«КазИИТУ»   ғылыми-білім  кешенінде  «Латын  әліпбиіне  көшу – жаһандану  талабы»  атты  дөңгелек  үстел  өтті.

Шараға Қазақстан инновациялық және телекоммуникациялық жүйелер университетінің құрылтайшысы, Қазақстан ұлттық инженерлік академиясының академигі, профессор Ақсерік Әйтімов, облыстық тілдерді дамыту басқармасы ономастикалық жұмыстар және көрнекі ақпараттарды бақылау бөлімінің басшысы Гүлнәр Әлжанова мен ғалымдар Абат Қыдыршаев, Болат Жексенғалиев және Мұрат Сабыр қатысты. Дөңгелек үстелді «КазИИТУ» ҒБК-нің ректорының міндетін атқарушы, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Әліби Баяхов жүргізді. Басқосуда баяндама жасаған Гүлнәр Әлжанова жаһандық бәсекелестікке қабілетті болу үшін латын графикасына көшудің қажеттілігі және оның мән-маңызына тоқталды. Содан соң сөз кезегін М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың профессоры, педагогика ғылымдарының докторы Абат Қыдыршаев   жалғады.

– Латын графикасына көшу  – жалпы халық үшін өте өзекті мәселе. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы бұл мәселе туралы 2006 жылы да, 2012 жылы да көтерген болатын. Ал кешегі «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында латын графикасында көшудің қажеттілігін негіздеп айтты.  Осы орайда өзім қызмет атқаратын М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың студенттеріне «Латын әліпбиіне көшу – ана тілінің жаңғыруы мен рухани кемелденуінің негізі» атты басқосу өткізіп, бұл әліпбиге көшудің маңыздылығын түсіндірдік. Елбасы айтқандай, балаларымыздың болашағы үшін латын графикасы негізінде қазақ әліпбиін жасауға тиіспіз. Бұл орайда мектеп оқушыларына арналып латын графикасымен шығарылған оқулықтардың сапасы сын көтеретіндей бір де бір қатесі болмаған жөн. 1926 жылы Баку қаласында өткен сьезде бүкіл түркі әлемі латын әліпбиіне көшерде «Әліпби кабинеті» деген арнайы бөлме жасақтаған болатын. Мұндай ұжымдық жұмыс болашақта да керек болады деп ойлаймын. Жаңа әліпбиге көшер болсақ, бір әріпті екі таңба арқылы беруді азайтып, қ, ғ, ң секілді төл дыбыстарымыздан айырылып қалмауымыз керек, – деп Абат Сатыбайұлы бірқатар мәселелер төңірегінде ой қозғады.

Ал халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы облыстық филиалының төрағасы Болат Жексенғалиев бірыңғай әліпбидің оқыту стандартын енгізу туралы ұсынысын  былайша жеткізді.

– Кирилл негізіндегі әліпбиде 42 әріп болса, жаңадан ұсынылған әліпбиде 25 әріп бар. Қарап отырсаңыз, өте ықшам. Алайда, ең бірінші, тіл төңірегінде қордаланып қалған мәселелерді шешіп алуымыз керек. «Егемен Қазақстан» газетінде Дархан Қыдырәлі «Біз әйтеуір қосамжар орфографикадан құтылатын болдық» деп жазған еді. Қосамжар орфографиканы түсіндіре кетсек, мысалы, біз қазақ тілінің сөздерін қолданғанда, бір емле ережесін, орыс тілінен енген сөздерге екінші емле ережесін қолданамыз. Мұндай екі емле ережелері ешбір елдің тілдік нормасында жоқ. Мысалы, республика деген орыс сөзін ағылшындар репаблик, републиджи дейді. Ал біз орысша сөзді қайталай салдық. Күні кеше ҚР Мәдениет министрлігінің Тіл комитеті бір топ сөзді қайтадан бекітті. Соның ішінде мұражайды музей, мұрағатты архив деп кері ауыстырған. Біз себебін сұрап, сауал жібергенде, халықаралық норманы қалпына келтірдік дейді. Жалпы халықаралық  принцип деген жоқ. Сенбесеңіздер, музей сөзі әр елде түрлі айтылады. Әр елдің өз нормасына сай айтады. Қарапайым тілмен айтсақ, біз орыс тілінен терминдерді ұрлап отырмыз. Сондай-ақ қазақ әліпбиіндегі ц, һ, щ, ь, ъ әріптерінің қажеттілігі жоқ. Таза қазақша сөйлейтін адам цементті семент дейді. Бұдан ештеңе өзгермейді. Біз Москваны Мәскеу десек, Киев, Украинаны орыс тілінің нормасымен жазып жүрміз. Қазақтың Әсел, Әйгерім деген есімдерін орыстар Асель, Айгерим деп өзінің нормасымен ғана айтады. Тағы  бір айта кететін мәселе – қос әріптің бірігіп келіп, бір дыбысты беруі. Бұл әлемдік тәжірибеде ш (sh), ж (zh), ң  (ng) секілді қолданылады. Осы орайда жеңге, теңге деген сөздерді қалай жазатынымызды ойлауымыз керек. Латын графикасына көшсек, қазақ тілінің табиғи болмысына сай қылып, қазақ тілінің нормасына ғана лайықталған әліпби енгізгеніміз жөн, – деді Болат Өтеғалиұлы.

Шара барысында сөз алған филология ғылымдарының докторы, профессор Мұрат Сабыр әріптің көптігі алфавиттің нашарлығы екенін айта келіп, латын әліпбиіне көшсек, жазу жүйеміз ақпараттық кеңістікке шығаратынын  жеткізді.

Басқосуды қорытындылаған Қазақстан инновациялық және телекоммуникациялық жүйелер университетінің ректоры, профессор Ақсерік Әйтімов Елбасының ұлт тірегі – ана тіліміздің болашағы үшін жасаған бастамасын  ғылыми маңызды және тарихи мәселе екенін атап өтті.  Сондай-ақ ол латын әліпбиіне көшу, сайып келгенде, ана тіліміздің қолданыс аясының одан әрі кеңейе түсуіне мүмкіндік туатынын  айтты.

*    *    *

Латын әліпбиіне көшу  мәселесіне орай түсіндіру жұмыстары түстен кейін Батыс Қазақстан инновациялық-техникалық университетінің мәжіліс залында «Латын әліпбиіне көшу: ұлттық мүдде» тақырыбымен жалғасты. Аталмыш шараны қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі мен облыстық «Қазақ тілі» қоғамы және Ж. Молдағалиев атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханасы ұйымдастырды. Дөңгелек үстелге қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Қуанышбек Мұқанғалиев, филология ғылымдарының докторы Мұрат Сабыр, халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы облыстық филиалының төрағасы Болат Жексенғалиев және үкіметтік емес ұйым мүшелері, оқытушылар мен студенттер қатысты. Дөңгелек үстелде латын әліпбиіне көшудің тілдік мәселелері, емле-ережелері туралы  сөз  болды.

