Егін ору науқаны  аяқталуға  жақын. Сары даланың төсіндегі қызу  еңбек  осы  күні  қарқынды жүріп жатыр.  Астықты  қамбаға құйып, майлы дақылдарды  жинауды  аяқтап  жатқан,  күздік бидайды егіп  тастаған  диқандардың  жұмысымен  танысу  мақсатында  бейсенбіде  облыс әкімі  Алтай  Көлгінов  Зеленов  ауданында  болды.

Өңірге танымал кәсіпкер Бейбіт Асанов жетекшілік ететін «Асан Ауыл» ЖШС-ның егіс алқабындағы жұмыс барысымен танысқан өңір басшысы шаруашылықтың осы күнге дейін атқарған жұмыстарына оң бағасын берді.

Қарамағындағы 10 мың гектар жердің 1000 гектарына күздік, 3000 гектарына жаздық бидай, 2100 гектарына күнбағыс еккен шаруа күнбағыстан басқа барлық өнімді жинап алған. Жаздық дақылдар гектарынан 7 центнерден өнім берген. Шығымның аздығы биылғы қуаңшылықтың кесірінен болған. Дала жұмыстарын аяқтай келген шаруа қожалығының жұмысшылары қалған 500 гектардағы күнбағысты жинау үстінде. Бүгінде алынған бидай өнімі  «Аққайнар» ЖШС-на тапсырылған.

Ал күнбағыс өнімін өңіріміздегі «Теректі май» комбинаты мен Ақтөбе қаласының шаруалары сатып алу туралы ұсынысын жасаған.

Шаруашылық басшысы Бейбіт Асанов мемлекет шаруаларды жақсы қолдап отырғандығын айтты. Үкімет тарапынан берілетін демеуқаржыларды  алып  жүр.

Биылғы дала жұмысына көңілі толатынын жеткізген өңір басшысы берекені жерден тапқан диқандарды мазалаған сұрақтарға жауап берді.

– Елбасы биылғы Жолдауында ауыл шаруашылығы саласына қосымша 300 млрд. теңге бөлінетінін айтты. Соған байланысты тек мал шаруашылығы емес, егін шаруашылығын да дамыту керекпіз. Бүгін шаруаларға не нәрсе қажет екенін анықтап білсек, соған сәйкес қаражат сұрай аламыз, – деген Алтай Сейдірұлы күздік дақыл егетін жер көлемін ұлғайтуды тапсырды.

Егін ғана емес, мал азығын дайындауды жақсы жолға қойған «Асан Ауыл» ЖШС-ның базасына бас сұққан облыс әкімі шөп сақтаудың технологиясымен танысып, күнбағыс және басқа да өнім сақтайтын шағын элеваторға құйылып жатқан шемекінің де сапасын бағамдады. Серіктестіктегі жұмысшылармен де тілдесті.

«Комбайн тізгіндеп, тракторлардың техникалық жағдайына жауап беретін жұмысшылардың еңбегін бағалауымыз керек. Өйткені дала жұмысының барлық машақаты осы кісілердің мойнында», – деді Алтай Сейдірұлы.

Зеленов аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы Ерікқали Бисақаевтың айтуынша, биыл аудан шаруалары 230 мың гектар алқапқа егін еккен. Оның 41 мың гектары күздік, 147 мың гектары жаздық бидай, 26 мың гектары майлы дақыл. 3,5 мың гектар бақша және 47 мың гектар жерді мал азығы алып жатыр. Барлық дақылды жинап болған шаруалар орылып жатқан майлы дақылдарды «Теректі май» зауытына тапсыруды көздеп отыр. Күнбағыстың шығымы да  жақсы. Былтыр гектарынан 8 центнерден өнім берген болса, биыл 10 центнерді  құрап  отыр.

Түгелбай   БИСЕН,

Зеленов   ауданы

Жыл-он екі айда журналистер қауымы мен газет оқырмандарының тағатсыздана күтетін екі кездесуі бар. Ол баспасөзге жазылу науқаны басталар шақ – көктем мен қара күзде журналистер дүркірей атқа қонып, аудандарға, ауылдарға аттанады. Газетті оқитын, оны ылғи да «бір жақыны келердей күтіп жүретін» жанашыр оқырмандармен айқұшақ болып кездесетін мұндай сәттерді журналистер де асыға күтеді. Ондай жүздесулерде оқырмандар өздерінің ойларын ортаға салады, «Шіркін, осыны жазса…» деп мазалап жүрген ауылдың мәселелерін көтереді.  «Қаны сорғалаған» тың тақырыптарды көзінен тізіп береді, талап-тілектерін, ұсыныстарын жасырмайды. Бүкпесіз сырласатын кездесуде қызды-қыздымен кейбір мақалаларға сын да айтылады. Несін айтасыз, бір керемет кездесу болады. Сондай-ақ сәтті шыққан мақалаларға әйелі ұл тапқандай қуанатын оқырман ондай-ондай кездесулерде ақжарма қуаныштарын жасырып қалмайды. Журналистерге берері мол осындай олжалы кездесулер жақында бес ауданда оздырылды.

Тек бұл жолы ол бұрынғы жылдардағыдан бөлек өзгеше бедермен, соны үлгімен өтті. Бұрын бір-екі тілші барып қана кездесу өткізетін. Бұл жолы ауылдағы оқырмандарымен жүздесуге қос газет – «Орал өңірі» мен «Приуральені» қанатының астына алған «Жайық Пресс» медиахолдингінің бас директоры Рауан Сәбитов бастаған топ аттанды. «Рухани жаңғыру» бағдарла-масының басым бағыттарын насихаттау мақсатында «Туған жер» этномәдени жобасы аясында аудандарға аттанған топтың ішінде қос газеттің бас редакторлары Бауыржан Ғұбайдуллин, Роза Сыйықова мен тілшілер болды. Осы жолғы кездесулердің бұрынғылардан тағы бір ерекшелігі – Ғ. Құрманғалиев атындағы облыстық филармонияның өнерпаздары журналистермен бірге жүрді. Газет оқырмандары күндіз журналистермен кездесіп, ақжарма әңгіменің тиегін ағытса, кешінде күміс көмей әншілердің әні мен жырын тыңдап бір жасады. Көрікті кештің өн бойына газетке жанашырлық танытып жүрген кәсіпкерлерді, пошта қызметкерлерін, түрлі қызмет иелерін, мекеме басшыларын сахнаға шығарып, марапаттау салтанатына енгізіліп, жиналғандардың жанын сүйсінтті. Ақ қағазға арманын төгіп, қауырсын қаламды серік еткен, жазғандары аудандық газеттерде жиі жарияланып жүрген  жас талаптарға  дүйім жұрттың алдында, сахнаның төрінде  аудандық газеттердің «Жас тілшісі» куәліктері тапсырылғаны да айта жүрер жаңалық болды. Өңдері қуаныштан бал-бұл жайнаған олардың арасында сол сәтте бәлки, «Орал өңірі» газетінің болашақ журналистері де тұрған шығар?! Ат арытып, алыс аудандарға аттанған үлкен топтың ең басты мақсаты – «Рухани жаңғыру» бағдарламасының басым бағыттарын насихаттау мақсатында  «Туған жер» этномәдени жобасы аясында бұқарамен, оқырмандарымызбен  кездесіп, келелі әңгіме өткізу еді. Бес ауданды бетке ұстап, суыт аттанған сапарға тағы бір сойылдай себеп – газетке жазылуға шақыру және сол газеттің алдағы нөмірлерін қайтсек оқылымды, тартымды етеміз, бұған оқырмандарымыз қандай ой қосады деген сұраққа жауап іздеу болды.

Осы жүздесулердің тағы бір  мұраты – орта мектептердің 7-11-сынып  оқушылары арасынан жазуға бейімі бар, болашақта «журналист болсам» деген арманның ақ қанатында жүргендердің арасынан жүйріктерін таңдау еді. «Ғажайып өлке» тақырыбында өзінің туған жері, туған ауылы туралы тақырыпта қалам тербеген олардың ең үздік шыққан үшеуіне жас тілшілердің облыстық «Өрімтал» фестиваліне  жолдама  беріледі.

Былайша айтқанда, баспасөзге жазылуға үндеу бар, оқырманда-рымыздың назын тыңдау бар, «Рухани жаңғыру» бағдарламасын насихаттау бар және болашақ журналистерді құлыншақ кезінде көз қырына алып, «құлағына ен салу» бар, бұл кездесулердің салмағы жеңіл болмағанын оқырмандарымыздың өздері де бағамдап отырған шығар… Мұнымен де іс бітпейді. «Апама да барайын, тайлағымды да үйретейін» деген, осы сапар облыстың он екі ауданының аудандық үнқағаздарының редакторлары Қазталовта басқосты. Жай жиналған жоқ, «Жайық Пресс» медиахолдингі жанынан құрылған бас редакторлар клубының көшпелі жиынының алғашқы отырысын өткізді. Онда аудандық газеттердің редакторлары бүгінгі таңдағы үнқағаздардың жай-күйін, келешегін, өңірлік журналистиканың жетістіктері мен қордаланған мәселелерін ортаға салып, «шерлерін» тарқатты. Алдағы күндерде «Оқырмандар нобайын көбейте түсу үшін газетте қандай мәселелерді көтеру керек? Оны оқырманның таңдайына татитындай етіп беру үшін не істеу керек?» деген бағыттарда  ойларын ортаға салды. Көшпелі жиынға «Ана тілі» газетінің бас редакторы, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты, ақын-журналист Жанарбек Әшімжан арнайы шақырылған еді. Алматыдан ат арытып, әдейі келген ол облыс журналистерінің бұл шараларына «оқырманға да, газетке де пайдасы шаш етектен, тосын бастама» деп шын қуанды. Қуанып жүріп, облыстың төрт бұрышынан Қазталовта тоқайласқан журналистерге  шеберлік  сыныбын  өткізді.

*  *  *

Алдын ала айтсақ, бұған дейін газетімізде осы сапарлар туралы есеп-материалдарда жарияланғанындай, кездесулер өз дәрежесінде өтті. Көңілден шықты. Аудандардың қай-қайсысы да журналистерді хош алып, халықпен жүздесулеріне барлық жағдайды жасады, кездесулерді кемеліне келтіріп өткізуге мүмкіндіктің бәрін туғызды. Ол үшін Қазталовтың, Жәнібектің, Бөкей ордасының, Жаңақаланың, Ақжайықтың әкімдіктеріне мың  да  бір  рақмет!

Газет тілшілері ауылдағы оқырмандарымен кездескенде олар қандай мәселелерді көтерді, нендей талап-тілектер, сын-ескертпелер айтылды, оларды алаңдататын, мазалайтын жағдайлар бар ма? Енді солардың ең бастыларына тоқталып өтсек…

*  *  *

Қашанда газетті «ежіктеп оқып» отыратын патша көңіл оқырман жанашырлықпен «тарихи деректерге мұқият болайықшы» дегені көңілдің төріне қонақтады. Қазталовтық оқырманымыз, Қошанкөл ауылдық ақсақалдар алқасының төрағасы Меңдіхан Халықұлы «Кей басылымдарда Махамбет пен Исатай көтерілісіне қатысты кейбір деректерде ағат мәліметтер кетіп жатады. Соларды түзетіп, туралап беріп отыру керек. Қазталовтың тарихы 200 жылдан асады. Келер ұрпаққа соны осы қазірден жазып кетпесек, кейін кеш болуы мүмкін. Өткен ғасырдың 50-жылдарында ғалымдардың мұқият зерттеуімен мақұлданған «Еділбай сорын» балшықпен емдейтін сауықтыру орнына айналдырып, халықтың игілігіне пайдалануға беру мәселесі әлі шешілген жоқ. Осыны облыстық, аудандық басылымдар жазып, тиісті орындардың назарын аудару керек» деген ұсынысына Қайыңды ауылдық округінің ақсақалдар алқасының төрағасы Мұнайдар Карин де қосылып, ол сорды бала кезінен білетіндігін, балшығы жел-құздан жабысатын сан сырқатқа мың да бір ем екенін баяндады. Қазталовтық қариялар «Халықтық банктің» аудандық бөлімшесін ашу жайын журналистер қаузаса, сең қозғалар ма еді деген армандарын айтты.

