Бейсенбі күні «Атриум» сауда орталығында футболдан Қазақстан чемпионатының премьер-лигасында өнер көрсететін «Ақжайық» командасының жаңа маусымдағы құрамы таныстырылды.

Команданың тең жартысына жуығы – өткен жылғы маусымда өздерін жақсы қырынан көрсеткендер. Соның ішінде бойы екі метрден асатын Денис Төлебаев қақпа кілтін нық ұстаса, қорғаушылар, команда капитаны Мейрам Сапанов, Бауыржан Омаров, Еркін Тапалов, жартылай қорғаушылар Эдуард Сергиенко, нигериялық Майкл Одибе, сербиялық Предраг Говедарица, парагвайлық сұрмерген Фредди Коронель, чилилік Матиас Рубио, Руслан Валиуллин, Иван Антипов, шабуылшы, украиналық Константин Дудченко жанкүйерлерге жақсы танымал деуге болады. Премьер-лига командалары арасында «Ақжайық» өз түлектерін ойынға көбірек қосумен ерекшеленіп келгені белгілі. Жаңа маусымға дайындық барысында олардың бірқатары (Эльдар Әбдірахманов, Руслан Қайыров, Алексей Мальцев) басқа клубтарға ауысқанымен, Оралда қалғандары да баршылық. Атап айтқанда, М. Сапанов, Б. Омаров, Е. Тапалов, Р.  Валиуллин, И. Антиповқа қоса биыл командаға қақпашы, 1995 жылғы Александр Удалов пен одан бір жас кіші жартылай қорғаушы Мирад Жарылғасов қосылып отыр.

Командаға жаңадан алынғандар аз емес. Черногорияның «Сутьеска» клубынан қорғаушы Йован Николич, Түркияның «Йени Малатьяспорынан» нигериялық шабуылшы Изука Азу келсе, Вене-суэланың «Эстудиантес де Мерида» командасында доп тепкен Аренас Дельгадо «Астана» намысын қорғаған Рохер Каньястан кейінгі Қазақстан біріншілігінде ойнайтын екінші колумбиялық футболшы атанбақшы.

Биыл Шығыс Қазақстан облысының «Алтай» клубы ойламаған жерден премьер-лигадан шеттетіліп, бірінші лигаға түсіп қалғаны белгілі. Соған байланысты қақпашы Виктор Котляр, қорғаушы Дмитрий Шмидт, жартылай қорғаушылар Константин Заречный мен Азат Ерсалимов Оралға ауысты. Бұлар «Ақжайыққа» тез сіңісіп, жаңа леп бере ала ма, оны уақыт көрсетеді. Оған қоса Талдықорғанның «Жетісуынан» қорғаушы Андрей Шабаев, Петропавлдың «Қызылжарынан» жартылай қорғаушы Георгий Макаев пен шабуылшы Юрий Перцух, Астананың «Бәйтерегінен» тағы бір алдыңғы шепте ойнайтын Самит Чулагов алынды.

Команданың бас бапкері, өткен жылғы маусымда «Ақжайықтың» премьер-лигадағы орнын сақтап қалған қазақстандық маман Вахид Масудов биыл барынша жоғары орындар үшін күресуге тырысатындарын жеткізді. Бұл, әрине, оңай емес. Командаға жаңа келгендер бар. Олардың бір-бірімен үйренісіп, түсінісіп, ойнап кетуі үшін уақыт керек. Команда қатары біршама нығайғанымен, маусым барысында одан да гөрі күшейту мақсатында қосымша ойыншылар тартылуы мүмкін. Сонымен қатар жергілікті жастар да назардан тыс қалмайды. Мұның бәрі футболшылардың өздеріне байланысты. Ойынға кім жақсы дайын, солар алаңға шығатын болады.

Футбол ардагері Матиас Хамитовтың пікірінше, үнемі көш соңында жүрмес үшін жеңіске деген құлшынысқа қоса өзін-өзі аямайтын жанкештілік, әрине, шеберлік керек. Сылбырлық, немқұрайлылық спортшыға жараспайды, ұстараның жүзіндей лыпып тұруы қажет. Команда капитаны Мейрам Сапанов та жанкүйерлер үмітін ақтау үшін бар күш-жігерлерін жұмсайтындықтарын айтты.

«Өткен жылғы маусымда «Ақжайық» командасына 971 млн. теңге бөлінген болатын. Биыл да осы көлемде беріледі деп отырмыз.

Қаржы бөлу мәселесі облыстық мәслихаттың алдағы сессияларының бірінде қаралмақшы. Ең бастысы, облыс намысын ойдағыдай қорғап, жанкүйерлерді жерге қаратпау үшін барымызды салатын боламыз», деді газет тілшісіне «Ақжайық» футбол клубының директоры Азат Қазиханов.

Айта кетейік, батысқазақстандықтар жаңа маусымдағы алғашқы матчын 8 наурыз күні Павлодарда азулы командалардың бірі, өткен жылғы ел біріншілігінің қола жүлдегері «Ертіспен» өткізеді. Содан кейін «Ақжайық» футбол клубының стадионында 12 наурызда Қарағандының «Шахтерін» қабылдайды.  Бұл кездесу сағат 15.00-де басталмақ. Билет бағасы өзгеріссіз қалдырылды (ересектерге 500, балаларға 300 теңгеден).

Ендеше, «Ақжайық», алға! дегеннен басқа айтарымыз жоқ.

Ғайса БӘЙМЕН

Наурыздың  1-і күні  ҚазИИТУ  ғылыми-білім  кешенінде «Қазақстандағы жергілікті мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет жүйелері» тақырыбында жарияланған жаңа оқу құралы таныстырылды. Шараға облыстық басқармалардың өкілдері, аталған университеттің оқытушылары мен студенттері қатысты. Ғылыми басылымның авторы – ҚР Мемлекеттік  қызмет  істері  және сыбайлас жемқорлыққа  қарсы іс-қимыл  агенттігінің  БҚО  бойынша  департаменті  басшысының  орынбасары,  әлеуметтану ғылымдарының  кандидаты Мирболат Нұртазин.