– Мемлекет басшысы «Қазақстан – 2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Біз 2025 жылдан бастап әліпбиімізді латын қарпіне көшіруге кірісуіміз керек. Бұл – ұлт болып шешуге тиіс принципті мәселе» деп атап көрсеткен болатын. Бұл Жолдаудың қазақстандықтар үшін мәні де, маңызы да зор. Бүгінде ақпаратық кеңістіктің 70%-ы латын қарпімен таңбаланады. Жалпы, латын қарпіне көшу – тілдік тұтастығымызға, оны сақтауымызға, тіліміздің өзінің жаңаша бір жаңғыруына жол ашары сөзсіз, – деді кездесуді ашқан Қуанышбек Мұқанғалиев алғысөзінде.

Ал филология ғылымдарының докторы Мұрат Бөкенбайұлы жаңа әліпбидің мән-маңызына тоқталды.

– Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында ұлттың мәдени кодты жаңғырту төңірегінде біраз мәселелер айтқан болатын. Ұлттық кодымызға мәдениет, тіл, әдебиетті жатқызсақ, жиырмасыншы ғасырдан бастап қазақ халқының өзекті мәселесі – қазақ тілін дамыту болып келеді. Сол кезде ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынов «Біздің заманымыз – жазудың заманы, жазумен сөйлесу ауызбен сөйлесуден артық дәрежеге жеткен заман» деп айтқан болатын. Ол қазақ халқына араб жазуына лайықтап 24 әріп пен бір дәйекшеден тұратын әліпби жасап берді. Бұл  Орта Азиядағы жетілген әліпби болған. Алайда сол кездегі саясаттың салқындығына орай аталмыш алфавит кейін қолданысқа енбей қалды. Біз 1926 жылы  латын графикасына ауыссақ, 1940 жылы кирилл қарпімен жаза бастадық. Қазір тілімізде көзге көрінбейтін олқылықтар мен келеңсіз заңдылықтар  жетерлік. Мысалы,  ешбір елдің тілдік нормаларында жоқ бірде дауысты, бірде дауыссыз  у мен и әріптері біздің тілімізде бар. Жалпы, латын графикасына көшу арқылы  төл әліпбиімізге қол жеткізетініміз анық.

Алайда тіл біліміндегі орфографиялық қиын заңдылықтарды  жойып, қазақ тілінің тілдік нормасына сай бірізділікке келтіру қажет, – деді Мұрат Сабыр.

Гүлсезім  БИЯШЕВА,

«Орал  өңірі»

Бейсенбіде  облыстық  қазақ  драма  театрында Қазақстан  халқының  тілдері  күніне  арналған «Тіл  –  тұтастық  туы»  атты  фестиваль  өтті.  Облыстық  тілдерді дамыту  басқармасының ұйымдастыруымен  биыл он  үшінші  рет  оздырылған шараға  мемлекеттік  құрылым басшылары,  тіл  саласының мамандары,  этномәдени орталықтарының  өкілдері, жастар  мен  оқушылар қатысты.

Шара театрландырылған көріністермен басталып, сонан соң облыс әкімі Алтай Көлгінов құттықтау сөз сөйледі.   Отанымыз және өңіріміз үшін биылғы жыл да табысты болғалы тұр. Тәуелсіздіктің 26  жылында «Нұрлы жол», «Нұрлы жер» және басқа да мемлекеттік бағдарламалар ойдағыдай жүзеге асырылуда. Нақты мысал, биыл республикалық бюджеттен  өңірімізге 28 миллиард теңге қаржы бөлініп, бес жүз километр жол салынды немесе жаңартылды. 1600 түрлі әлеуметтік санатқа енетін адам жаңа пәтерге ие болды немесе алуы тиіс. Осының бәрі Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың  сындарлы да салиқалы саясатының нәтижесінде іске асты. Басқасын айтпағанда, Отанымыздағы ұлтаралық татулық пен келісімнің өзі неге тұрады?! Бүгін – Тілдер күні. Тіл бар жерде ел бар екенін өткен ғасырда Алаш ардагері, ұлтымыздың біртуар ұлы Ахмет Байтұрсынов айтып кетті. Қазір елімізде ана тілімізбен қатар, өзге ұлт тілдері де даму, өркендеу үстінде. Әрине, Елбасымыз айтқан үш тілділіктің де маңызы зор. Оған таяуда ғана дүркіреп өткен «ЭКСПО – 2017» халықаралық көрмесінде көзіміз жетті. Енді «Цифрлы Қазақстанға» қарай бет түзеуіміз қажет. «Рухани жаңғыру» бағытында да толымды істер қолға алынуда. Бәріңізге де табыс пен сәттілік тілеймін. Тәуелсіз Қазақстанның тұғыры биік болсын! – деді Алтай Сейдірұлы. Фестиваль барысында облыс әкімінің алғысхатымен ақжайықтық айтыс ақыны Сағынтай Бисенғалиев, жаңақалалық ұстаз Салтанат Борашева және басқа да тіл жанашырлары  марапатталды.

Салтанатты шара өне бойына әсем ән, күмбірлеген  күй, мың бұралған бимен көмкеріліп отырылды. Биылғы  тіл фестивалінің өту барысы туралы деректі бейнетаспа көрсетілді. Облыстық тілдерді дамыту басқармасының басшысы Айгүл Мыңбаева да бір топ тіл жанашырларына алғысхаттар табыс етті. Олардың ішінде Зеленов аудандық «Ауыл таңы» газетінің редакторы Нұржан Дүзбатыров, облыстық жер қатынастары басқармасының бас маманы Бауыржан Төремұратов бар. Шарада сонымен бірге мемлекеттік тіл саясатын қолдайтын жарнама агенттіктерінің өкілдері де сый-сияпаттан құр қалмады.

Серік  ИХСАНҒАЛИ,

 «Орал  өңірі»

Суретті  түсірген Темірболат   ТОҚМАМБЕТОВ

15 қыркүйек пен 20 қазан аралығында еліміздің барлық өңірінде ҚР Мемлекеттік күзет қызметінің қызметкерлері мен әскери қызметшілерінің қатысуымен жігіттерді еліміздің элиталық әскери құрылымдары – “Айбын” мен “Батыр” президенттік полктарының қатарына қабылдау науқаны өтеді.

Бойында қырағылық пен батылдық, ерлік пен жігерлілік қасиеттері бар, сондай-ақ бойы 180 сантиметрден кем емес, дене тұрқы мығым, өзі шымыр келген, моральдық-психологиялық тұрғыдан берік, жан-жақты білімімен ерекшеленетін жігіттер Отан алдындағы азаматтық борышын Елбасының және өзге де күзетілетін тұлғалар мен нысандар қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытындағы маңызды міндеті жүктелген бұл элиталық әскери құрылымдарда атқаруға ниет білдірсе, Орал қаласы, Шевченко көшесі, 54 мекенжайына келгендері жөн.

