Батыс Қазақстан облыстық қазақ драма театрында әнші-композитор, халықаралық жә­не республикалық байқаулардың лауреаты, М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті музыкалық білім және вокал кафедрасының доценті Қуаныш Қисметов­тің тәуелсіздіктің 25 жылдығына арналған «Ұлы дала тынысы» атты шығармашылық кеші өтті.

Жәнібек ауданында туып-өсіп, М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінде білім алып, осында он бес жылдан астам уақыт бойы қызмет атқарып келе жатқан Қуаныш Қисметов әншілігімен қатар композиторлық қырымен танылып келеді. Әр жылдары республикалық Ә. Бейсеуов атында­ғы «Армандастар» (Орал-2006), халықаралық Ш. Қалдаяқов атындағы «Менің Қазақстаным» (Шымкент-2004), «Ялта-2006» (Украина), «Мир под Кычером-2009» (Польша) байқауларының лауреаты атанған Қ. Қисметовтің өз шәкірттері де талай додаларда оза шауып, жүлде алып жүр. Жастарды әншілікке, соның ішінде акапелла жанрына баулып жүрген Қуаныштың жары Раушан Қуанышәлиева да әнші әрі осы университетте ұстаз. Бес бала тәрбиелеп отырған ерлі-зайыпты әншілердің ұл-қыздары өнерлі болып өсіп келеді. Бұған өздерімен бірге Айсана, Айсара есімді қыздарының сахнаға шығуы дәлел.

Шығармашылық кеште Қ. Қисметовтің әр та­раптан жиналған шәкірттері де өз өнерлерін көрсетті. Соның ішінде Алматыдан келген рес­публикалық «Жас қанат» байқауының күміс жүлдегері Дәуренбек Мерғалиев, астаналық «Тауан» тобының әншісі Армат Амандықов, «Қорған», «Дарын»,  «Батыс Star» топтарын атауға болады. Ақтаудан дос-әріптесі, республикалық байқаулардың лауреаты Ерлан Жылқыбаев арнайы келді. Қуаныштың, әсіресе, Дариға Мұш­танова, Мұнайдар Балмолда, Жансая Мусина сынды ақындардың патриоттық тақырыпта жазған «Ақұштабы Алаштың», «Сарбаз хатта­ры», «Ұстазға арнау», «Майдангерлер», «Ержүрек Мәншүк», «Астана», «Ұлы дала тынысы» іспеттес әндері жақсы әсер қалдырды. Кеш авторын БҚО әкімінің эстрадалық-симфониялық оркестрі (дирижері Асхат Хасанов), М. Өтемісов атын­дағы БҚМУ хоры сүйемелдеп, қолдау көрсетті.

М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың оқу ісі жө­ніндегі проректоры Ғалия Жүсіпқалиева Қуаныш Қисметовтің талай шәкіртке қанат бі­тірген ұстаз ретіндегі еңбегі мол екендігін атап өтті. Сондай-ақ БҚО мәдениет, мұрағаттар жә­не құжаттама басқармасы, Орал қаласы әкім­дігі атынан алғысхат беріліп, тарту-таралғылар жасалды.

«Ақ Жайық төрінде алғаш рет өткізіп тұрған осынау шығармашылық кешімді ұлы мәртебе­лі тәуелсіздігіміздің ширек ғасырлық мерей­тойына арнадым. Егер біз табысқа жетсек, со­ның бәрі – азаттық таңын аңсап өткен баба­ларымыздың ерлігі мен еңбегінің арқасы. Сон­дықтан ұлы дала тынысын кейінгі жас ұрпақ сезініп өссе дейміз. Тәуелсіздігіміз тұғырлы, болашағымыз жарқын бола бергей!», – деді Қуаныш Қисметов.

Ғайса БӘЙМЕН,

Орал қаласы

Ол «Өскесін көп малым болса… ауылдан үлкен қожалық ашып, мал шаруашылығын дамытсам…» деп армандайды. Қала шетіндегі «Арман» шағынауданының 10 жасар тұрғыны Айқан Ғайнеденді Жәңгір хан көшесінің бойындағы №65 үй мен одан әрірек орналасқан үйлердің тұрғындары жақсы біледі. Өйткені ол сол үйлерде тұратын тұрақты клиенттеріне сүт, сүзбе, айран, қаймақ сатады. Сөзге сараң, шаруаға тастай біздің кішкентай кейіпкеріміз ылғи ерте тұратынын айтады. Ұйқыдан тұрысымен малды жайылымға шығарып, ата-анасына көмектеседі. Ол үйдегі төрт сиыр, төрт бұзау, алты ешкіні көзінен таса қылмай, бағып, өсіруге қолғабыс болып жүр. Айқан түске дейін мектепке барады. Сабақтан келген соң, түскі асын ішіп, бірден үй тапсырмасын орындауға отырады. Сосын сыртқа шығып, малды қарап келеді, қора-қопсыны тазалайды. Осы екі аралықта жүгіріп, мектепке келіп, күрес үйірмесіне қатысады. Үйірмеден келген соң, далада жайылып жүрген малды айдап келеді.

