Елбасы өз Жолдауында аграрлық секторда етті мал шаруашылығын дамытуға баса мән беріп, ауыл шаруашылығын аяғынан тұрғызудың басым міндеттерін айқындап берді. Асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуда мемлекет тарапынан көрсетіліп  отырған қомақты қолдаудың да жемісі бар екендігін атап өткен жөн. Ендігі кезекте мемлекет көмек көлемін арттыра отырып, асыл тұқымды мал шар-уашылықтары алдына қойылатын талаптарды да күшейтпек.

Облыс бойынша статистикалық мәліметке сүйенетін болсақ, мүйізді ірі қара мал саны 523 мың, соның ішінде асыл тұқымдысы 30 мың, яғни 5,7 пайыз, қой саны  1 132,8 мың, соның ішінде асыл тұқымдысы 27,6 мың бас, яғни 2,9 пайыз, жылқы 151,4 мың, соның ішінде асыл тұқымдысы 8,7 мың, яғни 5,7 пайыз, түйе 2,8 мың, соның ішінде асыл тұқымдысы  256, яғни 8,2 пайыз болды. Облыс көлемінде негізінен етті бағыттағы ірі қара малдың қазақтың ақбас, герефорд, абердин ангус, сүтті бағыттағы қара ала, қызыл ала  голштин, қырдың қызыл сиыры, қойдың еділбай және ақжайық етті жүнді, жылқының көшім және қазақы жабы, түйенің қазақтың бактериан тұқымдары өсірілуде. Мал басы жыл санап артуда. Өйткені соңғы жылдары үкіметтік қолдаудың арқасында асыл тұқымды аналық малға, сатылған асыл тұқымды малға, қоғамдық табынға асыл тұқымды аталық бұқа қосу және басқа да өнімдерге демеуқаржы (субсидия) төленуде. Ол қазіргі уақытта ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне өз көмегін тигізуде. Осы қолдаулар нәтижесінде облыс көлемінде асыл тұқымды мал саны көбеюде, шаруашылықтардың асыл тұқымды мал өсіруге деген ынта-жігерлері арта түсуде. Қазір саннан сапаға ауысатын уақыт келді, өйткені асыл тұқымды мал қашан да асыл болып  қала  бермек.

Бүгіндері асыл тұқымды мал өсірумен айналысатын ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері 120-ға жуықтаса,  осы шаруашылықтардан асыл тұқымды мал сатып алу арқылы немесе басқа облыстардан, Ресейден мал алып, өз жұмыстарын бастаған шаруашылықтар саны да 100-ден асады. Облысымызда ауыл шаруашылығы саласының дамуы барысында, яғни  «Сыбаға», «Агробизнес – 2020», «Жұмыспен қамту жол картасы – 2020», «Бизнестің жол картасы – 2020» мемлекеттік бағдарламалары жүзеге асырылуда. Осы мемлекеттік бағдарламалардың жүзеге асырылуының барысында бұрын өңірімізде өсірілмеген етті бағыттағы абердин ангус тұқымын алғашқы болып Жаңақала ауданындағы «Мұса» шаруа қожалығы өсіруді қолға алды. Шаруашылық 2014 жылы 413 бас шетелдік селекциялық ірі қара малын өңірге әкелді. Содан кейін несие серіктестіктері арқылы Қостанай облысынан Қаратөбе ауданындағы «Еркебай» шаруа қожалығы, Тасқала ауданындағы «Аманбаев» шаруа қожалықтары осы тұқымның қашарларын сатып алуда. Сонымен қатар өз қаражаты есебінен Зеленов, Тасқала ауданының ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері тұқымды қайта түрлендіру бағдарламасы аясында асыл тұқымды аталықтарын сатып алды. Қазірдің өзінде 700-ге тарта осындай асыл мал тұқымы облыс көлемінде бар.

Облыс бойынша  «Ірі қара мал етінің экспорттық әлеуетін дамыту» жобасының жоспарлы индикативтік көрсеткіштерінің орындалуын, сондай-ақ мал шаруашылығын қолдауға бөлінген бюджеттік қаржыларды тиімді және уақтылы пайдалану қамтамасыз етілуде.  «Сыбаға» бағдарламасы шеңберінде соңғы бес жыл көлемінде облыс бойынша 31,6 мың ірі қара малы сатып алынды. Ал үстіміздегі жылы жергілікті атқарушы органдарымен осы уақытқа дейін ІҚМ асыл тұқымды және селекциялық жұмыстарын жүргізуді субсидиялаудың басым бағыты бойынша тауар өндірушілердің 127 731 аналығына субсидия төленді. Тұқымдық түрлендірумен 241,1 мың ІҚМ аналық мал басының жалпы санынан 53%-ы қамтылды. Осы бағдарламаға облыс бойынша 1728 шаруашылық тіркелген болса, содан 1600-ден аса шаруашылық демеуқаржыланды. Бағдарламаға асыл тұқымды 4 788 бас асыл тұқымды аталық бұқалар қатысты. Бұл дегеніміз шаруашылықтың иелігіндегі малды асыл тұқымды аталық бұқа қосу арқылы өнімді молайту, өнім сапасын арттыру, сонымен қатар асылдандыру жұмыстары да болып табылады.

