Өткен сенбіде облыс әкімі Алтай Көлгінов жұмыс сапарымен Тасқала ауданында болып, бірқатар мекеме-кәсіпорындарды, құрылыс нысандарын, кәсіпкерлік нысандары мен шаруа қожалықтарын аралап, олардың жұмыстарымен танысты.

Өңір басшысы ауданға сапарын “Орал – Тасқала – РФ шекарасы (Озинки)” аутожолын қайта төсеу жұмыстарының жүру барысымен танысудан  бастады. Облыс әкімі еліміздегі “Нұрлы жол” бағдарламасы бойынша өңірімізде жүзеге асып жатқан бірден-бір жол құрылысының сапалы және уақтылы атқарылуын тапсырды. «Қаз-автожол» АҚ БҚО филиалының тапсырысымен мердігер «Uniserv» ЖШС салып жатқан жолға 17088,9 млн. теңге бөлінген. Осы жылы жолдың 11 шақырымына тас жол төселеді деп жоспарлануда. Жол сапасын техникалық қадағалауды «Жол сапа» ЖШС бақыласа, «Таурус», «РКДС» ЖШС қосалқы мердігерлер  болып  табылады.

– Мемлекеттік бағдарламамен жөнделіп жатқан бұл жолдың сапасы жоғары болуы тиіс. Өткен жылы салынған жолдың Переметный ауылы бағытына бұрылар тұсында кемшіліктер орын алды. Жолдың екінші қабатын төсеу барысында сол жерлердің тегістелуін қадағаларсыздар. Маусым айы да аяқталып қалды. Өткен күз айларында ауа райының қолайсыздығынан  аудан халқы жол азабын тартқаны белгілі.  Сондықтан күздің жауын-шашынына қалмай, жолды сапалы және уақтылы аяқтауымыз керек. Жол жөндеу жұмысын немқұрайлы орындап, кейін қайта жасағаннан гөрі сапасын бірден қатаң қадағалау қажет. Себебі өңірімізде мұндай мемлекеттік бағдарламамен қомақты қаржыға жол жыл сайын жөнделе бермейді, соны ескеріңіздер, — деді Алтай Көлгінов.

Бұдан соң облыс әкімі Тасқала ауданы орталығындағы “Сәулет” мектеп-лицейінде болып, дарынды оқушылардың қолынан шыққан өнер туындылары қойылған көрмені тамашалады. Мектептің дәлізінде өнертапқыш жас өрендер робототехника саласындағы жетістіктерімен таныстырды.  Одан әрі облыс басшысы мектепті үздік бітірген түлектермен кездесіп, сәттілік тіледі.

Сондай-ақ өңір басшысы аудан орталығындағы жеке кәсіпкер Сейітқали Шотановтың аяқ киім тігу цехында болды. Цех иесі 2014 жылы “Ауыл шаруашылығын қолдау қоры” АҚ арқылы 2 млн. теңге несие алып, өз кәсібін ашып, бүгінде бес адамды жұмыспен қамтуда. Жұмысшылардың орташа жалақысы – 40 мың теңге. Болашақта қосымша 3 млн. теңге несие  алып,  кәсібін  кеңейтпек.

– Алғашында аяқ киім жөндеумен айналыстым. Кейін мемлекет тарапынан жеңілдікпен несие алдым. Өз қаржымды қосып, осы ғимаратты салдым. Сол жылы аяқ киім тігетін құрылғыларға да қол жеткіздім. Ендігі жерде осы шағын цехымды кеңейтіп, тағы да бір-екі тәлімгер баулысам деймін. Біз тіккен аяқ киімге тапсырыс берушілер көп. Көршілес аудандардан да келушілер бар. Бүгінгі күні елімізде кәсіп ашып, еңбектенемін деген жанға барлық жағдай жасалған. Сол үшін де өзіңіз секілді ат үстіндегі азаматтарға алғысым шексіз, – деді кәсіпкер  Сейітқали  Шотанов.

Өңір басшысы жеке кәсіпкер Гүлайым Жақыпованың ет өнімдерін сататын “Бәйтерек” дүкенінде, орталық базарда болып, өнім түрлері мен азық-түлік бағаларын біліп, тұрғындармен жүздесті.

Тасқала аудандық мәдениет үйінде аудан кәсіпкерлерімен өткен кездесуде облыс басшысы  А. Көлгінов өңіріміздегі шағын және орта бизнесті қолдау мақсатында атқарылып жатқан игі істерге тоқталды. Аудан кәсіпкерлері өз істері, болашақ жоспарларымен бөлісіп, түйткілді сауалдарға тиісті жауаптар алды.

