Сонау балалық шақта бір ауылда, бір көшенің бойында көршілес тұрып, тұрпы бөлек болса да, тіліміз бірдей, бір шаңырақтың төрт ағайынды баласымен бірге ойнаушы едік. Келбеттері қалың қабақ, құс тұмсық, лақап аттары шетінен Қәжөк, Шәмөк, Баюк, Муратик болып келетін ағайындылардың ұлттары әзірбайжан екенін де естияр болғасын білдік.

Бүгінде ауыл әкімшілігі ғимаратында қарауылшы болып жұмыс жасайтын ұлты әзірбайжан, шаңырақтың отағасы Баймұрат Касумовты жалпақталдық ағайын түгел таниды десек, артық айтқандық болмас. Ауылдастары

«Баюк» дап атап кеткен бұл жігіттің бойынан адамгершілігі, үлкен-кішіге деген құрметі, кішіпейілдігі, қазақ жігіттеріне тән барлық қасиеттері бір көргеннен-ақ байқалып тұрады. Әр жұмыстың ыңғайын білетін, қазақшасы судай (кейбір қандастарымызға қарағанда), керек десеңіз, мақалдатып, мәтелдетіп те сөйлеп жіберетін, елгезек жігітке сырттан келген қонақтар таңғалатын.

Баймұраттың әкесі Касумов Джурыш Ырзаоглы мен анасы Кафарова Джейран Азгемқызы Әзірбайжан астанасы Баку қаласы аумағында туып-өсіп, сол жақта 1959 жылы шаңырақ көтеріп, 60-жылдары Қазақстанға қоныс аударған. Көшіп келген жылдары Жаңақала ауданының Жаңақазан ауылында, кейіннен Жалпақталда құрылысшы болып жұмыс жасаған. Осы жылдарда Таня, Тамара есімді екі қызы, Қажымұрат, Шахмұрат, Баймұрат, Мұрат (жоғарыда айтылған лақап аттардың иелері) есімді төрт ұл қазақ жерінде дүниеге келген.

Сөйтіп, осы шағын ауылға тұрақтап, табысты еңбек етіп, ұрпақтары қазақ балаларымен қатар өсіп, кейін құда-құдандалы болған Джуруш-Джейранның есімдері ауылдастар арасында Алик-Жанна аталып кетті.

Бүгінде тұңғыш қызы Таня көршілес Ресейдің Хайдар атты қазақ жігітімен шаңырақ көтеріп, ұл-қыз, немере-жиен сүйіп, өз алдарына бақытты ғұмыр кешуде. Ал Тамара өз бақытын көршілес Жәнібек ауданынан тауып, Нұрболат есімді жігітпен отбасын құрды. Бір өкініштісі, Алик ағамыз бен Қажымұрат, Шахмұрат, Мұрат есімді ұлдары өмірден ерте кетті.

Ал алты бірдей ұл-қызды тәрбиелеп өсірген Жанна апамыз бүгінде бала-келіні Баймұрат-Жаңылсынмен бір шаңырақта ғұмыр кешіп, немере-жиеннің қызығына бөленуде. Берекесі мен бірлігі жарасқан бұл шаңырақта бес бірдей ұл-қыз өсіп келеді. Отанасы Жаңылсын – «Күміс алқа» иегері.

Шет жерде дүниеге келсе де, тағдырдың бұйырмысымен қазақ жеріне тұрақтап, тамырын тереңге жайған Алик ағамыздың артында қалған ұрпағы – осылар. Жалпақталдай шағын ғана қазақи ауылда дүниеге келіп, қазақ қызымен отбасын құрған Баймұраттың да ұрпағы бір кездегі біздер секілді көрші-көлемнің балаларымен ойнап-күліп, бірге өсіп, қазақ мектебінде білім алуда.

Нұрбек ОРАЗАЕВ,

«Орал өңірі»

Баршаңызды 1 мамыр мерекесі – Қазақстан халқының бірлігі күні­мен шын жүректен құттықтаймын!

Еліміз ешкімді нәсіліне, діні мен тіліне және ата дәстүр-ұстанымына бөліп жармастан, шын құрметтеу арқылы бүкіл әлемге достық пен бірліктің нағыз үлгісін көрсетіп келеді.

ҚР Президенті, Елбасы Н. Назарбаевтың «Бақыт бағалай білгеннің ғана басында тұрады. Ең асыл қазынамыз – бірлігімізді көздің қара­шығындай сақтай білсек, барлық асулардан асамыз» деген сөзі бар.