ҒҰМЫР-ДЕРЕК:

Жайдар Бисенбайұлы Құрманов 1972 жылы Ақтөбе облысында дүниеге келген. Қарағанды мемлекеттік медициналық университетін дәрігер-гигиенист, эпидемиолог мамандығы бойынша бітірген. Еңбек жолын Ақтөбе облысында санитарлық-эпидемиологиялық станцияның бөлім меңгерушісі болып бастап, осы салада 20 жылдан астам уақыт еңбек етті. Ақтөбе облысы тұтынушылар құқығын қорғау департаментінің басшысы болды.

2017 жылдың 20 шілдесінен бері БҚО қоғамдық денсаулық   сақтау департаментінің басшысы.

Таяуда редакциямызға БҚО қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің басшысы Жайдар Құрманов келіп, «Тікелей желіде» оқырмандарымыздың сұрақтарына жауап берді. Белгіленген екі сағат уақыт ішінде 20-ға жуық сұрақ түсті. Оқырмандарымыздың белсенділігіне ризашылығымызды білдіре отырып, кейбір сұрақтарда көтерілген мәселелерді қарау аталмыш мемлекеттің құрылымның құзырына жатпайтынына, енді бір сұрақтар қайталанып қойылуына байланысты оларға жауап берілмегендігін айтып өткіміз келеді. Сондай-ақ бүгін жарияланбай қалған сауалдарға жауап газетіміздің алдағы нөмірлерінде «Сұрақ-жауап» айдарында берілетін болады.

Аягөз СЕЙІТҚАЛИЕВА,

Жәнібек ауданы:

– Сәламатсыз ба, Жайдар Бисенбайұлы, сіздің жүйеде біраз реформа болғаны белгілі. Қазір көпшілік қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің немен айналысатынын жете білмейтін сияқты. Осыған тоқталып өтсеңіз…

Жайдар ҚҰРМАНОВ:

– Сәламатсыз ба, оныңыз рас, соңғы кезде біздің департаменттің де атауы да, атқаратын қызметтері біраз өзгеріске ұшырады. Бүгінгі таңда біз негізінен төрт бағытта жұмыс істейміз. Яғни санитарлық-эпидемиологиялық жағдайға, тауарлардың қауіпсіздігіне байланысты техникалық регламентке, медициналық қызмет сапасына бақылау жасаймыз және дәрігерлерге сертификат беру, емдеу орындарын аттестациялаудан өткізу сынды медицина саласында мемлекеттік қызмет көрсетеміз.

Мәулен НЫҒМЕТОВ,

 кәсіпкер:

– Бизнес жүргізу үшін қоғамдық денсаулық сақтау қызметі тарапынан берілетін құжаттар азайды деп естідім. Соған кеңірек түсінік беріп кетсеңіз және кәсіпкерлікті қолдау бағытында департамент тарапынан қандай іс-шаралар алынуда?

Жайдар ҚҰРМАНОВ:

– Қазір мемлекет тарапынан кәсіпкерлікті дамытуға жете мән беріліп жатыр ғой. Кәсіпкерлік елдің де, тұрғындардың да әл-ауқатын жақсартатыны белгілі. Қарапайым мысалмен айтсақ, әлеуметтік жағдайы түзелсе, адам қалтасында қалған ақшасына үйіне сабын сатып апарады. Сабын бар жерде тазалық бар. Осыны таразыға салып қарасақ, бұл бағыттағы Елбасы саясатының дұрыстығын көреміз. Ал бұл саладағы түрлі ұсақ-түйек олқылықтарды уақыттың өзі жөндейді. Себебі, кәсіпкерлік нысандары көбейген сайын олардың арасында бәсекелестік пайда болады. Кімнің өнімі сапалы, әрі бағасы арзан болса, соның тауары өтеді. Қазір біз кәсіпкерлерді жазалаудан гөрі, түсіндіруге, үйретуге жете мән берудеміз. Соның ішінде халыққа сапалы тауар ұсынудың қыр-сырын меңгертудеміз. Жыл өткен сайын тексеріс саны да азайып келе жатыр. Мәселен, өткен жылы өңірімізде біздің қызметкерлеріміз тарапынан кәсіпкерлік нысандарына 948 тексеріс жүргізілсе, биылғы көрсеткіш 37 пайызға төмендеді. Бұл жұмыстар одан әрі жалғаса береді. Халықтың денсаулығына аз әсер келтіретін автосервис, шаштараз сынды кейбір кәсіпкерлік субъектілері жоспарлы тексеру тізімінен алынып тасталуда. Жаңа сұрағыңызда айтып өткеніңіздей, бұрын бизнес жүргізу үшін біздің құрылымнан біраз құжат алуға тура келетін. Қазір ол айтарлықтай азайды. Мысал үшін дүкен ашқысы келген кәсіпкер түрлі құжаттар жинап, ұзақ жүретін. Бізден рұқсат қағаздар алатын. Басқа мемлекеттік құрылымдар үшін жауап бере алмаспын, бірақ қоғамдық денсаулық сақтау қызметі тарапынан енді құжаттар алу міндетті емес, тек дүкен салудағы тиісті талаптарын сақтаса болғаны. Ол үшін ХҚО барып, тиісті құжаттарды толтырып, артынан бізге хабарлама жіберілсе, жетіп жатыр.

Вероника ПЕРМИТИНА:

– Жайдар Бисенбайұлы, айтыңызшы, күнделікті тұтынып жүрген суларымыздың сапасы қандай? Ауылдық жерлердегі құдықтардан уақтылы сынама алынып тұра ма? Тағы бір сұрайын дегенім, қыста облыс әкімінің есебі кезінде Орал қаласындағы 9-шағын ауданының бір тұрғыны үйге келіп тұрған ауыз судың ластығы жөнінде сұрақ қойған еді. Ол мәселе қалай шешілді?

Жайдар ҚҰРМАНОВ:

– Қазіргі уақытта облыста 155 су құбыры бар. Суды халық жаппай пайдаланатын болғандықтан, біз осы құбырдың бәрін қатаң әрі уақтылы жоспарлы тексеріспен қамтып тұрамыз. Биыл микробиологиялық көрсеткішке байланысты зертханалық тексеру жүргізуге су құбырларынан 1 054 сыналым алынды. Оның 2,1 пайызы ғана талапқа сай болмай шықты. Бұл өте аз көрсеткіш болса да, біз толық тазарғанша тексереміз. Ал облыс әкіміне жолданған сұраққа келсек, әкім есебінен кейін біз сол үйге барып, суын тексердік. Содан кейін ПИК қызметкерлері үйдің жертөлесіндегі бір құбырды алмастырды. Міне, осындай іс-шаралардан кейін ол мәселе шешілген сияқты. Себебі, одан кейін ол жақтан ешқандай арыз-шағым түскен жоқ.