– Өздеріңізге белгілі, Елбасымыз бүгінде шағын және орта бизнесті дамытуға аса назар аударып отыр. Біздің өңірде жалпы ішкі өнім көрсеткіші 36,8 пайызды құрайды. Ол, әрине, шағын және орта бизнеспен айналысатын өздеріңіз секілді кәсіпкерлерден түсетін кіріс, солардың еңбегінің жемісі. Бизнесті одан әрі дамыту мақсатында биылғы жылы облыста «Жұмыспен қамту» бағдарламасы бойынша 1 млн. теңге, субсидиялық қолдауға 2 млн. теңге бөлінді. Осы мемлекеттік бағдарламалар арқылы жұмыссыздықты жою жолында бірқатар іс-шараларды жүзеге асыруымыз керек. Бүгінгі сіздермен кездесуіміздің басты мақсаты – сіздердің  айналысатын кәсібіңіз, жеткен жетістіктеріңіз туралы білу. Сонымен қатар даму жолында кездесетін кедергілер, қиындықтармен бөлісіп, ой-пікірлеріңізді, талап-тілектеріңізді есту, – деді  облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Кездесуде сөз алған аудан кәсіпкерлері жетістіктерімен қатар несие алудағы құжаттың көптігі, кей саладағы мамандардың тапшылығы туралы сөз етті. Кәсіпкерлердің сауалдарына облыстық құзырлы мекеме-кәсіпорын мамандары жауаптар қайтарды.

Аудандарда болған жұмыс сапарларымызда кәсіпкерлер ауыл шаруашылығында жұмыс жасайтын мамандардың тапшылығын жиі айтады. Ал, екінші жағынан, ауылдарда жұмыссыз жүрген жастарымыз көп. Осы екі арнаны ұштастырып, ауылдық жерге аса қажет мамандарға кәсіби білім беріп немесе қайта даярлықтан өткізу арқылы жұмыссыздықты жою жолдарын қарастыруымыз керек. Жаңа ғана осы ауылдан тігін цехын ашқан Юлия Степанова, аяқ киім тігетін Сейітқали Шотанов кәсібін дамытып, кемі екі адамды жұмыспен қамти алатындықта-рын айтты. Ал Арман Мұхтаров жетекшілік ететін «Арман» шаруа қожалығы жаз айларында он шақты адамға жұмыс тауып беремін деп отыр. «Луч» ЖШС басшысы Нариман Мусенов темір жонушы, кран басқарушы секілді тапшы мамандықтарын игеремін деушілерді ақылы болса да, өз қаржысына оқытпақ. Ендеше, кәсіпкерлер ұсынған осы мүмкіндікті пайдаланайық. Ауданда кәсіптік білім беретін колледж бар. Қала берді облыс орталығындағы оқу орындары бар. Солар арқылы қажет мамандарды дайындап, жұмыссыз жастарды еңбекке тартуымыз керек. Осы бағыттағы жұмысты қолға алуды аудан әкімі мен сала басшыларына тапсырамын, – деді өңір басшысы.

Кәсіпкерлермен болған кездесуден соң облыс басшысы ауданға қарасты Ақтау ауылы бағытындағы “Жәнібек” шаруа қожалығының егіс алқаптарында болып, егін салумен айналысатын ірі шаруа қожалықтардың жетекшілерімен кездесті.

Ержан Хаиров жетекшілік ететін “Жәнібек” шаруа қожалығы иелігінде 1533 гектар егіс алқабы бар. Оның 90 гектары – күздік  бидай, 180 гектары – жаздық бидай, 329 гектары – күздік қара бидай, 54 гектары – көпжылдық шөптер. Егін шаруашылығымен айналысатын шаруалар биылғы жылдың ауа райы егістік үшін өте қолайлы болғандықтан, егіннің бітік шыққандығын айтты. Өңір басшысы аудан әкіміне егінді уақтылы, шашаусыз жинап алуы үшін шаруа қожалықтарына барынша жағдай жасауды тапсырды.

– Көктемгі ылғалдың мол болуының арқасында өңірімізде егін бітік шығуда. Түсетін өнім де мол болады деп есептейміз. Осы ырыздықты ысырапсыз жинап алу үшін уақытпен санаспай жұмыс істеуге тура келеді. Мал өсірумен айналысатын қожалықтарда қырлық пен шабындықта мол шыққан мал азығын барынша шашаусыз жинап алуы керек. Біздің өңірдің ауыспалы климаты жағдайында дәл бұндай өнімнің жыл сайын бола бермейтіні анық. Сондықтан 2-3 жылдық мал азығын жинап алған шаруа ұтады, – деді Алтай Сейдірұлы.

Екінші Шежін ауылында болған өңір басшысы Нұртай Жұмашев басшылық ететін “Лайге” ЖШС өз қаржысына салып жатқан 50 орындық интернат құрылысымен танысты. Жоба құны – 90 млн. теңге.  Жалпы көлемі 2250 шаршы метрді құрайтын интернатта 616 шаршы метр  демалыс бөлмелері, 220 шаршы метр асхана орналасқан. Өткен жылы құрылысы басталған нысан жақын күндері пайдалануға берілмек.

Сонымен қатар облыс әкімі бұл күндері күрделі жөндеуден өтіп жатқан Шежін мектеп-балабақшасында болды. 624 орындық білім ордасының күрделі жөндеу жұмысын Ораз Мұхамбетов басшылық ететін «Дизайн-D.A» ЖШС жүргізуде. 101,5 млн. қаржыға жөнделіп жатқан балабақша тамыз айында пайдалануға берілмек.

Нұрбек ОРАЗАЕВ,

«Орал өңірі»

Суреттерді түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

Өңірімізге іссапармен келген ҚР Парламент Мәжілісі төрағасының орынбасары Владимир Божко кеше қаламыздағы Достық үйінде облыстық ассамблея мүшелерімен, облыстық, қалалық мәслихат депутаттарымен кездесті.