Елбасының ұлтты ұйыстырар осы идеясы тәуелсіз Қазақстанның ширек ғасырлық тарихында еліміздің халқын бір шаңырақ астына топтастырып келеді.

Тәуелсіздігіміздің алғашқы 25 жылына саяси тұрақты, экономикасы ілгерілеген, қалыптасқан мемлекет ретінде қадам басып отырмыз. Еліміздің осы кезеңге дейінгі және алдағы уақыттағы жетістіктерінің негізі қазақстандық патриотизм мен бірлік идеясы бола бермек.

Бұл мереке берекелі ынтымағымыз бен мақсат-мүддеміздің, ел тыныштығының тұрақты символына айналды.

Барша батысқазақстандықтарды  көктемнің осынау шуақты мерекесі – Қазақстан халқының бірлігі күнімен шын жүректен құттықтай келе, мықты денсаулық, мол бақыт, ашық аспан тілеймін.

Береке басы – бірлікте екенін әрдайым естен шығармайық, ағайын.

Игі тілекпен, Батыс Қазақстан облысының әкімі                       Алтай Көлгінов

Жұма күні облыстық жер қатынастары басқармасының басшысы Әлия Мұқанбетжанова, облыстық жердің пайдаланылуы мен қорғалуын қадағалау басқармасының басшысы Салауат Нұрғалиев «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттері тілшілерінің сұрақтарына жауап берді.

— Шетелдік азаматтар, сондай-ақ құрамында шетелдік компаниялар бар кәсіпорындар ауыл шаруашылығына арналған жерлерді сатып ала ала ма?

С. Нұрғалиев: — Жоқ. Шетелдік компаниялар жерді сатып ала алмайды! Жаңа өзгерістерге байланысты ауыл шаруашылығына арналған жерлерді тек қазақстандықтар ғана сатып ала алады. Сату кезінде жерді бұрыннан жалға алып пайдаланып отырған шаруаларға жеңілдік қарастырылған. Бұл заң үстіміздегі жылдың 1 шілдесінен бастап қолданысқа енеді. Шетелдіктерге (компанияларға) келетін болсақ, 2011 жылдан бері ауыл шаруашылығына арналған жерлер оларға 10 жылға жалға беріліп келді. Алайда 2015 жылдан бастап бұл мерзім 25 жылға дейін ұзартылды. Ауыл шаруашылығы бизнесі көп қаражатты салуды талап ететін сала және ол өзін-өзі ақтауы үшін біраз жыл күтуге тура келеді. Мамандардың есептеуінше, жобаның құнын ақтауға 10-15 жыл керек көрінеді. Осыған байланысты инвестордың жерге салған қаржысын ақтау үшін жалдау мерзімі 15 жылға ұзартылып отыр. Енді құрамында шетелдік компаниялар бар қазақстандық кәсіпорындар жерді сатып ала ала ма? деген сұраққа келейік. Жоғарыда айтқан 2016 жылдың 1 шілдесінен бастап, ондай ортақ кәсіпорындар жерді саудалайтын аукциондарға қатыса алады. Тек ондай жағдайда қазақстандық үлес 50 пайыздан жоғары болуы керек. Жерді сатуға арналған аукциондарға шетелдіктер қатыса алмайды.

— Қазақстандық азаматтың иелігінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жері бар дейік, ол оны кейін шетелдіктерге сатып жібере ала ма?

— Қазақстандық азамат сатып алған жерін, соңынан шетелдіктерге сатамын деп әрекеттенсе, ол мүмкін емес. Оның шетелдікпен жасаған келісімшарты заңсыз болып табылады. Ал ондай келісімшарттарды нотариустар заң талаптарына сәйкес тіркеуге құқы жоқ.

— Шетелдіктердің жалға алған жерінің мақсатына сай пайдаланып жатқандығына бақылау, тексеру қалай жүргізіледі?

— Шетелдіктердің жалға алған жерлерін өз мақсатына пайдалануын тексеру біздің елімізде қазақстандықтардың (азаматтарының) жері қалай тексерілсе, шетелдіктердің жері де тап солай тексеріледі. Тиісті дәрежесінде пайдаланбай жатыр ма, басқа мақсатқа пайдаланып жатыр ма немесе аздырып жіберді ме, оны жергілікті органдардың дабылымен жердің пайдалануын бақылайтын органдар кез келген уақытта тексере алады. Ондай фактілер анықталып жатса, ол жерді мемлекет меншігіне қайтарып алу заңмен қарастырылған.

— Мысалы, жерді жалға алған шетелдік компанияның оны талапқа сай өңдемей аздырып жіберуіне немесе химикаттарды шамадан тыс пайдаланып, адамның ағзасына зиянын тигізетін өнім өндіруіне жол бермеу жағы қалай нақтыланған?