Соңғы үш  жылда облыс көлеміне өз қаражаты есебінен және несие серіктестіктері арқылы 48 шаруашылық 2655 асыл тұқымды етті және сүтті бағыттағы ірі қара малын Ресейден сатып алған болатын. Қазіргі уақытта облыс бойынша етті бағыттағы 4748 асыл тұқымды мал сатылса, соның ішінде 3031 аталық бұқа, 1717 қашар сатылды. Облыс көлемінен тыс жерлерге 671 бас сатылған. Асыл тұқымды 1962 асыл тұқымды қой сатылса, соның ішінде 1392 басы – қошқар, 570 басы – ұрғашы тоқты. Облыс көлемінен тыс жерлерге 302 бас сатылған. Ал басқа облыстардан алынған қой саны – 329 бас. Сатылған асыл тұқымды жылқы саны – 356 бас, соның ішінде 156 бас айғыр, 200 бас  байтал, облыстан тыс жерлерге сатылғаны – 106 бас.

«Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» заңына енген өзгертулер мен толықтыруларға сәйкес, барлық асыл тұқымды малдың түрі мен тұқымына орай республикалық палаталар құрылды. Бұл палаталар арқылы асыл тұқымды мал өсірумен айналысып отырған шаруашылықтар ақпараттық талдау жүйесі арқылы өз малын тіркей отырып, асыл тұқымды мал мәртебесін алады.

Сонымен қатар  палата әр сатылған асыл тұқымды малға асыл тұқымды куәлік береді. Әр палатаның өкілдері жыл сайын облыс көлемінде әр түрлі тақырыпта семинар өткізіп, шаруашылық базасында тәжірибе алмасу үшін практикалық әдістемелер өткізеді. Облыста қазақтың ақбас тұқымы республикалық палатасының өкілі осы тұқым бойынша шаруашылықтарға үнемі әдістемелік көмек көрсетеді. Асыл тұқымды мал өсірумен айналысатын шаруашылықтар тұрақты түрде асылдандыру жұмыстарымен айналысып отырады, яғни аталық бұқаларды ротациялау, малды бағалау, қолдан ұрықтандыру, бірдейлендіру, зоотехникалық іс-шараларды уақтылы жүргізу, малдың есебін жүргізу басты міндеттері болып табылады. Облыс көлемінде асыл тұқымды мал өсірумен айналысатын Ақжайық ауданындағы «Атамұра», «Аманер», «Сәбит», Жәнібек ауданындағы «Әлем», Жаңақала ауданындағы «Мұса», «Хафиз», «Көшім», «Бірлік мал зауыты», Зеленов ауданындағы «Шонайбеков», Сырым ауданындағы «Жібек жолы», Тасқала ауданындағы «Арай»,  Болашақ»,  Теректі ауданындағы «Айсұлу», Шыңғырлау ауданындағы «Бауырым» шаруа қожалықтары асылдандыру жұмыстарын жүргізе отырып, оның пайдасын көріп, облыс аумағында сапалы асыл  тұқымды  мал  сатуда. Осы асыл тұқымды мал өсірумен айналысатын шаруашылықтардағы асылдандыру жұмыстарын бақылау ҚР «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» заңымен асыл тұқымды мал шаруа-шылығы жөніндегі мемлекеттік инспекторларға жүктелген. Облысымыз бойынша ауқымды тапсырмалардың жүзеге асырылуы үшін қолдағы жеке малдарды да асылдандыруға ерекше көңіл бөлініп  отыр. Ендеше, қолдағы малдың  қоңды болуына септігін тигізер қолдан ұрықтандыру пунктін қайта жандандыру уақыт талабы. Әсіресе, малдәрігерлік пункттердің жұмысын жандандыру қажеттігі сезіледі. Қазақстанның экономикалық саясатында соңғы жылдары серпін ала бастаған мал шаруашылығы қазақ елі үшін ешқашан  маңызын  жоғалтпақ  емес.

Бейбіт  ДҮЙСЕНҒАЛИЕВ,

БҚО  аумақтық  инспекциясының асыл тұқымды мал шаруашылығы жөніндегі мемлекеттік инспекция  бөлімінің  басшысы

Кеше  облыс  әкімі Алтай Көлгінов  өңірде  орта  және  шағын бизнесті  дамыту  бойынша  жиын  өткізді.  Жиынға  облыс  әкімінің  орынбасарлары, басқармалар мен  өңірлік кәсіпкерлер палатасының,  «Даму» қорының  облыстық филиалының, «Орал» ӘКК  басшылары  қатысты.

Орта және шағын бизнестің дамуына жол ашатын тетіктер қарастырылған жиында облыс басшысы А. Көлгінов өткен жылы бұл бағыттағы жобалар тиімді жүзеге асқанын, ең бастысы, аудандар мен елді мекендерді қамтығанын атап өтті. Биыл да шаруаға бейім азаматтар үшін үлкен мүмкіндіктер ашылмақ. Себебі осы жылы облыс әкімдігі мен «Даму» қоры 1,5 млрд. теңге қаржы бөліп, ол сома қала мен аудандарға 8,5 пайызбен несие ретінде беріледі. Әр кәсіпорынның 50 млн. теңгеге дейін қаржы алуына мүмкіндігі бар. Ал облыс әкімдігі мен өңірлік кәсіпкерлік палатасы 600 млн. теңге бөліп, ауылдағы ағайын үшін 7 пайыз мөлшерлемеде несие беруді қарастырмақшы. Аудандағы кәсіпорындарға 18 млн. теңгеге дейін қаржы беру жоспарлануда. Сондай-ақ биыл «Бизнестің жол картасы – 2020» бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы аясында жеке кәсіпкерлікті қолдауға 1,6 млрд. теңге қаржы  қарастырылған.