Жиынды ашқан облыс әкімі, облыстық ассамблеяның төрағасы Алтай Көлгінов мәртебелі мейманға «Қош келдіңіз!»  айтып, өңіріміздегі ұлтаралық татулықты нығайтуда атқарылып жатқан іс-шаралар, облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуы жөнінде баяндап өтті.

Өз кезегінде сөз алған Парламент Мәжілісінің вице-спикері ел тәуелсіздігінің 25 жылдығы ішінде қол жеткізілген табыстарға тоқталды. Бұл табыстарға жетуімізге республикамыздағы бірлік пен ынтымақ негіз болғанын баса айтты.

– Жақында біз ҚР Конституциялық кеңесінің төрағасы Игорь Роговтың Конституциялық жолдауын тыңдадық. Онда ол «Мәңгілік ел» патриоттық актісінің орындалуына мониторинг жасауды ассамблея өз мойнына алуы керек деп мәлімдеді. Неге? Себебі бүгінгі қоғамда ассамблея беделі зор, сөзі өтімді, ықпалды институтқа айналды. Өздеріңіз білесіздер, ассамблеяның алдында үл-кен міндеттер тұр. Бұл бағытта тиісті іс-шаралар алынуда. Оған ассамблеядан сайланған Парламенттегі  тоғыз  депутат та өздерінің үлестерін қосуда. Мәселен, біз «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында көрсетілген бірлік пен біртектілік идеяларына сәйкес Мәжілісте бес жұмыс тобын құрдық. Ондағы мақсат – Парламенттің  мемлекеттік басқару құрылымдарына ықпал ете алатын құзыретін пайдаланып, ұлттық идеяларды жүзеге асыру. Бірінші кезекте – бұл  заңнамалық құжаттар. Біз Парламентке түскен заң жобаларын қарау кезінде осы мәселелерге жете мән беретін боламыз. Мұның бәрі бюджетті жасақтау кезінде де ескеріледі. Сайлаушыларымызбен кездескен кезде олар Парламент жұмысы туралы көбірек айтсаңыздар екен деп өтініш білдіріп жатады. Соған орай айта кетейін, бүгінгі таңда біз 22 заң жобасын қарау үстіндеміз.  Оның бірі – «Жайылымдық  жерлер туралы». Жер туралы заң секілді ол заң жобасы да үлкен дау тудырмас үшін оны жан-жақты талқылап жатырмыз. Бүгінде біздің қоғамда өзекті болып табылатын төлем және төлем жүйесі, кен орындары мен кен орындарын пайдаланушылар, тұрғын үй қатынасы, электр қуаты сынды мәселелерді қамтитын заңнамалар да қарастырылу үстінде.  Бізде «Парламент сағаты» өтеді. Оған түрлі ведомства басшылары келіп  есеп береді. Таяуда Мәдениет және спорт министрінің баяндамасында спортқа бөлінетін қаржының тек 15 пайызы ғана бұқаралық спортқа бағытталатыны айтылды. Яғни көпшілікті, соның ішінде жас ұрпақты салауатты өмір салтын ұстануға тәриелеу, спортқа кеңінен тарту ісінде әлі де олқы тұстар жетерлік. Одан кейін Ішкі істер министрі есеп берді. Халық қалаулылары жергілікті полиция қызметіне байланысты сауалдарын жолдады. Сөздің шыны керек, аты өзгергенімен, оның заты өзгерген жоқ. Учаскелік полицейлер өз аумағының тұрғындарын білмесе, тұрғындар да оны танымайды. Олардың халықпен байланысын дамытуға бағытталған жұмыс та мәз емес. Сондай-ақ депутаттар Әділет, Білім және ғылым, Ауыл шаруашылығы министрлерінің де есептерін тыңдап,  өз сын-ескертпелерін айтты. Жалпы алғанда, біздің сайтымыз арқылы Парламент қабырғасында қандай жұмыстар атқарылып жатқандығы, қандай заңнамалар қабылданып, қандайы қаралу үстінде екенін білуге болады. «Парламент сағатына» кім келгенін, оған қандай сұрақтар қойылғанын, қандай жауап алынғаны да жазылады. Сайтта әрбір депутаттың өз парақшасы жасақталып, оның қандай депутаттық сауал жолдап, ақпарат құралдарында қандай мақалалары шығып, қандай хабарға қатысқаны жөнінде де мәлімет бар, — деген Владимир Божко «Қазақстандағы орыс, славян және казак ұйымдарының ассоциациясы» заңды тұлғалар бірлестігінің облыстық филиалын құру туралы ұсыныс жасады. Аталмыш бірлестік төрағасының орынбасары болып табылатын Владимир Карповичтің айтуынша, қауымдастық аталмыш ұйымдардың жұмысын жаңа арнада дамытуға мүмкіндік береді.

Соған орай  бұл бірлестіктің өңіріміздегі үйлестіру кеңесі құрылып, оның 20 мүшесі сайланды. Көпшіліктің ұсынысы бойынша кеңес төрағасы болып облыстық мәслихаттың депутаты Иван Енютин, оның орынбасары болып орыс мәдениеті орталығының жетекшісі Сергей Погодин белгіленді.