— Кешке таман анам сиырларды сауа бастайды. Сиыр саууға бір сағаттай уақыт кетеді. Мен осы кезде уақытты босқа өткізбей, сабағымды тағы қайталап шығамын. Анам сиыр сауып болған соң, малды бір-екі сағат далаға жайып аламыз. Осы аралықта анам мен ағам екеуі сүт, қаймақ сатып келеді. Сабағым орташа. Өзім әдебиет, математика пәндерін жақсы көремін, — дейді Айқан.

Олардың отбасында бес бала өсіп келеді. Айқанның ағасы 16 жаста, өзінен кейін үш қарындасы бар. Оның айтуынша, оның ағасы да еңбекке ерте араласыпты.

— Мен анама көмектескенді жақсы көремін. Оның сүт таситын арбасын әкеліп беремін. Сүт сұраған үйлерге мекенжайы бойынша жеткізіп тастаймын. Біз сүт, айран, сүзбе, май, қаймақ сатамыз. Қазір сиырдың сүті азайып кетіп, май сатып жүрген жоқпыз. Мал тез өсіп кету үшін оны дұрыс бағу қажет. Жоғалтып алмау керек. Былтыр малға 5-6 тіркеме (прицеп) шөп жинасақ, биыл 7-8-ін алдық. Бұл шөп алты ай қысқа жетуі керек, — дейді шаруа бала.

Айқан қатарластары сықылды гаджеттерге көп қызыға бермейді. Ұялы телефон тек ағасында ғана бар. Ол жаз бойы мал бағып, сүт сатып, тынбай еңбек етіпті.

— Мен жазда да ерте тұрамын. Мал шығарып, оны далада бағамын. Үйге келіп, тамақ ішіп, тағы да мал бағуға кетемін. Біздің үйдің сиырлары Жақсы ауылдың шетіндегі сайда жайылады. Олар кейде көзден таса болып кетеді. Ондай кезде жүгіріп іздеймін. Көбіне Құс фабрикасы жақтан тауып аламыз. Жазда атам екеуміз қораны кеңейтіп салдық. Атаммен шөп шабуға бардым. Сосын оны «УАЗ» көлігіне тиеп, тасып алдық, — дейді ол.

Айқан қаламыздағы №47 орта мектептің 5-сыныбында оқиды. Сынып жетекшісі Гүлім Маратқызының айтуынша, сабағы орташа. Кішкентай ғана қара бала ертеден қара кешке дейін еңбек етіп, ата-анасына қолғанат болып жүр. Ол өскесін үш қарындасына, әке-шешесіне көмектесуді алдына мақсат етіп қойған.

Анасы Тұрсын 6-7 жасынан бастап қасында жүріп, көргенін көңіліне түйіп, өзінің қолғанатына айналған ұлына дән риза.

— Біз ең бірінші бұзау алып асырадық. Алғашында мал ұстау оңай болған жоқ. Бірақ кейіннен бәрінің көзі үйрене бастады. Бес бұзау асырап, оны сиырға айналдырдық. Сосын төрт сиыр сауып, сүт сата бастадық. Осы жұмыстардың бәрінде Айқан – менің оң қолым. Бұрын үлкені көмектесетін. Ол қазір спорттық жарыстарда жүреді. Сондықтан малды сайдағы жайылымға апарып бағу, айдап әкелу, тапсырыс бойынша сүт өнімдерін жеткізуге Айқаным көмектеседі, — дейді Тұрсын апай.

Осы мақаланы жазу барысында жасөспірім кейіпкерімізбен сөйлесу үшін оны арнайы мектепке іздеп баруға тура келді. Өйткені алты күн бойы ертеден кешке дейін мектепте болатын Айқан демалыс күндері де әкесімен далаға алқапқа барып, көкөніс жинауға көмектеседі екен.

Жастайынан еңбектің дәмін сезген қаланың қатпа қара баласының қолынан келмейтіні жоқ. Ал «Жұмыс жоқ, көп балалымын» деп ешкімге алақан жаймай, бес баласын еңбекке баулып, адал еңбегімен нәпақасын тауып жүрген Айқанның ата-анасы да көпке үлгі боларлық жандар. Әңгіме соңында Айқан әкесінің аяғын ауыртып алғанын айтып, сәл мұңайып қалды. Бір қарағанда біртоға, өзімен-өзі маңқиған бала сияқты көрінгенімен, біз оның еңбекқорлығымен қоса, бауырмал, елгезек, отбасын ерекше жақсы көретін мейірімді екенін байқадық.

Гүлжамал ЖОЛДЫҒАЛИ,

“Орал өңірі”

Қадыр Мырза Әлі атындағы мәдениет және өнер орталығында ҚР Журналистер одағының мүшесі, Ақжайық ауданының құрметті азаматы, қарымды қаламгер  Базарғали Қуатовтың «Уақыт іздері» атты шығармашылық  кеші өтті.