Айта кетейік,  Батыс Қазақстан облысы ауыл шаруашылығына қолайлы өңір болғандықтан, биыл облыс бойынша 500 бордақылау алаңын  салу  жоспарлануда.

Осы жылы бөлінетін қаржы жеке кәсіпкерлер мен жаңа кәсіпті қолға алатын батысқазақстандықтар үшін үлкен қолдау болмақ. Бұл жобалар өз кезегінде жаңа жұмыс орындарының ашылуына да  жағдай  туғызады.

Облыс  әкімінің  баспасөз қызметі

Таяуда  облыстық  әділет  департаментінің  басшылығы тұрғындармен  есептік  кездесу  өткізді.  Өткен   жылы атқарылған  жұмыстардың  қорытындысы  бойынша ұйымдастырылған  шараға  облыс  тұрғындарымен  қатар мемлекеттік, құқық  қорғау  құрылымдарының өкілдері, адвокат,  нотариус,  жеке  сот  орындаушылары  қатысты.

Жиынды ашқан облыстық әділет департаментінің басшысы Алмат Нарқұлов Елбасы Жолдауларын және ҚР Әділет министрлігінің 2014-2018 жылдарға арналған стратегиялық  жоспарын жүзеге асыру мақсатында атқарылған жұмыстарға тоқталды. Соның ішінде көрсетілген мемлекеттік қызметтер статистикасы, сот актілерін орындау жұмыстарының жағдайы,  «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының 27-қадамын жүзеге асыру және Дүниежүзілік экономикалық форумының жаһандық бәсекеге қабілетті индексі рейтингiндегi, «Doing Business» Дүниежүзілік банкі  рейтингіндегі белгіленген индикаторлар бойынша Қазақстанның  көрсеткішін  жақсартуға бағытталған  жұмыстар туралы да баяндады. Шара барысында сот актілерін орындау саласы жұмыстарына да екпін берілді. Мәселен, былтыр департаментте жалпы көлемі 24 581 240 870  теңгені  құрайтын 49 224  атқарушылық құжат орындауда болса, соның 76,2%-ы  өндіріспен аяқталды. Атқарушылық өндірістердің санын азайту  мақсатында жыл басынан «Бос жұмыс орындары жәрмеңкесі», «Алиментті төле», «Бывших детей не бывает», «Әділет кеңес береді» акциялары өткізілді. Балаларын тәрбиелеп, аялы қамқорлық жасау  міндеттерін орындаудан 224 және сот шешімін орындаудан жалтарып жүрген 192 борышкерді  қылмыстық жазаға тарту бойынша ұсыныстар жолданды, соттармен әкімшілік жазаға 509 борышкер тартылды.

Шара соңында департамент басшылығы тұрғындар және БАҚ өкілдерінің  сауалдарына жауап берді.

Облыстық  әділет  департаментінің  баспасөз  қызметі

Жергілікті әкімдердің есеп беру кездесуі Аралтөбе ауылдық округінде де өтті. Кездесуге келген аралтөбеліктер алдымен округ әкімі Жанболат Мұхамбетжановты тыңдады. Кейін аудан әкімі Абат Шыныбеков  есептік баяндама  жасады.

Аралтөбе ауылдық округінің тұрғындары есептік кездесуде жергілікті дәрігерлік амбулаториядағы физиологиялық кабинеттің неліктен жұмыс жасамай тұрғандығы жайлы сауал қойды. Аудандық орталық аурухана директорының орынбасары Роза Тахамбетованың айтуынша, физиологиялық кабинеттің жұмысы маманның жоқтығына байланысты тоқтап тұрған көрінеді.

Округ бойынша тұрғын үйлерге газ өткізу қызметінің бағасы қымбаттаған. Тұрғындарға тиімсіз болып отырған бір мәселе – осы.

– Мердігердің талабы сондай болғасын, бұл жерде жергілікті басшылық ештеңе істей алмайды, – дейді аудандық  тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Мейрам Қайырғалиев.

Кездесуде уақытша тіркелу мәселесі жайлы да сұрақтар болды. Осы тақырыпқа қатысты сауалдарға аудандық халыққа қызмет көрсету орталығының инспекторы Ернар Жұмағалиев жауап берді.

Жалпы алғанда, есептік кездесуге келген халық әкімдердің жұмыстарын оң бағалады. Оның да жөні бар, өйткені Аралтөбе ауылдық округінде жол қатынасынан басқа маңызды мәселе кездеспейді. Биыл округ орталығындағы әрбір тұрғын үй мемлекеттік «Ақбұлақ» бағдарламасы аясында  таза  суға  қосылмақ.

Бауыржан  ШИРМЕДИНҰЛЫ,

Сырым  ауданы

Осы  аптаның  сейсенбісінде  Орал  халықаралық  әуежайында  «KazMedAir» компаниясы  ұсынған  «Cessna 208B Grand Caravan»  ұшағының  таныстырылымы өтті. Өңірімізге  алғаш  рет  өз  қызметін ұсынған  әуе  компаниясы  ұшағының мүмкіндігімен  танысуға  облыс  әкімінің орынбасары  Игорь  Стексов  қатысты.