Жиын барысында Парламент Мәжілісі төрағасының орынбасарына этномәдени бірлестіктердің өкілдері, депутаттар  өздерін толғандырып жүрген мәселелер жөнінде сұрақтарын қойды. Мәселен, «Еділ-Жайық» қауымдастығының төрағасы Аманжол Зинуллин мал шаруашылығын дамыту, соның ішінде ветеринария саласын жетілдіру жөнінде мәселе көтерсе, Жайық казактары одағының жетекшісі Вячеслав Солодилов көгілдір отынның бағасын реттеу жайын айтты, қалалық мәслихаттың депутаты Валентина Михно мемлекеттік сатып алу туралы заңнамаларды жетілдіруге қатысты өз ойымен бөлісті.

– Владимир Карпович, уақыт тауып өңірімізге іссапармен келіп, Парламентте атқарылып жатқан үлкен жұмыстар, ассамблея аясындағы іс-шаралар жөніндегі кеңірек әңгімелегеніңіз үшін алғысымызды білдіреміз.  Бүгінгі жиналыс барысындағы өңіріміздің көптеген мәселесі айтылды. Сіз өзіңіздің беделіңіздің арқасында орталық басқарушы органдарға ықпал етіп, дәл қазіргі уақытта  өзекті болып тұрған мәселелердің оң шешімін табуына жәрдемдесетініңізге сенімдіміз, – деді жиынды қорытындылаған  Алтай  Сейдірұлы.

Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ

2015-2016  жылғы  жылыту кезеңі үшін өңірдегі екі кәсіпорын есептеу аспаптары орнатылмаған тұтынушыларға 153 млн. 877 мың  25 теңге шамасындағы қаржыны қайтарады. Бұл туралы Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша департаменті хабарлады.

Облысымыздағы жылу энергиясын өндіру, беру, бөлу және онымен жабдықтау қызметтерін көрсететін  «Жайықжылуқуат» АҚ-ы және  «Ақсайжылуқуат» МКК-ы 2015-2016 жылдардағы жылыту кезеңі үшін тұтынушыларға 153 млн. 877 мың 25 теңге  шамасындағы  қаржыны  қайтарады.

– Бұған басты себеп – өткен қыстың жылы болуы. Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің облыс бойынша департаменті жылыту маусымы аяқталғаннан кейін ауа температурасының өзгерістеріне орай жылыту маусымының техникалық нормативтерге сәйкестігін анықтау жұмыстары жүргізеді. Соның нәтижесі бойынша жыл сайынғы жылу төлемақысы қайта есептеледі. Қыс қаншалықты жылы болса, қайтарылатын қаржы шамасы соншалықты қомақты.

Биылғы қайта есептеу қорытындысы бойынша бір шаршы метр үшін қосымша құн салығымен қоса есептегенде қайтарылатын қаражат шамасы Орал қаласында  79,23 теңгені, Ақсай қаласында 41,75 теңгені құрады. Айта кетсек, қайтарылатын қаржы тек есептеу құралы жоқ тұрғындарға ғана қайтарылады. Жүргізілген есептеулер көрсеткеніндей, Орал қала-сындағы мұндай тұрғындарға 153 млн. 128 мың 46 тиын, Ақсай қаласындағы тұрғындарға 748 мың 79 тиын қайтарылуы тиіс. Мысалы, Орал қаласындағы  қайтарылатын қайта есептеу шамасы қосымша құн салығымен қоса есептегенде аумағы 38 шаршы метрді құрайтын бір бөлмелі пәтер үшін 3010,74  теңге, аумағы 50 шаршы метрді құрайтын екі  бөлмелі пәтер үшін 3961,5 теңге, аумағы 80 шаршы метрді үш  бөлмелі пәтер үшін  6338,4 теңгені құрайды, – деді  аталмыш департаменттің талдау және ұйымдастыру жұмысы бөлімінің басшысы Сержан Жаманқұлов.

Сержан Әжігерейұлының айтуынша, «Жайықжылуқуат» АҚ-ы мен   «Ақсайжылуқуат» МКК-ы тарапынан тұрғындарға қайтарылатын қаражат қолма-қол қайтарылмайды. Ол қаржы болашақ төлемдер есебінен жүзеге асырылады, яғни алдағы 2016-2017 жылдардағы жылыту маусымындағы  төлемдерден  шегеріледі.

Гүлбаршын  ӘЖІГЕРЕЕВА,

«Орал  өңірі»

Кеше ел тәуелсіздігінің 25 жылдығы аясында Бөкей ордасы мен Жәнібек ауданының қолөнер және бейнелеу өнері шеберлерінің туындыларынан құралған көрме салтанатты түрде ашылды.

Қадыр ақын атындағы облыстық мәдениет және өнер орталығында өткен «Тәуелсіздікке тарту» атты көрменің ашылуына қаламызда тұратын Жәнібек және Бөкей ордасы аудандарының ардагерлері жиналды. Көрмені облыстық мәдениет және өнер орталығы мен Қазақстан Суретшілер одағының БҚО филиалы бірлесе ұйымдастырды.

Шараның басты мақсаты – қала тұрғындарын аудан өнерпаздарының бейнелеу өнері, фотоөнері және қолөнер туындыларымен таныстырып, әсемдік әлеміне, тарихи өлкеге саяхат жасату болды.