Санитарлық-эпидемиологиялық жағдайды оңалту бағытында біз жергілікті атқарушы билікпен қоян-қолтық жұмыс істеудеміз. Мысал үшін айтып өтсем, өткен жылдың қорытындысы бойынша біздің мамандарымыздың ұсынысы бойынша қалалық, аудандық әкімдіктерде осы бағытта 10 мәселе қаралып, тиісті шешімдер алынса, биыл оның саны 123-ке жетті. Соның бірі – ауыз су сапасына қатысты мәселе. Бірлескен жұмыстардың нәтижесінде батысқазақстандық-тардың 88,5 пайызы орталықтандырылған ауыз сумен қамтылып отыр.

Динара БЕЙБІТҚЫЗЫ,

Жаңақала ауданының тұрғыны:

– Соңғы кезде азық-түлік дүкендері секілді кәсіпкерлік нысандары санэпиджағдайға байланысты көп тексерілмейтін сияқты. Содан болса керек, сауда орындарында жарамдылық мерзімі өтіп кеткен тағамдар сатылып жатыр…

Жайдар ҚҰРМАНОВ:

– Жоғарыда айтып өткенімдей, жоспарлы тексерістен алынып тасталған нысандардың бірі – тамақ дүкендері. Егер жеке не заңды тұлғалардан дүкеннен алынған азық-түлік өніміне, не ондағы қызмет сапасына қатысты арыз-шағымы түссе, біз жоспардан тыс тексеріс жасай аламыз. Егер сіздің осындай деректеріңіз болса, бізге келіп шағым беруіңізге болады.

Осы сәтті пайдаланып, екпін түсіріп айта кетейін дегенім, бұрын біз осындай дүкендерді, қоғамдық тамақтану орындарын тексеру кезінде ондағы белгілі бір тамақ түрлерін зертханалық тексеруге тегін алатынбыз. Сөздің шыны керек, ол кәсіпкерлерге қиындау соғатын. Қазір бізге бюджеттен арнайы қаржы бөлінеді. Назарымызға іліккен тамақ, өзге де тауар түрлерін сол ақшаға сатып аламыз. Сосын оларды зертханада тексереміз. Егер ауытқушылықтар кездессе, заң талаптарына сәйкес шаралар қаралады. Мысалы, биылғы 8 айда облыс көлемінде біз 1 761 өнімді сатып алып, тексердік. Оның сексен пайыздайы тағам болса, қалғаны, өзге тауарлар. Жалпы алынған өнімнің 9 пайызы Кеден одағының техникалық регламентіне сәйкес емес болып шықты, яғни тауардың сипаттамасы мемлекеттік тілде жазылмаған. Ал 4 пайызында микробиологиялық сәйкессіздік анықталды. Егер тамақ өнімдерінен осындай сәйкессіздіктер шықса, олар саттықтан алынып, жойылады.

Ержан,

Орал қаласының тұрғыны:

– Қоғамдық денсаулық сақтау қызметіндегі тексеру, бақылау функциялары сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін туғызатыны аян. Осы жемқорлықпен қалай күресіп жатсыздар?

Жайдар ҚҰРМАНОВ:

– Біз қадағалаумен қатар, мемлекеттік қызмет те көрсетеміз. Осы арада, яғни қызмет алушы мен қызмет көрсетушінің арасында жемқорлық көріністерінің де болу қаупі бар. Ол ешкімге де жасырын емес. Қызметкерлеріміз мұндай келеңсіздіктерге бармас үшін тиісті жұмыстар жүргізілуде. Арнайы жоспарларымыз, меморандумдарымыз жа-сақталды. Аталмыш мәселені шешудегі өзге өңірлердегі озық тәжірибелерін де негізге алып отырамыз. Сондай-ақ департаментте сала ардагерлері мен персоналды басқару қызметі мамандарынан кеңесші топ жасақталды, оның мақсаты жемқорлықтың алдын алу, бұл бағыттағы жағдайды бағамдау болып табылады. Сенім телефондары орнатылды. Жемқорлықты болдырмау, кәсіпкерлікті қолдау мақсатында департамент, қалалық, аудандық басқарма басшылары «Атамекен» ҰКП, «Нұр Отан» партиясы филиалдарында тұрақты түрде қоғамдық қабылдаулар жүргізеді. Тұрғындардың сенімін арттыру, жемқорлық деректерін анықтау мен талдау мақсатында халық арасында сауалнама ұйымдастырылып отырады. Таяуда қызметкерлеріміздің арасында жемқорлықпен күрес тақырыбында «Үздік сурет» байқауы өтті. Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай, адам сурет салуы арқылы бойындағы белгілі бір рухани дертті жеңе алады екен. Сыбайлас жемқорлық секілді келеңсіздікпен күресуде біз осындай түрлі тәсілдерді қолданудамыз.

Әлемдік діндер ислам, христиан және буддизмнің қай-қайсысы да адамдарды жаппай өшпенділікке шақырмайды. Әдетте діннің атын жамылған алаяқтар мен арамзалар ғана оны саяси мақсаттарын бүркемелеу үшін шебер пайдаланады. Сондықтан қазір Мьянма еліндегі қайғылы оқиғаларға діни астар беру дұрыс емес. Өйткені онда діни қағидалардан гөрі саяси-әлеуметтік салдарлардың салмағы басым.

Мьянма-Оңтүстік-Шығыс Азиядағы тропик белдеуінде орналасқан, халқы көп, әлемдегі ең кедей елдің бірі. Ол да көршісі Үндістан секілді ғасырдан астам уақыт бойы ағылшын отары болып келді. Отаршылдық жылдарында үнділермен шекаралас Бирмаға (сол елдің ескі атауы) ағылшындар бөгде адамдарды күшпен көшіріп әкеліп, «Бөліп ал да, билей бер!» саясатын шебер қолданды. Себебі Үндістаннан көшірілген бенгалдардың тек діні, ділі ғана емес, сыртқы түрі де бирмандарға жат болатын. Алдыңғысы еуропалық нәсілдің оңтүстік тармағына жатса, соңғылары моңғол нәсілінің өкілдері еді. Үнді елінен енгендер мұсылман болса, Мьянма жұрты пұтқа табынушылардан. Түрі де, тілі де, діні де бөлектің қашанда жатырқаушылық сезімін туғызатыны белгілі. Өкініштісі сол, сонау бір жарым ғасырдан бері келе жатырқаушылық көп ұзамай өшпенділікке ұласты. Нәтижесі – бүгінгі қайғылы оқиғалар.

Бірден айту керек, түбі бенгалдық, өзін өзі «Рохинджа» деп атайтын халықтан басқа да мұсылмандар Мьянмада жеткілікті.