Басқосуды облыс әкімдігі жанындағы мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау, біліктілігін арттыру және мемлекеттік тілді оқыту орталығының меңгерушісі Болат Жексенғалиев ашып, шараны жүргізді. «Мирболат Нұртазин – мемлекеттік қызметтің теориясы мен тәжірибесін іс жүзінде ұштастыра білген, кәсіби шеберлігі жоғары маман әрі осы салада ғылыми-шығармашылық еңбекпен айналысып отырған елге танымал ғалым, оқытушы. Ол 2009 жылы Ресей Федерациясы Саратов қаласының Поволжье мемлекеттік қызмет академиясында диссертация қорғап, әлеуметтану ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алды. Қазақстандағы мемлекеттік қызметтің қалыптасуы және оны жетілдіру мәселелеріне арналған 50-ге жуық ғылыми еңбегі Астана, Алматы, Мәскеу, Волгоград, Саратов, Балаков қалаларында шығатын ғылыми-тәжірибелік журналдарда жарияланды. Мирболат Нұртазиннің бірінші елеулі ғылыми еңбегі «Жергілікті мемлекеттік органдардағы кадр қызметі» атты әдістемелік-тәжірибелік құралы 2004 жылы ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ғылыми кеңесінің шешімімен Астана қаласында басылды. Бүгінге дейін  бірнеше кітабы және үш монографиясы жарық көрді. Атап өтерлігі, Мирболат Сүйеуұлының бұл ғылыми еңбектерінің электронды нұсқасы халықаралық кітаптар каталогына енгізілген. Яғни автордың құқықтық мәртебесі халықаралық тұрғыда мойындалған», – деді  Болат  Жексенғалиев.

Басылым аңдатпасында ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ғылыми кеңесі басылымға ұсынған «Қазақстандағы жергілікті мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет жүйелері» оқу құралынан мемлекеттік қызметкерлер, оқытушылар, әлеуметтік және саяси пәндерді оқитын магистранттар мен студенттер кең көлемде мағлұмат алатындары жазылған. Алматы қаласындағы «Бастау» баспасынан қазақ және орыс тілінде жарық көрген кітапта мемлекеттік басқару органдары жүйесіне жан-жақты талдау жасалған, мемлекеттік қызметкерлердің әлеуметтік мәртебесі, мамандардың кәсіби біліктілігін арттыру, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жайы баяндалған. Шарада басылым авторы Мирболат Сүйеуұлы қазіргі уақытта мемлекеттік қызметті жетілдіру бағытында  жүргізіліп жатқан реформаларды тілге тиек етті. Оның айтуынша, «Бастау» баспасы ғылыми басылымды ағылшын тілінде жариялауды жоспарлауда. «Автордың әдістемелік құралдары мемлекеттік қызметкерлердің біліктілігін көтеруге сеп  болатыны, әсіресе, жас мамандарға бағыт-бағдар беретіні анық.

Мен 2010 жылы ғалымның баспадан шыққан «Мемлекеттік қызметшілердің үстел үсті» кітабын оқып, өзіме зор мағлұмат алғанымды атап өткім келеді. Ағылшын тілінің маманы болғандықтан, басылымның сол тілде жатық аударылғанына риза болдым.

Мемлекеттік қызметке келгеннен кейін автордың еңбектерін қайтадан оқып, қойын кітапшама түртіп алған қажетті мәліметтерімді әріптестеріммен бөлісіп, осы бағытта ой алмасып жүремін. Мирболат Сүйеуұлының ғылыми-шығармашылық еңбегі толастамайтынына, қоғамға пайдалы іс-тәжірибелік басылымдарын жариялап отыратынына  сенемін», – деді Ақжайық ауданы әкімі аппаратының персоналды басқару қызметі бөлімінің басшысы Ақмарал Қадесова. Басқосуда БҚИТУ ректоры, экономика ғылымдарының докторы, профессор Раушан Ғабдуалиева, Орал қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы Кенжебай Нығмет, «Аспандау» ҒЗО өңірлік филиалының ректоры Еркін Ерғалиев автор еңбегіне қатысты  пікір  білдіріп, оң  бағасын  берді.

Нұртай   АЛТАЙҰЛЫ,

«Орал   өңірі»

Сәрсенбі  күні  Салтанат  сарайында  облыстық  іскер  әйелдер қауымдастығының  ұйымдастыруымен  «Бақытты  әйел  –  қоғам айнасы»  атты  салтанатты  кеш  өтті.

1995 жылы  еліміздегі нәзік жандылардың кәсіпкерлік, саясат салаларындағы мүдделерін қорғап, оларды жұмыспен қамту, біліктілігін арттыру, сондай-ақ отбасы және денсаулық сынды әлеуметтік мәселелерімен айналысу мақсатында  іскер әйелдер қауымдастығы құрылған еді. Бүгінде республика бойынша бұл ұйымның  15 мыңнан астам мүшесі бар. Көктемнің алғашқы күнінде өткен салтанатты рәсімге өңірімізге ерен еңбегімен танылған аналар, қыз-келіншектер қатысты.