— Бұған байланысты біздің министрліктің 2015 жылы шығарған жерді пайдаланудың ережесі бар.

Сол ережеде жерді қалай пайдалану керектігі жөніндегі талаптардың бәрі көрініс тапқан. Жерге минералдық тыңайтқыштар енгізу, оның айналымын сақтау, арамшөптерден таза ұстау, зиянкестерге қарсы күрестің ережелерін орындау т.б. талаптар бар. Міне, осыларды сақтамаған жер иелеріне қатысты жердің пайдаланылуын бақылайтын, қадағалайтын органдар заң аясында шараларды алуына толық құқы бар.

Жерді жалға алғанда, келісімшарт жасалады. Келісімшартта шетелдіктерге де, қазақстандықтарға да бірдей міндет жүктеледі. Сосын жоғарыда айтқан жерді тиімді әрі мақсатына пайдаланудың ортақ ережесі бекітілген ғой. Сол ережеге сай жергілікті жерлерде ол жердің тиімді пайдаланылуын қадағалайтын, бақылайтын органдар ереженің талаптарын мүлтіксіз орындауды қадағалайды, тексереді. Тексеруді жер басқармасы мен жердің пайда-ланылуын бақылайтын облыстық органдардың аудан, ауылдық жерлердегі әкімдіктерге қарайтын жер бөлімдері жүргізеді. Міне, солардың анықтауы бойынша заң аясында шаралар алынады. Соттың шешімімен ол жерлерді мемлекет меншігіне қайтарып алуға дейін шаралар қарастырылған. 2012 жылдан бермен қарай, облысымызда 1 млн. 4 мың гектар жердің пайдаланылмай жатқаны анықталды. Бүгінгі таңда мемлекет меншігіне 717 мың гектар жер қайтарылды. Сол қайтарылған жерлердің 393 мың гектары басқа шаруаларға беріліп, жаңадан иелерін тапты. Түсіндіру жұмыстарының нәтижесінде 243 мың гектар жердің иелері өз учаскелерін игеруге кірісті.

— Шетелдіктер жалға алатын жерлерде бұрынғы қоныстардағы ата-баба қорымдары болуы мүмкін. Олар ертең оны қоршап алып, былайғы адамдарды кіргізбейді. Тіпті ескі қорымдарды жойып жіберуі де мүмкін ғой…

Ә. Мұқанбетжанова: — Ондай қорымдарға, тарихи жәдігерлік белгілерге арнайы өтетін жол қалдырылады. Бұл Жер туралы заңда көрсетілген.

— Жалға алған жері бар шаруаның оны тиісті дәрежесінде игеруіне мүмкіндігі (қаржысы, техникасы т.б.) жоқ делік. Ол сол жерін былайырақ барғасын қалталы шетелдікке сатып жібере ала ма?

— Жер кодексіне енгізілген түзетулерде (үстіміздегі жылдың 1 шілдесінен бастап күшіне енетін) бұл туралы тайға таңба басқандай көрсетілген. Шаруа өзінің жерін бір-екі жыл өткеннен кейін толық игере алмай, әрі қарай жұмысты жүргізе алмайтын болса, онда оны пайдалану құқын, мемлекеттен сатып алу құқығынсыз біреуге беруге, иелігінен шығаруға құқылы. Бірақ тек қана қазақстандық азаматқа бере алады.

— Жерді жалға алған шетелдіктер ол жерге жұмыс жасауға тек өздерінің азаматтарын ғана алып келіп жүрмей ме?

— Жоқ. «Көші-қон туралы» заңда көрсетілгендей, тек қана өздерінің азаматтарын ғана алып келмейді. Арнайы квота бар, мысалы, жалға алған жерде 100 адам жұмыс істейтін болса, оның 10 пайызы ғана шетелдіктердің үлесіне тиесілі, қалғаны сол жердің адамдары немесе қазақстандық азаматтар болуы тиіс.

Есенжол ҚЫСТАУБАЕВ,

 «Орал өңірі»

Кеше «Зенит» зауытында жасалған кезекті жаңа кеме суға түсірілді. Салтанатты  шараға  облыс  әкімі  Алтай  Көлгінов, ҰҚК Шекара қызметінің  басшылары мен зауыттың жұмысшы-қызметкерлері  және  қала  тұрғындары қатысты.

