрі салтанатты жиын мерекелік концертпен жалғасын тапты.

Адам жанының қамқоршысы, қиын мамандықты серік еткен ақ халатты, алтын қолды дәрігерлер қауымын тағы да кәсіби мерекелерімен құттықтап, еңбектеріне зор жауапкершілік пен қажымас қайрат тілейміз!

Ләззат ШАҒАТАЙ

Суретті түсірген  Т. ТОҚМАМБЕТОВ

Бейсенбі  күні облыс әкімі Алтай Көлгінов аудан әкімдері және сала басшыларын жинап, жоспарланған істер мен мемлекеттік бағдарламалардың орындалуын пысықтады.

— Жуырда аудандарды түгел аралап, халықпен кездесіп, қордаланған мәселелерді көріп келдік. Енді нақты істермен айналысып, мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруымыз керек. Елбасының «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша өңірімізде жол жөнделіп, мектептер салынуда. «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша тұрғындар үшін Орал, Ақсай қалаларында, сондайақ сегіз аудан бойынша көп қабатты үйлер салынуда. Кезекте тұрған азаматтарға берілетін жер телімдеріне тиісті инженерлік-коммуникациялар жеткізілуде. Бүгін өздеріңізден жаңа жұмыс орындарын ашу, бөлінген қаражатты уақтылы игеру, орта және шағын бизнесті қолдау, ауыл шаруашылығын дамыту секілді әр түрлі бағыттар бойынша атқарылып жатқан істер туралы тыңдаймыз.  Екі аптадан кейін бірінші жартыжылдықта атқарылған істерді қорытындылаймыз. Алдағы уақытта қай бағыттағы істерді жандандыруымыз керек, соны анықтаймыз, — деді  Алтай Сейдірұлы кіріспе сөзінде.

Бөрлі ауданының әкімі Алдияр Халеловтың баяндауынша, биыл аталмыш аудан бойынша 17 көше жолын жөндеу жоспарланған. Астана күні қарсаңында жөндеу жұмыстары аяқталған бес көше пайдалануға берілмек. Оның үшеуі «ҚПО б.в.» компаниясының қаражатына жөнделген. Мемлекеттік бағдарламалар аясында салынып жатқан тұрғын үйлердің құрылысы біте келген. Аудан бойынша 2000 адам тұрғын үй, 10 000-дай адам жер телімі кезегінде тұр. Биыл жер кезегінде тұрған 1 400 азаматтың өтініші қанағаттандырылмақ. Қазіргі уақытта жер телімін беру жұмыстары жүріп жатыр. Бірінші жартыжылдық есебі бойынша бөлінген қаражаттың игерілуі 99,5 пайызды құраған. Облыс басшысы Бөрлі ауданындағы өзекті мәселе – Березов, Бестау ауылдарын уақтылы көшіруді, аталмыш ауылдардағы тұрғындардың жағдайын қатаң бақылауға алу керектігін тапсырды. Алтай Сейдірұлы Ақсай қаласының жылу жүйесін жөндеу үшін 590 миллион теңгеге үш рет конкурс жарияланып, мердігер табылмағанын айтып, алдағы уақытта бұл істің атқарылуына облыстық энергетика және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы басқармасы басшылығын қолұшын созуға міндеттеді.

Теректі ауданы әкімінің қысқаша баяндамасын тыңдаған өңір басшысы қажетті қаражаттың бөлініп отырғанын, соған орай су, жол, құрылыс саласында атқарылар істерді қадағалауға алу керектігін айтты. Аталмыш аудан әкімінің мәлімдеуінше, рухани жаңғыру бағдарламасы аясында аудан энциклопедиясы даярлануда.

Зеленов ауданы әкіміне ауыл шаруашылығы кооперативтерін құру жұмыстарын жандандыру, жастар тәрбиесін, абаттандыру мәселелерін қолға алу, жоспарлау жұмыстарын сапалы жүргізу керектігі ескертілді.

Алтай Сейдірұлы Жымпиты ауданына қарасты Бұлан, Елтай, Талдыбұлақ, Шыңғырлау ауданындағы Ақбұлақ, Белогор, Қараағаш, Полтавский ауылдық округтеріне осы жылдың соңына дейін ұялы байланыс орнату жұмыстарын қолға алуды қос ауданның әкіміне тапсырды. Облыс әкімінің айтуынша, жалпы өңірімізде ұялы байланысқа қосылмаған 14 ауылдық округ бар екен.