Базарғали Сәниұлы кездесуде қазақтың арқалы ақыны Жұбан Молдағалиев жөнінде тағылымды әңгіме тарқатты. Оның адами қырларымен қатар, өзіне мейлінше қамқоршы аға болғанын айтты.

— Жұбан өмірінде үш рет ерлік жасап, соңына тек жарқын істерін қалдырып кетті. Оның ең біріншісі, соғыс жылдарында қолына қару алып, Отанын қанқұйлы дұшпаннан қорғады. Екіншісі, отаршылдық өктемдіктің қылышынан қаны тамып тұрғанда, осыдан жарты ғасырдай уақыт бұрын «Мен — қазақпын!» атты өршіл де өжет поэма жазып, туған ұлтын дүйім әлемге танытты. Үшіншіден, оның осыдан отыз жыл бұрын Қазақстанды билеп-төстеген Г. Колбинның алдында қасқая қарсы тұрып, желтоқсан көтерілісінде аяусыз жанышталған қазақ жастарын жанұшыра қорғауы оның ісі мен сөзінің арасында ешқандай алшақтық, қайшылық болмағандығын дәлелдейді, — деді ол. Кеш иесінің замандасы, еңбек ардагері Нұрлан Ізтілеуов оның шығармашылығына шолу жасап, лебізін білдірді. Құттықтау легін Қазақстан ақын-жыршылар одағының мүшесі Сағынтай Бисенғалиев, оның  ұлы, айтыс ақыны Айнабек жалғастырып, арнау тілектерін білдірді. М. Өтемісұлы атындағы БҚМУ-дың филология факультетінің студенті М. Орынғалиев кеш иесінің «Мен алпысқа толған күн» атты өлеңінен үзінді оқыса, әншілер Мұратжан Османов пен Баян Өтениязова қаламгер құрметіне ән шырқады.

ҚазМУ-дың филология факультетін бітірген Б. Қуатов еңбек жолын ұстаздықтан бастап, кейін қаламгерлік саласына ауысқан. Университетте оқып жүргенде, қазақтың жайсаң жазушысы Ғабит Мүсіреповпен болған кездесу сәті жөніндегі Базекеңнің естелігін тыңдағанда, жиналғандар ризалықпен қол соқты.

– Ғабеңмен кездесуіме себепші оның жазушылық шығармашылығы жөніндегі бір тақырып бойынша диплом қорғауым еді. Ең әуелі, Жұбан ағамның үйінен ағамызға телефон шалдым. “Жақсы, менде шаруаң болса, ертең сағат онда Жазушылар одағына кел!” — деп әңгімені қысқа қайырды. Айтылған жерге уақытында келіп күттім. Сәл жүрексінгенім де бар. Қанша дегенмен, ұлы тұлға ғой. Керісінше, ол мені сыпайы қабылдап, бірден іске көшті: “Тақырып бойынша жоспарыңды айт. Әрі қарай ақылдасайық”, — деді. Көңілім орнына түсіп, әңгімелеп бердім. Сөйтіп, сөзіміз жарасып кетті. Мұның өзі дипломдық жұмысымды сәтті қорғауыма септігін тигізді, — дейді Базекең.

Сонау жылдары “Орал өңірі” газетінде бас редактордың орынбасары, кезінде бұрынғы Ақжайық аудандық газетінің редакторы болған Б. Қуатовтың көрермендер қойған сауалдарға жауаптары мен оның бір топ дос-жолдастарының қаламгер туралы ой толғаулары жүзде-судің көрігін қыздыра түсті.

Серпін САЯҚ

Сенбі күні облыстық қазақ драма театрында Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, халықаралық “Алаш” және тәуелсіз “Платиналы Тарлан” сыйлықтарының иегері, ақын-драматург Иран-Ғайып Иранбек Әбітайұлының “Мәңгілік елдің алтын адамы” атты республикалық театрлар фестивалінің ашылу салтанаты өтті.

Фестивальге Семей қаласынан Шығыс Қазақстан облыстық Абай атындағы мемлекеттік қазақ музыкалық драма театры, Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театры, Оңтүстік Қазақстан облысының орыс драма театры және өзіміздің облыстық қазақ драма театрлары қатысуда. Өнер додасына Иранбек Оразбаевтың төрағалығымен белгілі жазушы, ҚР-ның еңбек сіңірген қайраткері Рахымжан Отарбаев, “Қазақстан — Орал” телеарнасының редакторы, “Ақпарат саласының үздігі” төсбелгісінің иегері Мұнайдар Балмолда, Моңғолия елінен келген ақын, жазушы, тарих ғылымдарының кандидаты Сұраған Рахметұлы, антикалық драма театрының актеры, “Стоби — 2016” антикалық драма фестивалінің директоры, Македониядан келген Зоран Льтуков және өзге де еліміздің өнер қайраткерлері қазылық етпек. Фестивальдің ашылуына арнайы келген облыс әкімі Алтай Көлгінов өнер мерекесіне сонау Моңғолия, Македония, еліміздің Оңтүстігі мен Шығыстан, Орталық Қазақстаннан келген меймандар мен барша өнерсүйер жұртшылыққа ризашылығын білдірді.