Айта кетейік, американдық «Cessna 208B» бір қозғалтқышты, жеңіл ұшағы 1984 жылдан бастап өндіріске шығарылған. Қазірге дейін мұндай ныспылы (маркалы) сегіз мыңға жуық ұшақ шығарылған. Жолаушылар мен жүк тасымалдауға арналған көпбейінді бұл ұшақтың құны орташа есеппен 3 миллион доллар шамасында. Сегіз жолаушыға арналған шағын ұшақты бір ғана ұшқыш басқарады. 1200 шақырым жерге қонбай ұшып жететін ұшақ төрт тоннаға жақын жүк көтеруге қауқарлы. Аталмыш компанияның шағын ұшақтары еліміздің барлық  өңірлерінде  қызмет  көрсетуде.

– Біздер бүгін облыс әкімі Алтай Көлгіновтің ұсынысымен батысқазақстандықтарға өз компаниямыздың қызметін ұсынып отырмыз. Өңір басшысы  жеңіл әрі қауіпсіздік талаптарына сай келетін біздің ұшағымызға қызығушылық танытқан болатын. «Cessna 208B» ұшағы облыс көлеміндегі аудан-ауылдарға және шекаралас өңірлермен қатынасуға өте ыңғайлы. Сонымен қатар Ресей Федерациясының Орынбор, Самара, Астрахан секілді қалаларымен әуе қатынасын орнату жоспарымызда бар. Бұл ұшақ еліміздің барлық қалаларында әскери және денсаулық сақтау саласында кеңінен пайдаланылуда. Сондай-ақ көктемгі су тасқыны кезінде өзен-көлдер мен жолдарды әуеден барлауға да ыңғайлы. Өңір кәсіпкерлері жалдамалы ұшақтың қызметіне жүгінетін болса, бір-екі сағат бұрын хабарласса болғаны. Ұшақтың бір сағаттық ұшу құны орташа есеппен 550 мың теңгені құрайды. Мысалы, Орал қаласынан Атырауға 1 сағат 45 минутта, Ақтау қаласына 3 сағат 30 минутта, Астанаға 5 сағаттан астам уақытта жетіп барасыз. Әзірге бір ұшақ әкелінді. Болашақта қажеттілігіне қарай ұшақтар санын көбейтеміз. Біз ұсынған қызмет түрі батысқазақстандықтардың көңілінен шығады деген ойдамыз, – дейді компанияның атқарушы директоры Андрей Косолапов.

Нұрбек   ОРАЗАЕВ,

«Орал   өңірі»

Суретті  түсірген  Айбатыр  НҰРАШ

Ақжайық ауданының орталығы – Чапаевтың нақ ортасында «Керемет» деген атаумен әп-әсем ғимарат пайда болды. Бұл өзі сан қырлы кәсіпкерлік нысаны болып табылады. Күні кешеге дейін осы жерде көшенің сәнін кетіріп, азып-тозып тұрған екі қа­тарлы ғимарат болды де­генге енді сену қиын-ақ.

Ал оған екінші өмір сыйла­ған – жеке кәсіпкер Ерхат Досқалиев. Ол өзіне мемлекет – жеке меншік серіктестігі негізінде се­німгерлік басқаруға берілген осы нысанды командасымен бірге ал­ты ай ішінде жаңартып, жөндеп шықты. Сөйтіп, ауылға осындай кешен сыйлады.

«Кереметтің» ашылу салтанатына «Жақсыны көрмек үшін» дегендей, жиналған тұрғындар қарасы көп болды. Жылдың бастауында­ғы осы бір ерекше жаңалықпен кәсіпкерді, барлық тілеулесті ау­дан әкімі Әділ Жоламанов құттық­тады. Ол 2015 жылы бизнес саласында 14 нысан, былтыр 19 нысан бой көтергенін, биыл 21 жоба көзделіп отырғанын айтты.

Әділ Тауфиқұлы Ерхат Досқа­лиев­қа естелік сыйлық тапсыра тұрып, оның жеке жинағы, сондай-ақ «Да­му» қорынан несие жұмсалып, іс­ке қосылған «Кере­меттің» ха­лық­қа қызмет көрсету саласынан лайықты орын алатынына зор се­німін жеткізді. Мұнда асхана, мейманхана, жалға берілген 17 сауда орны бар. Кешенге жергілікті алты адам жұмысқа орналасты.

Бекем  БЕКҰЛЫ,

Ақжайық  ауданы

Облыстық жергілікті полиция қызметі ювеналдық полиция бөлімінің мәліметінше, жыл басынан бері облыс аумағында кәмелетке толмағандардың іс-әрекетімен 166 қылмыс тіркелген. Ал 520 жасөспірім мен 163 қолайсыз отбасы ІІД-ның есебіне алынған. Бұдан бөлек, кәмелетке толмағандар арасында екі немесе одан да көп  қылмыс жасап, құқықбұзушылық әрекетке ұрынған алты жеткіншек Маңғыстау,  Алматы,  Қарағанды облыстарындағы девиантты мінез-құлықты кәмелетке толмаған балаларға арналған арнайы мектепке жөнелтілген.

Осылай ұзыннан жалғаса беретін көп саннан жасөспірімдер арасындағы қылмыстың ең өзекті мәселе екенін айқын аңғаруға болады. Жалпы, заңды бұзуға бейім балалар қайдан шығады? Облысымыз бойынша «қара тізімде» қанша бала іліккен және қылмыстың алдын алудың жолдары қандай? Бүгінгі мақалада осы сауалдарға жауап іздеп көрген едік.