– Қазақ халқы талай нәубет жылдарды басынан өткерді.  Сондай кезеңнің өзінде жер аударылып немесе басқа себептермен келген түрлі ұлт өкілдерін шетке қақпай, төрге оздырды. Қазіргі таңда Қазақстанда 130-дан астам ұлт өкілдері тату-тәтті ғұмыр кешуде. Бұл  халықты бірлік пен ынтымаққа шақырған Елбасы саясатының нәтижесі деп айтар едім. Сондай-ақ «бір қолымен бесікті, бір қолымен әлемді тербеген», ұрпағы үшін жанын салатын әйел-ананың өмірде алар орны да ерекше. Әйел-ана – шаңырақтың  ұйытқысы, елдің ертеңі болар ұрпақтың тәрбиелеушісі.  Келе жатқан Халықаралық әйелдер күнімен барша қыз-келіншектерді құттықтап, алғыс айтамын.  Ал мүмкіндігі шектеулі жандарға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға  мемлекет тарапынан ғана емес, кәсіпкерлердің әлеуметтік жауапкершілігі аясында да қолдау жасала бермек. Мұндай шаралар  жыл бойы жалғасатын болады, — деді шарада сөз алған облыс басшысы Алтай Көлгінов.

Жиында ақын, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстан Жазушылар одағы облыстық бөлімшесінің төрайымы, «Құрмет» ордені мен халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері Ақұштап Бақтыгереева әйелдер қауымына көрсетіліп отырған құрметке ризашылығын білдіріп, алғысын айтты.

Салтанатты кеште «Мейірімді көктем» акциясы аясында өз  істерімен еліміздің  әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қосып жүрген қыз-келіншектер марапатталды. Олардың қатарында Теректі ауданындағы Ақсуат ауылының әкімі Любовь Есқалиева, Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университетінің педагогика факультетінің деканы, білім жүйесінде 45 жылдық тәжірибесі бар  Баян Жұмақаева, алты баланың анасы, «Sabira_stilist» салонының қожайыны Сәбира Еролиева мен денсаулық сақ-тау саласының бірінші дәрежелі терапевт дәрігері Наталья Школьная,  мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған «Арба» қоғамдық бірлестігінің төрайымы Гүлмира Батпақұлова,  прокуратура саласының тәжірибелі қызметкері Жанар Нұрмағамбетова, Зеленов ауданы Махамбет ауданының кәсіпкері Жаңылсын Ысқақова, журналист, ақын Ұлдай Сариева, қаржыгер  Әдия Досанова, ауыл жанашыры Марина Шамшитова, әлеуметтік қызметкер Жұпар Жұбандықова және «Қызғалдақтар» би ансамблінің жетекшісі, биші Райхан Көжекешева бар.

Мәдени кеш барысында өңірімізге танымал өнер тарландары ән-жырдан  шашу  шашты.

Гүлсезім  БИЯШЕВА,

«Орал  өңірі»

«Пендешілік, яғни қызғаныш көзбен қарамай, табиғат берген тума талантты әділ бағалауға тәуекеліміз жетсе, Жанғали – үлкен ақын» деген болатын Жанғали Набиуллиннің «Жетінші перне» жыр жинақтарының үшінші кітабының алғы сөзінде халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың иегері Қадыр Мырза Әли.

Әдебиет әлеміндегі орындарын айқындауға әлім келмес. Десе де, өлең төріндегі айтар ойлары мен тұжырымдары иектесіп жататын екі ақынның балаң жырларынан-ақ баяндауларын оқырман ретінде қадағалап келемін. Сөйтіп, есеймей-ақ есті жырларымен көзге көрік болған Қадыр мен Жанғали – бір-біріне ұқсас ақын. Бірақ бір-бірінен көшірген жоқ. Айтарлары бір болғанымен, жыр жолдары екі бөлек, екі өзен.

 Асылдың сынығындай болған ақын ағаның Жанғалиға деген жоғарыдағы бағасы осылай өріліпті. Әділ, турашыл көңілжықпастықтан емес, көңіл көкжиегінен бір тұтам шындық тігісін сөккен ақынның бар шыны да осы. Себебі өлең құдіретін көзінің қарашығындай сақтайтын жан оның босағасы мен төрін қызғыштай қориды. Бұл қызғаныш емес, өлең алдындағы кісілік тұғыры. Мұндай адалдықты ақынның өз аузынан да естідік. 2005 жылы Ақ Жайық өңіріне келген бір сапарында Қадыр: «Мені Астана мен Алматыда мерейтойларға жиі шақырады. Олардың арасында жазушы да, ақын да бар. Бәріне бірдей бармаймын. Барсам, оның көңілі үшін сөз сөйлеуім керек, мақтауым керек», — деген болатын. Мұның астарында да өнерге құрмет жатқаны белгілі. Қазіргі күнде Қадыр да, Жанғали да арамызда жоқ. Бірақ ескірмейтін өлеңдері әр кез есімізде.

Кейін Жанғалидың өлеңге адалдығы ақтарылып-ақ көрінді. Әкесі Нәбиолла мұның алғашқы өлеңін оқығанда: «Шырағым, қандай өнер ұстансаң да, өзің білесің. Тек оған адал бол» десе, анасы Рабиға: «Біздің тұқымда өлең шығаратын ешкім жоқ еді. Сонда бұл күшік кімге тартып жүр? – деп таңданысын жасырмапты. Ал кейін жастай қосылған жан жары Рауза: «Ақын болу үшін ақыл керек шығар. Сенде ол жағы қалай еді?» деп әзілдегенін ағамыздың аузынан талай естідік. Осы үш жанның бағасы Жанғали үшін қымбат та әділ еді.

«Өлең! Өлең!

Өлең боп өтер үміт,

Ой өріліп, биікке көтеріліп.

Сағыныштан өлеңге деген тағы,

Шықты бүгін қызуым көтеріліп.

Күндіз-түні ой кенін бұрғылайын,

Мынау жарық өмірді жыр қылайын.

Бұдан былай күшім бар шабыт деген,

Өлең деген бар менің бір Құдайым», — деп өлеңмен өктемдік танытады. Жасырары жоқ, жарастығы басым ақын сөзін өзгеше қабылдау мүмкін емес.

Жанғалидың: «Өлең үшін мен тірлігімде менен озды деп ешкімді күндемедім, менен қалып қойды деп ешкімді тілдемедім. Сосын да көкірегімнің шүйгіні боз тартпады, көңілім қызғаныштан сау жүрді» деп жазғаны да есімізде.