— Бүгін – өңірімізде үлкен мереке. Алыс-жақыннан осы мерекеге арнайы келген өнерсүйер ағайынға талай ұлы тұлғаларды елімізге танытқан Ақ Жайық еліне қош келдіңіз дейміз. Өңірімізде ел тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған үлкен шаралар өтуде. Биыл біз ақын әнші сал Мұхиттың 175 жылдығын атап өтудеміз. Осы мерекеге орай Әбіш Кекілбаев ағамыз «Драматургияның альпенисі» атаған Иран-Ғайып ағамыздың жазған «Ән Мұхит» атты қойылымын тамашалайтын боламыз. Бұл жасалып жатқан игі істердің бәрі келер ұрпақ үшін — өнеге болмақ, — деді облыс басшысы Алтай Сейдірұлы.

Сондай-ақ шарада Македония мемлекетінде өткен “Стоби — 2016” антикалық фестивалінде бас жүлдені иеленген театр ұжымына және “Үздік режиссура” аталымына ие болған Қуандық Қасымов пен “Үздік әйел образы” аталымын иеленген актриса Бибігүл Исалиеваға арнайы дипломдарды Македониядан келген антикалық драма театрының актеры, “Стоби — 2016” антикалық драма фестивалінің директоры Зоран Льтуков табыстады.

Фестивальдің ашылу салтанаты белгілі ақын-драматург Иран-Ғайып Иранбек Әбітайұлының “Ән Мұхит” атты премьерасымен жалғасын тапты. Бұл драма дастан халық композиторы, әнші-ақын, күйші-домбырашы Мұхиттың өмір жолынан ғана емес, шығармашылығынан да терең сыр шертеді.

Мұхит Мерәліұлының әншілік өнерінің сан қырлы жаратылысын, табиғатын ашатын драмалық туынды көпшілік көрерменнің көңілінен шықты. Қойылымнан соң сахнаға көтерілген «Ән Мұхит» драмалық дастанының авторы Иран-Ғайып Ақ Жайық жұртшылығына шексіз ризашылығын білдіріп, «Оралым» атты өлеңін оқып берді. Қойылымның қоюшы режиссерлары – ҚР-ның еңбек сіңірген артисі, «Құрмет» орденінің иегері Мұрат Ахманов пен театрдың бас режиссері Мұқанғали Томанов. Ал Мұхит ролін сомдаған театрдың белді әртістерінің бірі, әнші Мұсағали Бектенов Мұхиттың терең тебіреніске толы ішкі иірімдерін көпшілікке шебер жеткізе білді.

Гүлжамал  ЖОЛДЫҒАЛИ

Зайырлы мемлекет қызметі мен діни құндылықтардың бағыт-бағдары мен талабының әр түрлі болуы қазіргі әлем елдерінің басым көпшілігіне тән. Мемлекеттік жүйе қоғамда барлық азаматқа бірдей мүмкіндік ұсынады. Ал діни қағидаттар белгілі бір дінді ұстанушыларға ортақ міндеттер жүктейді. Соған сәйкес соңғы бірнеше жыл қатарынан мектепте діни үлгідегі киім киюге қатысты екіұшты пікір қалыптасып, бұған қатысты түйткілдер туындауда.

ҚР Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 14 қаңтардағы №26 бұйрығына сәйкес мектеп үлгісіне қойылатын талаптар «білім берудің зайырлы сипатын іске асыруға және орта білім беру ұйымдары білім алушыларының арасында әлеуметтік, мүліктік және басқа да өзгешеліктердің белгілерін жоюға бағытталған». ҚР «Білім туралы» заңының 47-бабының 15-1-тармағына сәйкес «Орта білім беру ұйымдарында білім алушылар білім беру саласындағы уәкілетті орган белгілеген, міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды сақтауға міндетті. Өзге білім беру ұйымдарында білім алушылар білім беру ұйымында белгіленген киім формасын сақтауға міндетті». Сондықтан министрліктің мектеп формасына қатысты талаптарын түсіністікпен қабылдаған жөн. ҚР Конституциясы мен заңдары азаматтарға барынша кең құқықтар берумен қатар, олардың мемлекет пен қоғам алдындағы міндеттерін де айқындап берген.