Сала мамандары қоғамдық тәртіпті бұзып, қылмыс жасайтын, сөйтіп ішкі істер бөлімдерінде есепте тұрған балалардың басым бөлігі жайсыз отбасылардан шығатынын айтады. Енді бір тобы кейбір ата-аналардың бала тағдырына салғырт қарауынан, оларды өз беттерінше қалдырып, мектептен тыс уақыттарында немен айналысып жүргендерін қадағаламаудан пайда болады. Оның үстіне тұрмыс жағдайы төмен, толық емес жанұялардың балалары да теріс қылыққа әуес келеді. Ал ауқатты отбасылардың балаларының қылмыстық әрекетке баруы сирек те болсын кездесетін жағдай.

Мүліктік қылмыс ушығып тұр

Алынған деректер бойынша кәмелетке толмағандар арасында жасалатын қылмыстардың басым көпшілігі – мүліктік қылмыстар (ұрлық, тонау, бопсалау), олар жалпы тіркелген қылмыстардың 77,1%-ын құрайды. Айталық, өткен жылы бөтен адамның мүлкін ұрлау бойынша 95 іс, 11 бопсалау, 12 тонау, сегіз бұзақылық және басқа да қылмыстар жасалған. Аталған қылмыстардың 62-сі мектеп оқушыларының, 61-і колледж тыңдаушыларының, 35-і оқымайтындар мен жұмыссыз кәмелет жасына толмағандардың қатысуымен іске асқан.

Десек те, соңғы үш-төрт жылда облысымызда жасөспірімдер арасындағы ауыр қылмыстың тіркелмегені көңіл көншітеді. Яғни кәмелетке толмағандар тарапынан жасалған криминогендік ахуалды тұрақтандыру бойынша атқарылған жұмыстардың нәтижесінде соңғы бір жылда қылмыс саны 9,3 пайызға азайған. Облыстық ІІД жергілікті полиция қызметі ювеналдық полиция бөлімінің аға инспекторы, полиция капитаны Жазира Арыстанова өткен жылы жасөспірімдер арасында адам өлтіру, денеге ауыр жарақаттар салу секілді деректер тіркелмегендігін айтады.

Кім кінәлі?

Жалпы, оңы мен солын әлі жете танып үлгермеген жас өскінді қылмысқа не итермелеуі мүмкін? Мұны полиция қызметкерлері қылмыс жасаудың басты себептері халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайының төмендігімен, жұмыссыздық мәселесі, жастардың бос уақытының дұрыс ұйымдастырылмауынан, ата-аналардың бала тәрбиесіне немқұрайлы қарауынан деп түсіндіреді. Жасөспірімдердің көбі қатарының алды болғанын қалайды, бірақ кейбіреулері құрдастарының арасындағы беделін қылмыс жасау жолымен билеп алғанды дұрыс деп бағалайды екен.

— Негізінен, кәмелетке толмағандарды жазаға тарту — өте баяу жүретін үрдіс. Олар есепке алынғаннан кейін алдымен ата-аналары жауапқа тартылады. Кейбіріне қылмыстық іс қозғалып, өзінің жасөспірім балаларына қатысты дәлелді себептерсіз ата-аналық міндеттерін орындамағаны үшін ҚР Әкімшілік кодекстің 127-бабы және ҚР Қылмыстық кодексінің 140-бабы бойынша жауапкершілікке тартылады. Тек 2016 жылдың өзінде 205 ата-ана жауапкершілікке тартылып, 50-і ата-аналық құқығынан айырылды. Мұндай жағдайда бала ата-ана құқығынан айырылғанша уақытша облыс орталығындағы кәмелетке толмаған балаларды бейімдеу орталығына, кейін балалар үйіне тапсырылады. Былтырдың өзінде бейімдеу орталығына қараусыз және панасыз қалған 203 бала жеткізілген еді. Ал 29 жеткіншек қоғамдық орындарда мас күйде жүргендері үшін, 63 адам жасы 21 жасқа толмағандарға алкогольдік ішімдікті сатқандары үшін заң алдында жауап беруге тура келді. Одан бөлек, өткен жылы кәмелетке толмағандар арасында екі немесе одан да көп қылмыс жасаған девиантты мінез-құлықты кәмелетке толмаған алты балаға қатысты материал жинақталып, сот шешімі негізінде жазаларын өтеу үшін Маңғыстау, Алматы, Қарағанды қалаларындағы арнайы мектептерге жіберілді. Енді олар бір жыл бойы жазаларын өтеп шығатын болады, — деген аға инспектор, кез келген баланың күнделікті тәртібін қадағалап, оларға дұрыс бағдар беру тек полиция мен мұғалімнің ғана емес, ең алдымен ата-ананың жауапкершілігінде екендігін айтады.

Оның айтуынша, облыс аумағында кәмелетке толмағандар тарапынан жасалатын қылмыстарды болдырмау және жедел түрде жағдайды жақсарту мақсатында өткен жылы 13 жедел алдын алу іс-шарасы өткізілген. Оның ішінде «Құқықтық тәртіп», «Қолайсыз отбасы», «Түнгі қаладағы балалар», «Жасөспірім» және «Жасөпірім – Заң — Қауіпсіздік», «Мектепке жол», «Жұмыспен қамту», «Мен және менің полицейім» тақырыбындағы республикалық акцияларды ерекше атауға болады. Аталған жұмыстар түнгі клуб, кафе-бар және басқа да көңіл көтеру орындарында, кешкі және түнгі мезгілде жастар мен жасөспірімдер көп шоғырланатын жерлерде ұйымдастырылады. Нәтижесінде есепте тұрған тұлғалармен жеке жұмыстарды нығайту және панасыз, қадағалаусыз қалған жасөспірімдер, білім алудан жалтарып жүрген оқушыларды дер кезінде анықтап, жедел түрдегі іс-шараларды қолға алады.