Тәуелсіздіктің 25 жылдығына тарту ретінде құрастырылған «Сарбаз» кемесі – Каспий теңізіндегі шекара тыныштығын күзететін оралдықтар жасаған 24-кеме. Ұзындығы 40 метр, салмағы 250 тоннаны құрайтын бұл кеменің ерекшелігі – заманауи артиллериялық құрылғымен, қашықтықтан басқаратын жауынгерлік модульмен, радиотехникалық қарумен жабдықталған.

– Бүгін барша қазақстандықтар үшін айтулы күн. Мемлекетіміздің беріктігін арттыратын тарихи оқиғаға куә болып отырмыз. Қазақстан Қарулы күштері үшін ел тыныштығын сақтау – зор жауапкершілік. Сонымен қатар «Зенит» зауыты қорғаныс қуатын арттыруға үлкен үлес қосуда. №5 «Сарбаз» кемесімен аттанғалы отырған шекара сақшыларына ақ жол тілейміз! – деді облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Сала мамандары кеменің су асты диверсиялық қауіп-қатерлерді, жауынгер жүзушілерді қоса анықтау және олармен күресу құралдарымен жабдықталғанын айтады. Бүгінгі таңда аталмыш зауыттың ұжымы кеме өндірісін жаңарту бағыты бойынша нақты жобалармен жұмыс істеуде. Жұмысшы-қызметкерлер кәсіпорында таза салмағы шамамен 600 тонналық мамандандырылған кемелер мен жүзу құралдарын жасап  шығаруды  жоспарлауда.

Айымгүл ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал өңірі»

Осы аптада әлеуметтік желіде шетелдіктерге қазақ жерін сату немесе жалға беру туралы кейбір заң нормаларын бұрмалайтын фото және видео материалдар қызу талқыланып жатыр. nur.kz редакциясы еліміздің жаңадан сайланған бас прокурорына жүгініп, халықты алаңдатқан мәселеге түсініктеме беруді сұрады.

Жауап  бірден  келді:

«Бас прокуратура соңғы уақытта бұқаралық ақпарат құралдарында, сондай-ақ Ғаламтордың қазақстандық бөлігіндегі әлеуметтік желілерде ауыл шаруашылығы жерлерін шетелдіктерге сату туралы арандатушы жалған ақпараттар таралып жатқанын  хабарлайды.

Ол ақпараттар заңсыз бұқаралық акциялар ұйымдастырып, оған қатысуға үндейді, сондай-ақ әлеуметтік және ұлтаралық алауыздық тудыратын баспалармен қатар таралуда.

Осыған байланысты бас прокуратура  бұл әрекеттер қолданыстағы заңнамаға қайшы және әкімшілік, қылмыстық жауапкершілікке алып келетінін (ҚР ӘҚБК 488-бабы, ҚР ҚК 174, 274 және 400-баптары) қатаң ескертеді»  делінген  хабарламада.

Елдің жоғарғы қадағалаушы органы ретінде бас прокуратура барлық жеке және заңды тұлғаларды жоғарыда айтылған заңсыз әрекеттерден аулақ болуға шақырады.

«Бүгін мен еліміздің барлық азаматтарына, әсіресе, журналистік және желідегі қауымдастық өкілдеріне, заң талаптарын қатаң ұстаныңыздар деген өтінішімді айтқым келеді», – деді жаңадан сайланған бас  прокурор  Жақып  Асанов.

Осыған байланысты Бас прокуратура жер-жерлерде прокурорлық бақылауды күшейтетін болады.

«Мен прокуратураның барлық аймақтық органдарына осы саладағы заңбұзушылықтарды дер кезінде анықтап және жолын кесіп, тәртіпті және заңның сақталуын қамтамасыз ету жөнінде тапсырма бердім.

Құқық қорғау органдары заңда қарастырылған шараларды дер кезінде орындап, тіпті жауаптыларды қылмыстық жауапкершілікке де тартатын болады», – деп ескертті  Ж. Асанов.

Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін ел Президенті де шетел азаматтарына жер сату мәселесіне қатысты арандатушылар жайында сөз қозғаған болатын. Нұрсұлтан Назарбаев жер ешқашан сатылмайтынын айтып, осы мәселе бойынша қауесет таратқандарды  қатаң  жазалауды  тапсырды.

www.baq.kz

Бейсенбі күні облыстық қазақ драма театрында ҚР Тәуелсіздігінің 25 жылдығы және Орал өңіріндегі балалар туризмінің 55 жылдығына орай V облыстық «Хрустальды шоқыр» жүлдесінің салтанатты марапаттау  кеші өтті.

Мерекелік кеш облыстық қазақ драма театры әртістерінің арнайы қойылымымен ашылып, облыстық білім басқармасының басшысы Айгүл Мыңбаева туризм жанкүйерлері мен жанашырларын құттықтады.