Алайда сол жерде қырылып жатқан өзге мұсылман емес, тек рохинджалар. Қалған мұсылман әзірге қуғын-сүргіннен аулақ, тыныш ғұмыр кешуде. Неліктен рохинджаның басына күн туды? Біріншіден, күні бүгінге дейін «Рохинджа» атауының шыққан тегі де белгісіз. Екіншіден, қуғын көріп, қырылып жатқан бейбақтар тегі үнді болғанымен, өздерін бөлек ұлт, халық санайды. Ал Мьянма билігі оларды елінің азаматтары мен тұрғындары санаудан мүлдем аулақ. Тіпті сол елде 1983 жылы қабылданған Ата Заңда рохинджалар ешқандай санатқа енгізілмеген. Тек уақытша босқындар ретінде есептеледі. Олардың жалпы саны қазір 1,3 млн. жанды құрап отыр. Сондықтан жаппай қырып-жоюға ұшырағандар көптен бері өздерін ел азаматы ретінде заңдастыруды талап етіп келеді және ыңғайы келсе, автономия алудан да дәмелі. Ресми билік аталмыш мәселеде қандай да болсын ымыраға келуге үзілді-кесілді қарсы. Осы халық пен биліктің арасында бұған дейін де талай қақтығыс болған. Тек биыл жергілікті Араукан аумағының мьянмалықтарының төрт рохинджаны кенеттен азаптап өлтіруі мұсылмандардың бұрқ еткен ашу-ызасын туғызды. Сөйтіп, мағынасыз қантөгіс басталды да кетті. Мыңдаған мұсылман қарттар мен әйелдер, балалар қаза тапты. Оларға жасалған және жасалып жатқан жауыздық жан түршіктіреді. Адамды тірілей жерге көму, өртеу… әрі қарай жалғаса береді. Бұған өртеніп, қиратылған мұсылман мешіттері мен будда ғибадатханаларын қосыңыз.

Бір сөзбен айтқанда, жазықтылар үшін жазықсыздар жапа шекті.

Олай дейтініміз, жаңағы жаппай қырып-жоюды жүргізуші әскерилер мен қауіпсіздік қызметінің адамдары барлығы үшін ресми билікке қарсы күресуші содырларды айыптайды. Әрі олардың рохинджа арасында бары да рас. Тіпті көршілес Бангладеш елінен қашқан ұры-қары, лаңкестер де солардың қатарында жүрсе керек.

БҰҰ мен әлемнің алпауыт мемлекеттері осы елдегі ахуалға алаңдап, жағдайды бейбіт жолмен реттеуді ұсынуда. Алайда жазықсыз жапа шеккендердің ауыр қайғысы мен мүсәпір күйін саяси мақсатына пайдалануға тырысатындар да жоқ емес. Мәселен, АҚШ пен Батыс елдері Мьянма үкіметінен қаза тапқандар мен көрші ел – Бангладешке қопарыла қашқандар үшін басты жауапкершілікті мойнына алуды талап етіп отыр. Мьянма мұндай талаптарға да үзілді-кесілді қарсы. Аталмыш ел билігі рохинджаларды түгелімен лаңкес санап, олардың елде қалуына келіспейді. Кейбір саяси сарапшылар АҚШ пен Батыстың талабын Мьянмамен тегі де, діні де бір Қытайға қарсы доқ көрсету деп есептейді. Қытайдың аталмыш елді қолдауы да соның дәлелі сыңайлы. Әзірге күллі мұсылман әлемі үнсіз. Тек Ресейдегі шешен елінің көсемі Рамзан Қадыров сол үшін ислам әлеміне наразы. Шешендер Ресей астанасы – Мәскеу мен өз елінде қарсылық шараларын жасап та үлгерді. Түркияның президенті Ердоған да алыстағы мұсылмандардың жаппай қырылуына ерекше алаңдап, дүние жүзіндегі діндестерін Мьянмаға қарсы әрекеттер жасауға шақырды. Оның пайымдауынша, аталған елге бітімгерлік күштер енгізсе де, артық емес. Алайда Мьянма билігі бітімгерлік туралы естігісі де келмейді. Қазір әскерилер елі мен Бангладеш арасындағы шекараны миналауға кірісті. Көп босқын минаға жарылып, бейбіт құрбандар санын күн өткен сайын өсіре түсуде.

Кейбір сарапшылар Мьянмадан қашқан босқындарды көршілес Малайзия, Индонезия сынды мұсылман елдеріне аттандыруды ұсынады. Алайда аталмыш елдер оған еш ықылас танытпауда. Біріншіден, жоғарыдағы екі елдің де халқы тығыз, екіншіден, тіпті діні бір болса да, жат жерліктерді паналатудан сақтанады, яғни әлеуметтік мәселелердің шиеленісуі және лаңкестердің кездейсоқ еніп кетуінен қорқады. Таиландтың оңтүстігіндегі мұсылмандар қауымы да құшақ жайып отырған жоқ. Өздерінің қандастары – Бангладеш елінің халқы да бүгінде екі жүз миллионнан асады. Қазір бұл ел жан сауғалап келген босқындарды бағып-күтуді қиынсынып қана қоймай, Мьянма билігін басты жауапкершілікті мойнына алмағаны үшін айыптауда. Әрі БҰҰ мен әлемдегі мұсылман елдерінен көмек сұрап отыр. Әзірге өтінішке құлақ асып жатқандар санаулы.

Мьянма – ежелден соры арылмаған ел. Қазір 60 миллион халқы бар мемлекет 1948 жылы тәуелсіздік алғанымен, елде көп ұзамай азамат соғысы басталып, ол 1962 жылы генералдардың билікке келуімен аяқталды. Елді көп жыл билеген әскерилер тек өткен ғасырдың аяғында ғана саясаттан кетуге мәжбүр болды. Бірақ әлі ықпалы зор. Елдің бүгінгі Үкіметбасы Аунг Сан Су Чжи сол әскерилерге қарсы өмір бойы күрескен адам. Алайда өзі қуғын көрсе де, жерлестеріне қол-ұшын созбай отыр. Жақында ресми орында сөйлеген ол елдегі геноцидті (белгілі бір ұлт немесе халықты жоспарлы түрде құрту) айыптап, 400 мың мұсылманды қайта қабылдауға әзір екенін айтса да, босқындарға берілер кепілдіктер жөнінде жұмған аузын ашпады. Нобель сыйлығының иегерінің бұл уәжіне әлемдегі көп адам қанағаттанбағандығын ашық айтты.

Әзірге Оңтүстік-Шығыс Азиядағы елдегі ахуал осындай. Оның келешегі қандай боларын уақыт көрсетер. Бірақ тыныштық пен келісімге қай тарап та ділгер.

Серік  ІЗБАСАРҰЛЫ

Ақжайық ауданында «Тұрақтылық кепілі – қауіпсіздік» жобасы аясында ақпараттық түсіндіру тобының кеңесі өтті. Оған аталған топ өкілдері – «Жайық Пресс» ЖШС ақпарат орталығының жетекшісі, журналист-блоггер  Нұрлыбек Рахманов пен облыстық «Орал өңірі» газетінің тілшісі Нұртай Текебаев және аудандық бөлімдердің мамандары, жастар мен мектеп оқушылары қатысты.

— Қазір діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу мәселесі өте өзекті. Әсіресе, қоғамдық пікір қайшылығын тудыратын түйткілді тақырыптар бойынша ақпарат таратуда сақтық қажет, – деді шараға қатысқан аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Орынша Бақтығалиева.