«Бірдей шықтым биіктерге, төменге,

Талантсыздар табасына көнем бе!

«Өмірімді арнаймын,»- деп, — бір саған!»

Серт еттім мен ұлы патшам – өлеңге»,

немесе

«Қарт емеспін, әлі қайрат күшім көп,

Қара өлеңге тұғыр соқтым мүсіндеп…

Абай ақын қағып тұрды арқамнан,

«Өлеңдегі адалдығың үшін!» деп, — айтқан жүрекжарды адалдығы, шығармаға қояр өткір талабын айғақтайды. Ақын әр таңнан өз дүниесіне тазалық іздейді. Шығар күннен, туар айдан өлең өлкесіне жарық түсіреді.

Ақынмен сирек кездесіп жүрдім. Ол қалада, мен ауылда дегендей. Көбіне-көп облыстық «Орал өңірі» газеті редакциясындағы қызмет бөлмесінде жұмысы жоқ жандай ой құшағында отыратын. Қалың қабағын ашпағанмен, мені әр кез іштартып тұратын. Алматыдағы ақындар туралы әңгіме өрбітеміз. Өзі туралы Қалижанның, Жұбанның, Қадырдың, Мұқағалидың, Жұмекеннің айтқан естеліктерін баяндайтын. Мақтанбайтын. Төлеген Айбергенов қайтыс болғанда, қатты қайғырған Жүсіп Қыдыровтың толғанысын сөзбе-сөз айтатын. «Ақын Мұқағали ойшыл Мұқағалидан әлдеқайда жүйрік еді. Оның жазып бітірген дүниелері алғашқы нысанасынан әрқашан асып түсіп жататын-ды» дейді. Жоғарыдағы аталған жинақтың 5-кітабында «Ол мықты ақын еді. Әдеттегі, үйреншікті қалыпқа сыймай, отыз жас шамасында көз жұмды. Оның адалдығы соншалық, ол өмірді күнде думандатып жататын көңілді тойдай көрді. Сосын да болар, ол ненің пайдалы, ненің зиян, ненің жақсы, ненің жаман екеніне ой жүгіртпеді. Оған бір күні бойындағы қызуы басылып, тыныштық басар сәт болса, өмірдің соңы да сол болатын сияқты еді… Мен талантты ақын, өмірден тым ерте кеткен Сағат Әбдуғалиев туралы айтып отырмын» деп толғанады. Дәл осында, «Қадыр Олжас Сүлейменовтің өлеңдерін аударып, меніңше, қазақ тілді оқушылар арасында оның беделін өсірген жоқ, қайта кемітті. Аударылған өлеңдер Олжастікі емес, Қадырдікі болып шықты. Олжас Қадырдың көлеңкесінде көрінбей қалды» деген тұжырым да шындықтан әрі кетпеген. Шындықты қашанда шаң баспайды екен. «Шыңғыстың, Ақсақ Темірдің жорықтары кім-кім үшін де, сөз жоқ, ауыр қасірет болды. Ш. Мұхтардың әр сөзі, әр шумағы тап соншама айқаймен, шумен жазылған әділет емес, тарихи логика емес, жай әншейін кек. Кек болғанда да авторға да, оқушыға да абырой әпермейтін, керісінше сыпайыгершіліктен аулақ кіжіну ғана» деген ойын да осал деп қарай алмаймыз. Бұл жөнінде де тарқатып айтар шешімді сөзі аз емес-ті. Осының өзінен-ақ, Жанғалидың жалпы поэзияға деген қояр талабы өмірмен өрілген, тарихпен тағдырлас жатқанын көзіқарақты жанға әріден шалынары анық.

Мен, әрине, Жанғалиды аға тұттым. Қатты сыйладым. Поэзиядағы санаулы жүйріктердің бірі санаймын. Ол аракідік «Орал өңірі» газетіне шығатын менің өлеңдерімді қадағалап жүріпті. 2001 жылы мен парақтап отырған кітаптың 1-кітабы шыққанда оның алғашқы бетіне «Құрметті ақын інім Тілес! Мен – өлеңнің салмағын өлшеуге келгенде өте-мөте кірпияз адаммын. Соның өзінде де, сенің ақындығынды мойындауым – ол менің өлең алдындағы адалдықтан аттамайтындығымның дәлелі. Әдетте, небір ғажап өлеңдермен қиындық, тіпті кейде қасірет те бірге жүреді. Алда-жалда маңдайыңа сондай күндер жазылып жатса, қажыма, талантыңның көзіне тік қара! Ал өлеңдеріңді жинақтап, кітап етіп басып шығарудың сәті келсе, сол кітаптың ең бірінші оқушысы мен болады деп сен!» деген қолтаңбасын қалдырып, маған естелікке берді. Бұл менің асыл қазынам болып қалды.

2007 жылы шыққан өзімнің «Өлеңдер мен мақалалар» кітабымның бірінші бетіне ақынның келісімімен осы сөзін жазып, кітабымды табыс еттім. Бұл кезде ол қатты сырқаттанып жүрді. Жан дүнием әлденені сезгендей құлазып кеттім.