Тобықтай түйін

Сала мамандары пайымдағанындай, жасөспірімдер арасындағы қылмыстың өршуіне қоғамның қарқынды түрде әлеуметтiк бөлiнуi, халықтың басым көпшiлiгiнiң өмiр сүру деңгейiнiң төмендеуi, отбасылық қатынастардың өзгеруi, жасөспiрiмдерге деген қатыгездiктiң жоғарылауы әсер ететінін жоққа шығара алмаймыз. Сондай-ақ отбасында баламен қатал қарым-қатынас жасау, ұрып-соғу, балағаттау, ар-намысына тию де келеңсіздікке әкеп соқтырады. Тәрбиелеудің қатаң түрлерінің бала өміріне кері әсерін тигізетінін ескерсек, болашақта оның осындай тәсілді қолданбауына кім кепіл?

Ләззат ШАҒАТАЙ,

«Орал өңірі»

«Жайық Пресс» медиахолдингінде белгілі саясаттанушы, жақында ғана жарық көрген «Күміс кітаптың»  авторы Бақытжан Бұқарбаймен семинар-тренинг өтті. Еркін форматта сұрақ-жауап түрінде  өткен кездесуге облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Бақытжан Нарымбетов, аудандық ішкі саясат бөлімінің басшылары және журналистер қатысты.

Кездесуде Бақытжан Бұқарбай әлеуметтік желінің маңыздылығына тоқталып, «Оқырманды қалай қызықтыруға болады? Қалай аудитория жинауға болады? Сайттың  оқылымдылығын арттыру үшін не істеу керек?» деген сұрақтарға жауап берді. Сондай-ақ автор өзінің журналистік тәжірибесімен бөлісіп, қазіргі журналистиканың дамуы туралы өз ойын ортаға салды. Семинарда облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Бақытжан  Хаберұлы  алдағы жазда 100 жылдығын тойлағалы отырған қос бірдей басылым «Орал өңірі», «Приуралье» газеттері және «Жайық Пресс» медиахолдингі туралы айта келіп, алыстан ат арытып, жаңа кітабын жұртшылыққа таныстыруға келген Бақытжан Бұқарбайға ризашылығын білдірді.

Өз тілшіміз

* * *

Ж. Молдағалиев атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханасында саясаттанушы, әлеуметтік ғылымдар магистрі Бақытжан Бұқарбайдың жаңа туындысы «Күміс кітаптың» таныстырылымы өтті.

Облыстық ішкі саясат басқармасының қолдауымен өткен шараға студенттер мен кітапсүйер қауым жиналды. Ақын, халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері Ақұштап Бақтыгереева аталмыш кітап туралы өз ойын ортаға салып, кітап авторы Бақытжан Бұқарбайға батасын берді.

— «Күміс кітап» — бұл бүгінгі күннің өзекті мәселесін қамтыған еңбек. Қазір жастар кітап оқымайды дейміз. Кезінде С. Торайғыров «Жағаласып жүріп, төбелесіп жүріп қоғамды өзгерте алмайсың.

Бірлікпен, біліммен өзгертесің» деген екен. Міне, бүгінгі кітап авторының да мақсаты қоғамға өз үлесін қосу – деп сөзін сабақтаған Ақұштап ақын кітапхана ұжымына «Оқырман» клубын ұйымдастырып, кітап алмастыратын орта құру идеясын ұсынды.

Ал кітап авторы Бақытжан Бұқарбай өз кітабы туралы былай дейді:

— Бұл кітапты жазу мақсатым — жастар арасында оқу мәдениетін қалыптастыру. Қазіргі заманда кітап оқу сәнге айналды деп айта алмаймын. Менің ұғымымда көп оқыған адам өз өмірін өзі жасай алады. Өмірде көп жетістіктерге қол жеткізе алады. Бұл тақырып менің санамда бір жарым жылдай пісіп жүрді. Негізгі түрткі болған мәселе – азаматтық борыш. Мен де қарапайым өмір сүретін жандардың бірімін. Әр түрлі мәселелер менде де бар. Бірақ осылай созып жүре берсем, қызығушылығымның жоғалып кететінін сездім. Сондықтан былтыр қыркүйек айында осы кітапты жазуды қолға алдым. Күніне бір-екі сағаттан арнап, он алты күнде аяқтадым. Баспаханадан шыққанша үш айдай уақыт өтті. Қазіргі жастардың талғамына сай жазылды деген ойдамын.

Кітаптың оқылу уақыты 1,5-2 сағат.

Бұған дейін ғылыми бағытта үш кітапты жазып үлгерген автордың жаңа кітабы жастардың кітапқа қызығушылығын арттыруға ынталандырады екен. Астана, Алматы қалаларында «Күміс кітаптың» тұсауын кескен автордың бірден Оралға келуінің де өз сыры бар. Өйткені жұртшылық арасында қызығушылық тудырған, әсіресе, әлеуметтік желіде танымал болып жатқан «Күміс кітаптың» жарыққа шығуына оралдық кәсіпкер Нәдір Құрымбаев үш демеушінің бірі болып, қолдау танытыпты.