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы «Біз мұсылман жамағаты мен ата-аналарды оқу орындарының мектеп оқушыларының киім үлгісіне қатысты қойылатын талаптарына түсіністікпен және сабырлықпен қарауға шақырамыз. Бұл мәселені ушықтыру дұрыс емес. Өйткені елімізде орамалға түбегейлі тыйым салынбағанын түсінуіміз керек. Тек орта мектептерде киім үлгісін бірізділікке түсіру мақсатында шешім қабылданған» деп, аталмыш мәселеге қатысты өз ресми ұстанымын білдірген болатын. Кейбір діндар азаматтар мектеп жасындағы қыздарын зайырлы оқу орындарында білім алуға жібермей, оларды діни оқу орындарға тапсырумен шектелмек. Мектеп ережесіне сәйкес белгіленген мектеп формасын кигізуден бас тартқан ата-аналардың өз қыздарын сабаққа жібермей жатқандары белгілі.

Яғни «хиджаб» мәселесі алға шығуда. Дегенмен Ислам дінінде жан-жақты білім алу және мемлекет заңына мойынсұну  парыз саналады.

Қазақстан Республикасы барлық азаматтарға, оның ішінде мұсылмандарға да сенім бостандығы сақталатынына кепілдік береді. Мектептен басқа жерлерде орамал тағуға тыйымның салынбағандығын естен шығармаған жөн. Парасатты ұрпақ санасына білім мен рухани тәрбиені қатар сіңіре білуге тиістіміз. Мектепте ортақ киім үлгісін қалыптастыру – ұлт болашағы мен тұтас ұлттық сана-сезімнің дамуы үшін рухани қажеттілік екені сөзсіз.

Елдің саналы азаматтары «хиджабқа» қатысты қайшылықты пікірді желеу етіп жүрген кейбір топтардың арандату әрекетіне тосқауыл бола білуі қажет. Тұрақтылық пен руханиятты дамыту жолында асығыстық пен күйгелектікке бой бермей, ортақ мәмілеге келіп, ынтымағымызды жаңғырта білгеніміз жөн.

ҚР Дін істері министрлігі және азаматтық

 қоғам министрлігінің дін істері жөніндегі комитеті

Бейсенбі күні «Нұр Отан» партиясы ғимаратында «БҚО жаңа толқын» қоғамдық бірлестігінің ұйымдастыруымен Құтқарушылар күніне орай Чернобыль атом электростанциясында болған апат зардаптарын залалсыздандыруға қатысқан ардагерлердің конференциясы өтті.

Орал қалалық ішкі саясат бөлімінің тапсырысы бойынша ұйымдастырылған шараға денсаулық сақтау, жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармаларының мамандары қатысты.

Конференцияда «БҚО Чернобыль мүгедектері мен ардагерлері» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Асқар Тайманов аталмыш апаттың зардабын жоюға қатысқан ардагерлердің қоғамдағы орны, құқығын қорғау, сауықтыру мақсатында атқарылып жатқан бірқатар істерге тоқталып өтті.

Шара барысында ардагерлер өздеріне көрсетілетін қамқорлықпен қатар шешімін таппай жүрген түйткілді мәселелерді де сөз етті.

Атап айтсақ, мемлекет тарапынан көрсетілетін көптеген жеңілдіктердің соңғы жылдары алынып тасталуы, кейбір денсаулық сақтау мекемелерінде дұрыс көзқарастың болмауы, ұзын-сонар кезекке тұруы, дәрі-дәрмек пен емшараның уақтылы берілмеуі, көп жылдан кезекте тұрса да, тұрғын үй берілмеуі, сол апатты жоюға қатысқан ардагерлердің нақты тізімінің болмауы секілді бірқатар мәселелер сөз болды. Сонымен қатар конференцияны ұйымдастыруға ұйытқы болған қалалық ішкі саясат басқармасынан бірде-бір өкілдің өздері аталмыш шараға қатыспауы да ардагерлердің наразылығын тудырды.

Басқосуда айтылған бірқатар өзекті мәселелерге денсаулық сақтау басқармасының герантологы Айгүл Елемесова, жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының бас маманы Миргүл Құрманбаева түсінік берді.

Нұрбек ОРАЗАЕВ,

«Орал өңірі»

????????????????????????????????????

Облыстық сот ғимаратында ағымдағы жылдың тоғыз айында атқарылған сот төрелігінің қорытындысы бойынша БАҚ өкілдеріне арналған брифинг өтті.

Брифингте облыстық соттың төрағасы Бек Әметов бесинституционалдық реформаны жүзеге асыру аясында атқарылып жатырған істер туралы баяндап берді.