Көрмеге қос ауданның мектептен тыс тәрбие орталығының мүшелері мен жетекшілерінің, Бөкей ордасы тарихи мұражайының, аудан қолөнершілерінің кескіндеме, мүсін, фотоөнері, зергерлік, сәндікқолданбалы өнер бұйымдары қойылған. Әр туындыда қазақтың ұлттық салт-дәстүрінен, мәдениеті мен тарихынан, тәуелсіздігінен сыр шертер белгілер айқын көрсетілген.

— Біз өнерді жаңадан ойлап тапқанымыз жоқ. Ол — ата-бабаларымыздан жалғасып келе жатқан дәстүр. Бабаларымыздың киген киімдеріндегі сән-салтанат пен тұтынған ыдыс-аяқтарындағы әдемі бедерлердің өзі олардың аса жоғары деңгейдегі өнер иелері болғандығын паш етеді. Бүгінгідей аудан өнерпаздарының көрмелері жыл бойына жалғасады. Жыл аяғында қорытындыланып, әр ауданнан жұмысы озық шыққан бес қолөнерші марапатталады.

Таңдаулы туындылар облысымыздың атынан Астана, Алматы қалаларында өтетін көрмелерге жол тартатын болады, — деді Қазақстан Суретшілер одағы БҚО филиалының атынан құттықтау сөз алған Бақтығали Оразов.

Бөкей ордасы ауданы әкімінің орынбасары Лариса Қайырғалиева және Жәнібек ауданы әкімінің орынбасары Біржан Меңешов көпшілікті көрменің ашылуымен құттықтады. Салтанатты шарада облысқа танымал әнші-күйшілер өнер көрсетті. Келушілер аталмыш көрмені бір ай бойына тамашалай алады.

Нұртас НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал өңірі»

«Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деген нақыл сөз Зеленов ауданына қарасты Переметный ауылының тұрғыны Ақылбек Алманбетовтің өмірлік ұстанымы.

Еңбекқор жігіт өз қорақопсысынан шағын құс фабрикасын ашып алған. Күніне 80-90 жұмыртқа беретін «фабрика» осы күні пайда түсіре бастапты.

– Барбастау жағында тұратын досымның құс фабрикасы бар, соған қарап ылғи қызығып жүретінмін. Бір күні сонда барғанда, осындай жұмысты мен де істеп көрсем, қалай болар екен деген ойға қалдым.  Сөйтіп, үйге келген соң тауық тұратын арнайы орынның қалай жасалатынын ғаламтор желісінен қарап, өлшемдерін шығардым. Бұл бағыттағы жұмысымды досым да құптап, маған көп кеңес берді, – деді  ол кәсібін қалай бастағанын сұрағанымда.

Бүгінде 100-ге жуық тауық асырап отырған шағын «фабрика» иесі жеке кәсіпкерлігін құрып, тауықтарының өнімін облыс ор-талығына өткізеді.

– Бұл істі бастауға бар болғаны 50 мың теңге қаражат жұмсадым. Тауықтарды Оралдағы құс фабрикасынан сатып алдым. Басында неше түрлі қоспа жеп жаман үйренген тауықтар ауырды. Ол кезде жұмыртқалары да көңілімнен шықпайтын еді. Қазір тауықтарым таза өнімге үйренді. Жұмыртқалары да жақсы, – деп шағын бизнесін бастаған кездегі қиындықтарын еске алады Ақылбек.

Кейіпкеріміздің шағын «фабрикасы» электронды түрде жұмыс жасап тұрмаса да, өнімін беріп тұр. Тауықтардың астын тазалап, залалсыздандыру жұмыстарын жүргізіп тұратын жігіт қыс кезінде ауылдың бір азаматын қасына көмекке алып, оны жұмыспен қамтамасыз етіп отыратындығын  да  айтты.

– Жасаймын деген адамға қай кезде де жұмыс табылады. Тек жалқаулықты ысырып қойып, ойлаған ісін аяғына дейін жеткізуді көздесе ғана болды. Ал «Маған анау жетпейді, мынау аз» деп сылтаурата берсең, ешбір істе береке болмайды, – деген ол болашақта шағын құс «фабрикасын» кеңейтуді  көздеп  отыр.

Ешкімнің қолдауынсыз, өз еңбегінің арқасында бала-шағасын асырап, басқаны да жұмыспен қамтып отырған Ақылбектей азаматтардың ісі өзгелерге үлгі болса екен дейміз.

Түгелбай БИСЕН,

Зеленов ауданы

Күні кешегі кеңес өкіметі кезінде атақ-даңқы алты айшылық жерге дейін жеткен  «Чапаев» асыл тұқымды мал зауытының негізі 1929 жылы қаланған-ды. Бұл шаруашылық КСРО кезінде асыл тұқымды мал өсіру зауыттарының республикалық тресіне енген еді. Ал еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін нарықтық қатынасқа бейімделуге ден қойған шаруашылық  2004 жылы жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) ретінде қайта құрылған. Өткен ғасырдың соңын ала талай кеңшар-ұжымшардың шаруасы біржола қожырағаны мәлім.

Алайда «Чапаев» асыл тұқымды мал зауыты» ЖШС-ның ұжымы Ерболат Нысанбаевтың тәжірибелі басшылығымен маманданған саласынан айнымады.