— Облысымызда балалар мен жасөспірімдер туризмі жақсы жолға қойылып, республика бойынша алдыңғы қатарда келеміз. Соның нәтижесінде облысымыздағы  туризмді дамыту бойынша іс-шараларды өткізу тәжірибесін республикаға тарату жөнінде мемлекеттік хатшының арнайы шешімі қабылданған болатын. Ол бізге үлкен абырой және алдағы уақытта зор міндеттерді жүктейді. Биыл Ақ Жайық өңіріндегі туризмнің 55 жылдығы, ғылыми-әдістемелік «Соқпақ» журналының 10 жылдығы және «Хрустальды шоқыр» жүлдесінің бес жылдығы тәуелсіздіктің 25 жылдығымен тұспа-тұс келіп отыр. Осы орайда жылдар бойы еш шаршамастан, өлке тарихын зерттеп-білуде, оны өңір жұртшылығына насихаттап, таратуда туризм жанашырларының қосқан үлесі көп. Олардың еңбектерін бүгінгі ұрпақ бағалайды және салып кеткен іздерін әрмен қарай жалғастыру бүгінгі ұрпақтың басты міндеті болып қала бермек, — деген  Айгүл Әділгерейқызы облыстық балалар туризмі және экологиялық орталығының директоры Виктор Фоминге облыс әкімі Алтай Көлгіновтің атынан автокөліктің кілтін табыстады.

Кеште бірнеше аталымдар бойынша байқау жеңімпаздары анықталып, жүлдегерлерге «Хрустальды шоқыр» сыйлығы табысталды. Сондай-ақ Ақжайық ауданы әкімінің орынбасары Меңзипа Жұматова, Сырым ауданының әкімі Абат Шыныбеков, Зеленов ауданының әкімі Кәрім Жақыпов «Орал өңіріндегі балалар туризмін дамытуға өз үлесін қосқаны үшін» мерейтойлық  төсбелгісімен марапатталды.

Бұдан кейін Виктор Фомин «Орал өңіріндегі балалар туризміне 55 жыл» атты іздестіру-зерттеу эстафетасының жалауы мен зерттеу альбомын облыстық тарихи-өлкетану музейінің директоры Мирболат Ерсаевқа табыстап, кештің шымылдығын жапты.

Ләззат ШАҒАТАЙ

Суреттерді түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

Облыстық прокуратураның ұйымдастыруымен кәмелеттік жасқа толмағандарды жыныстық зорлық-зомбылықтан қорғау, бұл бағыттағы қылмыстық құқықбұзушылыққа қарсы іс-қимыл және алдын алу мәселелері бойынша өңірлік конференция өтті. Оған құқық қорғау органдары мен үкіметтік емес ұйымдар өкілдері, білім беру мекемелерінен психолог мамандар және денсаулық сақтау саласының қызметкерлері қатысты.

Басқосуда облыс әкімінің орынбасары Марат Тоқжанов бала құқығын қорғауда қазіргі қоғамда күрделі түйткіл қалыптасып отырғанын айта келіп, құқық қорғау органдарымен бірлесе шешу жолдарын қарастыру маңызды екенін атап өтті.

Облыс прокурорының аға көмекшісі Алмагүл Исмағұлованың мәлімдеуінше, педофилдің жымысқы әрекетіне қатысты 2010 жылы 12  дерек тіркелсе, 2015 жылы 75 жағдай орын алған. Биылғы үш айда 18 дерек тіркелді. Облыстық ІІД-ның профилактикалық есебіне былтырдан бастап 49 күдікті алынған. Өкінішке орай, бұл қиянатты жасауға дәті жете-тіндердің 60 пайызы жәбірленушінің тума-туыстарынан, таныстарынан болады екен. Сол себепті «жабулы қазан жабулы күйінде» қалып жатқан жайт жетерлік. БҚО кәмелеттік жасқа толмағандар істері бойынша мамандандырылған ауданаралық сотының төрайымы Фарида Құрманованың айтуынша, өткен жылы екі қылмыстық іс қаралып, кінәлілер бас бостандығынан айырылған.

Жиында ЮНИСЕФ БҰҰ балалар қорының ұлттық консультанты, психология ғылымдарының кандидаты, профессор Ирина Мацкевич, ҚР ІІМ қоғамдық кеңесінің төрағасы, ҚазМЗУ-дың қылмыстық-процестік зерттеулер мен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды ғылыми-зерттеу институтының директоры Марат Қоғамов, ЮНИСЕФ жобасының координаторы, Ақтау қаласындағы “Мейірім” орталығының директоры Александр Мух баяндама жасады.