— Өздеріңізге белгілі 100 нақты қадамның «Заң үстемдігі» деп аталатын екінші тарауы, оның ішіндегі 11 қадамды сот өз тарапынан іске асырып отыр. Сот жүйесінің ең басты мәселелері осы 11 қадамның ішіне топтастырылған. 2016 жылдың бірінші қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасының барлық сот жүйесі үш деңгейдегі сот жүйесіне көшті. Яғни аудандық, қалалық және оған теңестірілген соттардың барлығы бірінші саты болып есептеледі. Егер іске қатысушы тараптардан наразылық немесе шағым жасалатын болса, бұл іс екінші сатыда, яғни облыстық сотта апелляциялық тәртіпте қаралады. Облыстық соттың апелляциялық алқасының шешімі де қанағаттандырмаған жағдайда тараптар Жоғарғы соттың құзыретіндегі кассациялық сатыға жүгінуге құқылы. Бұл біздің бүгінгі таңда қол жеткізген жетістігіміздің бірі деп айтуға болады. Судьялардың қызмет бабымен өсуі және басқа лауазымдарға ауысуы да жаңа тәртіпке көшті. Судьялыққа үміткер тұлға осы қызметке келуі үшін ең басты қойылатын талап – оның бес жылдық заңгерлік өтілінің болуы. Ал сот, прокуратура немесе адвокатурада қызмет жасамаған заңгер тұлғалардан он жыл заңгерлік өтілінің болуы талап етіледі. Және судьялыққа тағылымдамадан өту мерзімі бұрынғыдай үш, алты, тоғыз немесе он екі ай көлемінде емес, нақты бір жыл болып бекітілді. Тағылымдамадан өтуші тұлғаға стипендия, яғни судьяның жалақысының 70 пайызы төленіп отырады. Бұл кезде тағылымдамадан өтуші бұрынғы жұмысынан түпкілікті шығып, кәдімгі сот қызметкерлері сықылды еңбек етеді. Ал бұрын судьялыққа үміткер прокуратура қызметкері болса, ол өзінің қызметін атқарумен қатар сотқа келіп тағылымдамадан өтуі керек болатын. Бұдан тағылымдаманың сапасы мен мәнісі жоғалып отыратынын көріп отырдық. Елбасымыз «100 нақты қадам» жоспарын қабылдағанда атап көрсеткені де осы мәселе болатын. 2016 жылдың 18 шілде күні облысымыздан 40 судья біліктілік деңгейі емтиханын тапсырып, өздерінің қызметтеріне сай екендіктерін дәлелдеп шықты. Қазіргі таңда барлық сот мәжілісі залдарына бейне-дыбыс жазу құралдары қондырылған. Бұрын біздің тәжірибемізде сот мәжілісінің хаттамасына байланысты ескерту беру, оны қарау, онымен дауласу, келіспеу, «хатшы айтқанымды дұрыс жазбаған» немесе «судья айтқанымды түсінбеген» деген мәселелер кездесетін. Бейне-дыбыс жазу құрылғылары орнатылғалы бері мұндай бірде-бір мәселе талқыланбайды. Бұл құрылғының ерекшелігі – ол тікелей Астанамен байланыста. Жергілікті судья немесе маманның оның жұмысына араласуға, не тоқтатуға, жа-зылған дүниені өзгертуге мүмкіндігі жоқ. Осының нәтижесінде сот мәжілісіне қатысушылардың тәртібі дұрысталды. Судьялар да өздерінің сот ісін жүргізу әдебі мен тәртібін бір жолға қойды деп айта аламыз, — деді Бек Әметұлы.

Нұртас НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал өңірі»

Облыстық мемлекеттік кірістер департаментінде жалған кәсіпкерлік тақырыбында баспасөз брифингі өтті. Жиынға аталмыш департаменттің көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл басқармасының басшысы Серік Елгезеков пен бас маман Алтай Ғұмаров қатысып, көлеңкелі экономика, жалған кәсіпкерлік және заңсыз ойын бизнестері туралы  мәлімет берді.

Облыстық кіріс департаменті жұмысының ең басты бағыты – түрлі себептермен салықтан жалтарған тұлғаларды анықтап, оларға бұлтартпау шараларын қолдану. Соған орай жымысқы әрекеттері арқылы салық төлеуден бас тартып, мемлекетке ірі көлемде шығын келтірген кез келген тұлға жалған кәсіпкерлікті жүзеге асырушы болып табылады. Ал кәсіпкерлік әрекет пен банк қызметін жүзеге асыру ниетімен емес, азаматтар мен мемлекетке зиян келтіретін тыйым салынған әрекетті жасап, жалған жолымен несие алу, салықтан жалтару (құтылу) секілді ниетпен коммерциялық ұйым құру, сондай-ақ бұл іс-әрекеттің салдарынан азаматтар мен мемлекетке ірі көлемде шығын келтірілсе (азаматтар үшін ірі шығын – 1000 АЕК, мемлекет үшін 20000 АЕК), ҚР Қылмыстық кодексі бойынша жалған кәсіпкерлік болып танылады.

ҚК-ның 216-бабына сәйкес, мүліктік пайда алу мақсатында іс жүзінде жұмыстар орындалмай, қызметтер көрсетілмей, тауарлар тиеп-жөнелтілмей шот-фактура жазу бойынша жекелеген әрекеттерді жасаған кәсіпкерлік қызметті тұрақты жүзеге асыратын және жүйелі сипаттағы құқыққа қарсы мақсаттарды көздемейтін адамдарды жеке кәсіпкерлік субъектілеріне жатқызу керек. Жалған кәсіпорынды құрған (иемденген) және бұл ретте бірлі-жарым (бірнеше) жарамды мәмілелерді жасау жолымен ғана адал кәсіпкерлік қызметті имитациялаған адамның әрекеттері ҚК-ның 215-бабы бойынша жазаға тартылады.