Ардагер ұстаз Гүлжиян Исмағұлова мектеп жасындағы балалардың, жастардың кітап, газет оқымайтындықтарына қынжылды. Діни сауаттылықты арттыратын мақалалар көбірек жарияланып тұрса дейді.

Газетіміздің белсенді авторларының бірі, аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Уәлиолла Әбішевтің есімі оқырмандарымызға көптен таныс. Нені жазса да елдің, халықтың қамын ойлап қалам тербейтін ағамыз тұщымды ойларын бұл жолы да бүгіп қалмады. – «Орал өңірі» ауыл шаруашылығы тақырыбын үнемі жазып келеді. Біздің ауданның күн-көріс көзі – мал шаруашылығы. Осы төңіректе жүргендер жайлы жиі жазып тұрса, бүгінде мал бағудан қашатын жастарымызға бәлки, ой салар… Малдан өнетін өнімдерді өңдеуге бет бұра алмай келеміз. Осы төңіректен неге жазбасқа? Дерек-дәйегі  елең еткізетін қызық-қызық мақалалар іздеп отырамыз, күтіп отырамыз. Тарихи құжаттарды терең қазып, іздесе, зерттесе, журналистер талай дүниелердің үстінен түсетіні кәміл.

Ардагер ағамыз Болат Бекешевті аудандағы су мәселесі толғандырады. – Дүниеде шексіз ештеңе жоқ, бүгінгідей ысырапшылдығымыздан арылмасақ, болашақта қиын болуы мүмкін. Ауылдарға қарата болашағы бар, болашағы жоқ деген сөздер жиі айтылатын болды. Қазақтың жаны ауылда, сондықтан қазір бар ауылдарды сақтап қалмасақ болмайды. Қайтыс болған адамды жер қойнына беру дәстүрін де әркім әрқалайша атқаратын жағдайлар (мәйітті екі күн ұстап, үшінші күні жер қойнына беру) кездесіп қалады. Садақа ысырапшылдыққа айналып барады. Мұндай жағдайларды газет арқылы көпшілікті қозғап, бір ізге түсірмесе болмайды, сондықтан осыларды неге жазбасқа?..

*  *  *

Жәнібек ауданында аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Аманкелді Уәлиев журналистерді құшақ жая қарсы алды. Бұған дейін аудан әкімі Азамат Сафималиев «Жайық Пресс» медиахолдингінің бас директоры Рауан Сәбитов бастап келген журналистерді арнайы қабылдаған еді. Содан соң журналистер үш топқа бөлініп, оқырмандармен кездесулерге кірісті. Біздің еншімізге ауданның ардагерлері бұйырды. 1871 ардагердің басын қосқан кеңестің (888 қария аудан орталығында тұрады) өз үйі, яғни сыңғырлап тұрған дағарадай ғимараты бар. «Қарияларға басы байлы берілген мұндай ғимарат облыстың өзге аудандарында жоқ» деп ақсақал ағалар, ақ самайлы әжелер бізге мақтаныштарын жасырмады. Олары шындық. Бірнеше бөлмеден тұратын орталықтың іші де, сырты да сыңғырлап тұр. Мұнда ақсақалдар бос уақыттарында бас қосып, ауданға, халыққа, жастарға қайтсек шапағатымызды тигіземіз деп ақылдасып отырады екен. Жәнібектің жасампаздана түсуіне барлық ғұмыры мен күш-жігерлерін арнаған осынау аталар мен әжелер  ауданның шаруажайына, бүгіні мен болашағына шау тартқан бүгінгі шақтарында да бей-жай қарай алмайды екен. Оның мәдени-рухани өміріне, жас ұрпақ тәрбиесіне  белсене араласады. «Ақсақалдарымыз алаңсыз бас қосып жүрсін» деп ауданның атқа- мінерлері де осынау баспананы қариялардың меншігіне басы-байлы берген. Шахмат, дойбы, бильярд ойнайтын бөлме дейсіз бе, қарттарды дәрігерлік тексеруден өткізіп тұратын арнайы кабинет дейсіз бе, бәрі бар. Аманкелді ағамыз ауданның тарихынан сыр шертетін түрлі құжаттарды, фотосуреттерді «қыздың жиған жүгіндей» етіп жұтындырып қойыпты. Ауданның, оған қарайтын ауылдардың өткен күндерінен бір мәлімет іздесеңіз, осы ардагерлер үйінен тауып қалуыңыз ғажап емес. Ардагерлер көршілес жатқан Волгоградқа, Палласовкаға жиі барып тұрады, осындай орталықтары болғасын оларды  да «ұялмай» өздеріне қонаққа шақырады екен. Содан да болар, көршілер қариялардың жиі қонағы.

Осынау ардагерлер үйінде ақсақалдар мен әжелер «Орал өңірі» газетінің журналистерімен емен-жарқын жүздесті. Оның тізгінін «Жайық Пресс» медиахолдингінің бас директоры Рауан Сәбитов қағып, қариялар шырайлы әңгіменің көрігін қыздырды. Әуелі Аманкелді ағамыз «Бір топ болып келгендеріңізге қуанып жатырмыз. Осылай жиі келіп тұрсаңдаршы?! Қарым-қатынасымыз, барыс-келісіміз жақсара бергей, жазар көбейгей…» деп ағынан жарылды. Одан әрі ардагер ұстаз Қабаш Жүнісов сөз алды: – «Орал өңірін» 1970 жылдан бері үзбей оқып келемін. Қырық жыл мектепте мұғалім болдым. Сондықтан мені бала тәрбиесі өте қатты алаңдатады. Менің айтарым, газет жас ұрпақ тәрбиесін нөмір сайын жазып отырса да артықтық етпейді. Білім керек, бірақ тәрбиелік тәртіп болмаса, бәрі бос болып шығады. 1-5-сынып  аралығындағы, 5-11-сынып арасындағы оқушыларға, студенттерге қандай тәрбие беру керек, соған көңіл бөлмейміз. Адамның санасы ақшадан, дәулеттен, байлықтан биік тұруы керек қой. Осыларды жазсаңдаршы?.. Ал, соңғы кезде газеттеріңіздің бет-ажары (безендірілуі деп түсініңіз. Ред.) жақсарып, мазмұнды, оқылымды материалдар көбейе түсті. Ылайым солай бола берсін. Қаладағы, аудандардағы жиналыстарды көп бересіңдер… Оның орнына ауылдардан жазылған мақалалар көп болса… Журналистік зерттеу, саралау мақалалар жиі-жиі жарияланса… Жас отбасылар жайлы журналистер көбірек қалам тербесе, ол бәлки, бүгін үйленіп, ертең айырылысатындарға тосқауыл болар ма еді…

Ардагер ұстаз Меңсұлу Жұмақұлова өз сөзінде ел Президентінің алдағы жылды «Жастар жылы» деп жариялауына орай жастар туралы көбірек жазуды журналистерге мұқияттады. Зейнеткер Самиға Қайырова жастарды бала күнінен еңбекке тәрбиелеу керектігін тілге тиек етті. – Біз балаларымызды 16 жасқа дейін кәмелетке толмаған деп үбектейміз. Ал 16-дан кейін ол баламыз жұмыс істей ме, нағыз жалқау болып шығады. Сондықтан балаларды жас күнінен еңбекке баулыған жөн. Ауылдағылар малымен күн көріп отыр. Бірақ бара-бара мал жаятын жерлер азайып, осы күнімізге зар болып қалуымыз мүмкін. Осы жа-ғын да газет жаза түссе?..

Айтқалиев Мұса ақсақал газет-тің апталап кешігіп келетіндігіне реніш білдірді.

*  *  *

Журналистер бес ауданды көктей өткен сапарлары кезінде уақыттан ұтылмау үшін құс ұйқылы күйге көшті. Күндіз оқырмандармен кездесіп, түнде кезекті ауданға «жетіп жығылуға» тырысты. Түнделетіп түс қашқанда қасиетті Орданың құмына табан тиді. Ертесіне үш топқа бөлінген журналистер оқырмандармен кездесті. Біз өзіміз кездескен, көрген, естіген жайдан хабардар етпекпіз. Амантай Хамзин ағамыз біз үшін «өзіміз» болып есептеледі. Өйткені ол саналы шақтары мен ғұмырын журналистикаға арнаған ардагер. Дегенмен ағамыз назын да жасырмады. Аты аңызға айналған, Орда үшін орны бөлек ұстаз Ахметфайыз Тажетдинов туралы мақаласы «Орал өңірінің» қоржынында «сүрленіп» жатқанына біраз болыпты. Өлкетану жайлы жаза түскенімізді қалады. Мөлдіретіп жазатын көркем очерктер көзден бұл-бұл ұшқандай. Сілтегенін сілейтіп салатын фельетондар қайда? Журналист ағамыз ізін басқан інілерін осылайша қайрады, жігерлерін жаныды. Сынын құп алдық.

«Орал өңірін» оқымаса, көңілі көншімейтін ардагер ұстаз Ноқаш Қадымов Амантай ағамыздан да «асып түсті». Газеттің әр санын жібермей оқитындығын аңғартқан  кешегі мұғалім ағамыз «Қыздырып жазыңыздар, жұмыс істемейтін әкімдерге тигізіп жазыңыздар» деп ықтияттады. Көкейкесті мәселелерді тайға таңба басқандай жазған жөн! Сын материалдарды топтап беріп отыру үшін арнайы бет ашуды ұсынды. Ағамыздың айтқаны жанымызға жағып бара жатты. Көршілес Жәнібекте екі базар жұмыс істеп, жергілікті өнімдерін саудалап жатады, Ордада базары түскір бар-ау, бірақ онда жергілікті өнім неге сатылмайды? Қаладан әкелінген өнімдерді сататыны қалай? Өз өніміміз қайда? Ең аяғы ет сататын дүкен жоқ… Табиғи азық-түліктерді тұтынбағасын адамдар, әсіресе, балалар арасында аурулар көбейіп барады. Осыларды жиі-жиі жазып тұрсаңдаршы?..

Дәрігер Нәсіп Нүркенова ауылдастарының денсаулығына қатты алаңдайтынын жасырмады. Газетте «денсаулық бұрышын», «дәрігерлік кеңесті» беріп тұрса, онда түрлі ауру-сырқаттарға сұрақ-жауап түрінде жауап қайтарылса дейді. Аурулардың статистикалық мәліметін де жариялап тұрған жөн сияқты. Жастар, балалар арасында семіздік, артық салмақ белең алып барады. Сол жастардан  «Үйлеріңізде сүт, айран, ірімшік, қаймақ тұтынасыңдар ма?» деп сұрасақ, үндемейді. Бау-бақша өсірмейді, демек, көкөністі қорек етпейді. Бұдан келіп, дұрыс тамақтанбайды деген мәселе шығады. Жастар арасында арақ, темекіге әуестік басым. Спортпен шұғылданбайды. Бала жүгіріп, секіріп ойнамағасын ұйықтағанда өсу, жетілу гармоны дұрыс бөлінбейді.

Телефон мен интернет жастардың жауына айналып барады. Үл-кендердің арасында жүрек-қан тамырлары көбейе түскен. Қант диабетіне шалдығу аудан бойынша жыл санап артқан. Аудан бойынша 186 адам осы сырқатпен есепке алынды. Бұл өте көп. Денсаулық мәселесін өткір әрі тұрақ-ты  жазыңқыраңдар.