Қазақстанда жәбірленуші немесе қылмысқа куәгер балаларды қамқорлыққа алып, психологиялық тұрғыда қолдау және оңалту жұмыстарын жүргізетін пилоттық орталықтар Өскемен, Қызылорда, Ақтау қалаларында ғана бар.

Елімізде кәмелетке толмағандардың жыныстық зорлық-зомбылыққа ұшырауына қатысты қылмыс былтырғы көрсеткішке қарағанда 1,1 пайызға артқан, яғни биыл 356 деректі құрап отыр. Бас прокуратураның аға прокуроры Ерлан Жанпейісов соңғы бес жылда аталған қылмыстың көбейіп отырғанына тоқталды. Балалар құқығын қорғау үшін про-филактикалық шараларға көңіл бөлінуде. Сонымен қатар педофилдерге жазаны  қатаңдату қарастырылуда. Мәселен, Қазақстанда 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап химиялық кастрацияны (әтек қылу) қолдану енгізілмек. Бұл үшін Германия, Польша мемлекеттерінің тәжірибесі зерттелу үстінде. Облыстық денсаулық сақтау басқармасы басшысының орынбасары Нұржамал Жұмағұлова бойжеткендер арасында ерте жүкті болу мәселесі алаңдататынын, жасөспірімдер тәрбиесіне қоғам боп назар аудару қажеттігін мәлімдеді.

Конференцияда күн тәртібінде көтерілген мәселеге қатысты көп мысалдар келтірілді. Қазіргі уақыта азғындыққа итермелейтін себептердің бірі — интернетте таралған порноөнімдерге тыйым салу күрмеулі түйін ретінде қалып отыр. Сонымен қатар кәмелеттік жасқа толмағандарға қиянат жасалғаны жөнінде БАҚ бетінде лезде таралып үлгеріп, жәбірленушілердің жан дүниесіне айтарлықтай соққы болып тиіп жатқан оқиғалар да жетерлік. Бұған кей журналистердің жауапсыздығы, немқұрайдылығы себеп болып отырғаны жасырын емес. Ал педофилдің торына түскен жасөспірімнің қоғамға деген өшпенділік түйсігі оянып, кейін сол қылмысты өзі жасауы мүмкін. Қазір ата-аналардың балаларын көшеге қараусыз жіберетіні қылмыскерлер үшін оңтайлы сәт тудырып отыр. Мамандар педофилдіктің психологиялық тұрғыда аурудың бір түрі екенін айтады.  Десек те, беттің арын белге түйгендердің ісін ешқашан ақтауға болмайды. Осындай қорытынды жасаған конференцияға қатысушылар өз ұсыныс-пікірлерін ортақ ой алаңында талқылады.

Нұртай  ТЕКЕБАЕВ,

«Орал өңірі»

Ұлы Отан соғысының және ішкі істер органдарының ардагері, доғарыстағы полковник Семен Данилин биыл 102 жасқа толмақшы. Ғасырдан аса өмір сүріп отырған ақсақал әлі де тың. Ол қаламыздағы №5517 әскери бөліміне барып, әскери-патриоттық бағыттағы шараларға белсенді түрде қатысып жүр.

Семен Данилин 1914 жылы Курск губерниясының Мовица ауылында дүниеге келді. Ол өмір есігін ашқан уақытта Бірінші дүниежүзілік соғыс жүріп жатқан болатын. «Бұл соғыстың кесірінен біз бақытты балалық шақ дегенді білмей өстік, — дейді Семен Акимович. — Әкем майданға алынды. Анамның айтуынша, ол өзінің соғыстан оралмайтынын сезгендей, қоштасып тұрып біздерді, яғни анамды, ағамды және мені Құдайға аманаттапты. Майдан даласынан жеткен әрбір хатында амандық-саулық сұрасқаннан кейін міндетті түрде анама «Балаларыма дұрыстап қара» деп жазатын. Сөйтіп жүргенімізде, әкемнен «қара қағаз» келген. Мен сәбимін ғой. Ол кездер жөнді есімде жоқ. Анам әкеміз майдан даласынан аман-есен оралады деп жүрсе керек. Бірақ адамның ойлағаны бола бере ме. Жайсыз хабар анамыз үшін ауыр соққы болды. Бізді асыраймын деп уақытпен санаспастан еңбек етіп жүрген ол бір күні ауырып жатып қалды. Көп кешікпей көз жұмды. Ажары мейірім шуағымен нұрланып тұратын еңбекқор анамның бет-жүзі әлі де көз алдымда».