Басқосуда Нұрлыбек Рахманов блоггерлер мен SMM және ІТ-мамандардың виртуалды әлемдегі қызметі мен қоғамдағы орны, интернет ресурстарын талғаммен пайдалану жайын кеңінен әңгімеледі. «Бүгінде интернет қолданушылардың жас ерекшелігінде шектеу жоқ. Әр адам өзіне қажетті мәлімет іздеу үшін ғаламторға жүгінетіні сөзсіз. Әсіресе, әлеуметтік желілерді арандатушылар сөзіне ермей орынды пайдалансақ, санамыз пайдасыз ақпараттармен уланбас еді», – деді ол. Блоггер желілердегі зорлық-зомбылық көріністеріне және жат идеологияға төтеп берудің төте жолы – қазақы салт-дәстүріміз бен тарихымызды терең білу және «ішкі сүзгі» қажет екенін баса айтты. Сонымен бірге ақпараттық қауіпсіздікке жауапкершілікпен қарау керектігі, интернет кеңістігінде қазақша контентті көбейтіп, мәтінді сауатты жазудың маңыздылығы жөнінде баяндады.

«Орал өңірі» газетінің тілшісі Нұртай Текебаев теріс пиғылды діни ұйымдардың әлеуметтік желілер арқылы үгіт-насихат жүргізіп отырғанын сөз ете келіп, интернет-ресурстарындағы мәліметтердің дереккөзі сенімді болуы керектігін ескертті. «Бұрыс деректің салдарынан түрлі ағымның жетегіне кеткендер көп. Олар дәстүр мен дін сабақтастығын мойындамай, түрлі мүдделердің жетегіне еруде. Сондықтан жастар оң мен терісті ажыратып, бағыт-бағдарын ерте айқындап алуы үшін қоғам болып ақпараттық қауіпсіздікке жете мән беруіміз қажет», – деді журналист.

Шараға қатысқан ақын Мәлік Берді Әлі, аудандық кәсіпкерлік бөлімінің бас маманы Жәлел Жолдығалиев басқосудың маңыздылығына тоқталып, пікірлерімен бөлісті. Айта кетейік, облыста «Тұрақтылық кепілі – қауіпсіздік» жобасы бойынша түсіндіру топтары бес бағытта жұмыстануда. Соған сәйкес ауданда басқа бағыттар бойынша басқосулар жалғасады.

Бекболат ҚАЛЕНОВ,

Ақжайық ауданы

Бейсенбі  күні  облыстық мәслихаттың  үлкен  залында «Нұр  Отан»  партиясы  облыстық  филиалының кезектен  тыс  XXI  конференциясы өтті.  Облыс  әкімі  Алтай Көлгіновтің  төрағалығымен  өткен жиынның күн  тәртібінде  ҚР  Президенті,  аталмыш  партия  төрағасы Н. Ә. Назарбаевтың  «Болашаққа  бағдар: рухани  жаңғыру»  мақаласын  жүзеге асыру  бойынша  «Нұр  Отан»  партиясы облыстық  филиалының  жұмысы туралы  және  облыстық  мәслихат депутаттығына  «Нұр Отан»  партиясынан үміткерлерді  ұсыну  туралы мәселелер  қаралды.

«Нұр Отан» партиясы облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Серік Сүлеймен күн тәртібіндегі алғашқы мәселе бойынша «Рухани жаңғыру: алғашқы нәтижелер»  тақырыбында  баяндама  жасады.

– «Рухани жаңғыру» бағдарламасын орындау, сол арқылы еліміздің өркендеуіне серпін беру «Нұр Отан» партиясының фракция мүшелері мен барлық деңгейдегі партия ұйымдарының негізгі міндеті болып табылады. Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыру аясында Батыс Қазақстан облысында ауыз толтырып айтарлықтай жұмыстар атқарылуда. Нақты қадамдар жасалып, жергілікті атқарушы мемлекеттік органдар жұмысқа белсенді қатысып келеді. Сондай-ақ облысымызда арнайы комиссиялар, сарапшылар тобы, жобалық кеңсе құрылып, жұмыстың алғашқы нәтижелері көріне бастады. Жобалық кеңсе «Рухани жаңғыру» бағдарламасының барлық бағыттары бойынша атқарушы органдардың қызметін үйлестіру бойынша жұмыс істейді. Бүгінде облысымызда «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыру үшін арнайы кешенді жоспар дайындалып, оған түрлі 20 жоба енгізілген. Олардың қатарында ашық аспан астында музей ашу, киелі жерлердегі инфрақұрылымды дамыту, археологиялық қазба жұмыстарын жүргізу, көне жәдігерлерді іздеу сияқты көптеген игі істер бар. Бұл жұмыстардың барлығы алдағы алты жылға жоспарланып, «Рухани қазына», «Тәрбие және білім», «Ақпарат толқыны» «Атамекен» деген арнайы бағдарламалар арқылы жүзеге асады. «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы бойынша Қазақстанның жалпыұлттық киелі орындары қатарына кіретін 100 нысанның тізіміне Батыс Қазақстан облысынан алты нысан енгізу көзделуде. Олар – ортағасырлық Жайық қалашығы, «Бөкей ордасы» тарихи-музей кешені, Теректі ауданындағы Тақсай қорғаны кешені, Батыс Қазақстан өңірінде «Дәдем ата» деген атпен әйгілі Жұмағазы хазірет зияраты, белгілі ақын, ойшыл-ағартушы, Алаш қайраткері Ғұмар Қараш зияраты, сондай-ақ Алаш орда үкіметінің батыс қанаты – Күнбатыс Алаш ордасының орталығы болған Жымпиты ауылындағы Алаш тарихымен байланысты бірнеше ғимарат. Сонымен қатар Жайық қалашығын ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мәдени мұра тізіміне ұсыну үшін құжаттар дайындалуда. Осындай тамыры тереңге жайылған тарихи-мәдени орындарды халық арасында кеңінен насихаттап, оның құндылығын дәріптеудің болашақ ұрпақ үшін маңызы зор. Өйткені туған жерге тағзым осындай қасиетті орындарды қадірлеп, қастерлеуден басталады. Алдағы уақытта «Рухани жаңғыру» аясында тарихи ескерткіштер күрделі жөндеуден өткізіліп, халықтың тағзым ететін, отандық және шетелдік туристердің жиі келетін, қазақ тарихынан сыр шертетін киелі орындарға айналады. Біздің негізгі мақсатымыз – қазіргі ұрпаққа тарихты жеткізу, сол арқылы оларға өзінің елін, ұлтын, Отанын сүю үшін патриоттық тәрбие беру.