Ұстаз Сәрсенбай Қуанышалиевтің журналистермен кездесудегі жанайқайы да жайдан-жай емес. – Бұрын қазақ отбасында алды 10, соңы 4-5 баладан болушы еді. Қазір әрі кетсе, 3-4 құрсақ көтерсе, соңы 1-2 перзентпен шектеледі. Ал, сол 1-2 көкені қалай тәрбиелеп жүрміз? Оларды ешкімнен кем қылмаймыз деп асыра сілтеп жүрген жоқпыз ба? Меніңше, артықтау кетіп жүрген тұсымыз көп. Мектепке барар-бармасында құны 60-70 мың теңге тұратын ұялы телефон сыйлаймыз. Бала телефонды үйреніп алғасын, таңның атысы, күннің батысы соның «тұтқынына» айналады. Күніне 8-10 сағат бойы соған телміргесін, әбден сілесі қатып, төсекке құлайды. Таза ауаға шықпағасын, ойнамағасын, денсаулығын жастай құртпай ма? Бұл туралы айтудай айтылып, жазудай жазылып жатыр. Бірақ оған мән беріп жатқан қазақ жоқ! Интернет жастарымыздың тілін тонап, ақыл-есін жаулап, ойлау, пікірлесу, өз ойын әдемі жеткізу, өз бетімен іздену қабілетінен айырып барады.

Мұның «жемісін» тіпті, арнаулы оқу орындарын бітірген жас мамандардың арасынан да кездестіре бастадық. Өз өмірбаянын қағазға өрнектей алмайтын, бір мекемеден екіншісіне қатынас қағазын жатық етіп жаза алмайтын оларды мен интернеттің «құрбандары» санаймын. Қысқасы, әр нәрсенің байыбына бас қатырмайтын, терең ойланып, дұрыс шешім қабылдай алмайтын, шет елдің бейәдеп әуендерін тыңдаудан талмайтын тілі «сақау» ұрпақ өсіп келеді-ау, деп қорқамын, мен! Қараңызшы, «ағай, сіз қателескен сияқтысыз» деудің орнына, «брат, сен қуып кеттің ғой» дейтіндер, «көп сөйлемеген дұрыс болатын сияқты» деудің орнына «қума!» деп салады. Сонда қазақтың талайды таң қалдырған тамаша тілі құрдымға кеткені ме? Газет арқылы осынау жағымсыз жағдайымызға майдан ашайық!

Ордалықтар бұл кездесуде ағынан жарылып, талай мәселелерді ортаға салды. Газеттің кешігіп келетінін айтты. «Баяғыда, – дейді олар. –  «Ауылдың айтқыштары» деген тақырыппен мақалалар беріп тұратын едіңдер, соны қайтадан қолға алсаңдаршы. 80-90 жастан асқан құйма құлақ қариялардың әңгімелерін беріп тұрсаңдаршы, жас ұрпақты кітап, газет оқуға бұрайық, Ұлы Отан соғы-сында ерлік көрсеткендер мен қаза тапқандарды, хабарсыз кеткендерді іздеген, олардың табылғандары туралы дүркін-дүркін жазып тұрсаңдаршы… Іргемізден күндіз-түні, ерсілі-қарсылы 16 поезд өтеді, солардың біреуіне де аяқ арта алмаймыз. Әрине, ол мемлекеттердің арасында шешілетін мәселе, дегенмен «Жыламаған балаға емшек жоқ» деген, үнсіз жатпайық, жаза берсеңдерші, бәлки, шешіліп қалар?.. Көрші аудандарда ардагерлерге, қарияларға, мүгедектерге арналған жеңіл бағамен сататын арнайы дүкендер бар. Бізде ол жоқ. Онда ең болмаса, жергілікті сүт, ет, ірімшік сияқты өнімдер сатылса… Мал бағатын жер жоқ, қостырып бағу ұйымдастырылмайды. Ақшамызды төлер едік, сондай бір пункт ашылса… Шұбат, қымыз, саумал сататын орталық неге ашылмайды? Осылар туралы журналистер неге жазбайсыңдар?..

*  *  *

Жаңақалалықтар да бас директор Рауан Сәбитов бастаған  «Жайық Пресс» журналистерін жар-қылдап қарсы алды. Аудан әкімі Наурызбай Қарағойшин арнайы қабылдады. Ардагерлер мен ауылдық округ әкімдері жиналып келген кездесуге өзі де бастан-аяқ қатысты. Жаңақалада да «Орал өңірі» жанашырларының қатары қалың. Әсіресе, ардагер ағаларымыз газетті жатпай-тұрмай оқып, хат-хабарларын жиі жолдап жатады. Сондықтан болар, кездесуде ой-пікірлерін айтып, мінберге көтерілгендер көп болды.

Жаңақала – еділбай қойымен бір кезде Мәскеуді «жаулаған» өңір. Оның сыртында жылқы, ірі қара, түйе өсіруден де өзге өңірлерден мойыны озық. Дегенмен, жаңақалалықтардың ойын онға бөлетін мәселелер де жоқ емес. Құмарғали Қайыржанов қой басының азайып бара жатқанына қынжы-лады. Тері далада жатыр, тез арада өңдейтін зауыт ашпаса болмайды. Жер асты суларының қорын осы бастан зерттеп, қамдануымыз керек. Осыларды журналистер дүркін-дүркін жазып отырса?..

Газетіміздің белсенді авторла-рының бірі,  бір кезде «Орал өңірі» газетінің «шекпенінен» шыққан, облысымызға белгілі ақын-журналист, қазір Жаңақала аудандық мәслихатының хатшысы Зәкәрия Сисенғали біздің «ескі жарамызды» тырнады. – Газетте жарияланып жатқан материалдарыңызды тұщынып тұрып оқимын. Шынымды айтсам, «Орал өңірі» маған ыстық. Жақсы шыққан мақалаларыңызға өзім жазғандай қуанамын. Сын материалдар, сараптамалық мақалаларды жиі беріп жүрсіздер. Дұрыс. Баяғыда газетке сын мақала шықса, тиісті органдарда тиісті шаралар алынып, кемшіліктер түзетілетін, сын аяқсыз қалмайтын. Бүгінде де соған жету керек. Өйткені, газет жеке бастың емес, елдің, халықтың мүддесін, тағдырын жоқтайды. Сынға теріс қарамай, алынған шараның нәтижесін редакцияға хабарлап отыру керек. Жастардың интернетке тәуелділігін қайтсек жоямыз? Көркем әдебиет, газет оқымаудың  аяғы рухани аштыққа апарып соғатынын журналистер көтермесе, кім көтереді? Халық тұщынып оқитын құнды, терең талданып, жан-жақты сараланған материалдар күтеміз. Нәсіпқали Мақанов ағамыз азық-түлік пен дәрі-дәрмектің бағасы айлап емес, күн санап өсіп бара жатқанын айтты. Нәкең осы арада «Ана бір жылдары әр ауданға тұрақты түрде арнайы бет беріп отыратын едіңдер, соны қайтадан қолға алсаңдар…» деген ұсыныс білдірді.

Өлкетанушы, белсенді оқырманымыз Тыныштық Өтешқалиев «Интернет, сайт дегендеріңіз не болса соны жазатын болды. Өсек-аяңды тексермей, тергемей, аққарасын айырмай жариялап жатады. Ондай мәселелерді газет жазса, төрт құбыласын тең шығарады. Сондықтан газетте жазылғандарды өзім бәрінен биік қоямын. Шүкір, қазір жағдайымыз түзеліп келеді, енді рухани жағымызға көңіл бөлейік. Газет-журналдарды көптеп жаздырып алайық, балаларымыздың оқуын қадағалайық. Менің бір айтайын дегенім, малды бағуды қойдық. Ол жолға шығып кетіп, жол апаттары орын алуда. Ең өкініштісі, кісі шығыны да жоқ емес. Осыны реттеуге газет аралассын, жазсын дегім келеді. Сосын мал аурулары да азаймай тұр. Мұны да газет бетінен  түсірмеу  керек».

Бұл күні Жаңақала мектеп-гимназиясында да бір кездесу өтті. Ол туралы газетіміздің алдағы нөмірлерінде жариялайтын боламыз.

Қай кездесуде болмайық, оқырмандарымыздың газетке деген ынта-ықыласын, тілекші ниетін, ыстық көңілін сезіндік. Көрдік! Риза болдық! Осыдан кейін қалай шабыттанбайсың?..

Айтпақшы, «Алажақ кетсе де, айтажақ кетпесін» деген осынау бес ауданда өткен салмағы атан түйенің белін қайыстырғандай шаралардың ұйымдастыру жұмыстарында күні-түні «Жайық Пресс» медиахолдингі бас директорының аға кеңесшісі Нұрсұлтан Ертуғанұлы Мықтыбай жүрді. Кездесудің барлық сәттерін минут-секундына дейін есептеп, қағазға тізіп, солай өтуін қатты қадағалап, әр ауданда кеш түсе басталатын гала-концерттердің сценарийін өзі жазды. Сол концерттер мен сахнада өтетін түрлі марапаттауларды кемеліне келтіріп өзі жүргізді. Жас талапкер-оқушылардың арасында өткен шығарма жазудың ыстығына күйді, суығына тоңды. Әріптестері де, өнерпаздар да оған дән риза!

Есенжол   ҚЫСТАУБАЕВ,

«Орал    өңірі»

Қыркүйек айында Орал қаласында татар халқының «Сабантой» ұлттық мейрамы ұйымдастырылып, оған Татарстан Республикасының Президенті Рустам Минниханов бастаған делегация қатысқан болатын.

Батыс Қазақстан облысы әкімдігінде өткен  іскерлік кездесуде Тасқала ауданы мен Татарстан Республикасы Ақтаныш ауданының басшылары әріптестік меморандумға қол қойды. Міне, араға бір ай салып,  11-14 қазан күндері аудан әкімі Алдияр Халелов бастаған тасқалалық  делегация  іссапармен Ақтаныш ауданына барып, іс-тәжірибелерімен бөлісіп қайтты. Оның құрамында еңбек ардагері, өлкетанушы Ғ. Хисаметдинов пен аудан әкімінің орынбасары Л. Жұбанышқалиева, бөлім басшылары мен округ әкімі және кәсіпкер азаматтар болды.

Қазақстандық делегацияны сол ауданның басшысы Энгель Фаттахов шекарадан құшақ жая қарсы алып, Ақтаныш ауданы жөнінде таныстырып өтті.

Екінші күні Энгель Навапұлы  тасқалалықтарды ресми қабылдады. Елдің тарихы мен оның экономикалық дамуы жөнінде тілге тиек етті.

– Негізінен аудан тарихи деректерге бай. Оның аумағында бес археологиялық кешен орналасқан. Олардың көбінен зергерлік бұйымдар мен жебелер табылған. Сондай-ақ жергілікті ха-лықтың арасында Ұбыркөл (Озера обжора) көлінің түпсіз терең шұңқырында ханның жоғалтқан қазынасы  жатыр деген аңыз бар.

Мұнымен қоса аудан аумағында көптеген өзендер ағып жатыр. Олардың арасында ең ірі Кама және Ақ өзендері. Жалпы, Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданынан арнайы  келген қазақстандық делегацияның өңірімізде болуы біздің олармен ынтымақтастығымызды  одан әрі дамытуға ықпал етеді. Екі ел арасындағы жүргізілген келіссөз инвестициялық, экономикалық сауда мен туризмді, сондай-ақ мәдениетімізді байланыстырып, тығыз қарым-қатынаста еңбек етуге үлкен септігін тигізеді, – деді аудан басшысы өз сөзінде.

Жиын барысында сөз алған Алдияр Сансызбайұлы екі ел арасындағы қарым-қатынас тек мұнымен шектеліп қалмайтынын айта келіп, болашақта елдің дамуы бағытында бірлесе жұмыс жасауға шақырды.