Шаруашылық тізгінін ұстап отырған қария бүгіндері біраз шаруаның негізгі жауапкершілігін ұлы Бауыржан Нысанбаевқа сеніп тапсырған. Ауылдастары арасында беделді азамат Бауыржан Ерболатұлы қарапайым жан екен. Бірден тіл табысып, ашық-жарқын әңгімелесе кеттік. Баукеңнің негізгі мамандығы  зоотехник көрінеді. 1993 жылы Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-ды бітірген соң Ақжайық ауданына қарасты Жаңабұлақ ауылында мал маманы болып еңбек жолын бастаған. Содан кейін сол ауылдық округте бөлімше меңгерушісі болып қызмет етті. Бертін келе жеке шаруа қожалығын құрған. 2001 жылы әкесінің шақыртуымен Теректі ауданындағы Шағатай ауылына көшіп келеді. Содан бері осы ауыл-аймақта асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуға етене араласып келеді.

Шағатай ауылдық округінің аумағы – нулы, сулы жер. Өткен аптада біз барған күнгі зеңгір көкте қалықтаған бұлттар ақ шуда іспетті. Күн мейірлене шапағын молынан төгіп тұр. Жаздың бастапқы ыстығына қайғыра қоймаған ен даланың жасыл жамылғысы шұрайлы шүйгін күйінде көз тартады. Күре жолдан оңға бұрылып, кең жазықта жайылып жүрген табын қасына тоқтадық.

— Мұнда 183 ақбас асыл тұқымды қашар бағылады. Бәрі де алғаш күйектен өтті, – деді «Чапаев» асыл тұқымды мал зауыты» ЖШС-ның атқарушы директоры Бауыржан Нысанбаев. Бұдан кейін Қарабас елді мекеніне тарттық. Сол жақта асыл тұқымды сиыр табыны бар екен. Аутокөлік жақындағанын көрген соң, қос салт атты малды бермен айдады.

– Биыл жайылым жақсы. Күндіз суарып, мал асықпай жайылған соң, іңір қараңғысында жазғы  орынға айдап апарамыз. Көмекшім бар, малға екеуміз бірге қараймыз, – деді аға малшы Өркен Тілепбергенов.

Жалпы, серіктестік қарауында асыл тұқымды ақбас ірі қара жеті табынға бөлініп, бағылады екен. Оның ішінде, сиыр табыны – үшеу.

Малшылар биыл бүгінге дейін 230 бас бұзау қатарға қосылғанын айтты. Төл алу әлі жалғасуда. Кейін бұқашықтары іріктеліп, қараша айында округ орталығының маңындағы қораға қамалады. Онда құжат бойынша тегінен шығатын тармақтары жіктеп көрсетіледі. «Былтыр 100 бас асыл тұқымды  бұқаны саттық. Орташа есеппен алғанда, біреуінің салмағы 300-350 келі шығарды. Бағаны келісіне 1 мың теңгеден қоямыз. Сатып алушылар өз облысымыздың аумағын айтпағанда, Ақтөбе мен Атырау облыстарынан да келеді.

Өзіміздің өңірден негізінен қазталовтықтар белсенді. Биыл 110 бас асыл тұқымды бұқашықты сатуды жоспарлап отырмыз. Күні бүгінге елуін өткіздік. Профилактикалық шаралар уақтылы жүргізіледі. Серіктестік қарауында екі мал дәрігері бар. Олар ауылдың ветеринар мамандарымен бірлесіп қан алу, түрлі ауруға қарсы егу жұмыстарын жүргізеді, – деді бізбен әңгіме-дүкен барысында шаруашылықтың бас зоотехнигі Жүсіп Айбеков. Зоотехниктің зауыттағы еңбек өтілі 30 жылдан асыпты.

Бауыржан Нысанбаев асыл тұқымды ірі қарадан бөлек, 500 бас қой, 120 бас жылқы өсіруде екендігін айтты. Қысқы мал азығын қамдау жұмыстары басталған. Далалық жолмен сол қам-қарекет барысын көруге тартып бердік.

Бригада темір тұлпарларын қаңтарып, түскі ас қамына кіріскен екен. Шабындық басында жүрген Төлеген Қарасаев пен Құрманғазы Байжанов Шағатайдан болса, Серік Сармалаев Қызылжар ауылынан  келген. Олардың айтуынша, биыл шөп қою, бітік шыққан. Шөп шабуға кіріскендеріне бір аптадай болыпты.

— Қысқы мал азығын дайындауға екі бригада атсалысуда. Техникадан  14 трактор, сегіз  орақ, екі украиналық дестелегіш, төрт тасымал іске қосылды. Оның сыртында үш шөп буатын құрылғы бар. Біреуін 2 миллион 600 мың теңгеге жаңадан алғанмын. Үкімет инвестициялық демеуқаржы есебінен жарты құнын қайтарады. Биыл 25 мың центнер шөп дайындауды жоспарлап отырмыз. Әр түрлі жағдайларға байланысты отағасыз қалған отбасылар мен жәрдемге қатты мұқтаж жандарға жыл сайын тегін шөп түсіріп беремін, – деді Бауыржан Ерболатұлы.