Бағдарлама аясында сандық технологиялық мүмкіндіктерді пайдалана отырып, Ақ Жайық өңірінің электронды энциклопедиясы әзірленуде. Біздің өңірдің тарихын көрші өңірлерге, көрші мемлекеттерге таныту мақсатында экспедициялар жұмыс істеуде. Ағымдағы жылдың қазан айында «Туған жерге тағзым» жобасы шеңберінде Ақ Жайық өңірінен шыққан, қазір республикалық және халықаралық деңгейде еліміздің дамуына қызмет етіп жүрген азаматтарды туған жеріне шақырып, халықпен кездестіріп, олардың өз салалары бойынша шеберлік сабақтарын ұйымдастыру жүзеге асырылмақ. «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында және Елбасының қазақ тілін латын қарпіне көшіру жөніндегі бастамасын қолдау мақсатында «Нұр Отан» партиясымен іс-шаралардың республикалық желілік кестесі бекітіліп, облысымыздың барлық ауданында іске асырылып келеді, – деді Серік  Кенжебекұлы  баяндамасында.

«Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойынша өңірлік жобалық кеңсе менеджері Гүлсім Усағалиева аталмыш бағдарлама ая-сында атқарылған істерге жан-жақты тоқталып өтті.

– Бағдарлама алты арнайы жобадан, төрт кіші бағдарламадан, 12 базалық бағыттан тұрады. Осы орайда облыс бойынша бес жыл көлемінде жүзеге асырылатын жобалар мен шаралардың реестрі, әр жобаның жарғысы, кіші жобалардың құжаттары дайындалды. Жалпы саны 20 жоба мен 113 кіші жобалар жасалынды. «Рухани жаңғыру» бағдарламасының  төрт кіші бағдарламасы бойынша 2017 жылы облыс бойынша ең ірі 119 шара өткізілді. Барлығы 22 749 қатысушы қамтылды. 100 602 567 теңге қаражат жұмсалды, – дейді Гүлсім Задашқызы.

Облыс әкімі конференцияға қатысушы делегаттарды ел Президенті, «Нұр Отан» партиясының төрағасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың рухани жаңғыру туралы мақаласында көтерілген мәселелерді жүзеге асыруда партия мүшесі ретінде әрі қарай  да  белсенділік  танытуға  шақырды.

Нұртас  НАБИОЛЛАҰЛЫ,

«Орал  өңірі»

Суреттерді  түсірген  Айбатыр  НҰРАШ

Бейсенбі күні өңірлік коммуникациялар қызметінде сала мамандарының қатысуымен жылыту маусымының дайындық жағдайы пысықталды.

Шараға облыстық ТЖД өрт қауіпсіздігі саласындағы бақылау және профилактикалық қызмет басқармасының басшысы, аза-маттық қорғау майоры Ерлан Төрегелдиев, облыстық энергетика және тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы басқармасының бөлім басшысы Нұрбану Сатыбалдиева, «Жайықжылуқуат» АҚ директоры Мұрат Бәйменов, «Батысқазақстандық электр желілерін бөлу компаниясы» АҚ директорының орынбасары Марат Жұмағалиев қатысты.

Брифингте сөз алған облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы басқармасының бөлім басшысы Нұрбану Сатыбалдиева облыстағы коммуналдық кәсіпорындардың, әлеуметтік нысандардың және тұрғын үйлердің алдағы жылыту маусымына дайындығы туралы баяндады. Оның айтуынша, «Жайықжылуқуат» АҚ тарапынан 8,7 км жылу желілеріне жүргізілген жөндеу жұмыстары аяқталған. Бүгінде 8,84 км жылу желісі жөнделіп, жоспар 102%-ға орындалған. Ал аудандардағы әлеуметтік нысандардан жылыту маусымына 4,2 мың тонна көмірге, 1,04 мың тонна сұйық отынға сұраныс түссе, оларға 4,03 мың тонна көмір мен 0,72 мың тонна сұйық отын жеткізілген. Қалғаны аудан әкімдіктері мен мердігерлер арасында жасалған келісімшартта көрсетілген мерзімге сәйкес жеткізілмек. Облыстағы 640 білім беру нысанының 640-ы, 397 денсаулық сақтау нысанының 394-і, 383 әлеуметтік нысанының 379-ы жылыту маусымына дайын. Облыстағы 1322 тұрғын үйдің 1286-сына гидравликалық сынаулар жүргізілген. Пәтер иелері кооперативтері тарапынан тұрғын үйлердің әзірлік құжаттарын алуға ұсыныстар қабылданып, дайындық жұмыстары басталған. Қала тұрғындары әзірлік құжаттарын ағымдағы жылдың бірінші қазанына дейін алмақ.

Жыл сайын жылыту маусымы басталған кезде облыста өрт оқиғалары жиі орын алатындығы туралы облыстық ТЖД өрт қа-уіпсіздігі саласындағы бақылау және профилактикалық қызмет басқармасының басшысы Ерлан Төрегелдиев мәлім етті.

– 2016-2017 жылдары жылыту кезеңінде өңірде 231 өрт орын алып, улы газдан улану нәтижесінде, табиғи газдан, жоғары температура әсерінен үш адам қайтыс болды. Өрт кезінде жарақаттанған, газдан уланған тұрғындар саны жыл сайын артып келеді. Мұндай жағдайға тұрғын үйлердің құрылыс материалдары мен электр жүйелерінің, жылыту құралдарының ескіргендігі, отты абайсыз пайдалануы себеп болуда. Сондай-ақ алкогольді мас күйінде темекі шегіп, балаларды қараусыз қалдыру, өрт кезінде дұрыс әрекет етпеу адам өліміне әкеліп соқтыруда. Тұрғын үйдегі тілсіз жаудың алдын алу үшін жылыту құралдарыңызды, оның есігін, түтіндігі мен мұржасын тексеріп, жарықтарын бітеңіз. Бір уақытта электр торабына бірнеше тұрмыстық құралдарын қосып, электр жүйесін жүктемеген жөн, – деді Ерлан Абылайұлы.

Брифинг барысында «Жайықжылуқуат» АҚ-ның бас директоры Мұрат Бәйменов жылу желілері мен қазандық шаруашылығы жабдықтарының жылыту маусымына дайындығы үшін 369,14 млн. теңгені игеру, соның ішінде жылу-электр орталығына 208,083 млн. теңге, жылу желілеріне 161,060 млн. теңге жоспарланғанын айтты. Аталмыш жоспар бүгінде 100% орындалған. Негізгі жабдық бойынша қазан агрегаттарының құбырларын ауыстыру жұмыстары толық тәмамдалған. Бүгінге дейін жылу желілері бойынша 8,744 км ауыстыру жоспарланған болса, 8,813 км жылу желісі ауыстырылған. Техникалық пайдалану ережесіне сәйкес гидравликалық сынаулар өткізілген. Сынаулар барысында 50 жарылыс орын алып, оның сегізі магистральдық және 42-сі кварталішілік желілер болғандықтан, уақтылы жөнделген. Кәсіпорынның теңгерімінде ұзындығы 21,87 км құрайтын іргелес жылу желілерімен бірге 19 қазандық болса, оларға 53 қазан орнатылған екен. Оның 49-ы су жылытқыш, төртеуі бу қазаны. Жылыту маусымына дайындық барысында қазандықтардың негізгі, қосалқы жабдықтары, бекітуші арматуралар мен сүзгілер, дренаж қақпақтары ластан тазаланып, сумен шаю жұмыстары жүргізілген.