– Елге барғаннан соң Ақтаныш ауданынан алған тәжірибелеріміз-ді жоспарымызға қосып, жұмыстанатын боламыз. Сіздер де біздегі бар жақсы дүниелерді өз жеріңізде пайдалансаңыздар болады. Осылайша екі аудан бір-бірімізден үйрену арқылы елдің дамуына ықпал ететін боламыз, – деген  Алдияр Сансызбайұлы Энгель Фаттаховқа тасқалалықтар атынан ескерткіш сыйлықты табыс етті.

Шара барысында бір-бірін ынтымақтастық пен іскерлік бағытында қоян-қолтық жұмыс істеуге шақырған қос басшы мемо-рандумға қол қойды.

Содан соң делегация Ақтаныш ауданының агроөнеркәсіптік паркінің жұмысымен танысып, жергілікті тарихи-өлкетану мұражайында болып, Кеңес Одағының Батыры Хасан Заманов атындағы Ақтаныш кадет мектеп-интернатын аралады.

Тасқалалықтар технологиялық колледж бен гимназияны да аралап көрді.

Бір айта кетерлігі – ауданның тазалығы. Әр тұрғын өзіне тиесілі бау-бақшасын жинап, орнын тазалап, келесі жылға дайындап  қойған. Ретсіз шашылған нәрсе жоқ. Бәрі де жинақы. Тіпті, ауылға кіреберіс жолдың жанындағы орман жолағындағы теректердің түптеріне дейін ақталған.

Аудан әкімшілігінің алдында орналасқан В. И. Ленин атындағы парктің іші әдемі безендіріліп, тұрғындардың алаңсыз  демалуына жағдай жасалған.

Парктің іші татар халқының ұлттық киіміндегі құнды әшекейлерді жалғап тұратын жіп тәрізді жасақталған. Жаяу жүргіншілер жүретін жолдар мен демалатын орындар барлығы бір-бірімен үйлесім тапқан. Түнгі жарыққа да баса назар аударылған. Композициялық мүсіндердің өзі демалыс саябағының сәнін келтіріп тұр.

Тасқалалықтар агрегат зауытында да болды. Мұнда  күні-түні үш ауысыммен  85 адам қызмет жасайды. Олар 20-ға  жуық әр түрлі өнім шығарады.

Жаңа технологиямен жұмыс істейтін «Нұр Баян» сүт фермасында болған тасқалалықтар «Карусель» сүт сауу залында сиырлардың бір мезгілде қалай сауылатынын өз көздерімен көрді.

Ескі Ақтаныш пен жаңа аудан орталығының арасын жалғайтын демалыс орны да жақсы ұйымдастырылған. Қолдан тоған жасалып, оның үстімен өткел салынған. Осы арқылы адамдарға орталықпен тіке қатынасуға мүмкіндік бар. Тоған ішінде бірнеше субұрқақ салынып, жарық шамдар ілінген. Су шлюз арқылы айына бір рет ауыстырылып отырады дейді мамандар. Мұнда жоғарыдан төменге түсу үшін 10 алаң мен 123 баспалдақ орналасқан.

Жалпы, халқының мақтанышына айналған Ақтаныштың экономикалық дамуы жоғарғы деңгейде. Қаз өсіріп, отбасылық бизнеспен айналысатын кәсіпкердің жұмысымен таныстық. Сабантой өтетін арнайы жерде болып, оның дизайнын көрдік.

Осылайша аудан әкімі Алдияр Сансызбайұлы  бастаған делегация татар еліндегі игі жұмыстарды көруге  мүмкіндік алды. Енді сол көргендерді өз ауданымызда қол-ға алып, ауданның гүлденуіне  ықпал ету керек.

Бұл сапар екі тарапқа да  екі аудандағы экономиканы, инвестиция мен мәдени, білім, сондай-ақ туристік байланыстарды кеңейтуге мүмкіндік берді.

Назгүл   СЕРІКҚЫЗЫ,

Тасқала  –  Татарстан  –  Тасқала

«Аймақтарды дамыту — 2020» бағдарламасы аясында Бөрлі ауданына қарасты Кеңтүбек  және Жаңақоныс ауылдарына таза әрі сапалы ауыз су келіп жетті. Ұзақ жыл ауыз суды аудан орталығынан сатып әкелуге, көрші-көлемнің ауласындағы санаулы құдықтан тасып ішуге мәжбүр болған ағайынның тілегі орындалып, тұрмысы жандана бастады. Қос ауыл халқының қуанышына облыс әкімі Алтай Көлгінов ортақтасты.

Халықты сапалы ауыз сумен қамту — Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың  Жолдауында айқындалған басты бағыттардың бірі. Соңғы екі жыл ішінде облыстың 110 елді мекеніне 2000 шақырым орталықтандырылған су құбырын тарттық. Соның ішінде ең шалғайдағы Бөкей ордасы ауданының орталығы Сайқын ауылына да су жетті. Жаңақала ауданында халықтың 80 пайызы сапасыз суды ішіп келді. Қазір Жаңақала ауданына қоса, Жәнібек және Қазталов аудандарының халқы да сапалы ауыз сумен қамтылды. Екі жылдың ішінде өңірде таза сумен қамтылған елді мекендер қата-ры бұрынғы 30 пайыздық көрсеткіштен 45 пайызға жетті. Келер жылы тағы 50 елді мекенге ауыз су жеткізілмек, – деді Алтай Сейдірұлы.

Ақсай қаласынан жиырма бес шақырым қашық жатқан Кеңтүбек ауылы жыл санап көркейіп келеді. Өткен жылы мұнда елу орындық балабақша мен  медициналық пункт салынса, жақын күндері жас мамандарға арналған жатақхана ашылмақ. Мал өсіріп, егін егуге топырағы құнарлы, шөбі шүйгін құтты мекеннен халықтың кеткісі жоқ. Керісінше ауылға көшіп келген ағайынның саны артқан.  Үш жүзге тарта ауласы бар ауылға 13 жыл бұрын «Ақбұлақ» бағдарламасымен ауыз су кірген. Алайда ескі желі заман талабына сай емес, әрі өрт гидранттары жоқ. Су құбырын қайта құру кезінде осы кемшіліктер ескерілді.

Өзекті мәселе мемлекеттің қолдауымен іске асты. Құрылысты қолға алған мердігер жөндеу жұмыстарын мінсіз атқардық деп отыр.

– Ауылда бұрыннан су бар. Дамып келе жатқан ауылға қосымша ауыз су жүргізу бағытында  биыл бюджеттен 108 млн. теңге қаражат бөлінді. Ұзындығы сегіз шақырым тұрба тартылып, қос резервуар, су мұнарасы орнатылды. Қазіргі таңда 25 үйге су кіргізілді. Оған қоса бұрын түрлі себептермен үйлеріне су кірмей қалған елу үйге су құбыры тегін тартылды. Ауылға 36 дана өрт гидранты орнатылды. Ал Жаңақоныс ауылында 50 үйге су жеткізіліп, қос резервуар қойылды, – дейді «Аяла» ЖШС-ның бас директоры Алтынбек Мергенов.

Құрылыста пайдаланылған  құбырлар, есептеу құралдары мен өзге де қосалқы бөлшектердің барлығы су жаңа отандық өнім. Аталған жұмысқа республикалық және облыстық бюджеттен  108 млн.  теңге қаражат  жұмсалған.

*   *    *

Бөрлі ауданының іргелі елді мекендерінің бірі Бөрлі ауылында облыс әкімі Алтай Көлгіновтің қатысуымен жаңа спорттық кешен салтанатты түрде пайдалануға берілді. Спорт кешенінде спорттың бокс, қазақ күресі, волейбол, футбол, баскетбол, допты хоккей, шаңғы түрлері бойынша  үйірмелер жұмыс істейтін болады. Ауыл тұрғындарын бұқаралық спортқа тарту жұмыстары да жоспарланған. Ол  үшін аудан әкімдігі кешен жанынан хоккей мен футбол алаңдарын салуды жоспарлап отыр.

Жалпы, Бөрлі ауылының гүлденуіне көп күш жұмсалды. 4200 халқы бар ауылды көркейтуге тек өткен жылдың өзінде 5 миллиард қаражат құйылды. «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша ауыз су кіргізіліп, мәдениет үйі күрделі жөндеуден өтті. Ауылдағы басты көше тақтайдай  тегістелді.

– Бөрлі ауылы – тоғыз жолдың торабында орналасқан табиғаты ерекше мекен. Халқы да еңбекқор. Ауылдан кәсіп ашып, шаруасын дөңгелентіп отырған бастамашыл жастардың қатары артып келеді. Елбасы өз Жолдауында аудан-ауылда спорттық кешендерді көбейту туралы тапсырма берді.  Жастар – сіз бен біздің болашағымыз. Сондықтан жоспарымызға сәйкес, «Нұр Отан» партиясымен бірге шалғай аудандарда жүз спорт алаңын саламыз, – деді облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Бөрлі ауылының көркін аша түскен халыққа берер пайдасы мол нысан «ҚПО б. в.» компаниясының әлеуметтік жобасы негізінде салынды. Жобалық құны 321 млн. теңге болатын кешен 320 орынға лайықталды.

Шарада «ҚПО б. в.» компаниясы  бас директорының орынбасары Марат Кәрімов сөз алып, ауыл халқын жаңа спорт кешенінің ашылуымен  құттықтады.

– Биыл облыс бойынша 35 миллион АҚШ долларына 36 жоба жүзеге асты. Оның бесеуі Бөрлі ауданында  іске қосылды. Жалпы, соңғы үш жылда кәсіпорыннан бөлінетін 20 млн. АҚШ долларына қосымша 10 миллион доллар бөлінген болатын. Бұл қаржыға Бөрлі ауданында 22 жоба жемісті іске асты. Болашақта бұл жұмыстар өз жалғасын табады, –  деді Марат  Шайдоллаұлы.

Пайдалануға берілген спорттық кешенде 30  жаңа жұмыс орны ашылды. Облыс басшысы кешеннің ішін аралап көріп, спортты серік еткен жастармен теннис ойнап, естелік суретке түсуді де ұмытпады.

Айым   НҰРҒАЛИЕВА,

Бөрлі  ауданы

Батыс Қазақстан облыстық тарих және археология орталығының мамандары Теректі ауданы Долин ауылы аумағынан 2012 жылы тапқан Тақсай ханшайымына ақшаңқан кесене орнатылды. Сармат кезеңіне жататын алтын адам қабірі 2017 жылы Қазақстанның Жалпыұлттық қасиетті нысандары тізіміне енгізілген болатын. Кесенені Теректі ауданының бір топ кәсіпкері өз қаржысына тұрғызған.

Яна Лұқпанова бастаған жергілікті археологтар тапқан көне обадан біздің дәуірімізге дейінгі V-IV ғасырға жататын ақсүйек сармат әйелінің қабірінен әйелдің ерекше стильдегі алтын баскиімі, әшекей бұйымдары, жапырақты жапсырмалар – барлығы 500-ге жуық алтын жәдігер, тарихи құндылығы өте жоғары суретті тарақ, тағы басқа көптеген жәдігер табылған.

Кесененің ашылу салтанатына орай Х. Бөкеева атындағы Батыс Қазақстан облыстық қазақ драма театры әртістері дайындаған  сахналық қойылым көне сармат заманының сән-салтанаты мен кейбір ғұрыптарын көрсетті.

25 ғасырдан кейін киесін қайта тапқан қасиетті мекенде орнатылған кесененің ашылу салтанатына арнайы келген облыс әкімінің орынбасары Ғабидолла Оспанқұлов өңірде Елбасы жариялаған алты жобаның бірі – «Қазақстанның киелі географиясы» бағытында атқарылған жұмыстарды айтып өтті.