«Чапаев» асыл тұқымды мал зауытының қолдан ұрықтандыру қосынын көрдік. Мұнда малдың тұқымдық қасиетін жетілдіру, сұрыптап-асылдандыру жұмыстарымен екі маман шұғылданады. Арнайы зертхана бөлмесі қажетті құрылғылармен жабдықталған. Біз барғанда, ауланың ортасында айқастырып салынған екі белтемір сағат тіліне кері бағытта бірқалыпты ырғақпен айналып тұр екен. Тұмсықтарына тағылған шығыршық пен белтемір ұшына ілінген шынжыр арқылы алып бұқалар жетекке алыныпты.

— Күніне екі мезгіл бір сағаттан осылай «серуендетеміз». Әйтпесе бұл алыптардың өз бетімен қозғала қоюы неғайбыл. Белгіленген мерзімде үш келіден жем беріледі. Кешке жайылысқа шығарып, қазыққа байлап  қоямыз. Мына үш бұқаның  әрқайсысының салмағы 900 келіден 1 тоннаға дейін тартады. Ал қатарға қосылған екі бұқашық – баспақтар, – дейді осы малдардың бағым-күтіміне жауапты Айболат Боранбаев. Оның айтуынша, дене мүшелеріне тазалық жұмысын жүргізу үшін бұқаларды абайлап жығады екен. Бірден қарабайыр әдіспен құлатса, қабырғалары сынуы мүмкін. Бұл жерде мотормен жерасты суы тартылады. Яғни асыл тұқымды аталық малды уақтылы суғаруға және шомылдыруға жағдай жасалған.

Бауыржан Нысанбаевты суы кеміген Жайықтың жағдайы қатты алаңдатады екен. Жайықтың жайы мүшкіл болғандықтан, негізінен сол өзеннен тасыған сумен қоректенетін ауыл іргесіндегі Жезбұға көлінің жағдайы да мәз емес.

— Бес-алты жыл бұрын егін салып көргенбіз. Бірақ өнімнің түсімі тым төмен болды, — дегенді айтты сөз арасында Баукең.

«Ауыл  балаларының бағы  жанар  еді…»

Кәсіпкер қазіргі уақытта ауылдық округке тартылған электр желілерінің ескіргенін, қыс мезгілінде жарықтың жиі сөніп қалатынын тілге тиек етті. Бұл жағдай ауылдағы әлеуметтік нысандардың жылыту жүйесінің қалыпты істеуіне қауіп төндіреді екен. Электр желілерін жөндейтін мамандарға аутокөлік берілсе, ең болмаса тақымдарында «Беларусь» тракторы болса дейді. Әрине, кәсіпкердің өзі аузын қу шөппен сүртіп отырған жоқ. Ауыл көшелерін жарықтандыру үшін ауыл әкімдігіне биыл 100 мың теңге қаржылай көмек берген.

Кәсіпкердің айтуынша, бұрын жылыжай ашып,  көктем және күзгі уақыттарда өнім алып отырған. Төрт жыл шұғылданғаннан кейін бұл шаруаны доғарған. Өйткені көмірмен жылытылатын болған соң, қыста бұл нысанның ішкі температурасын қалыпты ұстау мүмкін болмаған. Сосын былтыр күзде 250 бас тауық алып, жылыжай ғимаратын құс ұстауға ыңғайлап қойған. Енді алдағы тамыз айында «Ақас» шаруа қожалығынан 2000 бас тауық сатып алмақ.

Кәсіпкердің 160 орындық тойханасы бар. Бұл нысанда шағатайлықтардың бірі ұлын үйлендірсе, енді бірі қызын ұзатады. Бір орынды жалдау ақысы – 800 теңге. Өмір болғасын қуанышына қоса, қайғысы да болып тұрады ғой. Ондай жағдайда шегерім жағы міндетті түрде ескеріледі.

ЖШС басшылығы жыл сайын 1 қазан – Қариялар күніне орай ауыл әкімдігімен бірлесіп, әр түрлі мәдени-көпшілік шаралар ұйымдастырады. Ауыл қарияларына арнап төл мерекелерінде тегін дастарқан жайылады. Айтпақшы, тойханаға жапсарлас наубайхананың наны керім өтімді көрінеді.

— Күніне 80-100 бөлке нанды 65 теңгеден  сатамыз. Бір бөлкенің салмағы – 750 грамм. Жергілікті жұрттың айтуынша, нанымыз қалаға қарағанда, әрі дәмді, әрі арзан. Орал қаласындағы жергілікті комбинаттардан астық алдыртамыз, – деді наубайханашы Жұмақыз Өтепова.

Серіктестік басшылығы 5-6 жыл бұрын мешіт ашып, молда ұстаған. Кейін ғимаратты әкімшілік қарауына береді. Біраздан бері тұрақты имам жоқтықтан жүдеңкіреп тұрған мешітті Бауыржан Нысанбаев егер имам табылса, қайта жөндеп беруге даяр екенін айтты. Жалпы, серіктестік ауылдағы бірқатар әлеуметтік нысандардың жандануына әуелден ұйытқы болып келеді. Тоқсаныншы жылдардың соңына таман жеке бала-бақша ашып, бірер жылдан соң бөбекжай ғимаратын төмен бағамен әкімдіктің құзырына өткізеді. Сол кезеңде ауыл мектебін күрделі жөндеуден өткізуге қаражат бөлген. Күні бүгінге дейін балабақшада ұйымдастырылатын мәдени-көпшілік шаралардың шығынын кәсіпкер өз мойнына алып отыр.