Жастарға рухани әсер сыйлаған шараны БҚО әкімінің баспасөз хатшысы Жарқын Түсіпбекұлы жүргізді. Студенттер мен кітапсүйер оқырмандар авторға тікелей сұрақтар қойып, мағыналы өткен шараға шынайы ризашылықтарын білдірді.

Кітап туралы өзекті ойлар айтылып, әсерлі өткен кездесу соңында кітапсүйер оқырман «Күміс кітаптың» авторы Бақытжан Бұқарбаймен естелік суретке түсіп, қолтаңба алып тарқасты.

Гүлжамал  ЖОЛДЫҒАЛИ,

«Орал өңірі»

Бүгінде мемлекет тарапынан агроинновациялық іс-шараларды өндіріске енгізу бағытында аз жұмыс атқарылған жоқ. Солардың бірі – ауылдағы ұсақ шаруашылықтарды тиімді дамыту және ынталандыру.

Қазіргі таңда ұсақ шаруашылықтар бәсекеге қабілетті емес. Яғни олардың иелігінде пайдаланатын егістік және жайылымдық жерлер аз, нарыққа шығаратын өнімдерінің көлемі мардымсыз, материалдық-техникалық жағдайы нашар, оларды мемлекет тарапынан қолдау жоққа тән, кепілдікке беретін мүліктері тағы жоқ. Осы олқылықтардың орнын толтыру мақсатында үкімет тарапынан ұсақ шаруашылықтарды ауылдық тұтыну кооперативтеріне (АТК)  біріктіру жұмысы басталған болатын. Соған орай 2015 жылы қабылданған «Ауыл шаруашылығы кооперативтері туралы» заң, «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының 60-қадамы бұл өндірісті дамытуға соны серпін беріп жатқаны анық.

Аталмыш жоба қолға алынған кезде, яғни 2015 жылы облысымызда 89 АТК құрылды. Былтыр мал шаруашылығы бағыты бойынша жасақталған кооперативтер саны 109-ға жетіп, өсімдік шаруашылығымен айналысатын 1 кооператив құрылды. Сөйтіп, жыл аяғында өңіріміздегі АТК-лар саны 110-ды құрады. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасынан алған ақпараттарға қарағанда, былтыр  олардың еншісіндегі ірі қара малы 18641 басқа жеткен. Осы малдарға, яғни 603 бас асыл тұқымды аталық пен 17664 бас ірі қара малының аналығы қамтылып, селекциялық асылдандыру жұмыстары жүргізілді. Мемлекет тарапынан 342,2 млн. теңге демеуқаржы төленді. Өткен жылы инвестициялық демеуқаржыландыру бағдарламасы бойынша сатып алынған техникаларға, жаңбырлатып суландыру жабдықтарына, көкөніс қоймасы құрылысы шығындарына 52,9 млн. теңге демеуқаржы төленді. Өсімдік шаруашылығы бойынша құрылған кооператив жер жырту, қопсыту, картоп, көкөніс дақылдарын отырғызу, өңдеу және жинау бойынша агротехникалық шараларды жүргізуге қажетті барлық техникамен жабдықталғанын да айта кеткен жөн. Өткен жылы аталмыш шаруашылық 44 тонна тыңайтқыш сатып алған болатын. Тыңайтқыштардың құнын демеуқаржыландыру бағдарламасы бойынша кооперативке 2,1 млн. теңге демеуқаржы төленіпті. Сондай-ақ АТК сатып алған 111,2 литр гербицид үшін 1 млн. теңге демеуқаржы алды.

Облысымызда АТК-ларды ұйымдастыру бойынша Ақжайық (20), Сырым (19), Қазталов (13) аудандары көш бастап келеді. Ал Жаңақала (3), Зеленов, (3), Бөрлі (2) аудандарында бұл іс әзірге мардымсыз.

— Мемлекет басшысының ауылдық елді мекендерде кооперацияны енгізу және ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтамасыз ету үшін жеке қосалқы шаруашылықтардың әлеуетін пайдалану шараларын жүзеге асыру туралы 2016 жылғы 9 қыркүйектегі үкіметтің кеңейтілген отырысында берген тапсырмасына сәйкес облысымызда тиісті іс-шаралар қолға алынуда. Мәселен, былтыр «Ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтамасыз ету және жеке қосалқы шаруашылықтарды пайдалану арқылы АӨК өнімдері өндірісінің көлемдерін арттыру және азық-түліктік қауіпсіздігі мәселелерін шешу» бағдарламасы дайындалды. Облыс әкімдігімен бекітілген бағдарламада биылғы жылы жүзеге асуы тиіс іс-шаралар жоспары көрсетілген. Үш жақты бұл құжат ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігімен келісілді. Ауыл тұрғындарына мал бордақылау алаңдарын құруға, мал сою пунктін және сүт қабылдау қосындарын салуға «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-ның облыстық филиалы арқылы несиелеу шаралары қарастырылған. Қордың облыстық филиалының ақпаратына сәйкес жалпы өңіріміз бойынша 479,5 млн. теңгеге 188 мал бордақылау алаңдары құрылды. Аталған бағдарлама бойынша былтыр Теректі, Зеленов аудандарында қанатқақты жобалар жүзеге асырылса, биыл осынау жұмыстар облысымыздың өзге де аудандарында жалғасын табады. Бұл аудан-ауылдың әлеуметтік-экономикасының дамуына, халықтың тұрмысының жақсаруына, азық-түлік қауіпсіздігін сақтауға жәрдем берері сөзсіз, — дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының орынбасары Жаслан Халиуллин.