– Елбасымыз «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жариялағалы бері өлкемізде бірнеше маңызды іс атқарылды. «Рухани жаңғыру» бағдарламасы – бүкіл әлемге біздің дәстүрімізді танытатын, Қазақстанның қасиетті тарихын көрсететін жинақы бағдарлама. Бұл іске біздің батысқазақстандықтар да лайықты үлес қосып келеді. Біздің ғалымдарымыз алты жыл бұрын осы жерді мекен еткен сармат мәдениетінің ерекше ескерткішін тауып, әлемдік дәрежедегі жаңалық ашты. Бүгін, міне, осы өңірді мекен еткен көне халықтардың ұрпақтары байырғы баба тарихын қастерлеп, Тақсай ханшайымына кесене тұрғызып отыр. Жақында ғана Жәнібек ауданында жергілікті халықтың қолдауымен ақын-ағартушы Ғұмар Қараш бабамызға кесене қойылды. Ол да еліміздің жалпыұлттық қасиетті орындары санатындағы мекен еді. Ортағасырлық Жайық қалашығы орнында да болашақта ел-жұрт, туристер келетін кешенді құрылыстар болады. Мұның бәрі Ақ Жайық өңірінің, бүкіл Қазақстанның мәртебесін биікке көтеретіні сөзсіз, – деді Ғабидолла Оспанқұлов.

Орал – Ақсай күре жолының бойында орнатылған Тақсай ханшайымы кесенесінің биіктігі –  7 метр. Кешен құрылысына Теректі ауданындағы белгілі кәсіпкерлер Мерхат Жұмашев, Сержан Идиятов, Ибрагим Жақсымбетов, Қатауолла Ашығалиев, Валерий Голоухов, Виктор Галкин, Арман Ғаббасов, Қайрат Сыдықов, Ұлықпан Мұхамедияров, Тілекқабыл Жұмағалиев, Александр Овчинник, Жұбан Шиназбеков, Гүлнәз Көшенова үлес қосқан. Шығыстық стильде салынған ақшаңқан кесененің тұсауын кесу құрметі археолог Яна Лұқпанова мен Теректі ауданының еңбек ардагері Сәлім Кукашевқа тапсырылды.

Кесене ашылу рәсімінен кейін жиналған халық арнайы киіз үйде Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейінің Тақсай кешеніне арнаған экспозициясын – белгілі ғалым-реставратор Қырым Алтынбектің жетекшілігімен қайта қалпына келтірілген Тақсай ханшайымының бейнесін тамашалады.

Қазыбек    ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ

Бүгінде  цифрландыру  жүйесі  ауыл  шаруашылығы саласына да  дендеп еніп  келеді.  Аграрлық саланы жандандыру  мақсатында  автоматтандырылған технологиялар қолданыла  бастады.  Өйткені қазір алыстағы ағайыннан  ғана  емес,  жайылымдағы  малдан  да қас қағым сәтте хабар  алатын  болдық.

Бөкей ордасы  ауданында тұратын Саян Баетов (суретте)  алдымен ескі смартфоннан қой бағатын құрылғы жасап алған. Құрылғыны ешкінің мойнына тағып қойған ол дала төсінде жүрген сиырлары мен қойларын телефон арқылы «бағып» отыр.

– Жылқы бағатын да құрылғы ойлап шығардым. Негізі, ондай құрылғының сан түрі бар, бірақ менікінің ерекшелігі – қарапайымдылығында. Бұл құрылғы СМС, яғни қысқа хабарлама арқылы жұмыс істейді. Оны алдын ала реттеп қойса, бір қуаттағыш (батарея) жылға жетеді. Күніне бір рет жылқының қай жерде жүргені жөнінде  мәлімет  алып тұруға болады. Олар жүрген нүктелерді  Google картаға салса, барлығын сызып, интерактивті түрде көрсетіп бере алады. Бұндай құрылғы қысты күндері өте тиімді, – дейді Саян Арсанұлы. Оның  ойынша, ауыл шаруашылығы саласына осындай құрылғылар өте қажет. Қой мен жылқы бағу үшін қолайлы құрылғыны  интернет арқылы іске асырған ол ғаламтордың көмегімен осындай құрылғыларды жасап үйренуге мүмкіндік зор дейді.

Саян Арсанұлы айтқандай, жоғарыдағы құрылғылардың барлығы батареямен жұмыс жасайды. Негізі, қой мен жылқы отар, үйір болып жайылады да, ірі қара мал топ болып та, жалғыз-жарым да жүре береді. Кәсіпкер сондықтан ірі қара малға қуатсыз жұмыс жасайтын құрылғы керек деген шешімге келеді. Бұрыннан бар RFID, яғни радиожиілікті сәйкестендіру технологиясын пайдаланып көрмекші болады. Ол технология ақпаратты электрмагниттік толқындар арқылы жақын арақашықтықта жіберіп тұрады. Технология оқитын құрылғы (транспондер), RFID-сырға (трансейвер) және ақпаратты өңдейтін компьютерден тұрады. Оқитын құрылғы  сырғаға 30 см жерден бағытталған кезде оған электрмагниттік толқындар арқылы тоқ жібереді. Тоқпен қуат алған сырға ішіндегі микрочип «оянып», әр малдың  жеке нөмірі сәйкестендіріліп, олар ақпаратты өңдейтін құрылғыға жолданады.

RFID технологиясын қолдану бағыттары өте көп, мысалы, үлкен қоймаларда заттың ішін ашып қарамай-ақ, трансивер арқылы өткізіп шығып, тез арада санап алуға болады. Сол сияқты мал шаруашылығында да RFID технологиясын осылай қолдануға болады. Фермердің малы – оның теңгерімінде тұрған зат, оның нөмірі, жасы, салмағы мен жынысы жөнінде мәліметтер болады. Осы мал санайтын құрылғы арқылы  малшылар малының нақты санынан басқа, олардың хронологиялық өзгерістерін де көре алады. Мал азығының сапасы жөніндегі мәліметті де білуге болады. Сонымен қатар қолдан ұрықтандыру кезінде дәрі-дәрмектер егу үшін де бұл технологияның маңызы зор.

Кәсіпкердің айтуынша, елімізде бұл құрылғыны мал бордақылаумен айналысатын шаруашылықтар пайдалана бастаған. Ал облыста әзірше ешкім қолданбаған. Саян Арсанұлы осы құрылғыны шаруашылыққа пайдаланудың тиімділігін зерттеп, бизнес жоспарына арқау еткен екен. Облыстық кәсіпкерлік және индустриалды-инновациялық  даму басқармасы жанынан құрылған комиссияның шешімімен өңірдегі тың жоба ретінде қайтарымсыз грантқа ие болған кәсіпкер құрылғыны іске қосу арқылы ауыл шаруашылығын  цифрландыруға өз  үлесін  қоспақшы.

Ясипа  РАБАЕВА,

«Орал  өңірі»

Манарбек  ҒАБДУЛЛИН,

БҚО  ІІД  жергілікті  полиция қызметінің  басшысы,   полиция  полковнигі:

– Елімізде әр саланы цифрландыру жүріп жатыр. Сандық технологияның  пайдасы зор. Мал шаруашылығымен айналысатын азаматтар үшін де бұл жаңашылдық тиімді болары сөзсіз. Әсіресе, жылқы бағатын шаруаларға GPS трекер құрылғысы өте тиімді дер едім. Сайын даланың ойлы-қырлы жерлерінде емін-еркін жайылатын жылқыны қадағалап отыру қиын. Ал  үйірдегі жылқыларға GPS трекер тағылатын болса, малдың қай жерде жүргенін немесе шығындап кетіп қалғанын біліп отыруға болады.  Бұл мал ұрлығына тосқауыл қоятын да құрылғы дер едім. Мысалы, Шыңғырлау ауданында бір азаматтың ұялы телефонына аталмыш құрылғыдан келген белгі арқылы жылқыны айдап бара жатқан барымташылар Ақтөбе облысының аумағынан ұсталған болатын. Бүгінде электронды құрылғылардың пайдасын түсініп, қолданып жатқан шаруалардың қатары көбейді. Малды баққан соң,  оның  қауіпсіздігін  қадағалау  назардан  тыс  қалмағаны  жөн.

Нұргүл  МҰҚАНОВА, облыстық  ауыл шаруашылығы басқармасының  бас  маманы:

– Елбасы «ақылды» технологияларға, цифрландыру мәселелеріне көп көңіл бөлу қажеттігін айтқан болатын. Бүгінде ауыл шаруашылығын жаппай цифрландыру біртіндеп іске асып келеді. Бұл еңбек өнімділігін арттырып, шаруалардың уақытын үнемдеуге де септігін тигізбек. Мәселен, өткен жылы «Орал құс фабрикасы» ЖШС мен «Агрофирма Ақас» ЖШС жұмыртқаны автоматты түрде сұрыптайтын және таңбалайтын машина сатып алды. Бұл жабдық жоғары дәлдікпен шығарылатын өнімнің салмағын, сапасын анықтауға мүмкіндік  берді. Сондай-ақ жұмыс үрдісін жылдамдатты. Технологияны дұрыс пайдалану арқылы топырақ құнарлылығын арттырып, диқандардың еңбегін еселеуге де болады. Сондықтан да санды технология қай салада болса да, өзінің тиімділігін дәлелдеп  келеді.

Жуырда «Жайық Пресс» медиахолдингінің «Туған жер» этномәдени жобасы аясындағы делегация Жәнібек ауданына  іссапармен келді.

Делегация мүшелерін аудан әкімі Азамат Сафималиев қабылдады. Қабылдаудан кейін  медиахолдингтің бас директоры Рауан Сәбитов аудан ардагерлерімен, «Орал өңірі» газетінің бас редакторы  Бауыржан Ғұбайдуллин  М. Ықсанов атындағы  Жәнібек колледжінің, «Приуралье» газетінің бас редакторы  Роза Сыйықова бастаған топ №1 мектеп-лицейдің  ұжымымен  кездесті. Ұйымдастырушылар жиынмен қатар Т. Жароков атындағы орта мектепте 7-11-сынып оқушылары арасында  аудандық шығармалар байқауын  өткізді.

Ардагерлер үйінде оздырылған жиынға аудан әкімі Азамат Сафималиев қатысты. Басқосуда қариялар  аудандық, облыстық газет беттеріне журналистік зерттеулер, үлгілі жас отбасылар туралы мақалаларды жиірек жарияласа деген ұсыныстарын айтты.

Қариялар өзіндік ой-пікірлерін ортаға салып, сұрақтар қойып отырды. Рауан Сәбитұлы  басылымдардың негізгі оқырмандары қариялар екенін баса айтып, ұсыныстарын қарастыратынын жеткізді. Жәнібектік оқырмандармен кездескеннен кейін аудандық тарихи-өлкетану музейіне барған делегация құнды жәдігерлермен қоса Жәнібек ауданы туралы көптеген тың дерекке қанықты. Сондай-ақ қонақтар Ұлы Отан соғысы жылдары от  шарпыған су мұнарасына ат басын бұрып, тарихы терең көне ғимаратты  көрді.

Түстен кейін аудандық мәдениет үйінде медиахолдингтің делегациясымен бірге келген Ғ. Құрманғалиев атындағы облыстық филармония өнерпаздарының қатысуымен «Туған жер»  атты қорытынды гала-концерт өтті. Жәнібектік әншілер Шынар Каюпова мен Қажымұқан Хамидолла «Жәнібегім» гимнімен бастаған концертте аудандық басылымға жанжақты қолдау көрсетіп, оған жазылымды жоғары деңгейде ұйымдастырып жүрген Борсы ауылдық округінің әкімі Айгүл Бекқалиева, Ұзынкөл ауылдық округінің әкімі Алтай Бақтығалиев, Жақсыбай ауылдық округінің әкімі Алмат Қаратаевқа алғысхаттар табыс етілді. Сондай-ақ аталған басылымның жанашыры болып жүрген бір топ мекеме басшылары Сәуле Исмағұлова, Ғалия Елемесова, Маркс Нұфтығалиев, Светлана Жукина, Мейіржан Хабиев, Гүлмира Бекжанова, Назгүл Ситешоваға құрмет көрсетілді. Газетті оқырмандарға уақтылы және өз деңгейінде жеткізіп жүрген пошта қызметкерлері Эльвира  Айталиева, Мейрамгүл Дінимова марапатқа ие болды.