Ауыл азаматының қайырымдылығы мұнымен шектелмейді. Спортқа құштар балалардың аудандық, облыстық жарыстарға қатысуына әрдайым мүмкіндік жасап, материалдық тұрғыдан қолдап отырады. Бауыржан Ерболатұлының өзі де кезінде еркін күреспен айналысып, бірнеше мәрте облыс чемпионы атанған екен.

— Қазіргі уақытта ауылдық округ орталығында екі қабатты ғимарат бос тұр. Аудан басшылығына ғимаратты бірлесіп күрделі жөндеуден өткізіп, спорт кешенін ашуды ұсындым. Сонда  жасөспірімдер күрес үйірмесіне қатысып, ал ауылдың өзге тұрғындары дене шынықтырып, денсаулығын нығайтумен белсенді айналысса, сөйтіп, біздің ауыл-аймақта саламатты өмір салты нығая түсер еді. Әсіресе, спортқа қабілетті ауыл балаларының бағы жанар еді, –  дейді Ерболаттың Бауыржаны мемлекеттік-жеке меншіктік әріптестік аясында жобасын жүзеге асыруға бек ынталы екенін алға тартып.

Шаруашылық басшысы ауылда кенеттен науқастанғандарды көршілес Ақжайық ауылындағы аудандық ауруханаға апаруға көлік бөлуден тартынған емес. Себебі ауылдағы «Жедел жәрдем» көлігі жиі бұзылады екен. Санитарлық-экологиялық айлық аясында ауыл тұрғындары  жинаған күл-қоқысты тасымалдауы үшін жылма-жыл қажетті техника бөледі. Ұялы байланыстан «Aktiv» желісінің мұнарасын серіктестік меншігіндегі бұрынғы диірмен нысаны үстіне орнатуға сеп болған. Қоғамдық шараларға белсене қатысатын Бауыржан Нысанбаев ағартушылық бағытта шаруашылық кеңсесінде қоғамдық музей ұстап отырғандарын әңгімеледі. Көрмеге «Чапаев» асыл тұқымды мал зауытының құрылу тарихы, жетістіктері, ауылдың еңбек адамдары туралы мәліметтер мен фотосуреттер  қойылған.

«Ауылдың алма  бағында…»           

Бұрынғы кеңшар кезінде Шағатайдың асыл тұқымды малына қоса, алма бағының да даңқы алысқа тарап еді-ау. Осыны ауылдың байырғы тұрғындарынан естіп-біліп жүрген кәсіпкер Б. Нысанбаев енді алма бағын қолға алып, бағбандық шаруашылықты өрістетуге ден қоюда. Былтыр 100 түп, биыл 100 түп жазғы алма көшетін отырғызған. Бақты күтіп баптайтын арнайы бағбан бар. Енді бірер жылда жергілікті жұрт бұрынғы алма бағы туралы аңыз айтудан гөрі, жаңа бақтың алмасының тіл үйірер дәміне көбірек тамсануы тиіс…

Шағатай ауылында шаруашылықтың машина-тракторын жөндейтін арнайы цех жұмыс істейді. Цех мамандарының арқасында 20 шақты темір тұлпар әрдайым бабында болады. Жалпы, серіктестік қарауында тұрақты түрде 70 адам еңбек етсе, маусымдық кезеңде жұмысшылар саны 90-ға жетеді екен.

Бауыржан Нысанбаев 500 бас асыл тұқымды ірі қараның әр аналығына былтыр үкіметтен 20 мың теңгеден демеуқаржы алғанын тілге тиек етті. Биыл да осы мөлшерде демеуқаржыға қол жеткізуді көздеп отыр. Бұған қоса шаруашылық аясын кеңейтіп, қойды 700 басқа, жылқыны 500 басқа дейін көбейтуге ниетті. Кәсіпкер азамат ауылда мал бағымы дұрыс ұйымдастырылмай отырғаны да үлкен мәселе екенін атап өтті. Бақташы табылған күннің өзінде тұрғындар меншігіндегі тұяқтыларын қоғамдық табынға қосуға ықылассыз. Серіктестік шаруашылық жүргізуге 24 мыңнан астам гектар жерді пайдаланады. Жайылым үшін алакөз болмаса да, Бауыржан Ерболатұлы су көзі ортақ болғандықтан, тұқымы асыл түліктің санитарлық жағдайына алаңдаулы.

Сөзімізді түйіндесек, кәсіпкерлік тізгінін мығым ұстаған айналасына жанашыр азамат ауыл-аймағын гүлдендіруге үнемі мүдделілік танытып келеді. Зайыбы Қарлығаш екеуі ұл-қызын өсіріп, шаруасын өрістетіп, осы жерде өркен жая бермек ниетте.

«Чапаев» асыл тұқымды мал зауытының ірі қара тұқымын асылдандыру бағытындағы жетістіктері 2002 жылы  XVI халықаралық  Cana конвенциясына сәйкес Нью-Йоркте өткен байқауда жоғары бағаланып, ұйымдастырушы тарап Қазақстан елшілігі арқылы алтын медаль жолдады. Ал «Чапаев» асыл тұқымды мал зауыты» ЖШС 2008 жылы Мәскеуде сырттай өткен халықаралық байқауда «Сапаның алтын сертификатымен» марапатталды.

Нұртай ТЕКЕБАЕВ,

«Орал өңірі»

Теректі ауданы