Мемлекеттік кіріс департаментінің экономикалық зерттеу қызметінің қорытындысы бойынша елімізде жыл басынан бері 2 582 (өткен жылы 2 204) іс тексерілсе, оның 1304-і  тіркеуге алынған. 866 іс аяқталып, 818 іс сотқа жолданған екен. Ал облысымызда жалған кәсіпкерлік бойынша 49 іс қозғалып, оның 24-і аяқталған. Аталмыш құқықбұзушылықтан келген шығын 806,1 млн. теңгені құраса, кепілге алу арқылы мемлекетке 87,5 млн. теңгесі қайтарылды. Қазіргі таңда жалған кәсіпкерлікті іске асыру бойынша алты қылмыстық іс, оның екеуі ұйымдасқан қылмыстық топ құру фактісі бойынша қозғалып, тексеру амалдары жүргізілуде.

Жалған кәсіптің тағы бір түрі — заңсыз ойын бизнесі, бұл құмар ойындарды ұйымдастырумен тікелей байланысты. Қазақстан Республикасында ойын бизнесі ретінде казино, ойын автоматтары залы, букмекерлік кеңсе және тотализатор жүзеге асырылады. Бірақ электронды және интернет казиноға, кәсіпкерлік мақсатта ойын құралдарын пайдалануға тыйым салынады. «Ойын бизнесі туралы» заңның 11-бабына сәйкес, казино мен ойын автоматтарын орналастыру Қазақстан бойынша тек Алматы (Қапшағай) және Ақмола облыстарына  (Щучинск ауданы)  ғана рұқсат етіледі.

Бүгінгі таңда біздің өңірімізде 18 ойын мекемесі заңды тіркеуден өтсе, оның 18-і букмекерлік кассалар болып есептеледі. Салық заңнамасы бойынша әрбір кассадан ай сайын бюджетке 150 АЕК көрсеткіш есебінде ақша төленіп  тұруы қажет.

Облысымызда экономикалық зерттеу қызметінің тексеру жұмыстары барысында 2015-2016 жылдары заңсыз ойын бизнесін ұйымдастыру бойынша 41 факт тіркелді. Оның 18-і заңсыз букмекерлік кеңсе, 22-сі заңсыз «лотерея терминалдарын» ұйымдастыру және бір казино қызметі анықталды.

Бұл заңсыз айналымдардан 77 ойын автоматы, 29 телевизор, 15 процессор және мемлекетке 4,5 млн. теңге өндіріліп, 18 адамның ісі сотқа жолданды.

Осындай қабылданған шараларға қарамастан «лотерея терминалдарының» саны азаяр емес, керісінше үлкен сұраныс туғызуда. Осыған орай мемлекеттік және құқық қорғау органдарының, халықтың ұсынысы бойынша ағымдағы жылдың 9 сәуірінен бастап ҚР «Лотерея және лотереялық қызмет туралы» заңы қабылданды. Бұл заң лотерея қызметін реттейтін болады. Ал 2016 жылдың 2 қарашасынан бастап лотереяның операторы болып табылмайтын кез келген тұлғаға лотерея ойындарын ұйымдастыруға қатаң тыйым салынады. Сондықтан аталған мерзімнен бастап барлық «лотерея терминалдарына» (сары-жасыл аппараттар) қандай да болсын, рұқсат етілген құжаттарға (лицензия, агенттік келісім, сенімхат) қарамастан рұқсат етілмейді.

Қабылданған шаралардың барлығы еліміздегі көлеңкелі экономиканың жолын кесуге бағытталған.

Ләззат  ШАҒАТАЙ,

«Орал  өңірі»

Оралдықтардың ең сүйікті демалу орны: Киров атындағы мәдени және демалыс саябағының орталық саяжолында Батыс Қазақстан облысы Төтенше жағдайлар департаменті гарнизонының жеке құрамының қатысуымен ағаштар отырғызылды. Жедел құтқару жасағымен ұйымдастырылған акция Қазақстан Республикасының құтқарушы күніне арналған санлақтар тобын жалғастырды.

Іс-шара алдында сөз берілген Төтенше жағдайларды жою бөлімінің бастығы азаматтық қорғау майоры Нұржан Амангелдіұлы Қажкенов:

— Облысымызда ағаш егу рәсімі салт-дәстүрге айналғанымен қуантады. Әрбір есте қаларлық оқиғаның алдында құтқарушылар өздерінің үлесін қосады. Бірнеше жылдан соң саяжолдағы ағаштар біздің құтқарушылардың көздерінің жауын алатынына шын жүректен сенімді екенін — атап бағалады.