Аудандық басылымға тұрақты түрде сапалы мақалалар жазып жүрген Гүлнар Ахметова, Ақлима Қуанғалиева, Әдемі Сүлейменоваға «Шұғыла» газетінің штаттан тыс тілшісі» куәлігі, тырнақалды туындыларын жазып жүрген №1 мектеп-лицейдің  7-сынып  оқушысы Мәдина Қазбекова, Х. Халиуллин атындағы орта мектептің 5-сынып оқушысы  Жанбатыр Ерсайынов,  Ғ. Қараш атындағы орта мектептің 8-сынып оқушылары  Азат  Ғайнолла, Назылы Нұрмұханға  «Шұғыла» газетінің жас тілшісі» куәлігі салтанатты түрде табыс етілді.

«Ғажайып өлке» шығармалар байқауында топ жарған Ғ. Сарыбаев атындағы орта мектептің 9-сынып оқушысы Бекназар Бекқали (жетекшісі – Әсел Берікқалиева), Е. Ниетқалиев атындағы орта мектептің 9-сынып оқушысы Динара Жанәлиева (жетекшісі – Мәдина Төлешова), Т. Жароков атындағы орта мектептің 11-сынып оқушысы Жанаргүл Серік (жетекшісі – Бибинұр Сүйінішәлиева) облыста тұңғыш рет өтетін «Өрімтал» жас тілшілер фестиваліне жолдама алды. Үздік көрінген оқушылардың жетекшілеріне, ұйымдастыруға үлес қосқан аудандық білім беру бөліміне  алғысхаттар  берілді.

Кеш барысында «Қазпошта» аудандық торабы бөлімшесінің қызметкерлері  аудан әкімінің орынбасары Біржан Меңешевті, «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Біржан Қуанәлиевті, аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Жанар Қошанованы облыстық  «Орал өңірі», «Приуралье» және аудандық «Шұғыла» газеттеріне  жаздырды.

Филармония әншілері  Алтынбек Оразов, Асланбек Қуанәлиев, Дархан Құлбабаев, Ақмарал Ахметова, Ақмарал Кемелхановалар жәнібектіктерді әнмен тербеп, рухани демалыс сыйлады.

Әсемгүл  ҚУАНҒАЛИЕВА,

Жәнібек  ауданы

*  *  *

Таяуда «Жайық Пресс» медиахолдингінің бас  директоры Рауан  Сәбитов, «Орал  өңірі»  газетінің  арнаулы  тілшісі  Есенжол   Қыстаубаев  Бөкей ордасы аудандық  мәдениет  үйінде еңбек  ардагерлерімен  кездесу  өткізді.

Аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Асқар Әжіғалиев қонақтарды таныстырған соң, Рауан Сәбитұлы жұмыс жоспарымен бөлісіп, қазіргі уақытта өңірлік және аудандық басылымдардың безендірілуін жаңалауға, газет тілшілерінің тың тақырыпты көтере білуіне баса назар аударылып жатқанын, оқырмандардан ұсыныс-пікір күтетінін айтты.

Шарада ардагер-журналист Амантай Хамзин өлкетану бағытындағы материалдар жергілікті газетте көбірек көрініс табуы қажет екенін, мақалалардың жанрлық ерекшеліктерін түрлендірудің маңызын тілге тиек етсе, ардагер-ұстаз Ноқаш Қадымов журналистер көкейкесті мәселелердің ара-жігін ашып жазып, сыни бағытта қалам тербеу үшін арнайы бет ашуды ұсынды. Оның айтуынша, аудан орталығында ет дүкені жоқ.

Үкіметтен демеуқаржы алып, мал басын өсіріп отырған шаруа қожалықтары жергілікті тұрғындарға ет-сүт өнімдерін сатуға пейілді емес.

Аудандық аурухананың салауатты өмір салтын қалыптастыру дәрігері Нәсіп Нүркенова жастар арасындағы семіздіктің белең алып бара жатқанын, аудан тұрғындарының жүрек-қан тамырлары ауруы мен қант диабетіне шалдығу дерегі көбейіп тұрғанына алаңдаушылық білдіріп, аурудың алдын алу бағытында «Дәрігер кеңесі» сынды жаңа айдар ашу қажеттігін айтты. Кездесуде аудандық балалар және жасөспірімдер туризмі орталығы директорының орынбасары Сәрсенбай Қуаншалиев кітап оқу мәдениеті төмендеп, қазақ тілінің заңдылығын бұзып сөйлеу қоғамда сәнге айналып бара жатқанын, жасөспірімдер смартфонға күні бойы телміріп, түрлі ақпаратты талғамай оқитынын, бір жағынан, дене қимылы қозғалысын азайтуы денсаулығына кері әсерін тигізуде екені жөнінде толғамды ойымен бөлісті. Зейнеткер Рахымжан Шәкіржанов ауылдарда қатары сиреген көнекөз қариялар аузынан көрген-білгенін, тағылымды әңгімесін жазып алып, басылымдарға жариялау керектігін  айтты.

«Туған жер» этномәдени жобасы аясында оқырманмен кездесу басқа мекемелерде де ұйымдастырылды. «Орал өңірі» газетінің  бас редакторы Бауыржан Ғұбайдуллин М-С. Бабажанов атындағы орта мектептің ұжымымен кездесті. Кездесу барысында қазіргі қоғамымызды алаңдатқан діни ахуал, ауылдан қалаға жаппай көшу, яғни урбанизация жайы, педагогтердің мәртебесі және тағы басқа мәселелер төңірегінде әңгіме қозғалды.

Түстен кейін аудандық мәдениет үйінде осы шараларды қорытындылаған гала-концерт өтті. Салтанатты шара аудан басшысы Нұрлан Рақымжановтың қонақтарға деген қошемет сөзінен бастау алды.

– Аудан тұрғындарының аталмыш шараға көптеп жиналуы – жергілікті басылымдарға деген құрметтің көрінісі. Басылым беттерінен көрінер жарқын істеріміз туралы мақалалар көп болсын, – деген тілегін білдірді Нұрлан Сағынтайұлы.

– Облыс көлемінде ұйымдастырылған этномәдени жоба аясында кешелі бері Қазталов, Жәнібек аудандарында болып, қалың жұртшылықпен кездестік. Бүгін Нарын топырағының аға буынымен арнайы кездесу өткіздік. Ардагер ағаларымыздың газеттің тұрақты да негізгі оқырмандары екенін баса айту керек. Осы аға буын оқырмандарымыздың айтар сыны да, ойы да, көтерген мәселе, айтқан ұсыныстары да орынды. Алдағы уақытта басылым беттерінде көрініс табатын болады, – деді медиахолдингтің бас директоры Рауан Сәбитұлы өз сөзінде.

Рауан Сәбитұлы облыстық және аудандық басылымдарға қолдау көрсетіп жүрген ауылдық округ әкімдері мен мекеме-кәсіпорын басшыларына алғысхат табыстады.

Газетті оқып қана қоймай, өз ойларымен бөлісіп, ұдайы хат жолдап отыратын тұрақты оқырмандар – Бисен ауылдық мәдениет үйінің директоры Екатерина Мөкешева, аудандық тарихи музей-кешен директорының орынбасары Назымгүл Оразгелдиева, осы музей-кешеннің бөлім меңгерушісі Гүлмару Мырзағалиева мен ғылыми қызметкері Мира Құтышева, еңбек ардагерлері Чарльз Қойшыбаев пен Есенболат Шәпенов, Қ. Сағырбаев атындағы орта мектептің  мұғалімі Шыңғыс Ромашев пен аудандық жастармен жұмыс жөніндегі ресурстық орталықтың директоры Исатай Құрмашевқа облыстық «Орал өңірі» газетінің редакторы Бауыржан Ғұбайдуллин аудандық газеттің штаттан  тыс  тілшісі  куәлігін  тапсырды.

Орайлы сәтті пайдаланған аудан азаматтары 2019 жылға облыстық және аудандық газеттерге жазылуды бастап та кетті.

Айта кетейік, сол күні мектеп оқушылары «Ғажайып өлке» тақырыбында шығармалар байқауында бақ сынаған еді. Осы байқауға қатысқан 47 үміткердің ішінен бабы келісіп, бағы озғандардың есімдері белгілі болды. Медиахолдинг басшысы Рауан Сәбитұлы төрағалық еткен қазылар алқасына шығармалар нөмірленіп беріліп, жүлдегер шығарма иелері сахнада жария етілді. Сонымен, жәнекешевтік Ақнұр Махамбет, жәңгірхандық Талант Уәлиев, бабажановтық Нұршат Мұханбетқалиева қараша айында облыс орталығында алғаш рет өтетін «Өрімтал» жас тілшілер фестиваліне жолдама алды. Ғ. Құрманғалиев атындағы филармонияның әншілері Ақмарал Ахметова, Асланбек Қуаналиев, Ақмарал Кемелханова, Алтынбек Оразов, Дархан Құлбабаев әсем әннен шашу шашып, кештің шырайын ашты.

Түйіндей айтсақ, медиахолдингтің бұл мерейлі ісі тілші мен басылым тілекшілерінің мерейін көтерген шара болды.

Ұлпан  ЖАКИНА,

Арайлым  ЕСМАҒҰЛОВА,

Бөкей  ордасы  ауданы

Жуырда  облыс  әкімі  Алтай  Көлгінов  Қазталов  ауданындағы  бірқатар  құрылыс  жобасының  жүзеге  асырылу  барысымен  танысты.

Алтай Сейдірұлы алдымен Чапаев – Жалпақтал – Қазталов – РФ шекарасы жолының 157-192-шақырымдары аралығындағы күрделі жөндеу жұмыстарының басында болды.

– Биылғы жоспарға сай жолдың 5,2 шақырым болатын бөлігі жөнделуде. Қазір асфальт-бетон қоспасын төсеу жұмыстары атқарылып жатыр. Жоспарлы жұмысты 15 қазанға дейін толық бітірмекшіміз, – дейді жоба жетекшісі Егор  Тэн.

– Жол құрылысына қажетті инертті материалдардың барлығын қыс мезгілінде дайындап қойып, келесі жылы ерте көктемде жұмыс басталып кетуі керек. Жол жөндеу жұмыстары үш жылдың ішінде Бөкей ордасы ауданына жетуі тиіс. Күзгі ауа райы қай уақытқа дейін мүмкіндік берсе, сол уақытқа дейін жұмысты жалғастырыңыздар. Өйткені жоба бойынша үш жыл болғанымен, жеделдетіп екі жылдың ішінде, мерзімінен бұрын аяқтауымыз керек. Оған қажетті қаржы тиісті деңгейде бөлінеді. Қазіргі таңда бұл бағыттағы жұмыстарға 5 млрд. теңге бөлінді. Қосымша қаражат тағы бөлінбек. Елбасымыз кешегі Жолдауында да ішкі жолдарды жөндеуге мән беру керектігін айтты, – деді облыс әкімі құрылыс  жетекшілеріне.

Аталмыш жол жөндеу жұмыстары арқылы жергілікті тұрғындардан 22 адам жұмыспен қамтылған. Құрылыс мердігері – «UNISERV» ЖШС. Құрылыстың жалпы мерзімі 31 айға жоспарланған болса, 2018 жылы осы бағыттағы жұмыстарды жүзеге асыруға республикалық бюджеттен  998 млн.  теңге  бөлінген.