Сәкен МҰРАТҰЛЫ,

«Орал өңірі»

Сүйінбек ХАЙРУЛЛИН,

Бөкей ордасы аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы:

— Бүгінгі таңда ауданымызда бес АТК бар, биыл олардың қатары тағы да көбейеді деп жоспарлап отырмыз. Ауылдық тұтыну кооперативіне мүше болып кірген тұрғындар оның пайдасын көріп отыр. Мәселен, құрамында 10 мүшесі бар Сайқын ауылдық округіндегі «Жәрмеңке» АТК былтыр қарамағындағы 60 ірі қара мен екі бұқа үшін 1 млн. 80 мың теңге демеуқаржы алды. Кооператив басшылығы мал азығына, бағымына және өзге де шығындарына кеткен қаржыны шегеріп тастап, қалған қаржыны, шамамен әр басқа 10-12 мың теңге көлемінде АТК мүшелеріне берді. Егер тұрғындар кооперативке кірмесе, ондай қаржыны кім береді?!

Қазір біз ауданда жеке-қосалқы шаруашылықтар құру бағытындағы іс-шараларды қолға алып жатырмыз. Осы жұмыстармен айналысуға ниет білдірген 60 шақты үміткер тіркеліп тұр. Бірақ олардың көбінің қаржы ұйымдарына кепілге қояр мүлкіне қатысты мәселе бар. Дегенмен де көп кешікпей 20 шақты адам жеке кәсіпкер ретінде тіркеліп, «Береке» бағдарламасы бойынша мал бордақылау жұмыстарымен айналысады деп күтілуде.

Елена ГОРДЕЕВА,

«Дарьюшка» АТК-ның төрайымы (Зеленов ауданы):

— Кооперативіміз 2015 жылы құрылып, былтыр қайта тіркеуден өтті. Дариян, Озерный ауылдарының 69 тұрғыны АТК мүшесі болып табылады. Меншігіміздегі ірі қара саны – 210 бас. Бірақ бізде асыл тұқымды бұқа жоқ. Сол себепті мемлекет тарапынан демеуқаржы алған емеспіз. Негізінен «Дарьюшка» АТК ауыл маңындағы шабындық жерлерді сақтап қалу мақсатында құрылған болатын. Қазір 800 гектар шабындық кооператив меншігінде. Биылдан бастап малды асылдандыру, мал өнімдерін өндіру бағытында жұмыстанатын боламыз.

Дархан ЕСЕНҒАЛИЕВ,

«Қоскөл 07» АТК төрағасының орынбасары (Қаратөбе ауданы):

— Жыл сайын ауылымыздан орта есеппен 30-40 бас мал жоғалатын. Өткен жылы бұл көрсеткіш азайды. Себебі біздің кооператив құрылып, оның мүшесі болып табылатын 52 тұрғынның 350 бас малын арнайы бақташылар бақты. Малдың амандығын және АТК қарауындағы әрбір мал басы үшін мемлекет тарапынан берілетін демеуқаржыны көріп, биыл ауылымызда екі бірдей кооператив құрылайын деп жатыр. АТК-ларды құрғысы келіп жұмыстанып жүрген жігіттермен бір жылдық тәжірибемізбен бөлісудеміз.

Алдағы уақытқа белгілеп қойған жоспарымыз көп. Соның бірі – даладан мал суару үшін құдық қазу. Бұйыртса, мұны биыл қолға аламыз. Сондай-ақ ауылға қар тазалайтын техника алғымыз келеді. Жалпы, ауылымыздың игілігі үшін атқарар жұмыс көп. Құдай амандығын берсе, «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып», ауылымызды көркейтеміз деп ойлаймын.

Тимур РЫСҚАЛИЕВ,

«Аружан» ЖК-ның басшысы (Теректі ауданы):

— Кеңшар тарағаннан кейін жұмыссыз қалып, түрлі кәсіппен айналысып, отбасымды асырадым. Былтыр мал бордақылау бағытында жаңа бағдарлама туралы естіп, аудандық жұмыспен қамту орталығына құжаттарымды тапсырдым. Оралдағы нағашымның үйін кепілге қойып, 6 пайыздық мөлшерлемемен 3 млн. теңге несиеге қол жеткіздім. Оған 16 бас бұқашықтар сатып алдым. Қазір оларды қорамда бордақылаудамын. Бұйыртса, екі айдан кейін оларды тапсырамын. Түскен қаржыға тағы да бұқашықтар аламын. Осылай 2020 жылға дейін інім екеуміз жұмыстанатын боламыз. Несиені алты ай сайын өтеп отырамыз. Алғашында 462 мың теңге төлейміз, артынан ол сома азая береді. Малмен есептегенде екі бұқашық қарызымызды жабуға кетіп отырады. Қара есебім бойынша 2020 жылы несиеден құтылғаннан кейін өзімізде шамамен 30 шақты мал қалатын сияқты. Бұл біз үшін тиімді. Осылайша жұмыспен қамтылып, отбасымызды асырап отырған жайымыз бар. Бұрын ауылдағы шаруа қожалықтардың жерін жалға алып, жеке тракторыммен шөп шабатын едім. Биыл өзім жер алып, шаруа қожалығын құруды жоспарлап отырмын. Сөздің шыны керек, бұған дейін болашақ бұлыңғыр болатын. Ертең не істеп, не қоятынымды нақты білмейтін едім. Қазір алдымызда нақты мақсатымыз бар. Осы мақсатымыз табысқа апарарына сеніміміз мол.