Тасқала ауданы бойынша көше жолдарын жөндеуге бөлінген қаржының игерілмеуіне байланысты ескерту жасалып, мемлекеттік-жеке серіктестік бағытындағы жұмыстарды ширату тапсырылды. Аудан әкімі Санжар Әлиев өз тарапынан мемлекеттік балабақшалардағы ойыншықтардың ескіріп, төсек орындардың тоза бастауына байланысты мәселе көтерді. Оның айтуынша, мұндай мәселені шешуге аудандық бюджеттің мүмкіндігі жетпейді. Өңір басшысы айтылған мәселені облыстық білім басқармасының басшылығымен бірлескен түрде шешуді тапсырды.

Жаңақала ауданының аумағынан өтетін республикалық маңызы бар жолдардың жөнделу сапасын қадағалау сол ауданның әкімі Лавр Хайретдиновке жүктелді. Алтай Сейдірұлы жалпы мұндай жауапкершілік өзге де аудан әкімдеріне қатысты екенін, сондай-ақ жол жөндеу жұмыстарына  жергілікті тұрғындарды тарту керектігін  жеткізді. Облыс әкімі тарапынан аудан басшысына күн тәртібінде өткір тұрған тұрғын үй мәселесін шешу жолдарын қарастыру, сондай-ақ жұмыссыздық мәселесімен айналысу керектігі баса айтылды.

Елбасы тапсырмасына сәйкес республикалық бюджет есебінен ирригациялық жүйелерді қалпына келтіру жұмыстарының басым бөлігі Қазталов ауданы аумағына тиесілі екені айтылып, бұл бағыттағы жұмыстарға жауапкершілікпен қарау тапсырылды. Қазталов ауданына қарасты Талдықұдық ауылына, Жәнібек ауданына қарайтын Ұзынкөл, Ақоба, Қаратөбе ауданындағы Аққозы, Ақтай, Қоржын ауылдарына ұялы байланыс жеткізу мәселесін ұзатпай шешу керектігі де сөз болды.

Өңір басшысының мәлімдеуінше, биылғы жоспар бойынша 16 мың бас ірі қара бордақылануы керек. Алайда әзірге жоспардың орындалуы көрсетілген мөлшердің үштен біріне ғана жуықтайды. Алтай Сейдірұлы бұл олқылықтың орнын толтыруды облыс әкімінің орынбасары Арман Өтеғұловтан бастап, ауданның бірінші басшылары мен олардың орынбасарларынан қатаң талап ететінін жеткізді.

Нұртас  НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал  өңірі»

Белгілі Әбілқайыр ханның баласы, өзі де Кіші жүзді 1797-1805 жылдары билеген Айшуақ ханның құлпытасы Батыс Қазақстан облысы Теректі ауданынан табылды.

Теректі ауданы Ұзынкөл ауылдық округіне қарасты Бекей ауылының тұсындағы көне қорымда сақталған қарапайым құлпытас – Әбілқайыр ханның Бопай ханымнан туған төртінші баласы Айшуақтың ескерткіші болып шықты. Құлпытасты осыдан үш жыл бұрын журналист Нұртас Набиоллаұлы суретке түсіріп, өңірде құлпытас зерттеумен айналысып жүрген топқа ұсынған. Бірақ мүк басқан ескерткіштен жазу анық көрінбей, «тазалап оқу керек екен» делініп, сәтті күні туғанға дейін жата беріпті. Сол сәтті күн 13 маусымда туды. Батыс Қазақстан облысындағы араб жазулы құлпытастарды зерттеу тобының жетекшісі Жантас Сафуллин, тарих ғылымдарының кандидаты Жәнібек Исмурзин, тарих магистрі Айболат Құрымбаев, Батыс Қазақстан облыстық мұсылмандар мешітінің имамы, шығыстанушы Мұратбек қажы Жахатов және осы жолдардың авторы көне қорымға арнайы барып қайтты. Қойылғанына екі ғасырдан асқан, мүк басқан ескерткішті уақыт тозаңынан тазартып, оқып шықтық.

Құлпытаста Айшуақты «жеңімпаз, мәртебелі, баһадүр хан» деп сипаттап, оның Әбілқайыр хан Қажы сұлтанның ұлы екендігін, 1812 жылы 15 сәуірде 85 жасында қайтыс болғандығы жазылған екен. Оған қоса «Кіші жүзге билігін жүргізген хан еді, әрі екі баласы Жантөре мен Шерғазы да хан болды» деп тасқа қашалған екен. Белгіні Айшуақтың ұлы Алғазы сұлтан қойған. – Айшуақ ханның қазақ тарихында, XVIII ғасырдағы қазақ-орыс қатынасындағы саяси оқиғалар кезеңінде өзіндік орны бар тұлға, – дейді тарихшы Жәнібек Исмурзин. – Ол Әбілқайыр ханның Бопай ханшадан туған төртінші ұлы. Ағалары Нұралы мен Ералы секілді Айшуақ та саяси өмірге ерте араласқан. 1748 жылы әкесі Әбілқайырдың тірі кезінде інісі Қожахметті алмастырып, Жаманқалада (Орскіде) аманатта болған.