Мұнан кейін облыс басшысы Жаңажол және Жалпақтал ауылдарына кіреберістегі 7,8 шақырымды құрайтын аутомобиль жолын күрделі жөндеу жұмыстарымен танысты. Бұл туралы осы құрылыстың бас мердігері – «Айдана» ЖШС-ның директоры, облыстық мәслихат депутаты Аветик Амирханян баяндады. Оның айтуынша, жөндеу жұмыстарының жүргізілу қарқыны жоспардан бір жарым шақырым алда келеді. Жергілікті бюджеттен қаржыландырылған жобаның құны – 691 млн. теңге. Жоба аясында ауыл көшелеріне жаяу жүргінші жолдары да салынған. Құрылыстың қалған аз ғана бөлігі келер жылы толықтай аяқталмақ. Бұл құрылысқа да жергілікті тұрғындардан еңбек биржасы арқылы  30 адам  жұмысқа  тартылған.

Облыс әкімі сондай-ақ Жалпақтал ауылындағы 12 пәтерлік екі қабатты тұрғын үй құрылысында да болды. Жоба облыстық бюджеттен қаржыландырылған, 112 млн. теңгені құрайды. Пәтерлердің жалпы аумағы 730 шаршы метрді құраса, ондағы пәтер саны – 12. Құрылыс мердігері –  «Эврика» ЖШС-ның басшысы Олег Тетероның айтуынша, құрылыс мерзімінен ертелеу, алдағы қараша айының жиырмасына дейін толықтай аяқталмақ.

Алтай Сейдірұлы осы сапарда Ақпәтер ауылдық округі аумағындағы Орал – Көшім жүйесінен бассейнаралық суды тасымалдау үшін Киров – Шежін каналын қайта құру жұмыстарының барысын тексерді. Ресей Федерациясынан келетін суға тәуелділікті азайтуды мақсат еткен бұл жобаны жүзеге асыру үшін былтыр республикалық бюджеттен 1 967,98 млн. теңге, ал биыл 323,125 млн. теңге қаражат бөлінген. Жобаның жалпы сметалық құны 2 401,726 млн. теңгені құрайды. Канал маңын қоныстанған 2 мың адам жоспар бойынша осы жылдың желтоқсан айында пайдалануға берілетін құрылыстың игілігін көрмекші.

– Елбасының ирригациялық құрылымдарды қалпына келтіру жөніндегі тапсырмасына сәйкес, Ауыл шаруашылығы министрлігімен бірге ұзындығы 180 шақырымды құрайтын осы каналдың құрылысын жүргізудеміз. Бұл канал облысымыздың оңтүстік аймақтарында орналасқан төрт ауданның аумағынан өтеді. Сонда канал бойындағы 130 мың гектар жер суланып, 22 тоған болады. Олардың әрқайсысы 10 мың шаршы метр аумақты қамтымақ. Сонда шаруа қожалықтарына малдарын суаруға және егінді жерлерді суландыруға мүмкіндік туады. Суармалы жерлерден жем-шөп дайындауға да жағдай жасалмақ. Бұл құрылыстың ең қиын үшінші кезеңі қараша айында толық аяқталады. Үшінші кезең жұмысының ұзындығы 68 шақырымды құрайды. Бұған мемлекеттік бюджеттен 1 млрд. 200 млн. теңгеден астам қаражат жұмсалды. Үшінші кезең жұмысының қиын болып есептелетін себебі – бұл жерден жоғары қысымды газ құбыры өтеді. Құрылыс қараша айында толықтай аяқталған кезде Жайық өзені мен Қараөзенді қосатын боламыз, 30 млн.-нан астам текше метр су аламыз. Ең бастысы, шаруа қожалықтарына, сонымен бірге канал бойын қоныстанған төрт ауданның елді мекендеріне су келеді. Бұл – халық игілігі үшін, ауыл шаруашылығын дамыту үшін қолға алынған үлкен жоба, – дейді облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Мердігер мекеме – «Қазсушар» РМК облыстық филиалы директорының орынбасары Төлеген Ғұмаровтың айтуынша, құрылыс  жұмыстарының соңғы кезеңінің жалпы ұзындығы 68 шақырым болса, бүгінгі таңда бұл бөліктегі жұмыс толық дерлік аяқталды деуге болады. Қазіргі кезде судың  газ құбырының астымен өтетін тұсын жасау жұмыстары ғана қалған. Каналды қазу жұмыстарына барлығы алпыс шақты адамнан тұратын алты бригада жұмылдырылған. Нысан қараша айының аяғына дейін пайдалануға берілмек.

Қазталов ауданының құрметті азаматы Кәрім Өтеғұлов осыдан бірнеше жыл бұрын Ақпәтер ауылынан өз қаражатына музей ашқан болатын. Облыс әкімі аталмыш музейді кеңіту бағытында қолға алынған құрылыс жұмыстарының барысымен де танысты.

Алтай Сейдірұлы сапар соңында Талдыапан, Сарықұдық, Қайшақұдық және Қособа ауылдарын сумен қамту жобасын іске қосу салтанатты шарасына қатысты. «Батысгазстрой» ЖШС мердігерлік еткен бұл жобаның құны 840,518 млн. теңгені құраған. Құрылыс республикалық және облыстық бюджет көздерінен қаржыландырылған.

– Қазіргі таңда Жалпақтал ауылында тұрғын үй құрылысы жүргізіліп, Қазталовтағы төрт елді мекенге газ келуде. Жалпы, биыл осы ауданның 13 елді мекенін газбен қамту жұмысын бастадық.

Жаңажол ауылында жол салынуда, Жалпақталдан Қазталовқа қарай күрежолдың құрылысы жүруде. Киров – Шежін каналын салу жұмыстары бітуге аз ғана қалды. Мұның бәрі – Елбасымыздың қабылдаған бағдарламалары аясында тұрғындардың өмір сапасын арттыру бағытында атқарылып жатқан істер. Бүгін осы жұмыстардың жүзеге асырылу барысымен таныстық.

Екі жылдың ішінде біздің өңірде екі мың шақырым су құбыры тартылып, 110 елді мекенге  су жеткізілген екен. Енді, міне, осындай қуанышты күнге өздеріңіз де жетіп отырсыздар. Келесі жылы тағы елу елді мекенді сумен қамтымақпыз.

Биыл халқы үшін атқарып жатқан игі істері жағынан Қазталов ауданының азаматтары алғы шепте тұр. Жергілікті кәсіпкер азаматтар 700 мың теңгеге жарық тартқан екен. Ауылдың кіреберісіне «Талдыапан» деген жазуды да келістіріп орнатыпты. Ақпәтерде ағайынды Мұрат пен Самат медпункт салуда. Бұл орайда туған жері Сарықұдыққа өз қаражатына медпункт салып берген Нұрлыбай Жолдыбаев жақсы үлгі көрсетті, – деген Алтай Көлгінов құрылысқа қажетті материалдардың барлығы жергілікті зауыттарда өндірілгенін айтып, сумен қамту жобасын жүзеге асырған мердігер компанияға алғысын білдірді. Ол барлық жерде де тұрғындармен кездесу сәтінде мемлекеттік бағдарламалардың ауылды дамытуға беретін мүмкіндіктері, Елбасының жаңа Жолдауында айтылған басым бағыттар, осы орайда алда өңіріміз бойынша қолға алынатын нақты істер туралы жан-жақты баяндады.

Нұртас  НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал  өңірі»

Таяуда  облыс әкімі Алтай Көлгінов арнайы іссапармен келіп, Жаңақала топтық су құбыры құрылысының салтанатты ашылу рәсіміне қатысты.

Ауыл тұрғындарының тұрмысын жақсарту, еліміздің болашағы саналатын дені сау ұрпақ өсіру бағытында облыс басшылығының қолдауымен атқарылып жатқан игі істердің бірі – Құлшық жер асты су көзінен Жаңақала топтық су құбырын тарту жобасы болатын.

Осы кезге дейін Жаңақала ауданында тұрғындарды таза ауыз сумен қамту маңызды мәселелердің бірі болып келді. Ел тілегін ескерусіз қалдырмаған өңір басшысы бұл іске үлкен қолдау көрсетіп, күрмеулі мәселені шешудің қисынын келтірді. Соның нәтижесінде өткен 2017 жылы тамыз айында Жаңақала топтың су құбырының құрылысы басталған болатын. Тапсырыс беруші ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі, Су ресурстары комитеті болса, бас мердігері – «Орал сауда-өнеркәсіп компаниясы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Жобалық құны 2 млрд. 522 млн. теңге болатын аталмыш құрылыстың келісімшарт бойынша аяқталу мерзімі 2018 жылдың желтоқсан айы.

Бұл топтық су құбыры арқылы ауданның Жаңақазан, Жуалыой, Мәстексай, Мұқыр, Жаңажол, Сарыкөл, Жаңақала, Көпжасар секілді сегіз  елді мекенінің тұрғындарын таза ауыз сумен қамтамасыз ету жоспарланған болатын.

Аталған ауылдарға су көзі – Жаңақала топтың су құбыры Құлшық жер асты су көзінен тартылады. Құбырдың ұзындығы – 145 шақырым. Су жинайтын қойманың сыйымдылығы 2000 текше метрді, ал электр желілерінің ұзындығы 32 шақырымды құрайды.

Қазіргі таңда Құлшық құмындағы су көзі басында орналасқан алты су ұңғымасы, тұрғын үй, электр желілерінің құрылысы, сондай-ақ Жуалыой елді мекенінде орналасқан екінші сорғы бекетінің құрылыстары толық аяқталды. Жуалыой елді мекеніндегі 86 үйге су құбыры тартылған.

Жалпы, ауыз су құбырын тарту бойынша ауқымды құрылыс басталғалы жоспарлы жұмыстар жүйелі жүргізіліп келді. Құрылыс жұмыстарының мердігері «Орал сауда-өнеркәсіп компаниясы» ЖШС  жұмысында  кедергі-іркілістер  болмады.

Бұған дейінгі ескірген су тазарту қондырғылары жиі істен шығып, сапалы ауыз су жеткізуде белгілі дәрежеде қолайсыздықтар тудыратын еді.

– Бұл көптен күткен қуанышты жағдай. Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың тапсырмасына сәйкес, біз облыс бойынша 110 елді мекенге таза ауыз суды жеткіздік. Бүгін сіздер соның нәтижесін көріп отырсыздар. Елбасы халыққа Жолдауында ауыл халқының тұрмыс-тіршілігін, өмір сүру сапасын көтеруді жергілікті атқарушы билік өкілдеріне жүктеген болатын. Себебі, біздің өңір тұрғындарының тең жартысы аудандар мен ауылдарда тұрады. Ауылда адам өмірінің сапасына әсер ететін бірден-бір нәрсе, ол – ауыз су, сапалы жол мен көгілдір отын. Жаңақалада да таза ауыз су талай жылдан бері «жыр» болып келе жатқан мәселе. Аталған түйткілді шешу барысында Елбасынан қолдау да көрдік. Соның нәтижесінде 110 елді мекенге немесе 2000 шақырым су құбыры тартылды. Ең бастысы, таза ауыз  су болса, адамның денсаулығына да пайдалы болады, өмір сүру сапасы да артады. Сондықтан  сапалы ауыз судың игілігін, пайдасын өздеріңіз көріңіздер. Жақсылығы мол болсын, – деді топтық су құбыры құрылысының ашылу салтанатында сөз алған  облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Сондай-ақ өңір басшысы Жаңақала топтық су құбырының құрылысын жүргізген «Орал сауда-өнеркәсіп компаниясы» ЖШС-ның директоры В. Крыловқа ақжарма алғысын жеткізді.

Алтынбек   ЕРМЕКҚАЛИЕВ,

Жаңақала   ауданы

Серік   ЖҮСІПБЕКҰЛЫ,

Жаңақала  колледжінің  директоры, аудандық  мәслихаттың  депутаты:

– 2018 жыл біздің Жаңақала ауданы тұрғындары үшін жағымды жаңалықпен есте қалары сөзсіз. Әсіресе,  Жаңақала топтық су құрылысы арқылы үйімізге таза ауыз судың келуі үлкен қуаныш болды.  Әрине, су – бар берекенің бастауы. Бұл – ауыл халқы үшін ортақ игілік. Табиғи таза ауыз судың адам денсаулығына пайдасын айтпасақ та түсінерсіздер. Мал бағып, бақша өсіретін ауыл адамы үшін бәрі ойдағыдай жүзеге асып жатса, бұдан асқан жақсы жаңалық болмас еді. Мұндай игі іске мұрындық болған Елбасымызға, облыс, аудан әкімдігіне айтар алғысымыз  шексіз. Еліміз дамып, көркейе берсін!