Сондай-ақ Мұрат Болатұлының мәліметінше, «Жайықжылуқуат» АҚ-ға тұрғындардан төлемақы қарыздарын өндіру жұмыстары әлі де жалғасуда. Бірнеше жылдық берешегі бар тұрғындардың үйлері кепілге алынып, көліктері айыппұл тұрағына тоғытылған. Ал зейнет жасындағы жандардың берешегі олардың зейнетақысының 50%-ы арқылы ұсталынуда.

Брифинг барысында БАҚ өкілдері тарапынан жылыту маусымына қатысты сұрақтар қойылып, тиісті жауаптар қайтарылды.

Гүлсезім БИЯШЕВА,

«Орал өңірі»

Сыбайлас жемқорлыққа байланысты жағымсыз жайттар мемлекеттік құрылымдарда әлі де кездесіп қалады. Осынау олқылықтың алдын алып, болдырмау бағытында «Нұр Отан» партиясы да өз үлесін қосуда. Бейсенбі күні аталмыш партияның облыстық филиалы жанындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі коғамдық кеңестің кезекті мәжілісі өтті.

Өңіріміздің мәдениет, спорт салаларындағы 2015-2016 жылдары және биылғы алты ай ішінде жемқорлыққа қарсы әрекет ету жұмыстары сөз болған жиынға қоғамдық кеңестің мүшелері, құқық қорғау, мемлекеттік құрылымдар басшылары, қоғамдық ұйым, БАҚ өкілдері қатысты.

Мәжілісте бірінші болып баяндама жасаған облыстық мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасының басшысы Қадырболат Мұсағалиевтың айтуынша, өңірде 761 мәдениет, өнер және демалыс нысаны бар. Осынау нысандарда ҚР 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру және көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл жөніндегі 2015-2017 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін қалыптастыру» бағытын жүзеге асыру бойынша көптеген шара жүзеге асырылды. Сыбайлас жемқорлыққа байланысты кемшіліктер анықталған облыстық камералық оркестрде жиналыс өткізіліп, облыстық тарих және археология орталығында қызметтік тексеру жүргізіліп, қызметкерлерді еңбек шартымен жұмысқа қабылдау, еңбекақыларды карточкамен беру жүйесі енгізілді. «Мәдениет саласына түсетін өтініштердің басым бөлігі белгілі тұлғалардың кештерін өткізу, түрлі байқаулар мен фестивальдерге қатысу, елге танымал тұлғалардың есімдерін мектепке, көшелерге, театрға беру жөнінде, – деді Қадырболат Қабдірұлы. – Сондай-ақ кітап шығаруға көмек көрсету мен оны таратуға байланысты жәрдем сұрап, өтініш беретіндер де жеткілікті. Алайда бұл мәселе қаржыға келіп тірелетіндіктен, бізге  қиындық тудыратыны жасырын емес».

Содан соң өңіріміздегі спорт саласындағы ахуалды баяндаған облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Әсия Аманбаеваның сөзіне қарағанда, 2015-2016 жылдары басқарма жемқорлық тәуекелдерін анықтауды екі бағытта жүргізген. Яғни осы құрылымның нормативтік-құқықтық актілеріндегі және ұйымдастыру-басқару істеріндегі жемқорлық көріністерінің жолын кесуге баса мән берген.

– Бүгінде басқарма спортшылардың жарысқа баруы мен оқу-жаттығу шараларына бөлінген бюджет қаржысының ашықтығына айрықша назар аударып отыр. Тарқатып айтар болсам, жарысқа, оқу-жаттығуға кеткен командалар мен спортшылар, олардың сапарына бөлінген қаржы туралы ақпарат басқарманың ресми сайтына уақтылы жарияланады. Бұл іссапарға бөлінген қаржыны жымқыруға жол бермейді. Сонымен қатар облыс спортшыларының жолын қаржыландыруға байланысты регламент өзгертілді. Бұрын жаттықтырушылар іссапар мәселесін спорт бөлімінің басшыларымен, есепшімен келісіп шешетін. Ал қазір ісспарды қаржыландыру жөнінде рапорт басқарма басшылығы және тиісті спорт түрі бойынша республикалық федерациямен келісіледі. Бақылаудың осылайша күшейтілуі жемқорлық тәуекелдерінің алдын алуға мүмкіндік береді, – деді Әсия Рақымқызы.

Айта кету керек, аталмыш салаларда сыбайлас жемқорлық әрекеттерінің біраз көрініс беруіне және қос басқарма басшысының бұл лауазымға тағайындалғандарына көп уақыт болмауына байланысты оларға қоғамдық кеңестің мүшелері, құқық қорғау құрылымдары басшылары тарапынан қойылған сұрақ та, айтылған ұсыныс-пікір де көп болды. Аталмыш қоғамдық кеңес төрағасы Асхат Иманғалиевтың бұл мәжіліс өзгелермен салыстырғанда белсенді өтті деуі сондықтан болса керек.

Күн тәртібіндегі екінші мәселе «Нұр Отан» партиясы Бөкей ордасы аудандық филиалында партияның «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың 2015-2025 жылдарға арналған бағдарламасының» орындалуы туралы болды. Бұл бағытта баяндама жасаған партияның аудандық филиалы төрағасы Нұрлан Рахымжанов бөкейліктер «Ашық әкімдік» шарасын қолға алғанын айтты. Жеті округте өткізілген мұндай шараға аудандық мекеме-кәсіпорын бас шылары қатысып, олар жергілікті тұрғындарға салалары бойынша тиісті ақпараттар ұсынған. Нәтижесінде осы жиын барысында түскен ұсыныс-пікірлерден туындаған мәселелерді жүзеге асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары жасақталып, олардың орындалуы қатаң бақылауға алынды. Осындай жұмыстардың әсері болса керек, 2015 жылдан бері аудан бойынша сыбайлас жемқорлыққа байланысты дерек тіркелген емес, жаза алған қызметшілер болған жоқ.

Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ,

«Орал өңірі»

Жуырда «Рухани жаңғыру және жастар» атты республикалық акция аясында қаламыздағы Гагарин көшесі бойындағы саябақта концерт өтті.

Облыстық жастар шығармашылығы орталығы ұйымдастырған шарада Асхат Оразов, Райгүл Сисенова, Рәсім Жұмағалиев секілді ұлттық өнер насихатшылары мен «Step up» би тобы өнер көрсетті.

– Елімізде рухани жаңғырудың мән-мағынасы кеңінен насихатталуда. Мәдени шара өткізу арқылы акцияны қолдайтынымызды білдіріп жатырмыз. Мақсатымыз – халықты ұлттық құндылықтарымызды сақтауға шақыру, – дейді аталған орталық басшысының орынбасары Мұратжан  Жолбаев.

Айым  ТӨЛЕУҒАЛИ,

«Орал  өңірі»