Әбілқайыр хан қаза тапқанда әкесінің өлімін Айшуаққа естірте алмай, «мінезі қызуқанды еді» деп қатты қиналғаны тарихи құжаттарда сақталған екен. Айшуақтың Апақ және Жантөре деген балалары Сырым батыр қозғалысына белсене қатысуына байланысты 1785 жылы атаман Донсков Айшуақты тұтқынға алып, екі жылдай қамауда ұстаған. Кейін Сырым батыр және Ералы сұлтандардың араласуымен тұтқыннан босап шыққан. Кейінірек, 1797 жылы ол Кіші жүздегі Хан кеңесіне төрағалық еткен. Сол жылы Кіші жүздің ханы Есім Нұралыұлы кісі қолынан қаза тапқан соң хан сайланған.

1805 жылы 17 ақпанда «жасым ұлғайды» деп өз өтінішімен хандықтан босаған.

Бір қызығы, осы кезге дейін Айшуақ ханның өмір сүрген жылдары туралы дерек әр түрлі болып келген. Мәселен, орыс зерттеушісі Л. Мейер 1865 жылы «Киргизская степь Оренбургского ведомство» деген еңбегінде Айшуақты 1811 жылы қайтыс болды деп көрсеткен. Ал белгілі қазақ ғалымы Жанұзақ Қасымбаев Айшуақ ханды 1719-1810 жылдар аралығында өмір сүрді деп жазған. А. Добросмыслов, И. Ерофеевалар Айшуақ ханның 1811 жылы бақилық болғанын жазса, А. Рязанов, Ә. Мұқтар, А. Ахмет секілді тарихшылар 1812 жылы фәниден озғанын алға тартады. Ал құлпытас дерегіне сүйенсек, Айшуақ хан 1727 жылы туып, 1812 жылы дүниеден өткен екен. Белгілі шығыстанушы ғалым, профессор Әшірбек Муминовтің пікірінше, құлпытастағы дерек – ең сенімді, ең дұрыс мәлімет болып саналады.

Құлпытаста Әбілқайыр хан Қажы сұлтанның баласы деп көрсетілген. Қажы сұлтан – Сауран қаласының билеушісі болған екен. Ал Әбілқайыр ханның жоңғарға қарсы күресте қазақ қолының бас қолбасшысы болғаны мәлім. Тарих ғылымдарының докторы Әбілсейіт Мұқтар «XVII-XIX ғасырлардағы Қазақ хандығы» монографиясында Әбілқайыр ханды қазақтың «аға ханы» болғанын жазады. Осы Әбілқайырдың Бопай деген әйелінен өңкей көкжал 5 ұл – Нұралы, Ералы, Қожақмет, Айшуақ және Әділ туған. Нұралы, Ералы және Айшуақ кіші жүзге хан болған. Айшуақтың балалары да осал болмаған. Жоғарыда аты аталған Жантөре мен Шерғазыдан бөлек, белгілі Баймағамбет сұлтан Жайықтың Бұқар бетін биледі. Айшуақтың үлкен ұлы Сүйікәлі сұлтаннан атақты Санжар Асфендиаров тарайды. Петербург әйелдер медицина институтын бітірген, қазақтан шыққан тұңғыш дәрігер қыз Гүлсім Асфендиарова да – осы Айшуақ ханның тікелей ұрпағы. Айта кетейік, Батыс Қазақстан облысының бір топ белсенді азаматы бірнеше жылдан бері Р. Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының мамандарымен бірлесіп, облыс аумағындағы араб жазулы көне құлпытастарды зерттеумен айналысып келеді. Осы жұмыстардың нәтижесінде 2015-2016 жылдары облыс аумағынан әр жылдары Кіші жүзді билеген Есім хан Нұралыұлының, Жантөре хан Айшуақұлының құлпытасы табылып, зираты анықталған еді.

Енді, міне, Айшуақ хан Әбілқайырұлының да жатқан жері, нақты өмір сүрген жылдары анықталып, қазақ тарихындағы тағы бір ақтаңдақтың орны толып отыр.

Қазбек  ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ

Суретті  түсірген автор