Шәйдолла  ТІЛЕУБЕРГЕНОВ,  зейнеткер,  Жаңақала  ауылының  тұрғыны:

– Сусыз  тіршілік жоқ екені белгілі. Ол – барлық игіліктің көзі және өмірдің  нақ өзі. Аудан тұрғындары үшін қуанышты күн. Бұрын суды сатып ішіп, көлдің лайлы суын да тұтынып келдік. Сондықтан да Жаңақала халқы орасан зор қуанышқа кенелді. Бұл күн біз үшін ерекше күндердің бірі болып қалмақ. Аудан тұрғындары енді сапалы ауыз судың игілігін көрмекші. Еліміз  өркендей берсін! Әрдайым осындай қуанышты  күндеріміз  көп  болсын!

Елімізде ауыл шаруашылығы өндірісіне нақты егіншілік технологиясы енгізілуде. Астық өнімділігі мен сапасын арттыруды мақсат тұтқан бұл жоба облысымызда да жүзеге асуда. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасынан алынған мәліметке қарағанда, бүгінгі таңда өңіріміздегі егін алқаптарының электронды картасы дайындалды, диқандар сандық технологияларды қолдана бастады.

Егіс  алқаптары  толықтай  цифрланды

– Тың жүйе атауы бізге таңсық болғанымен, өзге шетелдерде қолданыста жүргеніне біраз уақыт болды. Жаңа технологияның артықшылығы сол жерді өңдеу, тыңайтқыш себу сияқты жұмыстарды ғылыми негізде жүргізуге мүмкіндік береді. Осы жүйемен жарақтанған комбайндар және өзге де техникалар дақылдар мен қоректі элементтердің қажет көлемде түсу мөлшерлерін анықтап, көрсетіп отырады. Тіпті техниканы компьютер арқылы басқаруға болады. Бұл жанар-жағармайды және минералды тыңайтқыштарды да айтарлықтай үнемдеуге сеп болмақ. Ауыл шаруашылығы саласының бәсекелік қабілетін көтеру үшін, тиімділігін арттыру үшін біз, әрине, жаңа технологияларды қолдануымыз керек, – дейді БҚО ауыл шаруашылығы басқармасының егін шаруашылығы  бөлімінің басшысы Қуанышқали Есімов.

ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Qoldau» атты цифрлық платформасында көрсетілген электронды алқаптардың кестесінде облысымыз 6-орында тұр.

Өңіріміздегі жалпы көлемі 473 мың гектарға жуықтайтын 2 мыңдай егістік жер толықтай (106 пайыз) цифрланған. Осынау егін алаңының жартысы Зеленов ауданының аумағында орналасқан. Зеленовтықтар 903 алқапты толықтай сандық жүйеге көшіріп қана қоймай, заманауи техникаларды пайдаланып жүр. Мәселен, биыл «Август» шаруа қожалығы жұмыс  барысында  улы химикат ерітіндісін дәл мөлшерде қолданатын, тыңайтқыш шығынын төмендететін және өнімділікті 10%-ға дейін арттыратын борттық компьютермен басқарылатын аутоматтандырылған «ақылды» бүріккіш алды. Ал «Матевосян» қожалығы ауыл шаруашылығы техникаларын бақылау мақсатында  GPS құрылғысын пайдалануда. Бұл құрылғы арқылы онлайн режімінде 10 бірлік техниканы және ондағы жүргізушілерді бақылауға мүмкіндік бар. Январцев ауылдық округіндегі «Алтын бидай» шаруа қожалығы да соңғы жылдары сандық технологияларды қолдануда. Диқандар цифрландырудың оң нәтижелерін сезіне бастады. Қожалық жыл сайын  жақсы әрі сапалы өнім алып жүр. Биыл өңіріміздегі біраз шаруашылықтың егіндері күйіп кеткені белгілі, ал «алтын-бидайлықтардың» егіс алқаптарын қуаңшылық шалған жоқ. Шаруа қожалығының басшысы Бекболат Мұқашевтың сөзіне қара-ғанда, бірінші Құдайдың, екінші осы жаңа технологиялардың арқасында қамба бос қалып көрген емес. Мәселен, биыл жаздық бидай гектарына 13,3 центнерден дән берсе, күздікті 25,5 центнерден жинады. Енді жиналып жатқан майлы дақылдардың да өнімділігі жақсы.

– «Джон Дир» кешендері ерекше жасалған. Оның ішінде тракторде емес, тікұшақта отырғандай сезінесің. Іші компьютер және басқа да басқару құралдарымен жабдықталған техника цифрландыруға толық жауап береді. Бізде осындай екі кешен, екі «К-744 Р4» тракторы бар. Оларда «Автопилот» деген бағдарлама орнатылған. Яғни техника өздігінен басқарылады. Бұл техникаларды алғалы егістік науқанына кететін жанар-жағармай көлемі 15 пайызға дейін төмендеді, дән себу шығындары азайды, ең бастысы қаншама уақыт үнемделді, – дейді Бекболат Құспанұлы.

Цифрландыруға бет бұрған осындай шаруашылықтардың алдында агрохимиялық картограмманы, арамшөптердің электронды картасын, жұмыс үдерісін басқаруды қамтамасыз ету бағдарламасын жасақтау, ауа райын болжау стансасын алу сынды іс-шаралар тұр.

168  мың  тонна астық  жиналды

Батысқазақстандық диқандар егін оруды аяқтап, майлы дақылдарды жинауға кірісіп кеткені белгілі. Көктемде дәнді дақылдар себілген 240,4 мың гектар алқаптан 168,3 мың тонна астық жиналды. Орташа өнімділік гектарына 6,9 центнерді құрап отыр. Ауа райының қолайсыздығына байланысты егіс алқабының 11 пайызы есептен шығарылды.

Облысымыздың ауа райы күрт континенталды болғандықтан, егін бірде жақсы, бірде нашарлау шығатыны анық. Мәселен, былтыр батысқазақстандық диқандар дәнді дақылдардың әр гектарынан 14,7 центнерден өнім жинады. Бұл еліміз тәуелсіздік алғалы облысымыз қол жеткізген ең жоғары көрсеткіш болатын. Жалпы, өткен жылы облыс бойынша 360 мың тонна астық бастырылды. Ал биыл ондай жоғары көрсеткіш болмағанымен, жиналған астық көлемі облыс тұрғындарын қамтуға толығымен жететінін айтады мамандар.

Айта кетейік, биыл облыста егін егуге бес аудандағы және Орал қаласындағы шаруашылықтар қатысты. Ел ырысын молайтуға теректіліктер де айтарлықтай үлестерін қосты. Олар биыл 6340 гектарға егін салып, орта есеппен әр гектарынан 4,8 центнерден 3 мың тоннаға жуық өнім алды.  Аудандағы 15 ауылдық округтің 12-сінде егін егіліпті. Биыл мұнда 75 шаруашылық егін салған. Қазіргі таңда сондай-ақ 7306 гектарға егілген мақсарыны да жинау аяқталды. Бұл майлы дақылдың әр гектарынан 4,3 центнер өнімділікпен 3125 тоннасы орылды. Көп кешікпей күнбағысты жинау басталмақшы.

Ал Бөрлі ауданында жаздық бидайдың өнімділігі гектарына 3,4 центнерді құрады. 18521 гектар алқаптың төрттен біріне жуығы күйіп кетті. Нәтижесінде 4391 тонна бидай қамбаға құйылды. Майлы дақылдар арасында да есептен шығарылғандар бар. Аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің бас маманы Әсел Баймұратованың айтуынша, егістігі есептен шығарылған 19 шаруашылық сақтандыру төлемдеріне қатысты құжаттар толтырылуда. «Қазақстан фермерлер одағы» РҚБ-мен келісімшартқа отырғандардың құжаттары Астанаға жолданды. Жалпы, аудан бойынша сақтандырылған алқап көлемі 5779 гектарды құрайды.

– Облысымызда 84777 гектар егіс алқабы сақтандырылды. Бұл – өңіріміздегі барлық егістіктің 37,6 пайызы. «Өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру туралы» заңға сәйкес ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер  сақтандыру компанияларымен және өзара сақтандыру қоғамдарымен 101 келісімшарт жасасты. Биылғы қуаңшылыққа байланысты егістікті есептен шығару жөнінде 36 шаруашылықтан 23660 гектарға өтінім түсті. Соған орай арнайы комиссия бұл өтінімдерді қарап, 18864 гектарын есептен шығарды. Егіні күйіп кеткен диқандарға сақтандыру компаниялары және өзара сақтандыру қоғамдары тарапынан 14,5 млн. теңге көлемінде қаржы төленді. Қалғандарының құжаттары қаралу үстінде, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының астық және тұқым инспекциясы бөлімінің басшысы Кеңес Қайдашев.

Сәкен    МҰРАТҰЛЫ,

«Орал   өңірі»

Гүлшат ШЕКТІБАЕВА,

Орал ауыл шаруашылығы тәжірибе стансасының бөлім меңгерушісі:

– Біздің станса Ақ Жайық өңіріндегі дәнді дақылдардың элиталық тұқымын шығарумен айналысатын бірден-бір кәсіпорын болып табылады. Сол себепті облысымыздағы бидайдың сапасын арттыру мақсатында жүйелі жұмыстар жүргізіп келеміз.  Мәселен, 2016 жылы «Орал» атты жаздық бидайдың жаңа түрін шығарып, аудандастырдық. Былтыр ресейлік «Краснокут селекциялық тәжірибе стансасы» ҒЗИмен бірлесіп «Красноуральская» деп аталатын  астық сұрпын шығардық. Бұл дақылдар біздің жақтың ауа райына бейімделген, яғни қуаңшылық пен ыстыққа төзімді. Сондай-ақ ауру мен зиянкестерге қарсы тұру қабілеті жоғары. Ең бастысы, өнімділігі мен сапасы жақсы. Облысымыздағы диқандардың біразы «Альбидум-32», «Саратовская-42» сынды бұрыннан бері келе жатқан бидайларды егіп жүр. Маман ретінде жоғарыда айтып өткен жаңа тұқымдармен қатар, «Волгоуральская» жаздық бидайын да себуге кеңес берер едім. Бәсекеге қабілетті болып  саналатын бұл дақылдардың болашағы зор.

Мәди ҒАБДОЛОВ,

Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-дың доценті, ауыл шаруашылығы  ғылымдарының кандидаты:

– Нақты  егіншілік –  ғылым  мен өндірісті тиімді ұштастыру. Бұл пилоттық жобаны еліміздегі, соның ішінде батысқазақстандық диқандардың қолға алғандығы қуантады. Мұнда дән сеуіп, топырақ өңдеп, одан астық жинау сияқты барлық кезеңдер электронды бақылау құрылғылары  арқылы  реттеліп  отырады.

Биылғы тәжірибе көрсетіп отырғандай, топырақ құнарлылығы айтарлықтай төмен болса да, ғылым мен жаңа технологияға негізделген алқаптардағы өнімділік әдеттегі орташа көрсеткіштен екі есе артық болуда. Осылайша ғылыми тәсілдерге жүгінбесек, заманауи агротехнологияларды қолданбасақ, әлемдік дамудың көшіне ілесе алмай қалуымыз мүмкін.

Сондықтан еліміз экономикамыздың драйвері болып  табылатын  агроөнеркәсіп кешенін цифрландыруды бастағанына біз де  қуаныштымыз. Бұл – ел  табысын  еселей  түсері сөзсіз.