Тұл жетім болып қалған Данилиндерді атасы мен әжесі қамқорлықтарына алады. Ағайынды балалар ауылдағы бастауыш білім ұясын бітірген соң, аудан орталығындағы орта мектепке ауысты.

Семеннің білім нәрімен сусындауға деген ынта-жігері ерекше-тұғын. Ауа райының қолайсыздығына, тұрмыс жағдайының қиындығына қарамастан, ауылдан сегіз шақырым қашықтықта орналасқан көрші ауылдағы мектепке қуана-қуана баратын. Сөйтіп, жетіжылдықты жақсы тәмамдап, Курск облысындағы Льгов педагогикалық техникумына оқуға түсті. Студент болсам екен деген арманы орындалды.

Дипломын алғаннан кейін ауыл мектебінде еңбек жолын бастап, тарих пәнінен сабақ берді. Көп кешікпей Аня есімді бойжеткенмен танысып, екеуі бір-бірін ұнатып, артынан отбасын құрды. 1939 жылы тұңғыш қызы Галя дүниеге келді. Жастар жарқын болашақпен байланыстырып өз жоспарларын құрып, бақытты өмір кеше бастаған сәтте Екінші дүниежүзілік соғыс басталды. «Құдай атасына бергенді ботасына береді» деген рас екен. Әкесі секілді ол да әскер қатарына шақырылды. Отбасын Құдайға аманаттап соғысқа аттанды.

— Мені майданға ауыл болып шығарып салды. Ақсақалдар «Нағыз ер ел басына күн туған сәтте жауға қасқайып қарсы тұрады, біз саған сенеміз» деп үміт артса, арасында өзім сабақ берген оқушыларым бар ауыл балалары фашистерден атасы мен әкесі, ағасы мен туысы үшін кек алуымды сұрады. Ал әйелім болса, қатты толқып, көзі жасаурап тұрып жауды жеңіп, елге аман-есен оралуыма тілек білдірді. Міне, осындай аманаттарды арқалап ауылдан ұзадым, — деп еске алады Семен Акимович.

Оны бірден майдан даласына жіберген жоқ. Әуелі Брянск әскери-саяси училищесіне жолданды. Аталмыш оқу орнын тәмамдап, лейтенант шенін алған Данилин өзінің әскери жолын Днепропетровск миномет полкінен бастады. Батарея командирінің орынбасары-саяси жетекшісі болды.

Ол Сталинградты қорғаушылардың бірі болғанын мақтанышпен айтады. «Сталинград Кеңес одағы үшін стратегиялық маңызы жоғары қала болды, — дейді ол. — Себебі сол жылдары негізінен Кавказдан алынатын елге қажет мұнай орталыққа Еділ өзені арқылы тасымалданып, осы шаһарға келетін. Аталмыш өзенмен Дон өңірінен астық және өзге де ауыл шаруашылығы өнімдері жеткізілетін. Мұны жау да білді. Кеңес әскери техникасына қажет жанар-жағармайдың, өндіріске керек шикізаттың көзін жабу үшін, жауынгерлерге, орыс халқына азық-түлік тапшылығын орнату үшін немістер негізгі күштерін осында бағыттады. Бомба атаулысы жаңбырдай жауды. Бірақ кеңес әскері, сталинградтықтар айрықша қайсарлық танытты. Бірде Жоғары қолбасшылық тарапынан марапатқа ие болған кезде қазақстандық, оралдық Александр Қалиев деген азаматпен таныстым. Қазталов ауданының тумасы болып табылатын ол да мен секілді «Қызыл Жұлдыз» орденімен марапатталды. Екеуміз де жаудың танкілерін жарып, немістердің шабуылын тойтаруға үлестерімізді қосқан екенбіз. Бұл алғашқы марапатым болатын. Біздің ерлігіміз жөнінде жергілікті газетте мақала жарияланды. Осылайша тұңғыш рет газетке шықтым. Осы жерде тағы бір қызық жайтты айтып кеткім келеді. «Қызыл Жұлдыз» ордені мені өлімнен құтқарып қалды.

Яғни өзімнің туған жерім Курск облысын азат ету үшін болған шайқастың бірінде жаудың оғы өңірімдегі орденге дәл тимесі бар ма. Міне, сол үшін бұл награданың мен үшін маңызы зор».

Кейіпкеріміз сондай-ақ Украина, Белоруссия, Польшаны азат еткен шайқастарға қатысып, көптеген орден-медальға ие болды. Жеңіс күнін майдандастарымен бірге Кенигсбергте тойлады.