Қазір арқа сүйер ағамыз жоқ. Ойлы өлеңдерін, толғаныстарын оқып, көңіл жұбатамыз. Көкірегіміздегі сағыныш табынан қызу іздейміз. Табамыз да. Сол тапқанымыз бүгінгі өнерге қызмет етер барша үшін талғамнан шығар өріс болсын деңіз. Әйтпесе, әдебиет әлеміміз нәрсіз біткен жапырақтай болмашы желге ұшып, бұрылыс-бұлтарыстарға бұғып қалмасына сенім бар ма?! Сөйтіп, өнер-өлеңді сақтау керек. Ондағы Жанғали тұлғасы биіктей берсін деңіз. Себебі ол осы өнерге өлшеусіз қызмет етті. «Ақын тапқан сан жаңалықтың ішінде оқушы қауым әрдайым ұмытпайтын бір қасиетті сезім болу керек. Ол – ақынға деген құрмет, оның өз басына, оның ізденісіне, үмітіне, қуаныш-қайғысына, оның қолынан келгеніне, келешекте келеріне, тіпті қателігінің өзіне құрмет. Өнер, соның ішінде поэзияда өмір-бақи осы бір қамқорлыққа мұқтаж болып қала бере-ді» деген толғанысынан оның бізге қалдырған рухани байлығының жан-жақтылығын жадыладық. Ақынға құрметтің мол болғаны ол пенде үшін емес, өнер үшін керек деген ұғымды ұқтырады.

Тілес  ЖАЗЫҚБАЙ,

Ақжайық  ауданы

Қазір бала түгілі, ер-азаматтың өзі қамшы өріп, арқан еспейді. Ал Зеленов ауданының Макаров ауылындағы мектепте технология пәнінен сабақ беретін Ерік Қарақұлов ұмытыла бастаған осы өнердің жандануына сеп болуда.

– Алғашқы кезде кей оқушының салт-дәстүр және ұлттық қолөнерімізден хабарсыз екенін білгенімде, қатты намыстандым. Содан атамнан алған тәлімді оларға да үйретсем деген оймен «Қазақ қолөнері», «Народные сувениры» атауымен қазақ және орыс сыныптарына арналған үйірме аштым, – дейді Ерік Серікұлы.

Үйірме жетекшісі балаларға қамшының төрт өрімін көрсетуден бастап, біртіндеп қайыстан алты және сегіз өрім қамшы өруді үйретеді. Шеберден тәлім алған оқушылардың алды – осы күні студент. Олар өз қолымен жасаған қамшысын үйлерінің төріне іліп қояды екен. Ерік Қарақұлов сабақ кезінде оқушылардың қызығушылығын ояту үшін қамшыгерлік өнер жайында біраз мағлұмат келтіреді.

— Өткен ғасырларда қамшыны атқа мінгенде ғана қолданбаған. Ер-азаматтың қамшысына қарап, оның беделі қандай деңгейде екенін ажыратқан. Қамшыны кезінде қару ретінде де пайдаланғанын осы күні біреу білсе, біреу білмейді. Қазақты қамшысыз елестету мүмкін емес. Ертеде бесікте жатқан баланың бас жағына қамшы іліп қоятын, жаңа түскен келіннің бетін әдемі безендірілген үкілі қамшымен ашатын. Сондай-ақ «Қамшы тастау», «Қамшы қайыру» сияқты жөн-жоралғының қаншалықты маңызды болғанын, ата-бабаларымыз төрт өрімді қамшыны күнделікті өмірде кеңінен пайдаланғанын, ал сегіз өрім қамшыны сыйлы азаматқа тарту-таралғы ретінде ұсынғанын оқушыларға ұдайы әңгімелеймін, – дейді ол.

Ұстаз қазір шеберлер өнерін кәсіпке айналдырып алды деп есептейді. Оның айтуынша, көбі шәкірт тәрбиелегеннен гөрі жасаған бұйымдарын сатып, пұлдағанды ғана ойлайды. Ұлттық құндылықты қастерлемеу, ізбасар тәрбиелемеу елеусіз қалып бара жатқан өнеріміздің жойылып кетуіне әкеліп соғуы мүмкін.

Ұлдарымызға бар білген-түйгенін үйретуге қамданған кейіпкеріміз қазір тек сый-кәде ретінде дайындалатын шағын қамшыларды ғана жасауда. Оған қалдық материалдар пайдаланылады. Десе де, болашақта тері илеп, қайыс жасауды жоспарлап жүр.

– Шикізат орнына ескі былғары күртешелер мен басқа да қалдықтарды пайдаланамыз, кейде соларды қаражатыма сатып аламын. Мектеп бағдарламасында тері илеу сабағы бар. Оны теория арқылы ғана емес, іс жүзінде балаларға үйретсем деймін. Бұйыртса, шикізат дайындауға қажетті ағаш бөшкені де өзім жасап аламын. Міне, осындай бағыттағы үйірме жұмысына орыс сыныбының оқушылары да қызығушылық танытуда, – дейді үйірме жетекшісі.

Зеленов ауданындағы өрімші оқушыларға ағаш жонып, темірден бұйым жасау әдістерін де үйретеді. Ерік Қарақұловтың жемісті еңбегінің айғағындай болып, мектептегі шеберхана бөлмесінде орналасқан қолөнер туындылары көздің жауын алады. Шебердің күйдіру әдісімен салған суреттерін көрген адам таңдай қағары сөзсіз. Сондай-ақ балаларды ши өруге баулысам деген ұстаз алдағы уақытта тері торсықтарды, ат әбзелдерін жасауды қолға алмақ ниетте.

Осы материалды дайындау барысында Переметный ауылындағы тәрбие жұмысы орталығына бардым. Ол жерде көрмеге қойылған өнер туындыларының ішінен түрлі сурет, гобеленді, тіпті жапонның оригамиін де көрдім. Бірақ осы қамшы, шыбыртқы секілді ат әбзелдері көзге шалынбады. Орталық басшысы болашақта бұл олқылықтың орнын толтыруға уәде берді.

Түгелбай БИСЕН,

Зеленов ауданы

Жақында Ж. Молдағалиев атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханада «Есімі жүректерде сақталады» атты әдеби кеш өтті.