Тал егу акциясы өте маңызды іс екені сөзсіз. Тал — бейбітшілік нышаны, табиғаттың нәзіктілігі және оны қорғау қажеттілігін еске түсіретін белгі. Еккен талдар қаланың экологиялық жай-күйін жақсартатынына сөз жоқ.

Егілген ағаштар тамыр тартынына сенімдіміз, өйткені олар әрқашан көмекке келетін адамдармен егілді.

Батыс Қазақстан облысының ТЖ департаменті

Мемлекеттік тіл және ақпарат тобы

Өткен айда Шыңғырлауда іссапармен болғанымызда аудан орталығындағы жаңғырып, жаңаша күйге енген сая-бақты көріп, көңіліміз бір марқайып қалғаны.

Аудандық мәдени-демалыс саябағының негізі өткен ғасырдың сексенінші жылдары қаланған. Алғашында «Мереке» мәдениет үйі (бүгінде БЖСМ спорт кешені) ғимаратының жанынан бой көтерген саябақ сол кездің өзінде көпшілік серуендейтін орын болыпты. 2011 жылы ресми түрде аудандық «Мәдени демалыс орталығы» МКҚК теңгеріміне берілген саябаққа 2013 жылы күрделі жөндеу жүргізіліп, бүгінде аудандағы ең көрікті орынға айналған. Айта кету керек, саябақтың жөндеу жұмысына сол кездегі аудан әкімі Алдияр Халелов зор ықпал етіпті.

Бүгінде тұрғындардың күндізгі және кешкі серуендейтін сүйікті орнында бүлдіршіндерге арналып әткеншек, айналма алаңша сықылды көптеген ойын жабдықтары орналастырылған. Сонымен қатар келушілерге арналып әсемделіп жасалған демалыс отаулары қойылған. Олардың бәрі де аудан шеберлерінің қолынан шыққан қолөнер туындылары. Саябақ ортасынан орын тепкен арнайы алаңда ересектер мен балаларға шахмат, дойбы, үстел хоккейі секілді ойындарға арналып отаулар қойылған. Теннис пен футболға арналған алаңдарды да осы маңнан табасыз. Тіпті балалардың көз жауын алатын роликті конькилер, гироскутерлер, самокат-сырғанауық, роликті скейборд сықылды заманауи жабдықтарды жалға беру де ұйымдастырылған.

Саябақта дәстүрлі әндердің үздік орындаушысы Қалампыр Рахимоваға арналып ескерткіш орнатылған. Демалыс орнының сәнін аша түсетін символикалық шаңырақ астындағы қос аққудың мүсіні отау көтерген жас жұбайлардың тәу ететін махаббат мүйісіне айналған.

Іші-сырты гүлзарлармен көмкерілген саябақтың келбетін жайқала бой түзеген шырша тұқымдастар да көркейте түскендей. Қақ төрде орналасқан сәнді сахна – түрлі мерекелер кезінде және өңірге келген өнер жұлдыздарының аудан халқына ән-күйден шашу шашар шаршы алаңы. Тұрғындарға тамаша демалыс пен түрлі ойын-сауық бағдарламаларын ұсынатын би алаңы аптаның демалыс күндері қызықты думанға толы.

— Бұл – жылдар бойғы тынымсыз еңбектің, үздіксіз күтімнің жемісі. Алдағы уақытта саябақ аумағын кеңейтіп, қылқанжапырақтыларды көптеп егу жоспарымызда бар. Болашақта бұл аумаққа ұлылықтың ұлы тұлғасы – Ұстаз мүсінін орналастырып, «Мұғалімдер аллеясы» жасақталады деп отырмыз. Бұл орынды аудан тұрғындарының мақтанышы болатындай ең сәнді де жайлы демалыс саябағына айналдыруға бар күш-жігерімізді жұмылдырамыз, — дейді мәдениет саласында көп жыл еңбек етіп келе жатқан Сайын Ажғалиев.

Расымен де, әсемдікті үлгі еткен саябақтың жасарып-жайқалуына мәдени демалыс орталығының директоры Сайын Асанұлымен ол басқарған ұжымның сіңірген еңбегі зор. Әр тал-теректі балғын бүлдіршіндей баптап, саябақ ішінде айнадай тазалықты сақтау оңай шаруа емес.

Нұрбек ОРАЗАЕВ,

«Орал өңірі»

— Осы ауданның байырғы тұрғынымын. Іргесі ертеректе қаланған саябақ соңғы жылдары көз алдымызда жаңарып, көркейіп, тұрғындар демалатын әсем орынға айналды. Әсіресе, жаз мезгілінде теректер мен жайқалған гүлдер адамзатқа бір тамаша көңіл күй сыйлайды. Бала – біздің болашағымыз. Ендеше, солардың таза да көрікті жерде өсуі үшін зор мүмкіндік туғызған аудан басшыларына тұрғындар атынан айтар алғысым шексіз, — дейді немересін ойнатып жүрген ауыл тұрғыны Валентина Геймур.