Ұлы Жеңіске зайыбы Анна да айтарлықтай үлесін қосқан. Ері секілді ол да жауға қарсы соғысты. Тек қолына қару алып, ашық түрде шайқасқан жоқ, астыртын әрекет етті. Нақтылап айтсақ, соғыстың алғашқы жылдарында Курск облысы жаудың қолына өткені белгілі. Сол кезде партизандармен тығыз байланыс орнатты. Немістердің «мұрнының астында» жүріп ормандағы партизандарға азық-түлік апарып, олардан алған антифашистік үгіт парақтарын тұрғындарға таратты. Партизандарға көмек берген жандардың көз алдында дарға тартылып жатқанына қарамастан, астыртын әрекетін жалғастыра берді. Міне, сол ерлігі үшін ол соғыстан кейін «Маршал Жуков» медалімен марапатталды.

Соғыстан кейін Данилиндер Қазақстанға қоныс аударды. Семен Акимович Алматыда, соңынан Қарағандыда ішкі әскер құрамында қызмет етіп, 1969 жылы доғарысқа шыққан. Зайыбы Анна Павловнамен бірге үш қыз тәрбиелеп өсірді. Күйеу балаларының бәрі – әскери қызметкер.

— Біз еңбекке ерте араластық, сол еңбек бізді шыңдады, содан берекет көрдік. Елбасының еңбек адамын құрметтеу, оның қоғамдағы мәртебесін арттыру жөніндегі сөздері ұнайды. Жалпы, жанаяр болмаған дұрыс. Барға шүкір деп, әрбір атқан таңды қуанышпен қарсы алсаң, болашаққа сеніммен қарасаң, салауатты өмір салтын ұстансаң, өзіңнің атқарып жүрген қызметің бойыңа ләззат сыйласа, қиналған сәттерде көмек қолын созар, жаныңа жақын адамдарың болса, сен бақыттысың. Ал бақыт ұзақ өмір сүруге мүмкіндік береді, — дейді Семен Акимович.

Сәкен МҰРАТҰЛЫ,

«Орал өңірі»

Облыстық  қазақ драма театрында Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл толуына орай ретро-концерт өтті. «Тәуелсіздікке тарту» атты шарада облыс әкімінің эстрадалық-симфониялық оркестрі танымал әндер мен әуендерді орындап, көрермендерін қуантты.

2010 жылы құрылып, қырық кәсіби маманнан жасақталған оркестрдің жетекшісі – Александр Шевелев, ал дирижері – Асхат Хасанов. Шара  барысында әншілер Қанатқали Қожақов, Мұрат Әмірханов, Айбар Қайырханов, Жаңылсын Хасанова қос тілде ретро әндерді шебер орындап берді. Ал жас өнерпаз Қадырболат Едіровтің танымал италиян әншісі және актері Адриано Челентаноның «Өзіміз» әнін сол тілде шырқағанына тыңдармандар ұзақ қол соқты.

Концерт соңында облыс әкімі Алтай Көлгіновтің атынан өнерпаздарға ықылас гүлі ұсынылды.

Серік  ІЗБАСАРҰЛЫ

Суретті түсірген М. ДОСЫМОВ

Өңірімізге ат басын тіреген бокстан олимпиада чемпионы, Вела Баркер кубогының иегері Серік Сәпиев «Орал» спорт кешенінде облысымыздың жас боксшыларымен кездесіп, шеберлік дәрісін өткізді.

Олимпиада чемпионы облыстық балалар және жасөспірімдер бокс спорт мектебінің жас спортшыларымен өткен кездесуде олармен бірге жаттығу жасап, өзінің кейбір әдіс-тәсілдерімен бөлісті. Кездесу барысында жастарға салауатты өмір салтын ұстанып, спортпен жиі шұғылдануға, үлкен жеңістерге жетіп, көк туымызды биікте  желбіретулеріне тілегін білдірді.

– Орал қаласында өткелі отырған велошеруге қатысу үшін өңір басшыларының шақыртуымен арнайы келдім. Батыс өңірінде бұдан бұрын да болған едім. Жылы шыраймен қарсылап жатыр. Осы сапар барысында облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы, белгілі боксшы әрі досым Азамат Бауыржанұлының өтінішімен бүгін бокс спортына ден қойған жас жеткіншектермен кездесіп, шеберлік дәрісін өткізудемін. Егемен еліміздің ертеңгі ұрпағы дені сау, білімді де білікті болып өсуі үшін спорттың алар орны ерекше. Сондықтан барша қазақстандықтарды спортты жандарына серік етуге шақырамын,  — деді Серік Сәпиев.

Өз тілшіміз