Педагогика саласының ардагері, ұзақ жыл жоғары оқу орындарында математикадан дәріс оқыған ұстаз, бірнеше прозалық жинақтың авторы, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, бекзат болмысты азамат Қайыр Құрақұланның (Бектұрғанов) туғанына 80 жыл толуына орай өткізілген кешке зиялы қауым өкілдері жиналды. Жазушының өмір жолы мен шығармашылығын жас ұрпаққа насихаттауды мақсат еткен шарада әдебиетсүйер қауымға жақсы таныс Қайыр Құрақұлан туралы естеліктер айтылды. Әдеби кеште жазушының жары Надежда Жұбайқызы құрастырған «Шығармалар. Естеліктер» атты кітаптың тұсауы кесілді.

Шараға қатысқан Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері Ақұштап Бақтыгереева, Қазақстан Жазушылар одағының мүшелері, ақындар Айтқали Нәріков пен Ғайсағали Сейтақ, жазушы Бауыржан Ғұбайдуллин, жазушының зайыбы Надежда Жұбайқызы, ардагер журналистер Базарғали Қуатов, Тихон Әліпқали, Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-дың доценті Болатқали Төлебаев сынды зиялы қауым өкілдері жазушының жанының тазалығы, еңбекқорлығы, әдебиетке адалдығы туралы әдемі естеліктер айтты.

Ақұштап ақын жазушының өнегелі өмірін жастарға үлгі етіп, оның бір шығармасымен танысып шығуды ұсынды.

— Мен «Қазақ әдебиеті» газетінде қызмет істеп жүргенімде, Қайыр ағаны жиі көретінмін. Жазғы демалысқа шыққан кезінде жазған дүниелерін алып, Алматыға келетін. Ол кезде облыстардан республикалық басылымдарға шығу үлкен бір жетістік еді. Біз де «Оралдан кімдер бар еді?» дегенде: «Оралда Қайыр деген жазушы ағамыз бар» деп мақтанып жүруші едік. Ол кісінің бойында қазақтың жігіттері үйренетін қадір-қасиет өте көп. Ағамыздың махаббатқа адал, жарына адал, досына адал, өзіне адал бола білгендігі – көпке үлгі боларлық қасиеттер. Өмірден өткендерді еске алу – тірілердің борышы. Сондықтан осындай рухани кештер сіздерге өмірде жанына қылау түсірмей, математикадан дәріс бере жүріп, әдебиет әлемінде өз қолтаңбасын қалдырып өткен Қайыр Құрақұландай ізгі жан болғанын білу үшін қажет, — деді ақын. Кеш бойы жазушы туралы әсерлі естелік айтқан зиялы қауым өкілдерінің бәрі әрі ұстаз, әрі жазушы Қайыр Құрақұланның жаны жайсаң, текті адам болғандығына тоқталды. Сондай-ақ жазушы Бауыржан Ғұбайдуллин Қайыр ағаның өз саяжайында бір алма ағашында бұтақтары арқылы будандастырып, аталмыш жемістің  5-6 түрін өсірген керім бағбандығына ерекше тоқталды.

Жарты ғасырға жуық Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-да математика пәнінен сабақ беріп, шәкірт тәрбиелеген жазушы қолынан қаламын тастамаған. Ол 1982 жылы Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі атанды. Қаламгердің «Ат жалы» повесі 1976 жылдың қорытындысы бойынша республикалық «Жалын» журналындағы жабық бәйгенің жүлдегері атанды. Жазушының «Бабаназар тірегі», «Кері толғау», «Қатқақ», «Ат жалы» атты кітаптары – ұрпақ үшін құнды дүниелер.

Жазушының қойын дәптері, кітаптары мен мерзімді басылымдарға жарияланған мақалалары қойылған «Ұстаз. Жазушы. Азамат» атты кітап көрмесі де оқырманға тағылымды әсер сыйлады.

Гүлжамал ЖОЛДЫҒАЛИ,

“Орал өңірі”

Өткен жылы Орал қаласының аумағында 5 413 ұрлық дерегі тіркелді. Бұл – 2015 жылғы көрсеткіштен 11,9 пайызға артық. Яғни шаһар бойынша жалпы қылмыс картасының 60,8 пайызын ұрлық дерегі құрайды. Әрбір екі қылмыстық құқықбұзушылықтың біреуі өзгенің мүлкін ұрлауға қатысты.

Бұл жайында Орал қалалық прокуратурасының сотқа дейінгі тергеп-тексеру, заңдылығын қадағалау бөлімінің аға прокуроры, 2-сыныпты заңгер Дархан Шекеев (суретте) мәлімдеді. «Дегенмен профилактикалық шаралар жан-жақты қолға алынуда. Былтырдан бастап Бас прокуратура «Ұрлыққа тосқауыл» жобасын іске қосты және облыс прокурорының бастамасымен дайындалған меншік құқығын қорғау және бөтеннің мүлкін ұрлаумен күрес туралы ведомствоаралық жоспарға сәйкес елеулі іс-шаралар атқарылуда», – деді аға прокурор.

Инстаграмға алаңдап, сан соғуда

Көшеде жасалатын қылмыстардың ішінде қалта ұрлығы да өршіп тұр. «Талдау барысы көрсеткендей, қалта ұрлығының 50 пайыздан астамы жыл басынан сәуір айына дейін қоғамдық көліктерде орын алады. Себебі қалың күртке, тон киген адамдардың сөмкесі мен қалтасын үптеп кету оңай. Бір жағынан, назары әлеуметтік желіге байланған жастар ұялы телефонға шұқшиятыны мәлім. Инстаграмға алаңдап тұрғанда, оларды да сан соқтырып үлгереді», – деді Дархан Шекеев. Оның айтуынша, таңғы сағат 8.00-10.00 және кешкі сағат 16.00-20.00 аралығында орын алатын қарбаласты сұғанақ қолдар ұтымды пайдаланады. Зерттеу барысында қаладағы қауіпті аялдамалар белгілі болды. Аға прокурор ұсынған кестеге үңілгенімізде, дүйсенбіде ұрылар көбірек олжалы болатынын аңғардық. Демалыста сергіп, жаңа жоспар құрып шыққандардың әмияны қомақты болатынын олар жете білсе керек.

Өткен жылы қоғамдық көліктерде болған 346 ұрлықтың 70 пайызында қалта мен сөмкеден ұялы телефондар үптелген. Ал қылмыстың ашылуы 11 пайызды құрады. Жәбірленушілердің 90 пайызға жуығы – әйел адамдар. Мәселен, былтырғы 15 сәуірде №2 маршрут бағытындағы автобусқа мін-ген Ж. Иманғаливаның «Самсунг» ныспылы ұялы телефоны ұрланды. Шығын 40 мың теңгені құрады. Кінәлінің белгісіз болуына байланысты қылмыстық іс тоқтатылды. Аталған бағыттағы автобус қаладағы қауіпті бес маршруттың ішінде көш бастап тұр.

Қалалық прокуратура қоғамдық көліктердегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін автобустар мен аялдамаларға бейнекамера орнатуды ұсынады. Мәселен, Астана қаласының әкімдігі мен ішкі істер құрылымдары бірлесіп, осы тәжірибені кеңінен қолдана отырып, қалта ұрлығын 80 пайызға азайтқан.

Құлыпты қымбатсынбау қажет

Дархан Шекеевтің мәліметінше, қаладағы пәтерлердің күзет дабылымен жабдықталуы 1 пайызға жетпейді. Облыс орталығындағы 1 168 тұрғын үйдің 6 909 кіреберісінің 3 792-сі ғана үйфонмен (домофонмен) және құпия сөзі бар құлыптармен, 1234-і бейнекамерамен жабдықталған. 2015 жылы 558 пәтер ұрлығы орын алса, былтыр бұл көрсеткіш 51,8 пайызға артқан.

Пәтер ұрлығы жазғы маусымдарда 30-40 пайызға дейін өршиді. Ұрлықтың 70 пайыздан астамы көп пәтерлі үйлерде орын алады. Баукеспе ойлағанын күндізгі сағат 9.00 мен 18.00 аралығында жүзеге асырады. Яғни пәтерде үлкен-кішісі болмаған уақытты қолай көреді. Бір жағынан, көп қабатты үйлерде көршілердің бір-бірімен жақын араласпауы да кінәліні анықтауға айтарлықтай кедергі. Үйлердің кіреберісінде былтыр 131 ұрлық оқиғасы орын алған. Оның ішінде 91-і велосипедтердің қолды болуына байланысты.

– Көбі баспанасына жаңа есік қондырады. Бірақ құлыптары Қытайдан жасалғандықтан, өте сапасыз. Кәнігі ұрылар үшін мұндай құлыптарды ашу түк емес. Олар терезенің пердесіне қарап, үй иесінің тұрмыс жағдайы қандай екенін аңдайды. Подъезге кіреді де, есік қуысына шырпы, газет қыстырып кетеді. Сол арқылы үйге ешкім кірмегенін біледі. Көбіне ақша, қымбат бұйымдар, тұрмыстық техникаларды қолды қылуға тырысады. Олар үшін есікті бұза салу, терезені сындырып кіру түк емес. Қымбат болса да, құны 20 мың теңгеден жоғары құлыпты орнатқан жөн, – деді аға прокурор.

Сондай-ақ жертөлелерден, қоймалардан электр жабдықтары, жеке үй аумағындағы қора-қопсыдан мал, құс жиі ұрланады. Ортақ аула қоршалмаған соң, көпқабатты үйлердің маңында авто-бөлшектер, GPS-бақылау, видеотіркеу құрылғылары, антирадар қолды болуда. «Былтыр бөлшектерін ұрлау мақсатында қаладағы төрт көлікті айдап кеткен. Негізінен, кеңестік кезеңдегі көліктер ұрланады. Ондай мәшинелердің темір-терсегін алу оңай. Көбіне қылмыс түнде жүзеге асады», – деді Дархан Шекеев.

«Қазақтелеком» АҚ-ның «Бұлтты бейнебақылауы»

Орал қалалық прокуратурасының аға прокуроры Дархан Шекеев ұрлықтың алдын алуда қоғамдық орындарға бейнекамера-ларды орнатудың маңызы зор екенін айтты. Облыстық бюджеттен былтыр жергілікті полиция қызметінің материалдық-техникалық әлеуетін нығайтуға 1 млрд. 421 теңге бөлінген. Соның ішінде 143 млн. 153 мың теңгеге қаладағы учаскелік инспекторлар үшін «Қауіпсіз аула» жүйесі бойынша жаңа 172 бейнекамера алынды. 220 млн. 828 мың теңгеге 30 бейнекамера алынса, соның оны қалалық ішкі істер басқармасына қарасты жедел басқару басқармасына берілді.

Атап өтерлігі, 2017-2019 жылдары «Қазақтелеком» АҚ еліміздегі көпқабатты үйлерге GPOH оптикалық желісін тартпақ. Осы жоба аясында Орал қаласындағы үйлердің кіреберісіне биыл жоғары жиіліктегі 1266, келесі жылы 2542 бейнекамера орнатады. «Бұлтты бейнебақылаудың» мобильді қосымшасы бар. Яғни кез келген уақытта смартфон арқылы тұрғындар есік алдындағы кіру-шығу жолын өзі қадағалай алады. Бейнежазба мұрағаты 1 аптаға сақталады. Аталған қызмет үшін тұтынушы айына 350 теңге төлесе болғаны.

Отыздан астам ұрының фотосуреті ілінеді

Былтыр ұрлыққа қатысты 1228 күдікті қылмыстық жауапкершілікке тартылған. Соның 1015-і толық ақтап алуға болмайтын негізде жауапкершіліктен босатылды. Сұғанақтыққа бейімдердің 86,3 пайызы – еркек кіндіктілер.

Ұрылардың 90 пайыздан астамының пайдалы қоғамдық жұмыстармен айналыспағаны анықталды, яғни тұрақты кіріс көзі жоқ. Көпшілік орындарда жымысқы әрекетке барған 355 баукеспе бұрын қылмыстық жауапкершілікке тартылған. «Ұрлық жасайтындардың дені нашақорлыққа бейім. Олар базарда сатылатын көкнарды (мак) алу үшін барлық амалға барады. Азық-түлік ретінде қолданылған соң, көкнарды саудалауға тыйым салу мүмкін емес. Көбіне сол ұнтақты сатып алып, қайнатып, анаша ретінде пайдаланады. Қалта ұрлығымен айналысатындардың қылмысын дәлелдеу қиынға соғуда. Ұрлық үстінде білегінен шап бермесең, олар мойындамайды. Әлі күнге біздің қалаға аудандардан және Атырау облысынан «қонаққа» келетіндер («гастролер») бар. Негізінен, баукеспелердің көпшілігін танимыз. Алдағы уақытта бірнеше мәрте сұғанақтық жасап, ескертуімізге құлақ аспаған 30-дан астам ұрының суретін қоғамдық орындарға, аялдамаларға ілмек ойым бар», – деді Дархан Шекеев. Оның дерегінше, былтыр топ күйінде жасалған 233 ұрлық дерегі тіркелсе, оның 17-сін кәмелеттік жасқа толмағандардың өздері ұйымдастырғаны белгілі болды. Сондай-ақ бес құқықбұзушылық жасөспірімдердің араласуымен жасалған. Кәмелетке толмағандардың жаңсақ қадамға ұрынуы олардың тәрбиесіне, материалдық қамтамасыз етуге ата-ананың енжарлығы, жарқын болашаққа деген ұстанымдарының берік қалыптаспауынан және басқа да факторлар себебінен туындауда. «Облыс бойынша ұрлықтың 70 пайызы Орал қаласында жасалады. Жоба арқылы «дерттің диагнозын» анықтаудамыз. Енді қажетті шараны жасауды жергілікті атқарушы құрылымдардан талап ететін боламыз. Негізінен, тұрғындардың бейқамдығы ұрыларға жол ашуда», – деді аға прокурор.

Нұртай АЛТАЙҰЛЫ,

«Орал өңірі»

Көктемгі мереке қарсаңында 4, 5 және 7, 8 наурызға «Ел ырысы» базарына қала және облыс тұрғындарын және қонақтарын азық-түлік тауарларының жәрмеңкесіне шақырамыз.

Жәрмеңкеде азық-түлік тауарлары, соның ішінде көкөніс, ет өнімдері және басқа да көптеген азық-түлік тауарлар тауар өндірушілер бағасымен ұсынылатын болады. Жәрмеңкеге облыстың ірі азық-түлік тауар өндірушілері және көтерме тауар жеткізушілер қатысады.

Байланыс телефондары:

8 (7112) 27-14-27, 8 702 1000360, 8 777 5653311.

Осыдан бірер күн бұрын мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында құрылған облыстық комиссия мүшелері рейд жүргізді.

«Нұр Отан» партиясының «Кедергісіз келешек» жобасы аясында ұйымдастырылған тексеріс барысында облыстық мүгедектер ерікті қоғамының төрағасы Жұмажан Қожжанов бастаған комиссия мүшелері «Қазақстан тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ға, облыстық наркологиялық диспансерге, «Квант», «Мечта» сауда үйлеріне, облыстық әкімшілік полиция басқармасының ғимаратына барып, пандустардың белгіленген талаптарға сәйкестілігін тексерді.

— Жобаның негізгі мақсаты мүмкіндігі шектеулі жандардың тұрмыс-тіршілігін жақсартуға, жеңілдетуге арналып отыр. Осы аптаның соңына дейін 50-ге жуық, ал жылдың аяғына дейін 200-ге тарта мекеме-ғимаратты тексеру жоспарланды. Біз ат басын тіреген ғимараттардың пандустары талапқа сай келмейтіндігі, зағип, құлағының мүкісі бар жандарға арналған электронды қызмет көрсету жүйесінің жолға қойылмағандығы анықталды. Мекеме басшыларына ескерту жасадық, — деді «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының кеңесшісі Аймира Тарасқызы.

Стандартқа сай  пандустардың жалпы ені — 100 см, көлбеу бұрышы 6 градустан аспауы керек. Биіктігі 70 немесе 95 сантиметрлік екі деңгейлі тұтқасы болуы шарт. Жолдың ашық баспалдаққа немесе пандусқа қосылатын жердегі алаң аумағы 160х160 см, ішке кіретін есіктің ені 90 сантиметрден кем  болмауы тиіс. Ал едені таймайтын  материалдан жасалуы қажет. Сондай-ақ  ғимараттарда пандус әр метр сайын 12 сантиметрге ғана биіктеу керек.

— Өкінішке орай, қала мекемелеріндегі орнатылған пандустардың көбі стандарттық  талапқа сәйкес келмейді. Көп жағдайда мекемелердегі пандустар сырлы кірпіштен (кафель) жасалған. Қыс  мезгілінде оның бетіне мұз қататыны белгілі. Сондай кезде  арбаны игеру мүмкін болмай қалады. Ал кей сауда орындарында, асханаларда, бизнес орталықтарында пандустар  атымен жоқ.  Рейд барысында мекеме басшыларына өтініштерімізді айтып кеттік. Олар алты айдың ішінде аталмыш олқылықтарды реттейтінін  жеткізді. Сонымен қоса мекемелерде, сауда орындарында мүмкіндігі шектеулі жандардың көліктеріне  арналған   арнайы тұрақ болса деген ұсынысымыз бар, — деді  мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған «Арба» қоғамдық бірлестігінің төрайымы Гүлмира Батпақұлова.

Гүлсезім  БИЯШЕВА,

“Орал өңірі”